Zaburzenia osobowości

Mariusz Furgał

Zaburzenia osobowości



Osobowość - charakterystyczna dla danej osoby

konfiguracja wzorców zachowań obserwowanych w

codziennym życiu, które stanowią określoną całość, są

zwykle stabilne i przewidywalne.



Zaburzenie osobowości rozpoznaje się, gdy ten ogólny

wzorzec wykracza znacznie poza zakres różnorodnych

zachowań obserwowanych u większości ludzi, a cechy

osobowości stają się sztywne i utrudniają

przystosowanie, co zakłóca prawidłowe

funkcjonowanie człowieka i jest źródłem złego

samopoczucia

Cechy zaburzeń osobowości



Stałe



Ego – syntoniczne



Alloplastyczne



Sztywne



Niedojrzałość mechanizmów obronnych,

fiksacja rozwojowa



Zaburzone relacje interpersonalne



Brak wglądu, nie poszukują pomocy



Negatywnie reakcje innych ludzi



Niska tolerancja napięć

Niedojrzałe mechanizmy obronne



Fantazje – Charakterystyczne dla osobowości

schizoidalnej. Polegają na poszukiwaniu

gratyfikacji emocjonalnej w wykreowanych w

wewnętrznej przestrzeni fantazjach i marzeniach.



Dysocjacja – Szczególnie często występuje w

osobowości histrionicznej. Polega na

zastępowaniu przeżyć nieprzyjemnych

przyjemnymi. Lęk zastępowany może być

poczuciem ekscytacji z różnorodnych

ryzykownych zachowań. Dysocjacja opisywana

jest też w kontekście zapominania

nieprzyjemnych uczuć i wydarzeń.

Niedojrzałe mechanizmy obronne



Izolacja – Występuje m.in. w

osobowości obsesyjno-kompulsywnej.

Związana jest z oddzielaniem od

wspomnień ich wymiaru

emocjonalnego.



Projekcja – Występuje m.in. w

osobowości paranoidalnej. Polega na

umieszczaniu w innych własnych

nieakceptowanych uczuć.

Niedojrzałe mechanizmy obronne



Splitting – Umieszczanie w różnych
osobach cech jednoznacznie złych lub
jednoznacznie dobrych. Jest sposobem
obrony przed negatywnymi uczuciami w
stosunku do osób istotnych.



Pasywna agresja – Złość odczuwana w
stosunku do innych kierowana jest
przeciwko sobie samemu.

Niedojrzałe mechanizmy obronne



Acting out – nieświadome uczucia i

pragnienia realizowane są poprzez nagłą

aktywność o charakterze motorycznym.



Identyfikacja projekcyjna – najczęściej

występuje u osób z cechami osobowości

borderline. Składa się z trzech etapów. W

pierwszym aspekty siebie wprojektowywane

są w inną osobę. Następnie osoba, w której

zostały one umieszczone traktowana jest w

sposób, który odpowiada wprojektowanym w

nią przeżyciom. W trzecim etapie zachowuje

się ona w sposób odpowiadający projekcji

Epidemiologia



Częstość występowania ocenia się na 6-9%; może

być wyższa, do 15%.



Wczesną zapowiedzią są zaburzenia

temperamentu. Zwykle zaburzenia osobowości

ujawniają się w okresie dorastania lub we

wczesnej młodości, czasami można je

zaobserwować już w dzieciństwie.



Na ogół występują równie często u kobiet, jak i u

mężczyzn.



W wywiadzie rodzinnym często odnotowuje się

zaburzenia psychiczne bliżej nieokreślone. W

powstawaniu większości zaburzeń osobowości

potwierdzono częściowy udział czynników

genetycznych

Etiologia



Psychogenna



Indywidualne trudności w okresie rozwojowym



Kryzysy w rodzinie



Maltretowanie



Kazirodztwo



Zaniedbywanie



Choroba lub śmierć rodzica



Zaburzone relacje między dziećmi a rodzicami

Etiologia – czynniki biologiczne



Wyższa współzachorowalność bliźniąt jednojajowych



Cechy impulsywności - podwyższone stężenie

testosteronu, 17-estradiolu i estronu.



Niski poziom MAO w płytkach krwi w zaburzeniu

schizoidalnym osobo wości.



Skokowe ruchy gałek ocznych często łączą się z

introwersją, niską samooceną, wycofaniem z

kontaktów społecznych i z osobowością schizoidalną.



Wysoki poziom endorfin u osób z cechami

temperamentu flegmatycznego.

Etiologia – czynniki biologiczne



Niskie stężenie kwasu hydroksyindolooctowego (5-HIAA)

- tendencje samobójcze, impulsywność oraz

agresywność.



Farmakologiczne podwyższenie stężenia serotoniny może

zmniejszyć wrażliwość na odrzucenie oraz zwiększyć

asertywność, tolerancję na stres i poprawić samoocenę.



Niektóre zaburzenia osobowości - w zapisie EEG

zwiększona aktywność fal wolnych.



Zaburzeniu osobowości antyspołecznej i borderline -

czasem nieznaczne objawy neurologiczne o wczesnym

początku.



Dysfunkcje mózgu - zaburzenia osobowości, zwłaszcza z

osobowość antyspołeczna

Leczenie



Niska motywacja



Psychoterapia



Psychoanaliza



Psychoterapia psychodynamiczna



Podtrzymująca



Poznawcza



Grupowa



Rodzinna



Farmakoterapia



Hospitalizacja

Dziwaczne i ekscentryczne



Paranoiczne



Schizoidalne



Schizotypowe

Dziwaczne i ekscentryczne



Mechanizmy obronne



Fantazje



Projekcja



Skłonność do występowania zaburzeń
myślenia



Skłonność do dezorganizacji struktur
poznawczych w czasie stresu

PARANOICZNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



Utrwalona nieufność i podejrzliwość pacjenta wobec

innych osób, przypisywanie im wrogich intencji.

Pojawia się w okresie wczesnej młodości w różnych

sytuacjach. Spełnione są co najmniej cztery z

wymienionych poniżej kryteriów:



bezpodstawnie podejrzewa, że jest wykorzystywany,

krzywdzony i oszukiwany przez innych



ma ciągłe nieuzasadnione wątpliwości co do lojalności

i szczerości przyjaciół lub współpracowników



niechętnie mówi o sobie z powodu nieuzasadnionej

obawy, że zostanie to wykorzystane przeciwko niemu

PARANOICZNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



doszukuje się ukrytych treści, poniżających lub

wrogich, w nic nie znaczących uwagach lub

zdarzeniach



długo nosi uczucie urazy i nie wybacza innym

zniewagi, krzywdy czy lekceważenia



dostrzega ataki na siebie (na swój charakter lub

reputację), których inne osoby nie dostrzegają, i

reaguje na nie gniewem lub kontratakuje



ma ciągłe, nieuzasadnione podejrzenia co do

wierności współmałżonka lub partnera seksualnego



Nie występuje wyłącznie w przebiegu schizofrenii,

zaburzeń nastroju z objawami psychotycznymi lub w

Innych zaburzeniach psychotycznych; nie jest też

spowodowane czynnikami fizjologicznymi związanymi

z ogólnym stanem zdrowia

PARANOICZNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



Epidemiologia



Częstość występowania: 0,5-2,5%.



Częściej występuje u krewnych chorych na schizofrenię lub

zaburzenie urojeniowe.



Częściej spotyka się u mężczyzn niż u kobiet.



Rozpowszechnienie jest większe w grupach mniejszościowych,

wśród imigrantów oraz osób głuchoniemych.



Etiologia



Potwierdzono wpływ czynnika genetycznego.



We wczesnym dzieciństwie często obserwuje się nieswoiste

problemy rodzinne oraz maltretowanie.



Psychodynamika



Typowe mechanizmy obronne: projekcja, zaprzeczenie i

racjonalizacja.



Superego jest projektowane na osobę będącą autorytetem



Istotne są nierozwiązane problemy separacji i autonomii

PARANOICZNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



Przebieg i rokowanie.



Zróżnicowane, zależnie od indywidualnej siły ego oraz

okoliczności życiowych.



Powikłania w postaci zaburzenia urojeniowego, schizofrenii,

depresji, zaburzeń lękowych oraz zaburzeń spowodowanych

używaniem substancji psychoaktywnych.



Pacjenci rzadko zgłaszają się na leczenie.



Leczenie.



Tendencja do nasilania się cech paranoicznych konieczna

do uwzględnienia w terapii. Konieczność uczciwego,

życzliwego i profesjonalnego zachowania wobec pacjenta.



Rzadko małe dawki leków przeciwpsychotycznych



Najczęściej psychoterapia podtrzymująca; konieczne

zachowanie otwartości, konsekwencji, unikanie żartów.

Należy wzmacniać zdrową część ego. Unikanie konfrontacji

SCHIZOIDALNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



Utrwalony wzorzec zachowań charakteryzujący się

wycofaniem z kontaktów społecznych oraz

ograniczonym sposobem wyrażania emocji w relacjach

interpersonalnych. Rozpoczyna się w okresie wczesnej

młodości i jest obecne w różnych sytuacjach. Co

najmniej cztery z wymienionych niżej kryteriów

potwierdza rozpoznanie:



pacjent nie potrzebuje i nie cieszą go bliskie związki z

innymi osobami (w tym związki rodzinne)



niemal zawsze wybiera działania samotnicze



przejawia niewielkie, jeśli w ogóle, zainteresowanie

kontaktami seksualnymi



uzewnętrznia niewiele form aktywności, jeśli w ogóle,

które sprawiają mu przyjemność

SCHIZOIDALNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



nie ma bliskich przyjaciół lub osób zaufanych, z

wyjątkiem bliskich członków rodziny



wydaje się obojętny na pochwały lub krytykę ze

strony innych osób



okazuje chłód emocjonalny, brak zainteresowania

otoczeniem lub spłycony afekt



Nie występuje wyłącznie w przebiegu schizofrenii,

zaburzeń nastroju z objawami psychotycznymi, innych

zaburzeń psychotycznych lub całościowych zaburzeń

rozwojowych; nie jest też powodowane czynnikami

fizjologicznymi związanymi z ogólnym stanem zdrowia

SCHIZOIDALNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



Epidemiologia



Występuje u 0,4-0,9 % populacji.



Częściej występuje u krewnych osób chorych na

schizofrenię.



Częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet,

prawdopodobnie w stosunku 2: 1.



Etiologia



Możliwy jest udział czynników genetycznych.



Często w okresie rozwojowym stwierdza się

zaburzone relacje w rodzinie.



Psychodynamika



Zahamowanie w relacjach społecznych.



Tłumienie potrzeb społecznych jako sposób radzenia

sobie z agresją.

SCHIZOIDALNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



Przebieg i rokowanie



Są zróżnicowane.



Możliwe są powikłania w postaci zaburzenia urojeniowego,

schizofrenii i innych psychoz lub depresji.



Leczenie



Stosuje się psychoterapię podtrzymującą, koncentrującą się

na problemach relacji z innymi osobami, lęku przed bliskością

oraz kształtującą umiejętność rozpoznawania emocji.



Pomocna jest psychoterapia grupowa.



Niektórzy pacjenci mogą uczestniczyć w zajęciach

społeczności terapeutycznej.



Farmakoterapia - u niektórych pacjentów skuteczne są leki

przeciwdepresyjne, środki psychostymulujące lub małe dawki

neuroleptyków.



Ponieważ bliskość jest przeżywana jako zagrożenie, wielu

pacjentów rezygnuje z leczenia.

SCHIZOTYPOWE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



Utrwalony wzorzec zachowań charakteryzujący się deficytami

w funkcjonowaniu społecznym i relacjach interpersonalnych,

wyrażającymi się dużym dyskomfortem w kontaktach z innymi

osobami oraz zmniejszoną zdolnością do tworzenia bliskich

związków. Ponadto występują zaburzenia procesów

poznawczych i percepcji oraz zachowania ekscentryczne.

Pojawia się w okresie wczesnej młodości i jest obecne w

różnych sytuacjach. Co najmniej pięć z wymienionych niżej

kryteriów potwierdza rozpoznanie:



Sądy odnoszące (z wyłączeniem urojeń odnoszących)



dziwaczne przekonania lub myślenie magiczne, które wpływają na

zachowanie pacjenta i są niezgodne z normami subkulturowymi

(np. wiara w zabobony, jasnowidzenie, telepatię lub ,szósty

zmysł"; u dzieci i młodzieży dziwaczne fantazje lub rozważania)



niezwykłe doznania zmysłowe, np. złudzenia cielesne



dziwaczność myślenia i wypowiedzi (np. niejasność, dygresyjność,

nadmierne uszczegółowianie, metaforyczność, stereotypowość)

SCHIZOTYPOWE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



podejrzliwość lub nastawienie urojeniowe



niedostosowany lub sztywny afekt



dziwaczne, niezwykłe lub ekscentryczne zachowanie

lub wygląd



brak przyjaciół lub osób zaufanych, z wyjątkiem

bliskich członków rodziny



nadmierny lęk społeczny, który nie zmniejsza się

nawet w relacjach z osobami znajomymi; związany

jest raczej z paranoidalnymi obawami niż negatywną

oceną własnej osoby



Nie występuje wyłącznie w przebiegu schizofrenii,

zaburzeń nastroju z objawami psychotycznymi, w

innych zaburzeniach psychotycznych lub całościowych

zaburzeniach rozwojowych

SCHIZOTYPOWE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



Epidemiologia



Częstość występowania: 3%.



Wskaźniki rozpowszechnienia są wyższe w

rodzinach chorych na schizofrenię. Stwierdzono

wyższą zgodność występowania u bliźniąt

jednojajowych.



Częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet.



Etiologia jest podobna jak w schizofrenii



Psychodynamika.



Mechanizmy myślenia magicznego,

rozszczepienia i izolacji.

SCHIZOTYPOWE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



Przebieg i rokowanie



Rokowanie - ostrożne.



U niektórych pacjentów rozwija się schizofrenia.



Do 10% pacjentów popełnia samobójstwo.



Leczenie.



Niekiedy pacjenci szukają pomocniczego ego w

osobie terapeuty do radzenia sobie z rzeczywistością.



Leczenie farmakologiczne - stosuje się niskie dawki

leków przeciwpsychotycznych lub

przeciwdepresyjnych.



Często pomocna jest psychoterapia podtrzymująca.



Może być stosowana terapia grupowa.



Dla niektórych pacjentów wskazane jest uczestnictwo

w zajęciach społeczności leczniczej.

Teatralność, nadmierna
emocjonalność, zmienność



Antyspołeczna



Borderline



Histrioniczna



Narcystyczna

Teatralność, nadmierna
emocjonalność, zmienność



Mechanizmy obronne



Dysocjacja



Zaprzeczanie



Rozszczepienie



Acting-out



Częste współwystępowanie zaburzeń
nastroju

ANTYSOCJALNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



Utrwalony wzorzec zachowań cechujący się

lekceważeniem lub łamaniem praw innych osób,

występujący od 15 r.ż. Co najmniej trzy z

wymienionych niżej kryteriów potwierdza rozpoznanie:



niemożność podporządkowania się normom społecznym

oraz respektowania obowiązującego prawa, na co

wskazują wielokrotnie dokonywane czyny. które mogą

być podstawą aresztowania



nieszczerość, powtarzające się kłamstwa, posługiwanie

się pseudonimami, oszukiwanie innych w celu

osiągnięcia korzyści lub dla własnej przyjemności



impulsywność i niezdolność do planowania



drażliwość i agresywność, wyrażające się częstym

udziałem bójkach i napaściach

ANTYSOCJALNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



lekkomyślne lekceważenie bezpieczeństwa własnego

i innych osób



ciągły brak odpowiedzialności, wyrażający się

niezdolnością do utrzymania stałej pracy lub

wywiązywania się ze zobowiązań finansowych



brak poczucia winy, obojętność lub usprawiedliwianie

zranienia, złego traktowania lub okradania innych

osób



Osoba musi mieć co najmniej 18 lat



Stwierdza się zaburzenia zachowania rozpoczynające

się przed 15 r.ż.



Zachowania antysocjalne nie pojawiają się wyłącznie

w przebiegu schizofrenii lub epizodu maniakalnego

ANTYSOCJALNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



Epidemiologia



Występuje u 3% mężczyzn (wskaźniki mogą być

nawet wyższe, do 7%) oraz u 1 % kobiet. W populacji

więźniów częstość występowania

może sięgać 75%.



W niektórych rodzinach częściej występują:

zaburzenie somatyzacyjne, zaburzenia spowodowane

używaniem alkoholu oraz zaburzenie antysocjalne

osobowości. Zaburzenie występuje pięć razy częściej

wśród krewnych pierwszego stopnia mężczyzn z

osobowością antysocjalną niż w grupie kontrolnej.



Zaburzenie częściej występuje w grupach o niższym

statusie społeczno-ekonomicznym.



Czynnikami predysponującymi są: zespół ADHD oraz

zaburzenia zachowania.

ANTYSOCJALNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



Etiologia

.



Badania osób adoptowanych potwierdzają udział
czynnika genetycznego.



Często stwierdza się uszkodzenia lub dysfunkcje
mózgu, które mogą być wynikiem urazów
okołoporodowych, urazów głowy lub zapalenia
mózgu.



Powszechne są przypadki porzucenia przez rodziców
lub maltretowania w dzieciństwie. Istotnym
czynnikiem może być częste stosowanie przez
rodziców nieuzasadnionych i surowych kar.

ANTYSOCJALNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



Patofizjologia



Impulsywność jest zwykle skutkiem

uszkodzenia lub dysfunkcji płata czołowego

mózgu (co wykazuje badanie pozytronowej

tomografii emisyjnej).



Także uszkodzenie innych części mózgu (np.

ciała migdałowatego lub innych struktur

płata skroniowego) predysponuje do

zachowań gwałtownych.



Zapis EEG może być nieprawidłowy.



Niekiedy występują nieznaczne objawy

neurologiczne.

ANTYSOCJALNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



Psychodynamika



W zaburzeniu antysocjalnym osobowości obserwuje

się działania popędowe, z towarzyszącymi deficytami

ego w zakresie planowania i krytycyzmu.



Widoczny jest deficyt lub niedostatki superego,

prymitywne lub słabo rozwinięte sumienie.



Widoczne są trudności w relacjach z obiektem, z

niemożnością odczuwania empatii, miłości i

podstawowego zaufania do innych.



Dominują cechy agresywne.



Towarzyszą cechy sadomasochizmu, narcyzmu i

depresji.

ANTYSOCJALNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



Przebieg i rokowanie



Rokowanie - zróżnicowane. Często wyraźna

poprawa następuje po okresie wczesnej
dorosłości lub w wieku średnim.



Konsekwencjami zaburzenia mogą być: śmierć
z powodu pobicia, samobójstwo, urazy ciała,
uzależnienie od substancji psychoaktywnych,
konflikty z prawem, trudności finansowe,
zaburzenia depresyjne. Z zaburzeniem
antysocjalnym osobowości wiąże się wiele
schorzeń somatycznych.

ANTYSOCJALNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



Leczenie



trudne, jeśli nie niemożliwe.



W placówkach medycznych pacjenci mogą sprawiać
wrażenie czarujących, jednocześnie manipulując
otoczeniem, lub też mogą się buntować i odrzucać
proponowane leczenie.



Leczenie uzależnienia od substancji psychoaktywnych
wpływa korzystnie na niektóre zachowania
antysocjalne.



Niekiedy pomaga długoterminowa hospitalizacja lub

pobyt w społeczności terapeutycznej.

ANTYSOCJALNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



Zwykle skuteczna jest terapia behawioralna (np.
zachowania mogą być modyfikowane przez sankcje
prawne, strach przed karą). U pacjentów z mniej
nasilonymi objawami duże znaczenie ma
wyznaczenie ściśle określonych granic.



Opisywano korzystne działanie psychoterapii
grupowej, w tym również grup samopomocowych.



Farmakoterapia.



W ADHD mogą być stosowane środki psychostymulujące



Przy zaburzonej kontroli impulsów stosuje się leki
przeciwpadaczkowe

ZABURZENIE OSOBOWOŚCI Z
POGRANICZA (BORDERLlNE)



Utrwalony wzorzec zachowań

charakteryzujący się niestabilnością w

związkach interpersonalnych, postrzeganiu

siebie, emocjach oraz wyraźną

impulsywnością. Pojawia się w okresie

wczesnej dorosłości i jest obecny w różnych

sytuacjach. Spełnienie co najmniej pięciu z

wymienionych niżej kryteriów potwierdza

rozpoznanie:

ZABURZENIE OSOBOWOŚCI Z
POGRANICZA (BORDERLlNE)



rozpaczliwe wysiłki podejmowane w celu uniknięcia

realnego lub wyimaginowanego porzucenia. Uwaga:

nie obejmuje zachowań samobójczych lub

samouszkodzeń



niestabilne i intensywne związki interpersonalne

charakteryzujące się występowaniem naprzemiennie

skrajnej idealizacji lub dewaluacji partnera



zaburzenia tożsamości; niestabilny obraz własnej

osoby i poczucia własnego ja



impulsywność w co najmniej dwóch obszarach

stanowiących potencjalne zagrożenie dla pacjenta

(np. wydawanie pieniędzy, życie seksualne,

nadużywanie substancji psychoaktywnych, ryzykowne

prowadzenie samochodu, napady objadania się).

Uwaga: nie obejmuje zachowań samobójczych lub

samouszkodzeń

ZABURZENIE OSOBOWOŚCI Z
POGRANICZA (BORDERLlNE)



powtarzające się zachowania samobójcze,

demonstracje lub groźby samobójcze oraz

samouszkodzenia



niestabilność emocjonalna, wyraźna zmienność

nastroju (np. epizody nasilonej dysforii,

drażliwości lub lęku, trwające kilka godzin,

rzadko dłużej niż kilka dni)



przewlekłe uczucie pustki



nieadekwatna do sytuacji silna złość lub

trudności z kontrolowaniem złości (np. częste

wybuchy gniewu, stale utrzymujące się uczucie

złości, powtarzające się bójki)



przemijające, związane ze stresem, myślenie

paranoidalne lub nasilone objawy dysocjacyjne

ZABURZENIE OSOBOWOŚCI Z
POGRANICZA (BORDERLlNE)



Epidemiologia



Osobowość borderline występuje u około 2% populacji ogólnej.



Częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn.



U 90% pacjentów zaburzenie osobowości borderline rozpoznaje się

dodatkowo jedno, a u 40% dwa inne zaburzenia psychiczne.



W rodzinach osób z osobowością borderline częściej występują

zaburzenia nastroju oraz zaburzenia spowodowane używaniem

substancji psychoaktywnych.



Zaburzenie osobowości z pogranicza występuje częściej u matek

pacjentów niż w populacji ogólnej.



Etiologia



Niekiedy stwierdza się uszkodzenie mózgu spowodowane urazem

okołoporodowym, urazem głowy, zapaleniem mózgu lub innymi

chorobami mózgu.



U większości pacjentów wywiad potwierdza maltretowanie fizyczne,

wykorzystywanie seksualne lub porzucenie.



Testy psychologiczne.



Testy projekcyjne ujawniają zaburzoną ocenę rzeczywistości.

ZABURZENIE OSOBOWOŚCI Z
POGRANICZA (BORDERLlNE)



Patofizjologia



Uszkodzenie płata czołowego może
upośledzać krytycyzm oraz kontrolę emocji.



Uszkodzenie płata skroniowego może
prowadzić do wystąpienia objawów zespołu
Kliivera-Bucy'ego.



Niekiedy stwierdza się niedobór serotoniny.

ZABURZENIE OSOBOWOŚCI Z
POGRANICZA (BORDERLlNE)



Psychodynamika



Rozszczepienie - pacjent ujawnia silny gniew, nie

zdając sobie sprawy ze swoich ambiwalentnych lub

nawet pozytywnych uczuć w stosunku do danej osoby.

Jest to zwykle przemijające. Pacjent dzieli ludzi na

tych, którzy go lubią, i tych, którzy go nienawidzą, a

także na całkowicie "dobrych" i całkowicie "złych".

Może to być problemem dla personelu zajmującego się

pacjentem.



Idealizacja.



Identyfikacja projekcyjna - pacjent przypisuje

wyidealizowane pozytywne lub negatywne cechy

innym osobom, następnie stara się włączyć je w

rozmaite interakcje, które mają potwierdzić jego

przekonania. Nieświadomie próbuje skłonić terapeutę

do odgrywania projektowanej roli.

ZABURZENIE OSOBOWOŚCI Z
POGRANICZA (BORDERLlNE)



Pacjent ma zarówno silne potrzeby agresywne, jak i

silne pragnienie obiektu; często występują na

zmianę.



Pacjent odczuwa silny strach przed odrzuceniem.



Nie jest rozwiązana faza ponownego zbliżania się w

procesie separacji indywiduacji (teoria M. Mahler);

zakłócona jest stałość obiektu. Skutkiem tego jest

niemożność osiągnięcia wewnętrznej strukturalizacji i

kontroli.



Zwracanie się przeciwko sobie - dominują nienawiść i

wstręt do siebie.



Uogólniona dysfunkcja ego prowadzi do zaburzeń

tożsamości.

ZABURZENIE OSOBOWOŚCI Z
POGRANICZA (BORDERLlNE)



Przebieg i rokowanie



Zróżnicowane, w późniejszym wieku możliwa poprawa.



Możliwe są komplikacje: samobójstwo, samouszkodzenia,

zaburzenia nastroju, zaburzenia somatyzacyjne, psychozy,

nadużywanie substan cji psychoaktywnych oraz zaburzenia

seksualne.



Leczenie.



Pacjenci z zaburzeniem osobowości typu borderline mogą

stwarzać problemy. Miewają epizody spiętrzenia afektu i

wymagają szczególnej uwagi.



Leczenie obejmuje psychoterapię podtrzymującą i

ukierunkowaną na uzyskanie wglądu. Psychozy

przeniesieniowe, przeciwprzeniesienie, zachowania typu

acting out oraz myśli i groźby samobójcze wymagają

specjalnego postępowania. Terapeuta pełni rolę

pomocniczego ego i wyznacza granice.

ZABURZENIE OSOBOWOŚCI Z
POGRANICZA (BORDERLlNE)



Terapia behawioralna pomaga kontrolować impulsy i

wybuchy złości, zmniejsza także wrażliwość na

krytykę i odrzucenie; ważny jest trening umiejętności

społecznych.



Farmakoterapia - niektóre leki w kontroli impulsów i

stabilizacji nastroju. W przypadku kryzysu stosuje się

zwykle krótkie hospitalizacje, niektórzy pacjenci

wymagają jednak długoterminowego leczenia

szpitalnego w celu zmian strukturalnych.



Terapeuta powinien monitorować

przeciwprzeniesienie i często korzystać z konsultacji.



Pacjent nieświadomie może dzielić personel

medyczny i prowokować konflikty. Można temu

zapobiec, przewidując takie zachowania i

odpowiednio szkoląc pracowników.

HISTRIONICZNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



Utrwalony wzorzec zachowań cechujący się

nadmierną emocjonalnością i skupianiem na

sobie uwagi otoczenia. Rozpoczyna się w

okresie wczesnej dorosłości i obecny jest w

różnych sytuacjach. Spełnienie co najmniej

pięciu z wymienionych poniżej kryteriów

potwierdza rozpoznanie:



źle się czuje, kiedy nie jest w centrum uwagi



w kontaktach z innymi osobami często zachowuje

się niestosownie, jest seksualnie uwodzicielski lub

prowokujący

HISTRIONICZNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



przejawia dużą zmienność i

powierzchowność w ekspresji emocji



wykorzystuje swój wygląd zewnętrzny, aby

stale zwracać na siebie uwagę



wypowiada się barwnie i wyraziście, ale

ogólnikowo



dramatyzuje siebie, teatralizuje, przejawia

przesadną ekspresję emocji



jest podatny na sugestię, łatwo ulega

wpływom innych osób lub okoliczności



uważa związki z innymi osobami za bardziej

intymne niż są w rzeczywistości

HISTRIONICZNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



Epidemiologia



Częstość występowania zaburzenia histrionicznego

osobowości wynosi 2-3%. Ocenia się, że występuje u 10-

15% leczonych pacjentów.



Wskaźniki rozpowszechnienia są wyższe u kobiet niż u

mężczyzn; prawdopodobnie u mężczyzn zaburzenie

rozpoznawane jest zbyt rzadko.



Osobowość histrioniczna bywa związana z zaburzeniem

somatyzacyjnym, nastroju oraz nadużywaniem alkoholu.



Etiologia



Prawdopodobnie trudności interpersonalne we wczesnym

okresie rozwoju były rozwiązywane w sposób dramatyczny.



Wzorem mógł być chłodny i surowy ojciec z uwodzicielską

matką.

HISTRIONICZNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



Psychodynamika



Typowe są fantazje typu "odgrywanie ról" w

przesadnie emocjonalnym i dramatyzującym stylu.



Najczęstsze mechanizmy obronne to: wyparcie,

regresja, somatyzacja, konwersja, dysocjacja,

zaprzeczenie i uzewnętrznienie.



Często obserwuje się nieprawidłową identyfikację z

rodzicem tej samej płci oraz ambiwalencję i

uwodzicielskość w związku z rodzicem płci

przeciwnej.



Dominują cechy oralne.



Lęk przed seksualnością mimo jawnych zachowań

uwodzicielskich.

HISTRIONICZNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



Przebieg i rokowanie



Przebieg zróżnicowany.



Na osobowość histrioniczną mogą nakładać się zaburzenia

somatyzacyjne, konwersyjne, dysocjacyjne, seksualne, nastroju

oraz nadużywanie alkoholu.



Leczenie.



Pacjent często wykazuje nadmierne emocje i dąży do skupienia

na sobie uwagi innych.



W leczeniu stosuje się zwykle psychoterapię indywidualną,

zorientowaną na uzyskanie wglądu lub podtrzymującą, w

zależności od siły ego. Terapia koncentruje się na głębszych

uczuciach i (stosowanych jako obrona przed nimi)

powierzchownych teatralnych zachowaniach pacjenta.



Czasami pomocna może być psychoanaliza.



Niekiedy stosuje się terapię grupową.



Dodatkowo mogą być podawane leki

NARCYSTYCZNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



Utrwalony wzorzec zachowań cechujący się postawą

wielkościową (przejawiającą się w fantazjach lub w

zachowaniu), potrzebą podziwu oraz brakiem

zdolności do empatii. Rozpoczyna się w okresie

wczesnej dorosłości i występuje w różnych sytuacjach.

Stwierdzenie co najmniej pięciu z wymienionych niżej

kryteriów potwierdza rozpoznanie:



ma wyolbrzymione poczucie własnego znaczenia

(np. przecenia swoje osiągnięcia i zdolności,

oczekuje, że będzie uznawany za osobę wybitną,

mimo braku odpowiednich osiągnięć)



jest zaabsorbowany fantazjami o swoich

bezgranicznych sukcesach, władzy, genialności,

urodzie lub idealnej miłości

NARCYSTYCZNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



jest przekonany, że jest kimś szczególnym i wyjątkowym;

może być zrozumiany tylko przez

inne podobne mu

osoby [lub instytucje), wybitne lub o wysokim statusie lub

tylko z takimi osobami (lub instytucjami) powinien

utrzymywać kontakty



od otoczenia wymaga ciągłego podziwu



jest przekonany o swoich szczególnych prawach, tj. ma

nieuzasadnione oczekiwania nadzwyczajnego traktowania

przez innych lub automatycznego spełniania przez

otoczenie jego oczekiwań



w związkach interpersonalnych wykorzystuje inne osoby do

osiągnięcia własnych celów



nie jest zdolny do empatii; nie potrafi dostrzec lub

zrozumieć uczuć i potrzeb innych osób



jest często zazdrosny lub przekonany, że inne osoby są mu

zawistne



przejawia aroganckie, niegrzeczne zachowania lub postawy

NARCYSTYCZNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



Epidemiologia



Częstość występowania w populacji ogólnej wynosi poniżej 1 %.

Przy puszcza się, że występuje jednak znacznie częściej, niż

wskazują na to wyniki dostępnych badań, a liczba osób z tym

zaburzeniem osobowości może wzrastać.



Występuje u 2-16% leczonych pacjentów.



Prawdopodobnie zaburzenie występuje rodzinnie.



Etiologia.



Często wymienianym czynnikiem jest brak empatii ze strony matki

oraz utrata lub odrzucenie we wczesnym okresie rozwojowym.



Psychodynamika.



Cechy narcystyczne - mechanizm obronny albo wynikiem

zahamowanego rozwoju



Postawa wielkościowa i brak empatii chronią przed prymitywną

agresywnością



Zwykle postawę wielkościową traktuje się jako kompensację

poczucia niższości.

NARCYSTYCZNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



Przebieg i rokowanie.



Zwykle zaburzenie jest przewlekłe i trudne do

leczenia.



Starzenie się jest źle znoszone przez pacjenta,

ponieważ stanowi dla niego narcystyczny uraz.



Przebieg mogą komplikować zaburzenia nastroju,

zaburzenie somatyzacyjne, krótkotrwałe psychozy

oraz zaburzenia związane z używaniem substancji

psychoaktywnych.



Na ogół rokowanie jest ostrożne; u niektórych

pacjentów cechy narcystyczne mogą być znacznie

bardziej nasilone w okresie wczesnej dorosłości niż w

wieku późniejszym.

NARCYSTYCZNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



Leczenie



Indywidualna psychoterapia, podtrzymująca lub

ukierunkowana na uzyskanie wglądu, zależnie od siły ego.



U pacjentów z ciężkim zaburzeniem osobowości może być

pomocna społeczność lecznicza.



Sprzeciw wobec leczenia jest często próbą ochrony przez

pacjenta poczucia własnej wartości, której zagraża

interwencja terapeutyczna, doświadczana jako krytyka jego

osoby.



Pomocna może być psychoterapia grupowa.



Pacjent z zaburzeniem narcystycznym osobowości napotyka

w placówce medycznej pewne problemy:



choroba może być doświadczana jako zagrożenie

wielkościowego wyobrażenia własnej osoby,.



osoba lekarza może być idealizowana lub dewaluowana,



może oczekiwać wyjątkowych metod leczenia.

Lękliwość, bojaźliwość



Obsesyjno kompulsywne



Unikające



Zależne

Lękliwość bojaźliwość



Mechanizmy obronne



Izolacja



Bierna agresja



Hipochondryzacja

OBSESYJNO-KOMPULSYJNE
ZABURZENIE OSOBOWOŚCI



Utrwalony wzorzec zachowań cechujący się nadmiernym

zdyscyplinowaniem, perfekcjonizmem oraz potrzebą

kontroli, kosztem elastyczności, otwartości i

skuteczności. Rozpoczyna się w okresie wczesnej

dorosłości i występuje w różnych sytuacjach. Spełnienie

co najmniej czterech z wymienionych niżej kryteriów

potwierdza rozpoznanie:



jest tak pochłonięty szczegółami, zasadami, wykazami,

kolejnością. planami lub organizacją danej działalności, że

podstawowy cel działania zostaje zagubiony



przejawia perfekcjonizm, który utrudnia wykonanie zadania

(np. nie może skończyć pracy, ponieważ nie potrafi sprostać

postawionym sobie nazbyt wysokim wymaganiom)



przesadnie poświęca się pracy i skupia się na wydajności,

rezygnując z czasu wolnego i kontaktów towarzyskich i co

nie jest usprawiedliwione ze względów ekonomicznych)

OBSESYJNO-KOMPULSYJNE
ZABURZENIE OSOBOWOŚCI



jest nadmiernie sumienny, skrupulatny i

nieustępliwy w sprawach moralności, etyki lub

wartości (nie wynika to z określonej

przynależności religijnej lub kulturowej)



nie potrafi pozbyć się rzeczy zużytych lub

bezwartościowych, nawet jeśli nie mają żadnej

wartości pamiątkowej



niechętnie przekazuje zadania lub pracę innym

osobom, jeśli nie zobowiążą się one wykonać

pracę w dokładnie zalecony przez niego sposób



przejawia skąpstwo w wydatkach na siebie i na

innych; uważa, że pieniądze należy gromadzić na

czarną godzinę



przejawia sztywność i upór

OBSESYJNO-KOMPULSYJNE
ZABURZENIE OSOBOWOŚCI



Epidemiologia



Częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet.



Prawdopodobnie występuje rodzinnie.



Współczynniki zgodności są wyższe u bliźniąt jednojajowych.



Zaburzenie rozpoznaje się najczęściej u najstarszego dziecka w

rodzinie.



Etiologia.



pacjenci zwykle wychowywani są w warunkach surowej

dyscypliny.



Psychodynamika



Typowe mechanizmy obronne to: izolacja, reakcja

upozorowana, anulowanie (odczynianie), intelektualizacja i

racjonalizacja.



Brak zaufania do uczuć.



Fiksacja na etapie analnym.

OBSESYJNO-KOMPULSYJNE
ZABURZENIE OSOBOWOŚCI



Przebieg i rokowanie



Pacjent może dobrze funkcjonować w sytuacjach,
które wymagają pracy metodycznej lub
koncentrującej się na szczegółach.



Życie osobiste pacjenta jest zwykle zubożone.



Przebieg może być powikłany zaburzeniami
lękowymi, depresyjnym lub somatyzacyjnym.



Leczenie



Psychoterapia indywidualna, podtrzymująca lub

ukierunkowana na uzyskanie wglądu, zależnie od
siły ego.

OBSESYJNO-KOMPULSYJNE
ZABURZENIE OSOBOWOŚCI



Korzystna może być terapia grupowa.



Terapia powinna uwzględniać problem kontroli,
uległości oraz intelektualizacji.



Niekiedy stosuje się farmakoterapię



Pobyt w placówce medycznej - choroba lub
metody leczenia mogą być doświadczane przez
pacjenta jako zagrożenie dla utrzymania kontroli
nad sytuacją lub jako kara. Pacjenci często
podejmują energiczne wysiłki w celu odzyskania
kontroli (np. zapisują, liczą, nadzorują itp.).

ZABURZENIE OSOBOWOŚCI TYPU
UNIKAJĄCEGO



Utrwalony wzorzec zachowań charakteryzujący się

społecznym zahamowaniem, poczuciem

niedostosowania oraz nadwrażliwością na negatywną

ocenę. Rozpoczyna się w okresie wczesnej dorosłości i

jest obecny w różnych sytuacjach. Spełnienie co

najmniej czterech z wymienionych niżej kryteriów

potwierdza rozpoznanie:



z powodu lęku przed krytyką. dezaprobatą lub

odrzuceniem unika aktywności zawodowej. która

wymaga wielu kontaktów z innymi osobami



niechętnie angażuje się w związki z innymi osobami.

jeżeli nie ma pewności. że jest przez nich lubiany

ZABURZENIE OSOBOWOŚCI TYPU
UNIKAJĄCEGO



okazuje powściągliwość w kontaktach intymnych z

obawy przed zawstydzeniem lub ośmieszeniem



nadmiernie przejmuje się możliwością krytyki lub

odrzucenia w sytuacjach społecznych



w nowych sytuacjach społecznych odczuwa

zahamowanie z powodu poczucia niedostosowania



postrzega siebie jako osobę społecznie

nieprzystosowaną. nieatrakcyjną i gorszą od innych



bardzo niechętnie podejmuje ryzyko lub angażuje się w

nowe działania z obawy. że znajdzie się w krępującej

sytuacji

ZABURZENIE OSOBOWOŚCI TYPU
UNIKAJĄCEGO



Epidemiologia



Zaburzenie występuje u 0,05-1 % populacji ogólnej.

Są również doniesienia o częstości sięgającej 10%.



Możliwe czynniki predysponujące to zaburzenie

unikające w dzieciństwie i w okresie dorastania lub

deformująca choroba somatyczna.



Etiologia



Wśród prawdopodobnych czynników etiologicznych

wymienia się jawne odrzucenie przez rodziców,

nadopiekuńczość lub cechy lękowe rodziców.



Psychodynamika



Unikanie i zahamowanie mają charakter obronny.



Jawny lęk przed odrzuceniem ukrywa leżącą u

podłoża agresję edypalną lub preedypalną.

ZABURZENIE OSOBOWOŚCI TYPU
UNIKAJĄCEGO



Przebieg i rokowanie



Pacjent najlepiej funkcjonuje w bezpiecznym środowisku,

chociaż pragnie czegoś więcej.



Na zaburzenie osobowości mogą nakładać się fobia społeczna

lub zaburzenia nastroju.



Leczenie.



Pacjent zwykłe nie jest wymagający i chętnie współpracuje, ale

wrażliwy jest na niejednoznaczne uwagi, które może błędnie

interpretować jako poniżające.



Psychoterapia indywidualna, podtrzymująca lub ukierunkowana

na uzyskanie wglądu, zależnie od siły ego. Często pomocna jest

terapia grupowa.



Korzystny jest trening umiejętności społecznych oraz trening

asertywności.



Jeżeli obecne są objawy lęku lub depresji stosuje się

farmakoterapię,

ZABURZENIE OSOBOWOŚCI TYPU
ZALEŻNEGO



Utrwalona i nadmierna potrzeba opieki, która

prowadzi do uległości i silnego przywiązania oraz

lęku przed separacją. Ujawnia się w okresie

wczesnej dorosłości i występuje w różnych

sytuacjach. Stwierdzenie co najmniej pięciu z

wymienionych niżej kryteriów potwierdza rozpo

znanie:



bez ciągłych porad i zapewnień ze strony innych

osób pacjent ma trudności z podejmowaniem

codziennych decyzji



potrzebuje innych osób, aby wzięły

odpowiedzialność za większość ważnych spraw w

jego życiu

ZABURZENIE OSOBOWOŚCI TYPU
ZALEŻNEGO



ma trudności z wyrażeniem odmiennego zdania z obawy przed

utratą wsparcia lub aprobaty innych osób. Uwaga: kryterium

to nie obejmuje uzasadnionych obaw przed odwetem



ma trudności z podejmowaniem zadań lub wykonywaniem

czegokolwiek samodzielnie (raczej z powodu braku pewności

siebie i zaufania do własnej oceny i umiejętności niż z powody

braku motywacji lub energii)



robi bardzo wiele, aby zyskać opiekę i wsparcie innych osób,

dobrowolnie podejmuje się wykonania nawet nieprzyjemnych

zadań



kiedy jest sam, czuje się niepewny i bezradny, obawiając się,

że nie potrafi zadbać o siebie



kiedy kończy się bliski związek, usilnie poszukuje nowego jako

źródła opieki i wsparcia



odczuwa nieuzasadnione obawy przed porzuceniem i

koniecznością radzenia sobie samemu

ZABURZENIE OSOBOWOŚCI TYPU
ZALEŻNEGO



Epidemiologia



Zaburzenie częściej występuje u kobiet niż u

mężczyzn.



Jest częste, stanowi około 2,5% wszystkich

zaburzeń osobowości.



Etiologia.



Do czynników predysponujących należą:

przewlekła choroba somatyczna, lęk separacyjny

lub utrata rodziców w dzieciństwie.



Psychodynamika



Obecne są nierozwiązane problemy separacyjne.



Pozycja zależności jest obroną wobec agresji.

ZABURZENIE OSOBOWOŚCI TYPU
ZALEŻNEGO



Przebieg i rokowanie



Przebieg jest zróżnicowany.



Po utracie bliskiej osoby mogą wystąpić objawy

depresyjne. Leczenie zwykle przynosi poprawę.



Pacjent może mieć trudności z realizacją "zdrowej"

decyzji o opuszczeniu patologicznego związku.



Leczenie. Pacjent przejawia tendencję do regresji, z

nasilonym lękiem przed porzuceniem.



Psychoterapia indywidualna, podtrzymująca lub

ukierunkowana na uzyskanie wglądu, zależnie od siły

ego.



Stosuje się także terapię behawioralną, trening

asertywności, terapię rodzinną oraz terapię grupową.



Farmakoterapię stosuje się w leczeniu określonych

objawów

Inne



Bierno-agresywne



Depresyjne

BIERNO-AGRESYWNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



Utrwalony wzorzec zachowań cechujący się

negatywistyczną postawą oraz biernym oporem

wobec wymagań dotyczących odpowiedniego

wywiązywania się z obowiązków. Ujawnia się w okresie

wczesnej dorosłości i występuje w różnych sytuacjach.

Spełnienie co najmniej czterech z wymienionych niżej

kryteriów potwierdza rozpoznanie:



pacjent biernie sprzeciwia się wypełnianiu typowych

obowiązków społecznych i zawodowych



skarży się, że jest źle rozumiany i niedoceniany przez

innych



jest niezadowolony, wdaje się w niepotrzebne dyskusje

BIERNO-AGRESYWNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



bezzasadnie krytykuje osoby cieszące się autorytetem



okazuje zawiść i urazę wobec osób, którym coś się udaje



wypowiada nieustanne i wyolbrzymione skargi na swój

zły los



na przemian okazuje to wrogie nieposłuszeństwo, to

znowu skruchę



Nie występuje wyłącznie w przebiegu epizodów

depresji; takiego zachowania nie można też

wytłumaczyć dystymią.

BIERNO-AGRESYWNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



Epidemiologia.



Nie jest znana.



Etiologia



Może obejmować zachowania wyuczone, modelowane

przez rodziców.



We wczesnym okresie rozwoju często występują

trudności w określeniu się wobec osób cieszących się

autorytetem.



Psychodynamika



Konflikty dotyczące stosunku wobec autorytetu,

autonomii oraz zależności.



Uległość, opór i agresywność

BIERNO-AGRESYWNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



Przebieg i rokowanie.



Przebieg może być powikłany zaburzeniem

depresyjnym oraz nadużywaniem alkoholu.

Rokowanie jest ostrożne.



Leczenie

.



Istotnym problemem jest ukryty sprzeciw pacjenta

wobec proponowanej terapii. Podstawowym celem

terapeutycznym jest uświadomienie pacjentowi

jego niechęci.



Korzystne efekty daje psychoterapia

podtrzymująca, jeśli pacjent jest gotowy do

współpracy.



Pomocny może być trening asertywności.

DEPRESYJNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



Utrwalony wzorzec cechujący się depresyjnym myśleniem i

zachowaniem. Ujawnia się w okresie wczesnej dorosłości i

obecny jest w różnych sytuacjach. Stwierdzenie co najmniej

pięciu z wymienionych niżej kryteriów potwierdza rozpoznanie:



pacjent zwykle jest przygnębiony, smutny, ponury, posępny i

nieszczęśliwy



ma niskie poczucie własnej wartości, uważa się za osobę

niedostosowaną i bezwartościową



wobec samego siebie jest nadmiernie krytyczny. potępia i poniża

siebie



ciągle rozmyśla o problemach i zamartwia się nimi



wobec innych osób jest nastawiony negatywnie. krytycznie i

oceniająco



jest pesymistą



często czuje się winny lub ma wyrzuty sumienia



Nie występuje wyłącznie w przebiegu epizodów depresji;

takiego zachowania nie można też wytłumaczyć dystymią

DEPRESYJNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



Epidemiologia



Uważa się, że osobowość depresyjna jest dosyć częstym

zaburzeniem, brak jednak danych dotyczących częstości

występowania.



Występuje równie często u mężczyzn, jak i u kobiet.



Prawdopodobnie częściej występuje u krewnych osób chorych

na depresję.



Etiologia.



Wśród przyczyn wymienia się stratę rodziców we wczesnym

dzieciństwie lub brak właściwej opieki rodzicielskiej.



Psychodynamika



Niskie poczucie własnej wartości; poczucie winy.



Samokaranie się.



Utrata obiektu miłości we wczesnym okresie rozwoju

DEPRESYJNE ZABURZENIE
OSOBOWOŚCI



Przebieg i rokowanie.



Istnieje ryzyko wystąpienia zaburzeń depresyjnego
i dystymicznego.



Leczenie



Psychoterapia ukierunkowana na uzyskanie wglądu
lub podtrzymująca, zależnie od siły ego.



Stosowana jest terapia poznawcza, grupowa oraz
interpersonalna.



Farmakoterapia - pomocne w leczeniu mogą być
leki z grupy SSRI

Zaburzenie osobowości spowodowane
uszkodzeniem lub dysfunkcją mózgu



Dysfunkcja płata czołowego -

impulsywność, obniżony krytycyzm oraz

abulia.



Uszkodzenie lub dysfunkcja płata

skroniowego może łączyć się z objawami

zespołu Kliivera-Bucy'ego, zwiększoną

aktywnością seksualną przesadną

religijnością oraz czasami zachowaniami

gwałtownymi.



Uszkodzenie płata ciemieniowego wiąże się

z zaprzeczaniem lub cechami euforii.

Zaburzenie osobowości po
przeżyciu sytuacji ekstremalnej



permanentnie wroga albo nacechowana

brakiem zaufania postawa w stosunku do

świata



wycofanie społeczne



nieustające uczucie pustki, albo

beznadziejności



długotrwałe uczucie bycia „na krawędzi”,

jak gdyby w nieustannym zagrożeniu bez

zewnętrznej przyczyny



wyobcowanie – stałe uczucie bycia

zmienionym lub różniącym się od innych.

Zaburzenie osobowości po
przebyciu psychozy



bierność i rezygnacja z

samostanowienia w ważnych

życiowych sprawach



izolacja od innych



poczucie zmiany lub wręcz

napiętnowania przez chorobę



identyfikacja z rolą (przywilejami i

ograniczeniami) chorego, często z

towarzyszącą postawą roszczeniową

Przypadki

Przypadek I



Pani Tavernier jest 45-letnią Francuzką.



Problem. Pani Tavernier poprosiła o konsultacje

psychiatryczne, ponieważ chciała być

"sprawiedliwie osądzona". Miała ostrą i gwałtowną

kłótnię z narzeczoną syna, która zarzuciła pani

Tavernier, że traktuje syna jak małe dziecko.

Narzeczona powiedziała, że pani Tavernier wtrąca

się do wszystkiego, co syn robi, że jest

niesprawiedliwa, nieuczciwa i despotyczna.

Powiedziała, że zatruwa życie wszystkim, że

niewiele brakowało, a zniszczyłaby własnego syna,

że jest "absolutnie stuknięta" i powinna zgłosić się

do psychiatry.

Przypadek I



Zarzuty wysunięte przez dziewczynę

zaszokowały panią Tavernier. Uważa ona, że

dołożyła wszelkich starań, by być dobrą matką,

że zawsze chroniła syna przed niepowodzeniami

i w zasadzie poświęciła dla niego własne życie.

Jest pewna, że nie ma sobie nic do zarzucenia.

Ponieważ jednak powiedziano jej, że powinna

pójść do psychiatry, chciała uzyskać

potwierdzenie swoich racji i zapewnienie, że nie

potrzebuje żadnej pomocy lekarskiej. Poprosiła

syna, by udał się wraz z nią do psychiatry i

wysłuchał werdyktu lekarskiego.

Przypadek I



Wywiad. Pani Tavernier jest jedynaczką.

Wychowała się w mieście. Ojciec był prawnikiem.

Powiedziała lekarzowi, że była bardzo bystrym

dzieckiem i że w szkole uczyłaby się znacznie

lepiej, gdyby rodzice bardziej ją wspierali, a

nauczyciele byli mniej krytyczni. Z nieznanych jej

powodów w szkole nie była zbyt lubiana, ani

przez nauczycieli, ani przez uczniów. Do tej pory

ciągle pamięta chwile, kiedy się z niej

naśmiewano, lub gdy została niesprawiedliwie

skarcona. Uważa, że działo się tak dlatego, że jej

ojciec był prawnikiem, ale nie potrafi przedstawić

na to żadnego przekonującego dowodu.

Przypadek I



Zdobyła wykształcenie pielęgniarskie i podjęła pracę

w jednym ze szpitali rodzinnego miasta. Twierdzi, że

nie miała łatwego życia. Lekarze zachowywali się

jak "półbogowie w bieli", jeśli cokolwiek się nie

udało, pielęgniarki zawsze obwiniały kogoś innego,

zaś chorzy byli z dnia na dzień coraz gorsi. Kilka

razy miała awansować, ale za każdym razem ludzie

spiskowali przeciwko niej i zamiast pani Tavernier

awansował ktoś inny. Składała ostre skargi do władz

szpitala na wszystko, co uznawała za

niesprawiedliwość wołającą o pomstę do nieba, a

nawet zastanawiała się nad wniesieniem sprawy do

sądu, ale ojciec odwiódł ją od tego zamiaru.

Przypadek I



W wieku 24 lat wyszła za urzędnika pracującego w

kancelarii ojca. Ich syn urodził się rok później. Wkrótce

potem mąż pani Tavernier wystąpił o rozwód, bo nie

mógł dłużej wytrzymać niekończących się podejrzeń

żony, że ją zdradza. Pani Tavernier przelała więc

wszystkie uczucia na syna i uczyniła co było w jej

mocy, by uchronić go przed "złem tego świata". Przez

całe życie broniła syna przed sąsiadami,

nauczycielami, trenerami sportowymi, księżmi, nawet

wtedy, gdy syn błagał, by tego nie robiła. Kiedy dorósł,

bez wahania mówiła mu, co sądzi o różnych

dziewczynach, które przyprowadzał do domu.

Szczególnie dużo wysiłku włożyła w to, by ostrzec syna

przed obecną dziewczyną, ale, niestety, on zupełnie

uzależnił się od swojej narzeczonej, a w ogóle myślał

wyłącznie o seksie.

Przypadek I



Pani Tavernier nie pali, praktycznie nie pije
alkoholu, nie zażywa narkoty ków. Jej ojciec
zmarł na atak serca w wieku 75 lat, matka
na raka sutka w wieku 70 lat. Ani matka, ani
ojciec nigdy nie przechodzili leczenia
psychiatrycznego.

Przypadek I



Stwierdzone objawy. Pani Tavernier była

zorientowana co do czasu, miejsca i osób.

Psychiatra przeprowadzający badanie poświęcił

sporo czasu, by przekonać ją, że musi

przeprowadzić rozmowę osobno z nią i osobno z

synem. W trakcie badania pani Tavernier była

spokojna i grzeczna, ale przez cały czas okazywała

podejrzliwość. Co chwilę pytała psychiatrę, czy ich

rozmowa jest nagrywana, chociaż lekarz już na

wstępie wyraźnie oświadczył, że niczego nie

nagrywa. Przyznała, że obdarzanie zaufaniem

innych ludzi sprawia jej trudność, ale to życie

nauczyło ją, że nie można ufać nikomu, nawet

osobom dobrze znanym. Bardzo długo mówiła o

synu i jego narzeczonej.

Przypadek I



W zwięzły sposób wyjaśniła, że syn musiał "upaść

na głowę", by wiązać się z taką dziewczyną i

planować małżeństwo. Twierdziła, iż jest

przekonana o swojej racji. Zresztą całe życie

broniła wyłącznie słusznych spraw, nawet jeśli

wiązało się to z różnymi kłopotami. Przyznała, że

nie potrafi zapomnieć i nie przebacza żadnych

zniewag, oświadczyła, że i tym razem nie będzie

wyjątków. Bezwzględnie odmówiła jakichkolwiek

dalszych badań lub analiz, stwierdzając, że jako

pielęgniarka przechodzi coroczną kontrolę lekarską

i nie widzi żadnego powodu, by poddawać się

jakimkolwiek testom psychologicznym.

Przypadek I



Syn pani Tavernier powiedział, że życie z matką nigdy

nie było łatwe. Matka była zawsze podejrzliwa w

stosunku do jego przyjaciół, sama nie ma żadnych

przyjaciół ani dobrych kolegów. Ciągle ma jakieś

problemy i nieporozumienia w pracy, bez przerwy

narzeka, że jest wykorzystywana. Dopatruje się

ukrytego znaczenia lub gróźb w najbardziej

ogólnikowych i przypadkowych uwagach, sprzecza się

nieustępliwie o każdy drobiazg. Sąsiedzi unikają jej,

bo podała ich do sądu za to, że nie przycięli nieco

zbyt wysokiego żywopłotu. Syn badanej powiedział,

że matka obraża się o byle co, ciągle uważa, że

spotykają ją afronty, gwałtownie reaguje na każdy

sprzeciw.

Przypadek I



Wyznał też, że kiedy był dzieckiem i

dorastającym chłopcem, matka zasypywała go

gradem pytań za każdym razem, gdy zjawił się w

domu z jakimś kolegą. Sytuacja domowa stała się

zupełnie nie do zniesienia odkąd zaczął umawiać

się z dziewczynami. Powiedział, że kocha matkę,

ale już nie wytrzymuje ciągłych ingerencji w

swoje życie osobiste. Narzeczoną opisał jako miłą

i bardzo szczerą dziewczynę, która dołożyła

wszelkich starań, by zdobyć sympatię jego matki.

Kiedy jednak matka kazała jej w trybie

natychmiastowym poddać się badaniu na AIDS,

dziewczyna nie wytrzymała i "wybuchła".

Przypadek I



W czasie rozmowy psychiatry z synem pani
Tavernier trzykrotnie wtargnęła do pokoju z
zapytaniem, jak długo jeszcze będzie trwał
ten spisek przeciwko niej. Na koniec, kiedy
psychiatra próbował omówić sytuację
jednocześnie z panią Tavernier i jej synem i
zaproponował regularne wizyty
terapeutyczne, pani Tavernier zarzuciła mu,
że nie jest bezstronny ani obiektywny i
opuściła szpital.

Przypadek II



Pan Zanetta jest 35-letnim Belgiem.



Ptoblem. Pan Zanetta został aresztowany,

ponieważ rzucił pizzą w twarz jednego z klientów,

a ktoś wezwał w związku z tym policję. Policja

skierowała Zanettę na badanie psychiatryczne.

Badany zupełnie nie potrafił zrozumieć, dlaczego

jego uczynek wywołuje takie zamieszanie.

Przecież klient dostał tylko to, na co zasłużył.

Jakim prawem ośmielił się narzekać, że pizza była

niedobra? Pan Zanetta nienawidzi takich

komentarzy. W dodatku to nie mogła być prawda.

Przypadek II



Wszyscy wiedzą, że "robi najlepsze pizze w
mieście". Zanetta był grzeczny, szczery, naprawdę
czarujący. Bez wahania zgodził się ze
stwierdzeniem policji, że bardzo łatwo się unosi i
nie zawsze potrafi się kontrolować. Lekarzowi
psychiatrze powiedział, że jego życie było i jest
dość burzliwe. Twierdził jednak, że nie jest złym
facetem, bo przecież nigdy nikogo nie
zamordował. Bardzo szczegółowo opisał swoje
losy, przyznał, że były one dość niecodzienne i
wyjaśnił, że to dlatego, iż nigdy nie był "średniej
klasy skurwielem".

Przypadek II



Wywiad. Pan Zanetta wychował się w

niewielkim mieście. Jego ojciec zatrudniał się

jako "złota rączka", ponieważ jednak większość

czasu spędzał w knajpach, popijając piwo, matka

Zanetty, aby utrzymać rodzinę, musiała

pracować jako służąca. W szkole pan Zanetta nie

był złym uczniem, ale ciągle wpadał w jakieś

kłopoty. Rodziców przeważnie nie bylo w domu,

więc nikt nie sprawdzał, czy odrobił lekcje ani co

robi. Sam badany potrafił wymyślać zupełnie

wiarygodne wymówki, kiedy nauczyciele karcili

go, gdy wagarował albo nie odrobił lekcji.

Przypadek II



W wieku młodzieńczym łapano go

wielokrotnie na drobnych kradzieżach w

sklepach. Przeważnie uchodziło mu to na

sucho, bo wymyślał przekonujące i

chwytające za serce historyjki, tak że

poszkodowani dawali mu spokój i nie

wzywali policji. Często nie nocował w domu,

ciągle wdawał się w bójki w szkole lub

dzielnicy, w której mieszkał. Był lubiany

przez większość kolegów, niektórzy nawet

go podziwiali, chociaż wielu rodziców

zdecydowanie zabra niało dzieciom

kontaktów z młodym Zanettą.

Przypadek II



Udało mu się zdobyć zawód kucharza.

Następnie wędrował od jednej pracy do

drugiej. Pracował w budce z hamburgerami,

jakiś czas pływał na statku, był kilka

miesięcy we francuskiej Legii

Cudzoziemskiej. Przez pewien okres

prowadził mocno podejrzany klub nocny. W

tym czasie wiodło mu się zupełnie dobrze.

Klub nosił wszelkie cechy domu

publicznego, ale pan Zanetta twierdził, że

cały czas "dbał" o zatrudnione w nim

dziewczęta.

Przypadek II



Jakiś czas był żonaty i ma syna. Żona
porzuciła go, więc badany uznał, że nie ma
powodu, by utrzymywać ją i dziecko, ona
zaś w końcu przestała dopominać się o
alimenty. Pan Zanetta jest zresztą pewny,
że jest ojcem jeszcze kilku innych dzieci, ale
nigdy nie uznał za stosowne, by to
potwierdzić. Dwa razy złapano go na handlu
kokainą, jakiś czas spędził w więzieniu.

Przypadek II



Twierdzi, że proces był niesprawiedliwy i że
policja powinna zająć się poszukiwaniem
kryminalistów, a nie łapać ludzi, którzy nie
zrobili nic złego. Sam też brał różne
narkotyki, ale twierdzi, że nigdy się nie
uzależnił. Po wyjściu z więzienia przekonał
właściciela miejscowej pizzerii, że
dotychczas pracował w pizzerii w Rzymie,
ale, niestety, musiał wrócić do Belgii z
powodu śmiertelnie chorej matki.

Przypadek II



Ojciec pana Zanetty zmarł na marskość
wątroby. Badany ma dwóch braci, obaj są
zdrowi. Bracia kilkakrotnie pożyczali mu
pieniądze, ale ponieważ nigdy ich nie
oddawał, odżegnali się od niego. Matka
pana Zanetty ma 64 lata i ciągle pracuje
jako służąca. Syn od czasu do czasu
przyjmuje finansowe wsparcie matki.

Przypadek II



Stwierdzone objawy. Pan Zanetta był zorientowany

co do czasu, miejsca i osób. W czasie badania nie był

zdenerwowany, przygnębiony czy podejrzliwy.

Zachowywał się niezwykle grzecznie, był czarujący,

bez wahania udzielał odpowiedzi na wszystkie

pytania, chociaż trudno było stwierdzić, do jakiego

stopnia mówi prawdę. Jego wypowiedzi były logiczne,

nie miał żadnych urojeń, bardzo gorąco zaprzeczał

temu, by kiedykolwiek miał halucynacje. Nie odczuwał

żadnej winy, nie żałował swojego zachowania ani

obecnego, ani w przeszłości. Za wszystkie problemy

życiowe obwiniał policję, żonę, rodzinę, poprzednich

pracodawców, wspólników, kolegów, przyjaciół i w

ogóle całe społeczeństwo, ale nie siebie.

Przypadek II



Badanie fizyczne nie ujawniło niczego
nieprawidłowego. Stwierdzono 0,05%
alkoholu we krwi. Pan Zanetta
zaproponował, że podda się wszelkim
niezbędnym testom, ale psychiatra
nie widział potrzeby przeprowadzenia
innych badań.

Przypadek III



Panna Penee ma 21 lat, jest Francuzką,

samotną, mieszka z rodzicami i młodszą

siostrą w sześciopokojowym mieszkaniu,

pracuje jako sprzedawczyni w małym

sklepiku na przedmieściach.



Problem. Po kłótni z rodzicami panny

Renee zagroziła, że zabije się, wyskakując

przez okno. Rodzice nie wiedzieli, co robić,

więc wezwali lekarza rodzinnego, który

polecił im udać się na oddział

psychiatryczny.

Przypadek III



Wszystko zaczęło się od tego, że Renee zamknęła

się w swoim pokoju i nastawiła na maksymalną

głośność taśmę z muzyką heavymetalową. Rodzice

weszli do pokoju i poprosili, by ściszyła tę

"zwariowaną muzykę". Badana stanowczo

odmówiła, co doprowadziło do jeszcze jednej kłótni.

Kiedy matka wyłączyła magnetofon, panna Renee

otworzyła okno, stanęła na parapecie i zagroziła, że

wyskoczy. W końcu, po długotrwałych awanturach,

zgodziła się na przewiezienie do szpitala. W izbie

przyjęć badana wyraziła zgodę na pozostanie w

szpitalu "tylko dlatego, że sytuacja w domu stała się

absolutnie nie do zniesienia".

Przypadek III



Zgodnie z informacją rodziców, sytuacja w domu

jest "katastrofalna" już od mniej więcej 5 lat. W

jednym momencie panna Renee jest miła i

pogodna, a za chwilę zła i kłótliwa bez żadnego

ku temu powodu. Raz wydaje się zupełnie

szczęśliwa, a następnie ni stąd ni zowąd narzeka,

że życie nie jest nic warte. Kilkanaście razy

wyprowadzała się z domu do wynajętego

mieszkania, ale za każdym razem wracała po

jakimś czasie. Rodzice twierdzą, że badana nigdy

nie wiedziała, czego naprawdę chce. Jej plany na

przyszłość są zupełnie nierealne, a poza tym i tak

stale je zmienia.

Przypadek III



Wywiad. Rodzice panny Renee twierdzą, że

dopóki córka nie wkroczyła w wiek

dojrzewania, była normalnym, zdrowym

dzieckiem. Odkąd skończyła 13 lat,

współżycie z nią stawało się coraz

trudniejsze. Zaczęła mieć problemy w

szkole, mimo że jest inteligentna. Dostawała

bardzo dobre stopnie z przedmiotów, które

ją interesowały, natomiast oblewała te,

których nie lubiła. W domu coraz częściej

sprzeczała się z rodzicami i siostrą,

przeważnie o mało istotne sprawy.

Przypadek III



W wieku 15 lat pacjentka musiała zmienić szkołę z

powodu niezaliczenia kilku przedmiotów. Uparła się, że

chce iść do szkoły technicznej, co w końcu zrobiła.

Była jedyną dziewczyną w klasie, a rok później

zrezygnowała, ponieważ wybrana szkoła przestała jej

się podobać. Przeszła do szkoły plastycznej, ale po

pewnym czasie przestała do niej uczęszczać i podjęła

pracę w sklepie. Przez następnych kilka lat

wielokrotnie zmieniała miejsce zatrudnienia.

Trzykrotnie pozostawała bez pracy przez dobrych kilka

miesięcy. W chwili przyjmowania do szpitala

pracowała w obecnym miejscu zaledwie od 4

miesięcy, a już rozważała możliwość zmiany

zatrudnienia.

Przypadek III



Rodzice panny Renee powiedzieli, że nie

miała stałych przyjaciół i że zry wała

znajomości z byle powodu. Jej związki z

rówieśnikami opisali jako bliskie, choć

przejściowe. Często nawiązywała

znajomości - które jej rodzice określili jako

niepożądane - nierzadko z osobami

przyjmującymi narkotyki. Wydaje się

jednak, że sama badana nigdy ich nie

używała.

Przypadek III



Stwierdzane objawy. Panna Renee jest

atrakcyjną dziewczyną. Kiedy przyjmowano ją

do szpitala, była dobrze ubrana. Jej postawę

można było określić jako zuchwałą i kłótliwą. Po

chwili jednak podjęła współpracę z lekarzem.

Przyznała, że często odczuwa smutek i

przygnębienie, że nie wie, kim tak naprawdę

jest i dlaczego zachowuje się w taki sposób.

Zapytana o preferencje seksualne odparła, że

nie wie, czy pociągają ja bardziej mężczyźni

czy kobiety. Mimo że rodzice zarzucają, że jest

"puszczalska", nigdy nie miała stosunku

płciowego ani z mężczyzną, ani z kobietą.

Przypadek III



Powiedziała, że wierzy w magię i okultyzm, że

czasami ma dziwaczne impulsy, na przykład żeby

wsadzić sobie igłę do oka albo połknąć coś z

biżuterii. Bez wahania przyznała, że daje rodzicom

niezły "wycisk". Chociaż wielokrotnie groziła, że

wyprowadzi się z domu, w rzeczywistości obawia

się, że to rodzice ją porzucą. Przyznała, że od czasu

do czasu grozi popełnieniem samobójstwa,

szczególnie po większych kłótniach z rodzicami.

Powiedziała, że robi to dlatego, bo świat wydaje jej

się wówczas bardzo ponury, a poza tym chce

ukarać rodziców. Faktycznie nigdy nie starała się

popełnić samobójstwa, ale oświadczyła, że byłaby

do tego zdolna, zwłaszcza gdyby życie układało się

szczególnie źle.