Anatomia głowy i

szyi

Kości

głowy

• część

mózgowa

• część

twarzowa

• ogólna budowa czaszki

- ściana górna

- ściana przednia

- ściana tylna

- ściana boczna

- ściana dolna – podstawa czaszki

Kości części mózgowej czaszki

•

kość potyliczna

- ogranicza czaszkę od strony tylno-dolnej

- część podstawna, łuska, parzyste części boczne

- struktury grupują się wokół otworu potylicznego

wielkiego

•

kość klinowa

- leży pośrodku podstawy czaszki

- skrzydła wielkie

- skrzydła małe

- wyrostki skrzydłowate

•

kość czołowa

- łuska czołowa

- parzysta część oczodołowa

- część nosowa

•

kość skroniowa

- położona między kością potyliczną a klinową

- przede wszystkim kość narządu zmysłu – zawiera błędnik

- składa się z łuski skroniowej, części sutkowej, bębenkowej

i skalistej

•

kość ciemieniowa

- tworzą sklepienie i ściany boczne czaszki

•

kość sitowa

- nieparzysta, pneumatyczna

- stanowi dolne zamknięcie przedniej części czaszki mózgowej

- bierze jednak udział w budowie oczodołów i jamy nosowej

Kości części trzewnej czaszki

•

małżowina nosowa dolna

- parzysta kość

- leży obustronnie w dolnej części ściany bocznej jamy nosowej

•

kość nosowa

- parzysta

- tworzy nasadę i część górną grzbietu nosa

•

lemiesz

- nieparzysta płaska kość

- tworzy tylną część przegrody nosowej

•

kość łzowa

- parzysta kość

- wydłużona, czworokątna

- tworzy przednią część ściany przyśrodkowej oczodołu

- jest najmniejszą kością twarzy

•

szczęka

- parzysta

- druga co do wielkości kość twarzy

- tworzy sklepienie jamy ustnej, dno i ściany boczne jamy nosowej,

dno oczodołu

- składa się z trzonu i czterech wyrostków: jarzmowego, czołowego,

zębodołowego i podniebiennego

•

kość podniebienna

- leży w tylnym odcinku jamy nosowej, między szczęka

a kością klinową

- współtworzy ściany trzech jam: dna i ściany bocznej jamy

nosowej, sklepienia jamy ustnej, w nieznacznym stopniu

dna oczodołu

- składa się z dwóch blaszek połączonych pod kątem prostym:

część pozioma, część pionowa

- posiada trzy wyrostki: stożkowaty, oczodołowy, klinowy

•

kość jarzmowa

- parzysta

- tworzy odcinek ściany bocznej i dna oczodołu, część dołu

skroniowego i podskroniowego oraz wyniosłość policzkową

- składa się z trzonu i trzech wyrostków: skroniowego,

czołowo-klinowego i szczękowego

•

żuchwa

- największa i najmocniejsza kość twarzy

- nieparzysta

- jedyna ruchoma kość ze wszystkich kości czaszki

- składa się z trzonu, dwóch gałęzi

•

kość gnykowa

- nieparzysta

- składa się z trzonu i pary rogów większych i mniejszych

Mięśnie szyi

• mięśnie położone z prawej i lewej strony kręgosłupa
oraz do przodu od niego stanowią mięśnie szyi w ścisłym znaczeniu

• zbudowane z pochodnych mięśniówki brzusznej tułowia (mięśnie
somatyczne) jak i z pochodnych mięśniówki łuków skrzelowych
mięśni trzewnych

• pochodne mięśniówki brzusznej tułowia:
- grupa mięśni pochyłych
- mięśnie przedkręgowe
- mięśnie podgnykowe

• pochodne mięśniówki łuków skrzelowych:
- mięśnie nadgnykowe
- m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy
- mięsień szeroki szyi

Grupa powierzchowna mięśni szyi

• mięsień szeroki szyi (platysma)
- okolica przednio i boczna szyi, pod skórą
- czworoboczny, szeroki, bardzo płaski
- włókna blade z powodu słabego ukrwienia
- rozpoczyna się w tkance podskórnej okolicy podobojczykowej
- kończy się na powięzi przyuszniczo-żwaczowej twarzy, łączy się
z włóknami m. czworobocznego wargi dolnej, przyczepia się
powyżej brzegu żuchwy od guzka bródkowego do poziomu
pierwszego zęba trzonowego

• czynność:
- unosi skórę szyi z tkanka podskórną ułatwiając krwioobieg
- kąty ust pociąga ku dołowi

• mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy (sternocleidomastoideus)
- silny mięsień, na bocznej stronie szyi
- głowa przyśrodkowa rozpoczyna się na rękojeści mostka
- głowa boczna na powierzchni górnej końca mostkowego obojczyka
- między głowami znajduje się dół nadobojczykowy mniejszy
- kończy się na powierzchni bocznej wyrostka sutkowatego
i na odcinku boczny kresy karkowej górnej

• czynność
- zgina głowę ku bokowi i obraca twarz w stronę przeciwną
- jest pomocniczym mięśniem wdechowym
- pociąga głowę ku przodowi (podnoszenie głowy u leżącego)

Grupa pośrednia mięśni szyi

• m. mostkowo-gnykowy (sternohyoideus)
- taśma mięśniowa szerokości ok. 1.5 - 2.5 cm rozpięta między
klatką piersiową a kością gnykową
- rozpoczyna się na powierzchni tylnej rękojeści mostka,
stawu mostkowo-obojczykowego i końcu mostkowym obojczyka
- kończy się na trzonie kości gnykowej

• czynność
- głównie ustalanie kości gnykowej
- obniża kość gnykową

Mięśnie podgnykowe

• m. łopatkowo-gnykowy (omohyoideus)
- płaski, długi i cienki
- rozpoczyna się na części bocznej górnego brzegu łopatki
- ścięgno pośrednie dzieli mięsień na brzusiec dolny i górny
- kończy się na trzonie kości gnykowej, ku bokowi od
poprzedniego

• czynność
- napina powięź szyi środkową
- ustala kość gnykową

• m. mostkowo-tarczowy (sternothyreoideus)
- płaski, cienki, wydłużony czworobok
- rozpoczyna się na powierzchni tylnej rękojeści mostka
i chrząstki I żebra
- kończy się na kresie skośnej chrząstki tarczowatej

• czynność
- obniża chrząstkę tarczowatą
- ustala kość gnykową

• m. tarczowo-gnykowy (thyreohyoideus)
- biegnie w przedłużeniu poprzedniego
- rozpoczyna się na kresie skośnej chrząstki tarczowatej
- przyczepia się do trzonu i rogów większych kości gnykowej

• czynność
- unosi chrząstkę tarczowatą wraz z całą krtanią, wejście do krtani
jest zamknięte (podczas połykania)
- ustala kość gnykową

Mięśnie nadgnykowe

• m. dwubrzuścowy (digastricus)
- biegnie od podstawy czaszki do kości gnykowej i stąd do
części przyśrodkowej trzonu żuchwy
- dwa brzuśce: tylny rozpoczyna się na wcięciu sutkowym kości
skroniowej i posiada ścięgno pośrednie, kończy się ma trzonie
i nasadzie rogów większych kości gnykowej
- brzusiec przedni rozpoczyna się ścięgnem pośrednim i kończy się
na dołku mięsnia dwubrzuścowego żuchwy

• czynność
- opuszcza żuchwę lub podnosi kość gnykową

• m. rylcowo-gnykowy (stylohyoideus)

- cienki, wrzecionowaty, rozpiety skośnie między podstawą

czaszki a kością gnykową

- rozpoczyna się na wyrostku rylcowatym kości skroniowej

- kończy się na trzonie lub rogach większych kości gnykowej

• czynność

- pociąga kość gnykową ku górze i ku tyłowi

• m. żuchwowo-gnykowy (mylohyoideus)

- płaski, trójkątny, rozpięty w łuku trzonu żuchwy,

tworzy dno jamy ustnej

- rozpoczyna się na kresie żuchwowo-gnykowej żuchwy

- kończy się na szwie łącznotkankowym rozpiętym między

kością gnykową a spojeniem żuchwy

• czynność

- opuszcz żuchwę lub podnosi kość gnykową

- napina dno jamy ustnej, podpiera i unosi język

- duża rola podczas połykania

• m. bródkowo-gnykowy (geniohyoideus)

- połozony powyżej poprzedniego

- walcowaty

- rozpoczyna się na kolcu bródkowym żuchwy

- kończy się na powierzchni przedniej kości gnykowej

• czynność

- pociąga kość gnykowa do przodu i ku górze

Grupa głęboka mięśni szyi

• wszystkie mięśnie tej warstwy maja przyczepy początkowe

na kręgosłupie

• dzielą się na dwie podgrupy:

- boczną – m. pochyłe dochądzące do żeber

- przyśrodkową – leżącą do przodu od kręgosłupa

Mięśnie

pochyłe

• masa mięśniowa w kształcie nieregularnego trójkąta

• rozpięta między wyrostkami poprzecznymi kręgów szyjnych

a dwoma górnymi żebrami

• wyróżniamy mięśnie pochyłe (scaleni) :

- przedni(anterior)

- środkowy (medius)

- tylny (posterior)

- najmniejszy (minimus)

• Czynność

- pochylają kregosłup szyjnyn do boku

- działając obustronnie pochylają go do przodu

- gdy kregosłup ustalony dźwigają żebra

(pomocnicze mięśnie wdechowe)

• m. długi głowy (longus capitis)

- najbardziej powierzchowny,

- płaski, podłużny

- rozpoczyna się na guzkach przednich wyrostków poprzecznych

3-6 kręgu szyjnego

- kończy się na części podstawnej kości potylicznej

• czynność

- zgina głowe do przodu i w stronę boczną

• m. długi szyi (longus colli)

- podłużny, trójkątny

- położony bezpośrednio na kregosłupie

- wyróżniamy 3 pasma: przyśrodkowe, boczne górne,

boczne dolne

- rozpoczyna się na trzonach kręgów szyjnych

- konczy sie na trzonach: 6 i 7 kregu szyjnego

oraz 1 do 3 kręgu piersiowego

• czynność

- zgina kregosłup szyjny do przodu i w stronę boczną

- obraca go w swoją stronę

Powięzie szyi

• stanowią pochewki dla poszczególnych mięśni

• ograniczaja przestrzenie między warstwami mięśni,

przestrzenie międzypowięziowe

• wyróżniamy powięzi: powierzchowną, środkową

i przedkregową (inaczej głęboką)

• powięź szyi powierzchowna

- słaba blaszka łącznotkankowa

- zawiera liczne otworki dla nerwów i naczyn żylnych

• powięź szyi srodkowa

- bardzo mocna

- charakter rozcięgna

- mniejsza od poprzednie

- wystepuje w polu ograniczonym przez: trzon kości gnykowej,

mostkowe części obojczyków, górny brzeg rękojeści mostka

oraz oba brzuśce mm. łopatkowo-gnykowych

• powięź szyi głęboka

- pokrywa mm długie szyi i głowy

- przednią powierzchnię trzonów kręgów szyjnych

Przestrzenie międzypowięziowe szyi

• przestrzeń nadmostkowa i nadobojczykowa

- między powięzia powierzchowna i pośrodkową

- nad rekojeścia mostka i nad częścią mostkową obojczyka

• przestrzeń szyi srodkowa

- poniżej kości gnykowej pomiędzy powięzią środkową i głęboką

- zawiera krtan i tchawicę, gardło i przełyk, tarczycę,

naczynia i nerwy

• przestrzeń przedkregowa

- połozona między powięzią szyi głęboką i powierzchnią przednią

kregosłupa szyjnego

- wypełniona mięśniami długimi głowy

- wrota wzdłuż której ropnie opadowe mogą zstepować aż do

klatki piersiowej

Mięśnie

głowy

• należą do układu trzewnego z wyjątkiem mięśni języka

i gałki ocznej

• wyróżniamy trzy grupy

- mięśnie wyrazowe

- mięśnie powodujące ruchy żuchwy

- mięśnie języka, gałki ocznej i zmysłu słuchu

Mięśnie wyrazowe

głowy

• występują w postaci cienkich blaszek mięśniowych

• okrężnie lub lub promieniście otaczają otwory skóry twarzy

• na sklepieniu głowy występują jako płaskie i szerokie blaszki
i odgrywają pomocniczą role dla pozostałych mięśni wyrazowych

Mięśnie sklepienie czaszki

• na sklepieniu czaszki leży szerokie, płaskie rozcięgno
tzw czepiec ścięgnisty

• łączy się do przodu i do tyłu z parzystymi mięśniami

• m. potyliczny (occipitalis)
- parzysty, czworoboczny, bardzo cienki
- rozpoczyna się na bocznych 2/3 częściach kresy karkowej
najwyższej
- kończy się po krótkim przebiegu przechodząc we włókna czepca
ścięgnistego

• m. czołowy (frontalis)
- położony w przedniej części czaszki
- czworoboczny, cienki
- rozpoczyna się w skórze brwi
- kończy się przechodząc we włókna czepca ścięgnistego

• czepiec ścięgnisty
- cienka, mocna błona ścięgnista luźno związana z okostną,
natomiast bardzo ściśle ze skórą głowy

Mięśnie szpary powiekowej

• m. okrężny oka (orbicularis oculi)
- płaski, eliptyczny
- wyróżniamy części: oczodołową, powiekową, łzową

• czynność
- pomaga w silnym zamykaniu szpary powiekowej
(zaciskanie powiek)
- spokojnie zamyka powiekę
- wchodzi w skład mechanizmu odpływu łez

• m. marszczący brwi (corrugator)
- mały mięsień położony obok nasady nosa
- rozpoczyna się na części nosowej kości czołowej
- kończy się w skórze nieco powyżej brwi

• czynność
- wytwarza 2-3 fałdy pionowe między brwiami, działa
zwykle symetrycznie

• m. podłużny nosa (procerus)
- mały, wydłużony
- rozpoczyna się na kości nosowej
- kończy się w skórze gładziny

• czynność
- wywołuje fałdy poprzeczne u nasady nosa

Mięśnie szpary ustnej

• m. szeroki szyi (platysma)

• m. czworoboczny wargi dolne (quadratus labii inferioris)
- płaski, czworokątny mięsień położony poniżej szpary ustnej
- rozpoczyna się na brzegu dolnym żuchwy
- kończy się w skórze wargi dolnej

• czynność
-obniża i pogrubia wargę dolną

• m. bródkowy (mentalis)
- mały, krótki, stożkowaty
- spoczywa na żuchwie po obu stronach płaszczyzny
pośrodkowej

• czynność
- podnosi uwypuklenie bródki nadając twarzy wyraz nadąsany

• m. trójkątny
- położony między żuchwą a kątem ust
- najbardziej powierzchownie

• czynność
- pociąga kąty ust ku dołowi

• m. śmiechowy
- pęczek włókien, który oddzielił się od mięśnia trójkątnego
- wytwarza u niektórych osób dołek śmiechowy

• m. jarzmowy
- najsilniejszy mięsień wyrazowy
- współpracuje z mięśniem śmiechowym
- jest właściwym mięśniem śmiechu

• m. czworoboczny wargi górnej
- rozpoczyna się na szczęce i kończy się w skórze wargi górnej
- unosi nozdrza i wargę górną

• m. dźwigacz kąta ust
- płaski, trójkątny mięsień położony w dole nadkłowym
- unosi kąt ust ku górze i nieco przyśrodkowo

• m. policzkowy (buccinator)
- rozpięty między szczęką a żuchwą
- stanowi podłoże policzka i ogranicza od zewnątrz jamę ustną
- wydmuchuje powietrze skupione w przedsionku jamy ustnej
(mięsień trębaczy)

• m. okrężny ust (orbicularis oris)
- układa się dookoła szpary ustnej i stanowi podłoże warg

• mięśnie przysieczne wargi górnej i dolnej
- płaskie i wąskie pasma mięśniowe

Mięśnie nozdrzy

• mięśnie położone dookoła nozdrzy stanowią kilka drobnych pasm

• zwierają i rozwierają nozdrza

• wyróżniamy: m. nosowy, m.obniżacz przegrody nosowej