Psychopatologia (patopsychologia, psychologia zaburzeń; ang. psychopathology) – dziedzina psychologii klinicznej, dotycząca definiowania i opisu zaburzeń psychicznych i zachowania jednostki. Główne klasyfikacje psychologicznych problemów zdrowotnych to: DSM (Diagnostyczny i statystyczny podręcznik zaburzeń klinicznych) wydawany przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne oraz ICD-10 (Międzynarodowa klasyfikacja chorób i problemów zdrowotnych), wydawana przez Światową Organizację Zdrowia.

Psychopatologia jako nauka zajmująca się zaburzeniami psychicznymi musi opierać się na ścisłej definicji zaburzenia psychicznego. Obecnie wyróżnia się 7 elementów na podstawie których możemy stwierdzić czy dane zachowanie jest patologiczne i wnioskować o zaburzeniu psychicznym, są to :

• cierpienie

• trudność w przystosowaniu indywidualnym

• nieracjonalność i dziwaczność

• nieprzewidywalność i brak kontroli

• rzadkość i niekonwencjonalność

• dyskomfort obserwatora

• naruszenie norm społecznych

PSYCHOZA –
zaburzenie psychiczne , choroba psychiczna
Profesor Kretshmer stwierdził , że
psychopatia jest degradacją moralną , czyli upośledzeniem kontaktów
międzyludzkich . Podał jako pierwszy , że psychopaci istnieją od zarania
dziejów i w „gorących” czasach trzymają się u steru władzy , natomiast w
czasach „zimnych” my nimi rządzimy. Oni zawsze są , ale wtedy gdy jest norma ,
stabilizacja społeczna osobowość psychopatyczna jest ukryta, w gorących
okresach ludzkości te osobowości się uaktywniają .

Psychoza (gr. psyche – dusza i osis – szaleństwo) – zaburzenie psychiczne definiowane w psychiatrii jako stan umysłu, w którym doznaje się silnych zakłóceń w percepcji (postrzeganiu) rzeczywistości. Osoby, które doznają stanu psychozy, doświadczają zaburzeń świadomości, spostrzegania, a ich sposób myślenia ulega zwykle całkowitej dezorganizacji. Osoba znajdująca się w stanie psychozy ma przekonanie o realności swoich przeżyć i wydaje się jej, że funkcjonuje normalnie. Istotą psychozy jest brak krytycyzmu wobec własnych, nieprawidłowych spostrzeżeń i osądów, przy czym należy tu rozróżnić psychozy z prawidłowo zachowaną świadomością, od psychoz z towarzyszącymi zaburzeniami świadomości. Psychoza jest ogólnym terminem opisującym całą grupę ludzkich zachowań, które mogą mieć rozmaite przyczyny i dlatego nie jest traktowana jako osobna jednostka chorobowa. W mowie potocznej termin ten jest często nadużywany do określania wszelkich "nienormalnych" zachowań. Terminu tego po raz pierwszy użył Ernst Von Feuchtersleben w 1845. Słowo to jest używane w psychiatrii głównie dla rozróżnienia stanu dezorganizacji pracy umysłu wynikającego z choroby psychicznej od podobnego w zewnętrznych przejawach stanu wynikającego z fizycznego uszkodzenia układu nerwowego. W aktualnej Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 zaburzenia psychotyczne (takie, w których występuje psychoza) klasyfikowane są głównie w pozycjach F 2x i F 3x, przy czym zaburzenia z objawami psychotycznymi występują również w innych jednostkach, jak F 05 (majaczenie), czy F 06.3 (organiczne zaburzenia psychotyczne).

Podział

• Pod względem świadomości

  • Psychozy z zaburzoną świadomością charakteryzują się zwykle znanym czynnikiem etiologicznym, takim jak zatrucia, wysoka gorączka, czy odstawienie substancji od której jest się uzależnionym.

  • Psychozy z zachowaną świadomością polegają na zaburzeniach spostrzegania, bądź myślenia – zarówno jego formy, jak i treści. Ziegler i Levine^[1] podejrzewali i starali się udowodnić, że urojenia występują u osób z wyższym, zaś omamy u osób z niższym poziomem rozwoju – co opiera się na stwierdzeniu, że omamy są bliskie zjawiskom charakterystycznym dla niedojrzałości, jak marzenia, przeżycia ejdetyczne. Natomiast dla wytworzenia spójnego systemu urojeń konieczna jest psychika rozwinięta. W ten sposób tłumaczyć można przewagę endogennych psychoz w wieku dojrzałym (jednak przed okresem inwolucyjnych zmian w ośrodkowym układzie nerwowym, kiedy to przeważają psychozy organiczne, tzw. "starcze") w postaci urojeń, zaś psychoz w wieku młodszym jako psychoz z omamami.

• Pod względem jakości

  • Psychozy z zachowaną świadomością można podzielić na psychozy dotyczące zaburzeń spostrzegania i psychozy dotyczące zaburzeń myślenia. Obydwa te rodzaje zaburzeń psychotycznych charakteryzuje zachowanie świadomości, choć czasem rozmowa z osobą doznającą tychże zaburzeń dostarczyć może podejrzeń, że świadomość chorego jest zaburzona: np. odpowiada nielogicznie (bądź nieprawidłowo) na pytania dotyczące jego danych osobowych, obecnego czasu, a szczególnie często na pytanie o aktualne miejsce (orientacja w miejscu). Nie wynika to z zaburzeń świadomości, tylko zwykle ze złego kontaktu, przejawiającego się niechęcią do odpowiadania na pytania, błędami wynikającymi z pochłonięcia umysłu urojeniami, czy też zrozumiałą i prawidłową niewiedzą co do miejsca w wypadku dowiezienia chorego przez karetkę do miejsca badania.

• Psychozy dotyczące zaburzeń spostrzegania

  • Polegają na doznaniach patologicznych iluzji, bądź omamów. Iluzje polegają na zniekształceniach spostrzeżeń, jak np. przekonanie o obecności osoby siedzącej na krześle, podczas gdy obiektywnie wisi tam (na tym krześle) jedynie marynarka. Omamy polegają na spostrzeganiu czegoś, czego w ogóle nie ma w miejscu wskazanym przez doznającego, przeważnie chodzi o doznania z poszczególnych zmysłów:

    • Wzrok: Omamy wzrokowe oznaczają spostrzeganie czegoś, czego realnie nie ma w miejscu wskazanym przez chorego.

    • Słuch: Omamy słuchowe polegają na doświadczeniu bodźców słuchowych z zasięgu percepcji, co do którego inne osoby (badający lekarz, rodzina) stwierdzą, że nie słyszą niczego.

    • Węch: Chory, przebywający w zasięgu węchu z innymi osobami, które "niczego nie czują", jest przekonany że czuje jakiś specyficzny zapach, przeważnie określany jako "smród".

    • Dotyk: Doznanie, które zwykle pozostaje w opozycji dla własnych doznań (prawidłowych) wzrokowych. Chory "czuje" bodźce dotykowe, np. "łażące po nim robaki", choć ich nie widzi, tak jak otoczenie. Omamy czuciowe (dotykowe) przeważnie występują w sytuacjach o ograniczonej widoczności (noc, zgaszone wszystkie światła w pomieszczeniu w którym jest chory).

    • Zmysł równowagi: w psychiatrii bez większego znaczenia.

• Psychozy dotyczące zaburzeń myślenia

  • Dotyczą formy albo treści myślenia. Zaburzenia dotyczące formy dzielą się na zaburzenia toku myślenia i zaburzenia struktury myślenia. Nieprawidłowy tok myślenia polega na: spowolnieniu, przyspieszeniu, otamowaniach, natłoku, rozwlekłości, czy słowotoku. Zaburzenia treści myślenia polegają na myślach nadwartościowych, urojeniach, automatyzmach i myślach natrętnych.

• Psychozy o wątpliwej klasyfikacji

  • Do zjawisk, których klasyfikacja jest wątpliwa należą omamy rzekome. Są to pozornie zaburzenia spostrzegania, jednakże charakteryzują się tym, że doznanie nie jest zgodne z miejscem jego wskazania. Przykładem omamu rzekomego jest "głos mówiący w głowie", "widok ludzi na Księżycu", "zadanie słyszane od szwagra z Gdyni (podczas gdy pacjent przebywa w Krakowie)" i podobne – doznania zmysłowe (wzrok, słuch – w odniesieniu do pozostałych zmysłów nie ma to zastosowania) dochodzące z przestrzeni, dla której "zdrowy" nie percepowałby z powodu ograniczenia znanego mu zasięgu zmysłu. Przyjmuje się, że omamy rzekome należą do zaburzeń spostrzegania, choć istnieją co do tego wątpliwości. Przeważająca część omamów rzekomych słuchowych dotyczy spostrzeżenia "głosu w głowie". Zwykle ten "głos" nakazuje wykonanie czegoś niezgodnego z naturą chorego. W trakcie zadawania szczegółowych pytań dotyczących tego doznania często okazuje się, że "głos" nie jest w istocie doznaniem słuchowym, tylko "myślowym", co jest zresztą opisane w psychopatologii jako "nasyłane myśli", albo okazuje się "własną myślą", aczkolwiek na tyle nieakceptowaną, że zostaje w świadomości "doznającego" przekształcona nieświadomie jako "głos".

Obecnie przyjmuje się, że za wystąpienie psychozy odpowiada nierównowaga neuroprzekaźników w mózgu. Nie jest znana odpowiedź na pytanie skąd ta nierównowaga się bierze. Za część zaburzeń psychotycznych obarcza się nieprawidłową budowę mózgu, ocenianą na podstawie badań CT. Jednakże w ten sposób nie można wyjaśnić psychozy u osób z prawidłowym obrazem mózgu uzyskanym w badaniu CT, a osób takich jest duży odsetek. Stąd podejrzewa się, że psychoza jest zjawiskiem patologii czynnościowej, a nie strukturalnej. Psychozy leczy się farmakologicznie. Dodatkowo stosuje się odpowiednie metody psychoterapeutyczne, jednakże tylko pomocniczo. Obecnie stosowane leki przeciw-psychotyczne, niezależnie od ich generacji, mają za zadanie blokowanie receptorów neuroprzekaźników w synapsach. Działanie to ma zapobiec pobudzeniom niekontrolowanym w mózgu, a co za tym idzie objawom wytwórczym. Rokowanie jest zależne od charakteru psychozy. Nie istnieje metoda, która pozwoliłaby na osąd dotyczący przyszłego stanu zdrowia psychicznego osoby wykazującej zaburzenia psychotyczne. Kryterium uleczalności choroby odnosi się do wycofania jej objawów w wyniku leczenia oraz przywróceniu krytycyzmu do występujących podczas choroby przekonań (ustąpienie mylnego sądu realizującego). Psychoza jest też często mylona z psychopatią, która jest stanem permanentnego zaburzenia osobowości związanego zwykle z utratą poczucia norm moralnych i aktami niezrozumiałego dla innych okrucieństwa. Psychopata doznaje zakłóceń w percepcji rzeczywistości, ale jednocześnie zachowuje częściową zdolność do racjonalnego myślenia umożliwiającego mu efektywne działanie. Osoby w stanie psychozy bywają czasem agresywne, ale nigdy nie są świadomie okrutne, gdyż zwykle nie są one w stanie podejmować jakichkolwiek przemyślanych działań na skutek niemożności racjonalnego myślenia.


OSOBOWOŚĆ zintegrowana struktura cech przeżywania i zachowania
jednostki, która wpływa na utrzymywanie relacji jednostki z otoczeniem (jest to
coś , co odróżnia nas od innych osób) . Osobowość prawidłowo zintegrowana to
osobowość o równolegle rozwiniętych i dopełniających się sferach os. :
- sfera emocjonalna
- sfera intencjonalno-poznawcza
- sfera motywacyjna
- sfera potrzeb
W zaburzonej osobowości mamy do czynienia najczęściej z niepełną
integracją struktury osob. Lub
nieprawidłową czy patologiczną integrację.

Zaburzenia osobowości to utrwalone
wzorce zachowań, odmienne od powszechnych w danej kulturze i środowisku ,
zaburzenia te charakteryzują się odmiennym sposobem przeżywania i odnoszenia
się do innych ludzi niż ten , który obowiązuje w danej grupie : zaburzenia
osob. Formują się w dzieciństwie , są względnie trwałe i na całe życie , łączą
się z brakiem elastyczności w reagowaniu i zachowaniu. Niepełna integracja
struktury osob. Łączy się ze stopniem rozwoju osobowości i zintegrowana
spójność różnych elementów składowych dających podstawę danej osobowości. Do
niepełnej integracji osobowości należy osobowość niedojrzała , charakteryzuje
się ona zahamowaniem rozwoju psychospołecznego , a wyraża się w infantylności
przeżywania i zachowania połączonej z dziecięcym funkcjonowaniem .

CECHY OSOBOWOŚCI NIEDOJRZAŁEJ
- natychmiastowe
uzyskanie gratyfikacji w przyjemności (gratyfikacji materialnej)
- kierowanie się dążeniem do natychmiastowego rozwiązywania
tylko swoich spraw (pseudoegoizm)
- przewaga emocjonalnych aspektów w zachowaniu dorosłego
człowieka wobec racjonalnego podejścia do problemu
- brak niezbędnych mechanizmów radzenia sobie z sytuacjami
stresującymi
- brak odpowiedzialności za swoje zachowanie , przerzucanie
winy na drugie osoby
- brak kontroli nad swoim zachowaniem i nad osobami za które
jednostka jest odpowiedzialna

OSOBOWOSĆ HISTERYCZNA ( określana jako
niestała emocjonalnie )
- chwiejność i płytkość uczuć
- skłonność do dramatyzowania i teatralność ( wzmożona
ekspresja słowna i ruchowa )
- egocentryzm zachowania
- labilność nastroju(od strachu do radości)
- silne dążenie do uzyskania aprobaty drugiego człowieka
poprzez zwracanie na siebie uwagi
- częste manipulowanie osobami dla uzyskania ich akceptacji

O osobowości nieprawidłowej mówimy wtedy , gdy w toku rozwoju
jednostki pewne cechy osobowości uległy
HIPERTROFII (nadmierny rozwój), inne natomiast nie rozwinęły się wcale .
Do typu osobowości nieprawidłowej patologicznie należą :
- O. paranoidalna
- O. narcystyczna
- O. bierno-zależna
O.
PARANOIDALNA ( często zwana paranoiczną) :
- nadmierna podejrzliwość
- brak tolerancji na krytykę
- zaciętość i nie wybaczanie krzywd
- wrażliwość na swoje niepowodzenia
- poczucie odrzucenia i mniejszej wartości
- opaczne interpretowanie czyjegoś zachowania i odmiennie

O. NARCYSTYCZNA ( zwana
osob.autokreacji) charakteryzuje się :
- wybujałym poczuciem własnej wartości i ważności
- ekshibicjonistyczna potrzeba stałego podziwiania się
- domaganie się nieustannej admiracji (podziwiania ) ze
strony otoczenia
- fantazjowanie na temat własnego wyglądu , zachowania
- bezkrytyczne podejście do siebie i egoizm w swoim
zachowaniu

ZABURZENIA OSOB. U DZIECI

Osobowość
dziecka jest w trakcie stawania się. Definiuje się ją jako całość mechanizmów regulacyjnych ,
zorganizowanych wokół struktury „ja” , które wyzwalają i regulują zachowanie
dziecka .Osobowość nie jest dana człowiekowi , rozwija się etapami :
I etap wiek
3-6 lat tworzy się osobowość autonomiczna , którą cechuje wyodrębnienie się
struktury „ja”, czyli powolna tożsamość
II etap
wiek 7-11 lat charakteryzuje się osobowością integracyjno-zależną, potrafi
dokonywać wyboru, potrafi doceniać relacje z otoczeniem , wrażliwa na reakcję
otoczenia na niego samego
III etap 12-17 lat – kształtowanie się pełnej dojrzałej
osob.
Zaburzony typ osobowości
dziecka – osobowość o rysach socjopatycznych ; cechuje się zaburzeniami
procesów emocjonalno-motywacyjnych
OBJAWY :
- częste wybuchy
złości i gniewu
- impulsywność
reakcji z nadpobudliwością psychoruchową
- słaby rozwój
uczuć wyższych ( empatii)
- dążenie do
niezależności i dominacji nad drugimi osobami
- dążenie do
zadawania cierpienia i bólu drugim osobom
ETIOLOGIA :
- brak lub wadliwy
proces identyfikacji
- wadliwy system
wymagań wobec dziecka
- deprywacja
podstawowych potrzeb psychologicznych w młodszym wieku dziecka

osobowość dyssocjalna (nieprawidłowa)
Specyficzne dla tego typu osobowości jest lekceważenie zobowiązań społecznych, nie liczenie się z innymi ludźmi i z powszechnie przyjętymi normami, zasadami etycznymi
i moralnymi. Niska tolerancja na frustrację (czyli niezaspokojenie jakiejś potrzeby, nieosiągnięcie jakiegoś celu) łączy się z łatwością uruchamiania zachowań agresywnych, często mających charakter czynów gwałtownych. W myśleniu tych osób często spostrzega się tendencję do pogardzania innymi ludźmi i uznawania ich za winnych konfliktów, które sami spowodowali. W przeżywaniu nie pojawia się poczucie winy i wstydu.
Ludzi z taką osobowością cechuje jeszcze:
niezdolność do tworzenia silnych i trwałych związków uczuciowych z innymi ludźmi,
dążenie do natychmiastowego zaspokojenia popędów i potrzeb,
zmienność i nietrwałość dążeń, są nieobliczalni, skłonni do dominacji,
nieumiejętność planowania odległych celów, koncentracja na teraźniejszości,
niezdolność przewidywania skutków własnego postępowania i wysuwania wniosków z doświadczeń,
swoisty brak wglądu („otępienie semantyczne”), brak zdolności oceny samego siebie,
nierozróżnianie granicy między rzeczywistością a fikcją, prawdą a kłamstwem,
brak lęku,
nietypowa lub niezwykła reakcja na alkohol,
częste szantażowanie otoczenia samobójstwem,
tendencja do samouszkodzeń,
konflikty z prawem.
Ludzie z zaburzeniami osobowości typu dyssocjonalnego zazwyczaj są outsiderami. Często są wrażliwi i łatwo ich urazić. Łatwo także wybuchają gniewem, nie kontrolują przy tym swoich reakcji.
Zaburzenia te były dawniej określane jako osobowość nieprawidłowa, antysocjalna, asocjalna, psychopatyczna(psychopatia), socjopatyczna(socjopatia).
Rozpoznawania osobowości dyssocjacyjnej należy dokonywać niezwykle ostrożnie, zawsze wykluczając najpierw nerwicę, upośledzenie umysłowe, organiczne zaburzenia osobowości (charakteropatię) i zespoły psychotyczne. Trzeba pamiętać, że stwierdzenie jedynie zachowań antyspołecznych nie upoważnia jeszcze do takiej diagnozy.