PSYCHOLOGIA ZABURZEŃ OSOBOWOŚCI. 22.02.2011 R./14.02.2012

egzamin test! + literatura sylabus

Wykład 1. Zaburzenia osobowości.

związane są z nią różne jednostki chorobowe

trwałe zaburzenie osobowości, które powoduje, że jednostka zatrzymuje się na jakimś poziomie funkcjonowania (zaburzenia, które wyst we wcześniejszych etapach rozwoju czł)

często te osoby lokują swój problem w świecie zew, a nie wew

Diagnoza

- wynika badania (diagnoza, rozpoznania) (diagonza - pewien proces, który przeprowadza diagnosta w celu postawienia końcowej diagzozy)

- postępowanie diagnostyczne (diagnozowanie).

Diagnosta odwołuje się do:

- wiedzy,

- doświadczenia.

Diagnoza:

a) medyczna - czy występują objawy

b) psychologiczna (kliniczna) -> etiologia i patomechanizmy kształtowania i utrzymywania się danego zaburzenia;

Diagnozowanie:

1. proces rozwiązywania problemów (solving problems) - proces rozwiązywania specyficznych problemów pacjenta (ale w toku diagnozy pojawiają się problemy diagnoty w którym kierunku ma iść)

- redukcja rozbieżności między aktualnym stanem rzeczy a pożądanym celem.

2. procesy decyzyjny - polega na wyborze jednej możliwości (działania), spośród co najmniej 2 opcji.

- diagnosta podejmuje decyzję na każdym kroku procesu diagnozowania, (np. Jakie zbierać informacje? Jakie podjąć działania?)

Analogia między diagnozą medyczną i psychologiczną

- medyczna wcześniejsza od psychologicznej

- psychologowie korzystali z wypracowanych w medycynie konwencji prowadzenia diagnozy;

- rozpoznawania jednostki chorobowej za pomocą obiektywnych kryteriów oraz intuicji.-

diagnoza psychologiczna omawiana jest często w opozycji do medycznego modelu diagnozy.

Wiązki:

A (psychozy)

C (nerwice-kompulsywne, agresywne)

B (antyspołeczne, boarderline, to jest pomiędzy A i C)

Diagnoza kliniczna S. Kowalik i J. Brzeziński (2000-2005)wyróżniają 3 modele diagnozy klinicznej - cel: wyjaśnienie mechanizmów zaburzeń

1. diagnoza nozologiczna (różnicowa)

- cel - przypisanie pacjentowi określonej jednostki chorobowej

- diagnoza psychologiczna wtórna do medycznej i jej podporządkowana

- zastosowanie - szpitale wojsko

-niezbędna wiedza teoretyczna o wskaźnikach poszczególnych jednostek chorobowych.

2. diagnoza funkcjonalna (strukturalna)

- cel - diagnoza osobowości

- szerszy zakres - osoby chore psychicznie, niedostosowane społecznie, zaburzenia osobowości;

- psycholog -> opis funkcjonowania tych osób.

-założenia na temat mechanizmów podtrzymujących zaburzenia (model patogenetyczny) a także dotyczące osobowości zdrowej (model salutogenetyczny).

-Zaburzenia osobowości diagnozujemy u ludzi po 18rż (bo osobowość musi się ukształtować)

- na proces diagnozy funkcjonalnej składają się 2 zasadnicze etapy:

a) rozpoznania - regulacji stosunków z otoczeniem, ewentualne trudności.

b) wyjaśnianie natury i przyczyn trudności

- rezultaty wykorzystywane w praktyce psychoterapeutycznej.

================================================================

- warunki: Wykład 2 28.02.2012

*wiedza teoretyczna dot. procesów psychicznych

*metody diagnozy

*doświadczenie kliniczne.

Testy na agresję:

IPSA

BUSS-DURKEE (SABD)

3. diagnoza psychospołeczna (interakcyjna)

• diagnosta - pośrednik między systemem społecznym a osobą badaną

• diagnosta uwzględnia interes społeczny

• założenie - pacjent jest w stanie sam zdefiniować swój problem a psycholog jest zobligowany do wzięcia tego pod uwagę.

• zaciera się granica między postępowaniem diagnostycznym a terapeutycznym.

Pacjent musi dookreślić, po to, żeby stwierdzić czy dobrze się go rozumie.

Etapy psychologicznej diagnozy klinicznej:

1. badanie diagnostyczne

• etap identyfikacji

• metody kliniczne - obserwacja, rozmowa, wywiad, analiza wytworów, metody testowe.

• analiza problemu osoby badanej oraz ewentualne poszukiwanie objawów psychopatologii i klasyfikacja zaburzenia

• przeformułowanie problemu (osoby badanej) na problem psychologiczny

2. wyjaśnianie

• określenie powiązań między indywidualna historia życia jednostki a jej problemami

• opracowanie przypadku - scalenie danych w kategorie opisowe oraz na znalezieniu mechanizmu wyjaśniającego problem osoby badanej.

3. interwencja

psychoterapia, interwencja psychologiczna, edukacja

• plan interwencji

• decyzja treści psychoterapii

A wybór pożądanej zmiany (bliżej związana z psychoz)

B wybór treści psychoterapii

C wybór sposobu prowadzenia psychoterapii - forma: indywidualna, grupowa, małżeńska, rodzinna.

Modele postępowania:

Model diagnozy	Kryteria wnioskowania diagnostycznego	Sposób definiowania problemu
Nozologiczny	Kryteria obiektywizujące diagnozę: klasyfikacje	Diagnosta samodzielnie definiuje problem pacjenta
Funkcjonalny	Kryteria obiektywne (wiedza), kryteria subiektywne (intuicja, doświadczenie)	Diagnosta uwzględnia definicję problemu sformułowaną przez pacjenta (obiektywizowanie diagnozy)
Psychospołeczny	Kryteria obiektywizujące (teoria); kryteria subiektywne (intuicja, doświadczenie)	Diagnosta uwzględnia definicję problemu z pacjentem i jego środowiskiem

Zaburzenia osobowości:

Zaburzenia z wiązki A:

Schizoidalne

• apatyczna, zobojętniała, wycofana, osamotniona

• nie pragnie ani nie utrzymuje związków z innymi ludźmi

• jest w minimalnym stopniu świadoma własnych uczuć oraz uczuć innych ludzi

• nie ma żadnego celu, ambicji (albo ma ich niewiele)

podejrzliwość do otocznia (powiązanie z wiązką B, czyli nie tylko wiązka A)

Aktywnośc

Ja--------------------------------Inni

Pasywność

Schizotypowe

• ekscentryczna, alienująca się, dziwaczna, nieobecna duchem

• przejawia sosobliwe manieryzmy i zachowania

• odczytuje myśli innych ludzi

• zaabsorbowana niezwykłymi marzeniami i dziwnymi przekonaniami

• zaciera granice między rzeczywistością a fantazją

np. przegląda horoskopy, koncentracja na ezoteryce, sny - interpretacja

Paranoiczne

• stale mająca się na baczności, defensywna, nieufna, podejrzliwa

• przesadnie wyczulona na to, że ktoś może chcieć jej przeszkodzić lub skrzywdzić ją

• stale poszukuje dowodów potwierdzającą teorie świata

• siebie samą uważa za osobę postępującą w sposób słuszny, a tak prześladowaną

Wiązka B:

Narcystyczne

• osoba egoistyczna, arogancka, mająca przesadnie wysokie mniemanie o sobie, beztroska

• pochłonięta fantazjami o sukcesach, urodzie lub osiągnięciach

• postrzega siebie jako godną uwielbienia, zasługującą na szczególne traktowanie

Antyspołeczne

• impulsywna, nieodpowiedzialna, niepodporządkowująca się noirmom

• działa bez namysłu

• spełnia społeczne oczekiwania o ile słuzy to jej samej

• lekceważy społeczne obyczaje, reguły i standardy

• spostrzega samą siebie jako wolną i niezależną

np. zostawi dziecko i pójdzie do kina

Histrioniczne

• teatralne zachowanie, uwodzicielska, płytka, poszukująca wrażeń, próżna

• reaguje przesadą na najdrobniejsze nawet zdarzenia

• zachowuje się ekshibicjonistycznie, aby zyskać uwagę i przychylność innych ludzi

• spostrzega samą siebie jako atrakcyjniejszą i pełną uroku

Boarderline (z pogranicza)

• nieprzewidywalna, manipulatorska, niestabilna

• panicznie boi się porzucenia prze innych i odosobnienia

• przeżywa gwałtownie zmieniające się nastroje

• przechodzi raptownie z uczucia miłości do nienawiści i odwrotnie

• widzi siebie oraz innych ludzi raz w białych, a raz w czarnych kolorach

Wiązka C:

Unikające

• stale waha się, czuje się niezręcznie, zakłopotana, zalękniona

• odczuwa napięcie w syt społ z powodu obawy przed odrzuceniem

• nęka ją ciągły lęk przed podejmowaniem działania

• spostrzega siebie jako osobę nieudolną, gorszą od innych lub nieatrakcyjną

• czuje się samotna

Zależne

• bezradna, nieudolna, niedojrzała

• wycofująca się w pełnieniu dorosłych obowiązków

• spostrzega siebie jako słabą i delikatną

• szuka pocieszenia u osób silniejszych

Kompulsyjne

• powściągliwa, skrupulatna, okazująca innym szacunek, usztywniona

• prowadzi życie spętane regułami

• trzyma się mocno społecznych konwenansów

• spostrzega świat w kategoriach reguł i hierarchii

• samą siebie widzi jako oddaną, rzetelną, sprawną i produktywną

Negatywistyczna

• pełna urazy, przekorna, sceptyczna, niezadowolona

• nie ulega oczekiwaniom innych

• celowo działa nieefektywnie

• pośrednio wyraża swoją agresję

• na przemian - kapryśna i rozdrażniona, a potem posępna i wycofana

Depresyjna

• ponura, zniechęcona, pesymistycznie nastawiona, skłonna do rozmyślań, nastawiona fatalistycznie

• prezentuje się jako bezradna i opuszczona przez innych

• czuje się bezwartościowa, winna, bezsilna

• ocenia siebie jako zasługującą tylko na krytykę i potępienie

Sadystyczna

• pełna wrogości, raniąca innych, okrutna, dogmatyczna

• skłonna do nagłych wybuchów wściekłości

• odczuwa zadowolenie z dominowania, zastraszania i upokarzania innych

• jest uparta i niekorygowalna

Masochistyczna (autodestrukcyjne)

• uległa, unikająca przyjemności, służalcza

• czuje się godna potępienia, usuwa się w cień

• zachęca innych do wykorzystywania jej

• celowo udaremnia własne przedsięwzięcia

• poszukuje związków z partnerami, którzy ją potępiają lub źle traktują

def.: Zaburzenia osobowości:

• względnie trwałe zahamowania rozwoju osobowości jako systemu (Jakubik, 1978)

• osobowość- centralny system integracji i regulacji zachowania Tomaszewski (Jakubik się do niego odwołuje)

koncentracja osoby na dziecku, w miarę upływu czasu powinniśmy eksplorować coraz większe obszary, a ten obiekt nie powinien nas tak absorbować, otoczenie powinno zachęcać do tej eksploracji

================================================================

WYKŁAD 3 6.03.12

Zaburzenia osobowości:

Model medyczny:

• poszukiwanie sposobów identyfikowania i szczegółowym opisie symptomów konstytuujących poszczególne typy zaburzeń osobowości oraz na problemach związanych z wyodrębnianiem spośród innych zaburzeń psychicznych

Model psychologii klinicznej:

• w kontekście koncepcji zdrowia psychicznego i jego genezy - wyjaśnia się i ustala zarówno przyczyny i patomechanizmy powstawania różnych zespołów klinicznych

Zaburzenia osobowości: względnie stałe zahamowanie rozwoju osobowości jako systemu, przy czym, z punktu widzenia ogólnych mechanizmów regulacyjno - integracyjnych zachowania się człowieka, będą wyrażać:

• się z mniejszą lub większą autonomią funkcjonalną zachowań reaktywnych

• przewaga zachowań reaktywnych nad celami, szczególnie w sytuacjach nowych, trudnych i zagrażających

• niskim stopniem organizacji

• małą skutecznością w rozumieniu sytuacji zadaniowych i problemowych

• nieumiejętność radzenia sobie z sytuacjami decyzyjnymi

• tendencja do utrwalania i schematyzacji wzmacnianych pozytywnie zachowań celowych

• słabą zdolnością do antycypacji

• brakiem tolerancji na przeciążenia sytuacyjne

• silnym wpływem stanu emocjonalnego na przebieg zachowanie się celowego

T. Millon (1996, 1999) wyodrębnia dwa poziomy analizy:

• funkcjonalny, obejmujący przejawy zachowania, funkcjonowanie interpersonalne, styl poznawczy oraz mechanizmy regulacji zachowania

• strukturalny - w skład którego wchodzi „ja”, temperament, typ organizacji osobowości oraz dyspozycje do postrzegania i reagowania na wydarzenia życiowe

A. Jakubik (1997)

• analizując klasyfikację zaburzeń osobowości w kontekście systemów klasyfikacji psychiatrycznej formułuje następujące spostrzeżenia:

• brak podstawowego modelu teoretycznego prawidłowego rozwoju i funkcjonowania osobowości. Klasyfikacje psychiatryczne są oparte na obserwacjach klinicznych

• odniesienie do wielu różnych teorii i koncepcji zaburzeń psychicznych lub ujęcie eklektyczne

• opieranie się na kilku odmiennych lub łączonych kryteriach, np. etiologicznym, patogenetycznym, syndrologicznym, prognostycznym, mimo prób zastosowania jednolitego kryterium opisowo-objawowego

• nie respektowanie podstawowych reguł logiki: zasady przeciwieństw oraz zasad wyłączności i rozłączności

• wprowadzenie kilku nowych kategorii diagnostycznych, których granice są bardzo niejasne i rozmyte, np. osobowość pograniczną, a eliminowanie innych często szeroko uznanych zespołów klinicznych (np. nerwic w DSM IV)

• krańcowe zawężenie lub skrajne rozszerzenie zakresu pojęciowego niektórych zespołów psychopatologicznych

• nie zawsze owocne wysiłki we wprowadzeniu kryteriów operacyjnych, różniących się znaczenie stopniem

(definicja operacyjna- czyli definicja, która definiuje jakieś zjawisko i wprowadza jakieś narzędzie, którym można to badać np. inteligencja jest definicją operacyjną, np. zaburzenie Y, na nie składa się wiele kryteriów diagnostycznych, i w tej metodzie różne kryteria, do których jest opis (np. 0 dajemy gdy..., 1 dajemy gdy...), po zsumowaniu tych kryteriów mamy wynik, który mówi, że na jakiejś osi mamy brak zaburzenia, lub też jest i uzyskujemy natężenie tego zaburzenia

testy, rozmowa, obserwacja ----> na tym będziemy bazować, aby formułować definicje operacyjne

• zaniedbanie relatywizmu społeczno-kulturowego prowadzące do małej przydatności klasyfikacji w badaniach w psychiatrii kulturowej

• pokładanie nadmiernego zaufania w ocenie sędziów kompetentnych (ekspertów) przy przyjmowaniu kryteriów diagnostycznych

Zasada 1: zaburzenia osobowości nie są chorobą, co oznacza, że należy je traktować jako odchylenie od normy w zakresie trwałych cech, czyli takie, które znajdują wyraz w skłonnościach jednostki do spostrzegania rzeczywistości i reagowania na nią w sposób uogólniony i nieprzystosowany

zasada 2: zaburzenia osobowości są wew odmiennym funkcjonalnie i strukturalnie systemem, który nie jest wew jednorodny, co oznacza, że różnorodność zaburzeń osobowości występujących w klasyfikacjach psychiatrycznych nie pozwala na wyodrębnianie wspólnych cech dla pojęcia zaburzeń osobowości. Można jedynie wyodrębnić wymiary, na których opisuje się poszczególne zaburzenia osbowości jak np. wymiar ja-inni

ja

aktywność pasywność

inni

zasada 3: zaburzenia osobowości są dynamicznym systemem a nie statycznym. Zasada ta z kolei wskazuje, że zaburzenia osobowości podlegają zmianom ilościowym i jakościowym, a nie przyjmują stałego obrazu klinicznego

zasada 4: osobowość składa się z wielu cech, które są opisywane na wielu poziomach, tj. biofizycznym, intrapsychicznym, behawioralnym i socjokulturowym

zasada 5:osobowość istnieje tylko jako kontinuum, tzn. nie ma ostrego podziału między normą a patologią

zasada 6: patogeneza osobowości nie ma charakteru liniowego, lecz jest wynikiem wzajemnego oddziaływania wielu odmiennych podejść do jej zaburzeń

zasada 7: kryteria oceny zaburzeń osobowości powinny być logiczne i współgrać z danym modelem osobowości

zasada 8: zaburzenia osobowości powinny być opisywane a nie definitywnie diagnozowane

zasada 9: zaburzenia osobowości wymagają stosowania planowej i niejednorodnej strategii terapeutycznej

Psychoterapia:

- wg Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego (APT) jest metodą leczenia problemów natury psychicznej, a praktycy kliniczni i terapeuci powinni być zarówno naukowcami, którzy poddają swoją pracę i teorię ścisłej ocenie, jak praktykami, którzy wyniki badań empirycznych nad funkcjonowaniem człowieka wykorzystują do niesienia pomocy ludziom w rozwiązywaniu problemów natury psychicznej i podnoszenia ich, jakości życia (por. Kendall, Norton-Ford, 1988)

Systemy terapeutyczne:

- psychoanaliza

- terapia behawioralno-poznawcza

- humanistyczna

- interpersonalna

Psychoterapia.

Na podstawie założeń teoretycznych dotyczących genezy i psychologicznych mechanizmów zdrowia i zaburzeń psychicznych, inaczej definiuje się istotę, także cele terapii oraz czynniki leczące i warunki konieczne dla wystąpienia u pacjenta oczekiwanej zmiany.

Określenie potrzeb pacjenta i maksymalnych szans ich zaspokojenia:

1. określenie źródła przejawianych przez niech zaburzeń

2. określenie rodzaju zaburzeń

3. rodzaj i poziom motywacji do terapii 0 brak motywacji - chwiejna -silna

Źródła wiedzy o pacjencie:

• pacjent (wygląd, informacje werbalne i niewerbalne, zachowanie)

• dokumentacja, np. medyczna, sądowa

• relacje osób aktualnie bądź w przeszłości związanych z pacjentem (np. współmałżonek) bądź osób ze środowiska pacjenta (np. z pracy)

• wszystkie formy informacji z innych źródeł psychoterapeuta uzgadnia z pacjentem

• ustalenie, że trudności pacjenta wynikają z patologicznych mechanizmów psychicznych

• mechanizmy - konflikt intrapsychiczny, wadliwe nawyki, zachowania, schematy poznawcze, zniekształcone skrypty

• eliminacja wyżej wymienionych mechanizmów jest bezpośrednim celem psychoterapii

• określenie związku z paradygmatem w jakim pracuje psychoterapeuta

Systemy terapeutyczne:

• psychoanaliza

• terapia behawioralno-poznawcza

• humanistyczna

• interpersonalna

Psychoterapia:

Na podstawie złożeń terapeutycznych dotyczących genezy i psychologicznych mechanizmów zdrowia i zaburzeń psychicznych, inaczej definiuje się istotę (także cele) terapii oraz czynniki leczące i warunki konieczne dla wystąpienia u pacjenta oczekiwanej zmiany

Specyficzne czynniki leczące

• to takie procesy i zjawiska psychiczne (behawioralne), które z perspektywy przyjętych w danym paradygmacie założeń o źródłach i mechanizmach zmian (rozwoju), powodują oczekiwane efekty u jednostki.

Czynniki niespecyficzne

• 
  
  to procesy psychiczne i doświadczenia wyłaniające się z charakteru relacji terapeuta-pacjent, stanowiącej niezbędny kontekst dla uaktywnienia określonej procedury terapeutycznej.

Czynniki leczące w terapii indywidualnej:

1. Nadzieja na osiągnięcie zmiany - występuje jeż w momencie zgłoszenia się na terapię, modyfikując jej przebieg i efekty.

2. Poszerzanie świadomości zwane też wglądem - to nabywanie nowych informacji o doświadczanych pragnieniach, uczuciach i motywach postępowania.

3. Monitorowanie zachowań - kontrolowanie i śledzenia własnych wyborów i zachowań poprzez manipulowanie karami i nagrodami.

4. Katharsis, odreagowanie (wzbudzanie pobudzenia emocjonalnego) - powtórne przeżycie i wyrażenie traumatycznych przeżyć i doświadczeń.

5. Naśladowanie funkcji terapeuty i modelowanie - posługiwanie się takimi narzędziami badania rzeczywistości jak terapeuta.

6. Uświadomienie egzystencjalne - uświadomienie sobie takich aspektów siebie, które są związane z poczuciem sensu własnego istnienia, cierpienia, samotności.

7. Poczucie podobieństwa (uniwersalizacja) - uświadomienie sobie, że inne osoby mogę mieć podobne problemy, co zwiększa poczucie podobieństwa.

8. Korektywne doświadczanie rodziny pierwotnej - doświadczenie takiej pozycji czy roli w grupie, która jest odmienna od tej doświadczonej w rodzinie. (Czabała, 1997)

Ocena efektywności psychoterapii:

- odbywa się inaczej w zależności od tego, kto jest zainteresowany jej rezultatami:

a. społeczeństwo (efektywność i stopień zagrożenia dla społeczeństwa)

b. pacjent, (w jakim stopniu terapia wpłynęła na jego życie)

c. specjalista w dziedzinie zdrowia psychicznego (Cierpiałkowska, 2008)

Pacjenci:

- zmartwieniem pacjentów zgłaszających się na terapię rzadko są problemy z osobowością;

- uważają, że trudności, jakie napotykają w relacjach z otoczeniem, nie należą od ich własnego zachowania czy działań;

- często przedstawiają się, jako ofiary innych ludzi lub „systemu”.

===============================================================

- pacjent lub osoba znacząca stwierdza „zawsze taki był”

- pacjent nie stosuje się do wymogów terapii

- terapia bez wyraźnych powodów stanęła w miejscu

- pacjent zdaje się zupełnie nieświadomy wpływu, jaki jego zachowanie ma na innych ludzi.

- pacjent pozornie akceptuje przebieg i zadania terapii - wyraża zainteresowanie i zamiar wprowadzenia zmian, ale nie stosuje się do ustalonych planów działania;

- pacjent uważa, że jego problemy z osobowością są akceptowalne i naturalne. Trudności traktuje, jako fundamentalny aspekty swojej osoby czy tożsamości.

Praca z pacjentem

- skarga, - co zdecydowało, że Pan/i postanowiła przedstawić problem. Zadanie - uzyskać obraz podobny do tego, co widzi pacjent.

- Hipotezy - norma czy patologia;

- Geneza i mechanizmy - diagnoza;

- diagnoza a skarga pacjenta (problem).

Problem/skarga - symptomy - diagnoza - terapia (typ oddziaływań)

W jakiej fazie terapii znajduje się pacjent:

A. czy jest gotowy do skonfrontowania siebie z problemem

B. faza kontemplacji czy prekontemplacji problemu

Jeśli faza prekontemplacji, to, w jakim charakterze pacjent się zgłasza:

a. Gość - odgrywa epizod ze swojego życia, pacjent chce potwierdzić swój pogląd - ja nie jestem ok lub świat nie jest ok.

Jesteśmy kolejnym specjalistom i nikt nie jest w stanie mu pomóc.

Pan/i jest moją ostatnią deską ratunku.

b. Wysłannik - przychodzi w imieniu problemu. Problem lokuje w innej osobie. Zdarzenia opowie ze szczegółami, ale nie wiadomo, o kogo chodzi. Co ja mam z nim/nią zrobić? (Faza prekontemplacji)

c. tester - osoba, która chce coś sprawdzić lub przetestować.

Praca z pacjentem.

- sprawdzanie percepcji - integralna część odzwierciedlania

1. umiejętności prowadzenia - specyficzny akt przewidywania, dokąd zmierza pacjent oraz reagowania odpowiednimi, zachęcającymi uwagami. Zachęcam pacjenta do eksplorowania uczuć, zezwalamy na swobodę wyboru kierunku rozmowy, zachęcamy do aktywności w toku rozmowy.

2. umiejętność odzwierciedlania jeden ze sposobów wyrażania, że podzielamy system wartości pacjenta i podążamy za jego emocjami.

- podajemy informacje, na podstawie, czego doszliśmy do pewnych spostrzeżeń, np. "Sądząc po Pani łzach, myślę, że bardzo to Panią poruszyło"

3. umiejętność podsumowania - łączenie wątków (tematów) Robimy to w dwóch przypadkach:

- na zakończenie spotkani

- przechodzimy z jednego etapu do drugiego

4. umiejętność konfrontowania (siebie i pacjenta)

- rozpoznawanie uczuć

- opisywanie i dzielenie uczuć

- dawanie informacji zwrotnych

Modele opisu zaburzeń osobowości.

1. Model medyczny

Diagnoza nozologiczna (klasyfikacyjna i różnicowa)

- symptom (objaw)

- syndrom (zespół objawów)

-jednostka nozologiczna (jednostka chorobowa)

Klasyfikacja ICD -10

*nomenklatura

*kryteria rozpoznania zaburzeń osobowości

G1 charakterystyka osoby oraz utrwalone wzorce jej przeżywania wewnętrznego i zachowania, jako całość wyraźnie odbiegają od zakres kulturowo oczekiwanego i akceptowanego (tj. od normy). Taka odmienność (dewiacja) przejawia się w więcej niż jednym z następujących obszarów:

- procesy poznawcze (tj. procesy spostrzegania i interpretowania rzeczy, ludzi i wydarzeń, formowanie postaw i wyobrażeń o sobie i o innych).

- uczuciowość (zakres, intensywność i dostosowanie poziomu emocjonalnego wzbudzenia i reaktywność)

- panowanie nad impulsami i nagradzanie potrzeb,

- sposób odnoszenia się do innych i postępowania w sytuacjach międzyludzkich.

G2 Dewiacja przejawia się całym zachowaniu, jako jego nieelastyczność, nieprzystosowanie lub innego rodzaju dysfunkcjonalność wysapująca w szerokim zakresie sytuacji indywidualnych i społecznych (tj. nie ogranicza się do jednego wyzwalającego bodźca lub sytuacji)

G3 Osoba doznaje indywidualnego cierpienia lub wywiera niepożądany wpływ na otoczenie społeczne, albo występuje jedno i drugie, przy czym cechy te wyraźnie wywodzą się z zachowania wskazanego w kryterium G2.

G4 Cechy wykazują stabilność i długi czas trwania, z początkiem w okresie późnego dzieciństwa lub w wieku młodzieńczym.

G5 Dewiacji nie można traktować, jako przejawu i następstwa innych zaburzeń psychicznych wieku dorosłego, choć epizodyczne lub przewlekłe stany z działów F00-F59 lub F70-F709 tej klasyfikacji mogą współistnieć lub nakładać się na nią.

DSM-IV-TR - Zaburzenia osobowości

A. Trwały wzorzec wewnętrznych doświadczeń i zachowań, które znacząco odbiegają od oczekiwań w kulturze, w której żyje dana jednostka. Ten wzorzec manifestuje się, w co najmniej dwóch z następujących obszarów:

• poznawczym (tzn. sposobach percepcji i interpretowania siebie, innych ludzi, wydarzeń);

• afektywności (tzn. zakresie intensywności zmienności i adekwatności reakcji emocjonalnych);

• funkcjonowaniu interpersonalnym;

• kontroli impulsów.

B. Trwały wzorzec jest sztywny i objawia się w szerokim zakresie sytuacji osobistych i społecznych.

C. Trwały wzorzec prowadzi do klinicznie znaczącego cierpienia lub ograniczenia w społecznym, zawodowym i innych obszarach funkcjonowania pacjenta.

D. Ten wzorzec jest stabilny i trwa długo, a jego powstanie zaznacza się przynajmniej w adolescencji lub wczesnej dorosłości. Na początku pojawiają się trudności wychowawcze. U dziewczynek generalnie zauważamy później jakieś dziwne zachowania, a u chłopców wcześniej. Zaburzenia zachowania u dzieci: wagary, picie alkoholu, znęcanie się nad zwierzętami, używaniu niebezpiecznych narzędzi w tym broni palnej.

E. Trwały wzorzec nie może być wyjaśniony, jako manifestacja lub konsekwencja innego zaburzenia psychicznego.

F. Trwały wzorzec nie jest spowodowany fizjologicznymi skutkami używania substancji (zn. narkotyków lub lekarstw) lub ogólnym stanem somatycznym (np. uraz głowy).

Rozpowszechnienie zaburzeń osobowości w populacji

Zaburzenie osobowości	Rozpowszechnienie w populacji [%]	Występowanie w zależności od płci
Paranoidalne	0,5 do 2	M>K
Schizotypowe	3	M>K
Schizoidalne	0,5 do 1	M>K
Borderline	2	K>M
Antyspołeczne	3 do 1	M>K
Histrioniczne	2 do 3	K>M
Narcystyczne	<1	M>K
Unikowe	0,5 do 1	M=K
Zależne	2 do 4	K>M
Obsesyjne	1	M>K

2. Model psychodynamiczny.

• klasyczna psychoanaliza (id), odwołujemy się do instynktu śmierci (natychmiastowego zaspokojenia) oraz instynktu życia;

• psychodynamiczny (ego), odwołuje się do ego, które ma za zadanie zrównoważyć id i superego;

• koncepcja realizacji z obiektem, odwołuje się do zaburzeń relacji między podmiotem a innymi osobami w polu

Opis - Problemy charakterologiczne (opis diagnozy psychologicznej) i rozwój strukturalny, (z jakiego okresu dane zaburzenie się wywodzi).

1. Zaburzenie okresu rozwoju: przywiązanie/więź

A. Charakter schizoidalny (zaburzenia bezpieczeństwa), istnienie, lęk egzystencjonalny

a) Problem - kontakt z własnym ciałem, emocjami, terytorium (problemy z własnym ciałem, zaburzenia związane z przeżywaniem emocji, ale także z poczuciem terytorium, poczucie własnego miejsca np., jeżeli mamy swoją szafkę, to nikt nie może się do niej zbliżyć, naruszył moją osobowość, nie ma rozróżnienia między moim „ja” a zawartością szafki);

b) Ekspresja - wyłączenie, wycofanie (podmiot uczy się wycofania, jestem osobą wyobcowaną), polaryzacja: obecność-nieobecność;

c) Zaburzenia osobowości - schizoidalna, schizotypowa, unikowa (pacjent izoluje się z otoczenia, nie może nawiązać relacji z innymi, emocje nie są zgodne z zachowaniem);

B. Charakter oralny (potrzeby)

a) Problem - potrzeby wypierane, zaprzeczone albo zbyt duże, aby mogły być zaspokojone. Nie umie prosić;

b) Ekspresja - uzależnienie od innych albo gratyfikacja innych kosztem własnego „ja”. Polaryzacja: zależność od zaspokojenia - gratyfikacja innych (pacjenci mają zaniżoną samoocenę, pomniejszamy wartość innych osób, po to, aby podnieść własną samoocenę);

c) Zaburzenia osobowości: kompensacyjne, zależne (my jesteśmy zależni od innych, oni muszą istnieć, abyśmy mogli funkcjonować. Jeżeli osoba ważna zniknie, nie możemy normalnie funkcjonować, jesteśmy w kryzysie, moją wartość określały inne osoby);

2. Zaburzenia okresu rozwoju: rozwój ja-inni

A. Charakter symbiotyczny (granice „ja”)

a) Problem - tożsamość budowana w oparciu o innych, a nie o własne „ja”;

b) Ekspresja - prawdziwe „ja” wzbudza poczucie winy. Polaryzacja: autonomia-uwikłanie;

c) Zaburzenia osobowości - borderline, zależna;

B. Charakter narcystyczny (poczucie własnej wartości i własnego „ja”)

a) Problem - tożsamość odnajdywana w fałszywym „ja”, nie we wzmocnionym „ja” prawdziwym (osoby potrzebują mieć dowody uwielbienia siebie, pojawiają się w przypadku braku pozytywnych informacji napady furii narcystycznej. Osoby mają rozbudowaną wyobraźnię odnośnie swojej osoby. Pacjenci mają tendencję do brnięcia w zawody prestiżowe, uznane społecznie np. pacjent ubiera się, jako lekarz i chodzi po szpitalu, wydaje skierowania, chodzi na obchody);

b) Ekspresja - próba utrzymywania wielkościowego „ja”. Polaryzacja: bezwartościowość-wielkościowość;

c) Zaburzenia osobowości - narcystyczne;

3. Zaburzenia okresu rozwoju: rozwój ja-inni

A. Charakter masochistyczny (wolność, wola)

a) Problem - kontrola nad inicjatywą „ja” podporządkowana nadmiernie wyolbrzymionym „innym” (powinniśmy coś zrobić, ale nie wykonujemy takiej czynności i mówimy, że przeczekamy, pacjenci mają problemy z własną kontrolą)

b) Ekspresja - podporządkowanie wzbudzanie poczucia winy, pasywna agresja, użalanie. Polaryzacja: kontrolowany - kontrolujący;

c) Zaburzenia osobowości - samoniszczenie

4. Zaburzenia okresu rozwoju: rozwój ja w systemie

A. Charakter edypalny (miłość - seks)

a) Problem - upośledzenie a często rozszczepienie impulsów seksualnych i uczuć miłości;

b) Ekspresja - wyparcie lub wyolbrzymienie seksualności, rywalizacji i miłości. Polaryzacja: seksualny - aseksualny;

c) Zaburzenia osobowości - histrioniczna (osoby seksualne), obsesyjno-kompulsywna (osoby aseksualne, seks w przypadku tych osób jest rzeczą nieczystą, służy tylko do celów prokreacyjnych. Mogą pojawiać się dysfunkcje seksualne, albo zachowania seksualne mogą powodować odczucia bólowe np. u kobiet. Wymiana płynów ustrojowych w trakcie stosunku seksualnego jest nieczysta.), mieszana

3. Model poznawczy.

Dysfunkcjonalne emocje i zachowania są wynikiem działania określonych schematów odpowiedzialnych za konsekwentnie zniekształcające sądy oraz towarzyszącej im tendencji do popełniania błędów poznawczych w określonych sytuacjach

Głównym źródłem dysfunkcjonalnych emocji i zachowań u osób dorosłych są raczej błędy w atrybucji niż motywacji czy reakcji (atrybucja - wyjaśnienie zachowania mojego lub innych)

Istotne w przypadku terapii i przeformowania:

• adaptacyjne przetwarzanie i schematy (jestem w porządku i świat jest bezpieczny)

• dezadaptacyjne przekonania i schematy (jestem zły i świat jest niebezpieczny)

Dezadaptacyjne przekonania i przekonania pojawiają się w okresie stresu i z ogólnie dezadaptacyjnych zachowań.

Przejście przez założenia, wnioski do konkretnych przekonań stanowi konceptualizację poznawczego modelu (tak tworzą się zaburzenia osobowości)

Zaburzenie osobowości	Przekonania dotyczące „Ja:	Przekonanie dotyczące „Innych”	Założenia	Strategie
Unikające	Podatny na zranienie, wrażliwy na umniejszanie lub odrzucenie, niepotrafiący funkcjonować w rzeczywistości społecznej	Krytyczny, deprecjonujący, lepszy	Obawa przed odrzuceniem, „Jeżeli ludzie mnie poznają, to będą mnie odrzucać”	Unikanie zagrażających sytuacji, unikanie nieprzyjemnych emocji
Zależne	Potrzebuje pomocy, słaby, bezradny, niekompetentny	Kompetentny, opiekuńczy, wspierający	Potrzebuje źródła i wsparcia, potrzebuje innych, aby żyć, „potrzebuję ludzi, aby przetrwać i zyskać szczęście”	Polega na innych, kultywuje wzajemne relacje z innymi
Obsesyjno-kompulsywne	Odpowiedzialny, zmienny, kompetentny, wymagający	Nieodpowiedzialni, beztroscy, pobłażliwi, niekompetentni	Detale są decydujące, „Ja wiem, co jest dobre”	Kontrola, ocenianie, krytykowanie, dążenie do perfekcji
Bierno-agresywne	Samowystarczalna, narażona na niepożądaną kontrolę lub ingerencję	Natrętni, umniejszają, ingerują, kontrolują, dominują	„Inni ograniczają mi swobodne działanie”	Bierny opór, pozorna uległość, unikanie lub obchodzenie zasad
Antyspołeczne	Samotnik, autonomiczny, silny (mniej wskaźników fizjologicznych)	Wrażliwy na wykorzystanie, wykorzystujący	„Wolno mi łamać wszelkie zasady”	Atakowanie, rabowanie, oszukiwanie, manipulowanie
Narcystyczne	Jedyny, wyjątkowy, wolny od wypełniania reguł społecznych, stoi nad prawem	Gorszy, podziwiany	„Jestem lepszy niż inni”, „Jestem ponad obowiązującymi zasadami”	Wykorzystywanie innych, manipulowanie, ignorowanie zasad, wymaga specjalnego leczenia
Borderline	Wrażliwy, podatny na odrzucenie, zdradę, zdominowanie, zły, bezradny, niedoskonały, odpychający	Silni, kochający, idealni, odrzucają, zdradzają, porzucają	„Jeżeli będę liczył na siebie, to nie przeżyję”, „Jeżeli będę liczył na innych, to nikt mnie nie porzuci”	Wyrażanie ekstremalnych emocji i zachowań, sprzeczne żądania. Podporządkowanie własnych potrzeb, aby utrzymać związek
Histrioniczne	Czarująca, efektowna Sex = miłość	Można uwieść, uwiedzenie	„Ludzie są po to, aby mi usługiwać albo podziwiać”	Rywalizowanie, wykorzystywanie dramatycznych póz, uroku, humoru, płacz, gesty samobójcze
Schizoidalne	Samowystarczalna, samotnik	Natrętni	„Związki są problematyczne, niepożądane”	Trzymanie się z daleka
Schizotypowe	Nierzeczywisty, odcięty od innych, samotny, niezwykle wrażliwy, wyraźnie odbiega od członków społeczności	Niegodni zaufania, nieżyczliwi	Myślenie dziwacznie, przesadne, magiczne, centralne miejsce w strukturze przekonań zajmuje wiara we wróżby	Wystrzeganie się nieżyczliwej uwagi innych, poleganie na sobie, przywiązywanie uwagi do sił i zdarzeń nadprzyrodzonych
Paranoiczne	Prawa, niewinna, szlachetna, wrażliwa Cele szlachetne	Ingerują, złośliwi, dyskryminują, mają złe zamiary Cele egoistyczne	„Motywy innych są podejrzane”	Zachowanie ostrożności, doszukiwanie się ukrytych motywów, oskarżeń, kontratak

Paradygmat psychoanalityczny a poznawczy

• najskuteczniejszym sposobem leczenia zaburzeń osobowości jest rozpoznanie i zmiana „kluczowych” problemów

(Beck, Freeman, Davis, 2005)

ZAJĘCIA WEEKENDOWE

Zaburzenia psychiczne wg icd-10- jest to układ stwierdzonych objawów psychopatologicznych lub/i zachowań

połączonych w większości przypadków z cierpieniem oraz lub zaburzeniem funkcjonowania

Diagnozowanie: icd-10

- oś 1- rozpoznanie kliniczne podstawowe i towarzyszące

- oś 2- poziom niesprawności mierzony skalą 0-5

- oś 3- czynniki kontekstowe, które wywarły wpływ na występowanie, obraz, przebieg, zejście i leczenie

zaburzeń

Diagnozowanie DSM- IV:

- oś 1- zaburzenia kliniczne i inne stany które mogą być przedmiotem zainteresowania klinicznego

- os 2- zaburzenia osobowości, rozwojowe, upośledzenia umysłowe

- oś 3- stany ogólnomedyczne

-oś 4- problemy psychospołeczne i środowiskowe

- oś 5- całościowa ocena funkcjonowania

Os 2- zaburzenia osobowości i zaburzenia rozwojowe występujące po raz pierwszy w okresie niemowlęcym

dziecięcym i adolescencji, występowanie dezadaptacyjnych cech osobowości i mechanizmów obronnych,

upośledzenie umysłowe

Wyznaczniki na których podstawie stwierdzamy że zachowanie jest patologiczne:

- cierpienie

- trudności w przystosowaniu indywidualnym

- nieracjonalność i dziwaczność- nieprzewidywalność i brak kontroli

- rzadkość i niekonwencjonalność

- dyskomfort obserwatora

- naruszanie norm społecznych

Zachowania społeczne i związane z osobą:

- wycofanie społeczne

- manipulowanie społeczne

Diagnoza osobowości:

Ze względu na dwie główne grupy metod:

- określające osobowość we właściwym znaczeniu

- określające osobowość przedchorobową

Zaburzenia osobowości

Epidemiologia:

-10-18% zaburzenia osobowości z 30-50% osób które zgłaszają się po pomoc

Trzy związki:

a) Dziwaczność i ekscentryczność: osobowość paranoiczna, schizotypowa i schizoidalna

b) Dramatyczność, emocjonalność i lekceważenie konsekwencji: osobowość narcystyczna, borderline,

histrioniczna

c) Napięcie, lęk i przerażenie: osobowość unikająca, bierno-zależna i obsesyjno- kompulsywna

Kryteria diagnostyczne DSM-IV:

A. Wzorzec ten pojawia się w co najmniej dwóch spośród czterech następujących obszarów:

- poznawczym: sposoby spostrzegania i interpretowanie siebie innych ludzi i zdarzeń

- afektywnym: siła stopnia zmienności i adekwatności reakcji emocjonalnych

- funkcjonowaniu interpersonalnym

- kontroli impulsów

B. Wzorzec ten jest sztywny i przejawia się w wielu sytuacjach osobistych i społecznych

C. Wzorzec ten prowadzi do klinicznie znaczącego cierpienie i ograniczenie w funkcjonowaniu

społecznym, zawodowym, bądź w innych sferach funkcjonowania osoby

D. Wzorzec ten jest stabilny i trwa długo, a jego powstanie zaznacza się przynajmniej w okresie

adolescencji lub wczesnej dorosłości

E. Przyczyny wystąpienia tego wzorca nie mogą być wyjaśnione jako manifestacja lub konsekwencja

innego zaburzenia

F. Wzorzec ten nie jest spowodowany fizjologicznymi skutkami używania substancji aktywnych (lekarstw,

narkotyków) lub ogólnym stanem somatycznym (np. uraz głowy)

Zaburzenia osobowości- stany kliniczne i wzorce zachowań które mają tendencje do utrzymania się i są

przejawem charakterystycznego dla osoby stylu życia oraz sposobu odnoszenia się do siebie i innych ludzi (ICD-

10)

Głęboko utrwalone wzorce zachowanie przejawiające się mało elastycznymi reakcjami na różnorodne sytuacje

indywidualne i społeczne. Zachowania te są znacząco odmienne od przeciętnego w danej kulturze sposobu

spostrzegania, myślenia, odczuwania a w szczególności odnoszenia się do innych. Często choć nie zawsze są

one trudnościami w funkcjonowaniu społecznym i osiągnięciach zawodowych.

3 grupy zaburzeń osobowości:

1. Specyficzne zaburzenia osobowości:

- paranoiczna

- schizoidalna

- dysocjacyjna

- chwiejna emocjonalnie

- histroniczna

- anankastyczna

-lękliwa

- zależna

2. zaburzenia osobowości mieszane

3. trwałe zmiany osobowości niewynikające z uszkodzenia ani choroby mózgu, powstałe w następstwie stresu

o rozmiarach katastrofy bądź poważnej choroby psychicznej (np. zespół stresu pourazowego)

Osobowość paranoiczna „krucha”:

- nieufność i podejrzliwość relacjach interpersonalnych wynikających z silnie traumatycznych wydarzeń

życiowych we wczesnym dzieciństwie lub relacji z matką która nie neutralizowała poczucia zagrożenia u

dziecka, słabe poczucie granic między ja i nie-ja, związek z homoseksualizmem

Przekonania konstytuujące profil poznawczy:

- jestem narażony na krzywdę ze strony innych ludzi

- innym nie można ufać

- oni mają wobec mnie złe zamiary

Strategie interpersonalne:

-nadmierna czujność

- konfrontacje mające na celu udowodnienie złego traktowania

- prowokowanie do okazywania wrogości

Dominujące stany emocjonalne:

- złość za krzywdy, których pacjent w swoim mniemaniu doznał oraz lęk przed czającym się

niebezpieczeństwem

Osobowość schizoidalna:

- wycofanie z relacji z obiektami świata zewnętrznego a w wewnętrzny świat przeżyć

- kontakt z innymi ma charakter rozszczepienia- zwykle dotyczy wybranych obszarów aktywności życiowej

Profil poznawczy:

-zasadniczo jestem sam

- działam skuteczniej gdy inni mi nie przeszkadzają

Strategie interpersonalne:

-utrzymywany dystans wobec otoczenia

Osobowość schizotypowa:

- teza o istnieniu powiązań ze schizofrenią (pozytywne relacje z rodzicami są czynnikiem protektywnym wobec

rozwoju schizofrenii)

Symptomy:

- chroniczna niezdolność do przeżywania przyjemności i radości

- słaby rozwój pozytywnych emocji

- zatopienie w emocjach zagrożenia strachu wściekłości

- uczucie alienacji

-ograniczone życie seksualne

- skłonność do dezorganizacji poznawczej w sytuacji stresu

Osoby o nie-zwyczajnym stylu indywidualistów, o unikalnym systemie poglądów ujawniającym się w

ekscentrycznym sposobie życia

Otwarte na nowe doświadczenia i nowe interpretacje starych idei, interesują się abstrakcyjnymi wyjaśnieniami

rzeczywistości, pociąga ich mistycyzm, okultyzm, zjawiska paranormalne

Zaburzenia osobowości borderline:

- niestabilność obrazu siebie, relacji interpersonalnych (idealizacja/dewaluacja), reakcji emocjonalnych

- lęk przed odrzuceniem (realnym/ wyimaginowanym)

- ponoszenie porażek w sytuacjach które powinny zakończyć się sukcesem

- tendencje do zachowań autodestruktywnych (próby samobójcze, uzależnienia)

- unieważnienie środowiska rodzinnego (koncentracja na ekstremalnych stanach emocjonalnych,

stymulowanie do osiągnięć bez wsparcia emocjonalnego, karanie bezradności, nagradzanie poczucia

sprawności)

Profil poznawczy:

- nie poradzę sobie sama

- muszę mieć kogoś na kim mogę się oprzeć

- nie potrafię znieść nieprzyjemnych emocji

- jeśli na kimś się oprę to będę źle traktowana nie dostanę tego czego potrzebuję i zostanę opuszczona

Strategie interpersonalne:

- porządkowanie własnych potrzeb aby utrzymać związek

- dramatyczne protestowanie, grożenie lub mszczenie się na tych którzy sygnalizują potencjalne odrzucenie

-zmniejszenie napięcia poprzez samookaleczanie i zachowania autodestrukcyjne, ucieczka w próby samobójcze

Pomoc borderline:

- model biopsychospołeczny

- dialektyczna terapia behawioralna- sesje indywidualne+ grupowy trening umiejętności

Histrioniczne zaburzenia osobowości:

- chwiejność emocjonalna

- lęk przed utratą kontroli

- dążenie do poczucia bezpieczeństwa ( uwodzenie lub somatyzacja)

- deficyt we wczesnych relacjach wyrażający się brakiem odtwarzania przez rodziców funkcji obronnych

aparatu psychicznego, pocieszenie, dostarczanie kontekstu do przytłaczających uczuć

- współwystępowanie zaburzeń seksualnych

Profil poznawczy:

- jeśli jestem zabawna lub robię na ludziach wrażenie to jestem wartościowy

- jeśli nie wzbudzam u innych zachwytu to jestem niczym

Strategie interpersonalne:

- dramatyczne demonstracje które mają być sposobem na przywiązanie innych ludzi do siebie

- teatralne pokazy bólu, złości, agresywne zachowania, impulsywne próby samobójcze

- egocentryczne

- flirtują, zachowują się uwodzicielsko

- terapeuta skupia się na obronnym stylu zachowania pacjenta

antyspołeczne zaburzenia osobowości: (dawniej psychopatia)

- brak zdolności tolerowania frustracji, obniżona aktywność płatów czołowych

- deficyt lęku- brak możliwości przewidywania konsekwencji

- słaba kontrola zachowania

-dążenie do władzy

- przemocowe relacje społeczne

- „robię co chcę i kiedy chce”

Profil poznawczy:

- musze troszczyć się o własne interesy

- muszę być agresorem bo w przeciwnym razie stanę się ofiara

- inni ludzie to mięczaki

- inni wykorzystują więc ja mam prawo ich wykorzystywać

- pokonaj przeciwnika zanim zrobi to on

Strategie interpersonalne:

- otwarte ataki

- oszustwa

- bardziej subtelne warianty: próby omotania innych za pomocą manipulacji

- chroniczna nieczułość i obojętność wobec prawa

- kradzieże, rozboje

- osoby niebezpieczne

- demoralizacja

- często osoby między 30-40 r.ż. „uspokajają się”

- brak odpowiedzialności za swoje zachowanie, niewykształcona empatia, konkretność myślenia

- zachowania długotrwałe

- 3 klasy zachowań: tendencja do agresywnych zachowań, lekkomyślność, lekceważenie norm

- działanie pod wpływem impulsu, brak refleksji

- 2-3% populacji, 4x częściej u mężczyzn

- przyczyny: odrzucenie przez matkę, nieprawidłowości fizjologiczne (uszkodzenie płatów czołowych), kontekst

rodzinny i społeczny (ubóstwo, rozbite rodziny- w jaki sposób rozchodzili się rodzice, negatywny model ojca),

nieprawidłowości w uczeniu się

- kara nie uczy ich niczego nowego, nie uczą się unikania nieodpowiednich zachowań

- praca poznawcza, trening umiejętności, uczenie empatii, trening behawioralny, im wcześniejsza interwencja

tym lepsze rokowania

Narcystyczne zaburzenia osobowości:

- najczęściej przezywane emocje: duma, wstyd, wściekłość, poczucie pustki, lęk i zawiść

- wielkościowe poczucie wyższości

- w sytuacji naruszenia samooceny poczucie pustki: kim jestem? Co jest w życiu ważne?

- wrażliwość na krytykę i porażkę- traktują innych jako źródło funkcji odzwierciedlających…

Kluczowe narcystyczne przekonania to:

- jestem poza zasadami

- jeśli nie jestem na szczycie to jestem do niczego

- jestem lepszy od innych ludzi którzy powinni przyjąć to do wiadomości

- ponieważ jestem wyjątkowy należy mi się taryfa ulgowa specjalne przywileje i prerogatywy

- ma wybujałe oczekiwania

- jest głęboko przekonany, że świat wiele mu zawdzięcza ale nic mu nie daje

- zaburzeni w taki sposób są porównywani do wyzyskiwaczy

Strategie interpersonalne

- bezustannie wspomaga swój wizerunek kogoś lepszego, osoby te rywalizują z innymi

Osobowość zależna:

- inni są dostępni w oferowaniu ochrony i wsparcia, gdy spotkam się z sytuacją nadmiernie obciążającą,

internalizacja reprezentacji siebie jako słabego i nieefektywnego

- lęk przed opuszczeniem i negatywną oceną

- poszukiwanie pomocy, aprobaty, porad

- wysokie ryzyko depresji, chorób serca i nowotworów

- funkcjonowanie: „chroń i opiekuj się mną”

Przekonania:

- potrzebuję innych ludzi aby przetrwać

- jestem zupełnie bezradna

- jestem zupełnie sama

- jeśli zostanę sama to umrę

- musze podporządkować się opiekunowi i usługiwać mu aby go przywiązać

Strategia interpersonalna:

- pielęgnowanie zależnej relacji

Osobowość unikająca:

- wczesnodziecięca internalizacja nietolerancji świata zewnętrznego wobec potrzeb

- relacja z innymi spostrzegana jako źródło zagrożenia

- nieśmiałość i zachowanie unikowe motywowane przez lęk

- podwyższone ryzyko współwystępowania fobii społecznej

- „chcę żebyś mnie polubił ale wiem że mnie nienawidzisz”

Przekonania:

- jestem do niczego, bezwartościowa, nie da się mnie kochać, itp.

Strategie interpersonalne:

- unikanie sytuacji ekspozycji społecznej i innych sytuacjach w których można być ocenianym. Osoby te zwykle

trzymają się z boku zarówno w sytuacjach towarzyskich jak i stronią od podejmowania takich sytuacji.

Obsesyjno- kompulsywne zaburzenia osobowości:

- konflikt uporządkowanie- nieuporządkowanie

- dążenie do ochrony przed uczuciami i myślami które mogą powodować wstyd, utratę dumy i pozycji, poczucia

słabości i niedoboru

- tendencja do przeceniania rozmiaru prawdopodobieństwa negatywnych konsekwencji zagrażających sytuacji

- nadaktywność płata czołowego lewej półkuli mózgu odpowiedzialnej za wczesne ostrzeganie przed

popełnieniem błędu

Przekonania:

- zasadniczo jestem niezorganizowany lub zdezorganizowany

- potrzebuję porządku, systemu i zasad żeby przetrwać

- bez systemu i organizacji wszystko się rozpadnie

- jeśli inni nie dadzą z siebie wszystkiego to poniesiemy porażkę

- jeżeli opracuję system idealny to odniosę sukces lub osiągnę szczęście

- w zasadzie wszystko musze robić dobrze

- szczegóły są najważniejsze

Strategie interpersonalne:

- realizujące ten system przekonań polegają na próbach zapanowania nad swoim zachowaniem oraz

działaniami osób zaangażowanych we wspólną realizacje celów. Zachowania są kontrolowane przez polecenia,

napomnienia, kary co może przybrać formę przymusu. Konsekwencje tego sposobu funkcjonowania

społecznego jest współwystępowanie obok lęku dużego ładunku złości

71

---