WSKAŹNIKI –

DEFINICJA,

RODZAJE I

CHARAKTERYSTYKA

POJĘCIE WSKAŹNIKÓW



Wskaźniki – jest to właściwość, fakt, zdarzenie,

stan lub proces, które są możliwe do

zaobserwowania oraz na podstawie których można

poznać, iż wystąpiło dane zjawisko czy cecha

będące przedmiotem badania.



Wskaźnikiem jakiegoś zjawiska „Z” będzie

zjawisko „W”, którego zaobserwowanie pozwoli w

sposób bezwyjątkowy lub z określonym

prawdopodobieństwem określić, że zaszło zjawisko

„Z”.

DOBÓR I INTERPRETACJA

WSKAŹNIKÓW



W badaniach pedagogicznych dobór i

interpretacja wskaźników są szczególnie

utrudnione, ze względu na charakter zjawisk i

faktów, których dotyczą. Dlatego też najczęściej

spotykanymi w tego rodzaju badaniach

wskaźnikami są wskaźniki inferencyjne i

definicyjne, a znacznie rzadziej empiryczne.

PODZIAŁ WSKAŹNIKÓW



Wskaźniki, na podstawie których wnosimy o

Wskaźniki, na podstawie których wnosimy o

zajściu jakiegoś zjawiska, mogą być rożne.

zajściu jakiegoś zjawiska, mogą być rożne.

Zależy to od charakteru wskazywanego

Zależy to od charakteru wskazywanego

przez wskaźniki zjawiska oraz od rodzaju

przez wskaźniki zjawiska oraz od rodzaju

związku, jaki łączy te wskaźniki z danym

związku, jaki łączy te wskaźniki z danym

zjawiskiem.

zjawiskiem.



S. Nowak wyróżnia trzy typy wskaźników:

S. Nowak wyróżnia trzy typy wskaźników:



Empiryczne;

Empiryczne;



Definicyjne;

Definicyjne;



Inferencyjne.

Inferencyjne.

WSKAŹNIKI INFERENCYJNE



Odnoszą się do zjawisk bezpośrednio nieobserwowalnych i

nie wchodzą do definicji badanych zjawisk. Dotyczą

ukrytych hipotetycznych zmiennych, które wprawdzie są

nieobserwowalne,ale posiadają osobliwą "realność" i szereg

obserwowalnych następstw. Do zmiennych tych, czyli

objętych badaniami zjawisk, należą konstrukty hipotetyczne.



Dobieranie wskaźników inferencyjnych do zjawisk

nieobserwowalnych, których definicje nie pozwalają na

ustalenie szukanych wskaźników, następują najczęściej

przez odwołanie się do teorii tych zjawisk. Tak na przykład

badając zjawisko frustracji u uczniów lub nauczycieli dużo

łatwiej znaleźć jej wskaźniki na podstawie teorii J.Dollarda,

niż polegać wyłącznie na własnym wyczuciu i intuicji.

Podczas badan pedagogicznych niesłychanie ważną rolę w

dobieraniu wskaźników inferencyjnych stanowią teorie

psychologiczne.

WSKAŹNIKI DEFINICYJNE



Mają miejsce wówczas, gdy wynikają z

definicji badanego zjawiska lub faktu. Na

przykład wskaźnikiem pozycji społecznej,

jaką zajmuje uczeń w klasie szkolnej, jest

liczba uzyskanych przez niego wyborów

podczas badań socjometrycznych. Innym

przykładem może być wskaźnik

ekspresywności pozytywnej lub negatywnej

klasy szkolnej. Wskaźnikiem takim jest liczba

pozytywnych lub negatywnych wyborów, jaka

otrzymali wszyscy uczniowie w klasie,

podzielona przez liczbę tych uczniów.

WSKAŹNIKI DEFINICYJNE

C.D.



Wskaźnik definicyjny spełnia swą funkcję tym lepiej,

im bardziej staranna i dostatecznie pogłębiona jest

definicja wskazywanego przez niego zjawiska. Wśród

wskaźników definicyjnych wyróżnia się dwie kategorie

definicji operacyjnych:



Te, które "definiują nam pewne zespoły zjawisk,

zdarzeń czy zachowań bezpośrednio

obserwowalnych";



Te, które "definiują nam dyspozycje do takich

zachowań czy występowanie odpowiednich zdarzeń,

jeśli dyspozycja znaczy jedynie tyle, co częste

pojawianie się w określonych okolicznościach

określonej właściwości czy zachowania".

WSKAŹNIKI DEFINICYJNE

C.D.



Pierwsza kategoria wskaźników

definicyjnych odnosi się do pewnych

aktualnych cech jednostek ludzkich lub

ich grup, druga wyraża pewne

potencjalne możliwości tych jednostek

lub grup, aktualizowane w ściśle

określonych sytuacjach i warunkach.

Wskaźniki definicyjne są nader

stosowane w badaniach pedagogicznych.

WSKAŹNIKI EMPIRYCZNE



Występują wtedy, gdy wskazywane przez nie

zjawisko daje się łatwo i bezpośrednio

zaobserwować. Zachodząca relacja między

nimi a danym zjawiskiem ma charakter

związku empirycznego. To znaczy, o

powiązaniu danego wskaźnika ze zjawiskiem

wskazywanym możemy przekonać się niejako

"naocznie" za pomocą bezpośredniej

obserwacji. Tak np. na podstawie ubioru ucznia

możemy wnioskować o stanie zamożności jego

rodziny. Podobnie posiadany przez ucznia

instrument może być wskaźnikiem jego

zamiłowania do muzyki.

WSKAŹNIKI EMPIRYCZNE

C.D.



Stroną dodatnią wskaźników empirycznych jest

duża na ogół łatwość wskazania ich słuszności, tj.

stwierdzenia, iż są one rzeczywiście symptomem

badanego zjawiska. Przy czym zjawisko to można

by badać także bez odwołania się do tych

wskaźników i to niekiedy dokładniej niż za ich

pomocą. Wskaźniki te oddają dużą usługę w

badaniach pedagogicznych, przede wszystkim w

badaniu opinii w różnych sprawach. Aby

gromadzić je, wystarczy odwołać się do osobistych

wynurzeń osób badanych,a więc wskaźnikiem

podzielnych przez nich opinii są zwykle

bezpośrednie relacje.

WSKAŹNIKI EMPIRYCZNE

C.D.



Wskaźniki empiryczne w postaci pytań o opinie

pozwalają na wyeliminowanie pytań zbędnych i

uwzględnienie tylko tych najważniejszych.

Naczelną zasada wskaźników empirycznych

jest ich łatwa obserwowalność, tj. dostrzeganie

ich bez większych trudności i to nie tylko przez

badacza, lecz w głównej mierze także przez

osoby badane. Pomimo jednak łatwej

obserwowalności wskaźnika empirycznego i

łatwego sprawdzenia trafnego jego doboru, nie

wolno zaufać mu bezwzględnie.

MOŻLIWE SĄ RÓWNIEŻ TAKIE

WSKAŹNIKI JAK:



Definicyjno-inferencyjne;



Empiryczno-definicyjne;



Empiryczno-inferencyjne;



Empiryczno-inferencyjno-definicyjny.

Wszystkie one dowodzą dużej złożoności

wskaźników badanych zjawisk i

sygnalizują pośrednio konieczność

starannego ich doboru i właściwej

interpretacji.

ZALEŻNOŚCI MIĘDZY

WSKAŹNIKAMI I ZMIENNYMI

1. Między wskaźnikiem a zjawiskiem przez niego

wskazywanym występuje dodatnia zależność, lecz bez

możliwości orzekania o kierunku tej zależności.

2. Związek przyczynowy między danym wskaźnikiem a

zjawiskiem przez niego wskazywanym istnieje, ponieważ

zarówno wskaźnik, jak i zjawisko mają pewną wspólną

przyczynę.

3. Dobrany wskaźnik dla określonego zjawiska traktujemy

jako przyczynę.

4. Szukanie w danym wskaźniku skutku zjawiska

wskazywanego.

5. Zakładamy wzajemne powiązanie ze sobą wskaźnika i

zjawiska wskazywanego.

ROLA WSKAŹNIKÓW W

PRAKTYCE PEDAGOGICZNEJ



Istotny warunek poprawnie zorganizowanych

ilościowych badań pedagogicznych.



Posługujemy się wskaźnikami niemal stale w życiu

codziennym.



Pomagają w zgłaszaniu różnych opinii i ocen.



Często odwołują się do nich nauczyciele- oceniając

postawę, zdolności, czy też osiągnięcia szkolne

uczniów.



Rzadko dokonywane przez nas oceny są obiektywne.



Subiektywne i mało trafne oceny przynoszą

ogromne szkody.

Dziękujemy za uwagę

Magdalena Maciejowska

Agnieszka Majchrowska

Sylwia Lubaś

Dawid Krupa