Zakażenia układu

moczowo-płciowego

Zakażenie układu moczowego – obecność drobnoustrojów w drogach

moczowych powyżej zwieracza pęcherza moczowego

Poniżej zwieracza pęcherza moczowego występuje flora fizjologiczna

MECHANIZMY OBRONNE

- kwaśny odczyn moczu i wydzieliny pochwy
- naturalna flora okolicy i ujścia cewki moczowej, pochwy
- prawidłowy mechanizm opróżniania pęcherza
- wypłukiwanie drobnoustrojów w procesie mikcji
- złuszczanie się nabłonka wyściełającego drogi moczowe
- przeciwciała IgA, interferon, leukocyty
- sterczowy czynnik przeciwbakteryjny
- mukopolisacharydy pokrywające błonę śluzową pęcherza

moczowego

CZYNNIKI PREDYSPONUJĄCE DO ZAKAŻEŃ

- wiek i płeć
- wady anatomiczne, zaburzenia czynnościowe
- zastój moczu
- przesunięcie pH moczu w kierunku zasadowym
- obniżona odporność organizmu
- zaburzenia związane z chorobą podstawową (kamica, cukrzyca)
- cewnikowanie, cystoskopia
- niehigieniczny tryb życia
- ciąża

DROGI ZAKAŻENIA

- zakażenie urogenne
- zakażenie hematogenne
- zakażenie limfogenne
- przetoki pomiędzy drogami moczowymi a pochwą,

jelitami

FLORA NATURALNA

Pochwa – bogata w bakterie beztlenowe
- przed okresem dojrzewania – skąpa i zmienna
- w okresie rozrodczym - Lactobacillus acidophilus, Bifidobacterium

bifidum

- po menopauzie- dominacja pałeczek G(-)

Cewka moczowa – skąpa flora w proksymalnym odcinku, obfitsza

w

dystalnym :

Staphylococcusepidermidis.Enterococcus faecalis, Peptococcus
spp., Mycobacterium smegmatis, Mycoplasma hominis,
Ureoplasma uralyticum

STOPIEŃ CZYSTOŚCI POCHWY

I stopień – flora fizjologiczna
II stopień – flora fizjologiczna + Staphylococcus epidermidis,

Streptococcus viridans, Enterococcus

III stopień – niska zawartość Lactobacillus acidophilus,

obecność Bacterioides fragilis, Clostridium perfringens,
Actinomyces spp., Streptococcus viridans,

Candida spp.

IV stopień – brak flory fizjologicznej;

obecność Trichomonas vaginalis, Gardnerella vaginalis,

Enterococcus spp., Escherichia coli



Zakażenia układu

moczowego

POSTACIE

1. Bezobjawowe- >10⁵ bakterii w moczu, brak

innych objawów:

-gł. dziewczęta, kobiety ciężarne, osoby po 65 roku

życia, cukrzycy;

2. Objawowe:

-zapalenia cewki moczowej;
-zapalenia pęcherza moczowego;
-ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek;
-zakażenia oportunistyczne;

ZAPALENIE CEWKI MOCZOWEJ

Objawy:

-dysuria (bolesne oddawanie moczu z uczuciem

pieczenia w cewce moczowej)

-częste oddawanie moczu;
-uczucie parcia na mocz z oddawaniem niewielkiej ilości;

Etiologia:

-zapalenia rzeżączkowe - Neisseria gonorrhoeae ;
-zapalenie nierzeżączkowe - Chlamydia trachomatis,

Ureaplasma urealyticum, Mycoplasma hominis,
Trichomonas vaginalis, Candida albicans;

Diagnostyka:

-pobranie próbki porannego moczu metodą strumienia

środkowego;

-cewnikowanie (świeżo założony cewnik);
-wymaz z cewki moczowej;
-transport moczu w pojemniku do 2 h w temp. pokojowej, gdy

dłużej- w 44˚C lub podłoże trasportowo-wzrostowe w temp.

pokojowej do 24 h;

Leczenie:

-Ch. trachomatis: doksycykliny, azytromycyna, erytromycyna,

fluorochinolony, ofloksacyna;

-Ureaplasma urealitycum: tetracykliny, makrolidy,

fluorochinolony;

-Trichomonas vaginalis: Metronidazol;
-Candida albicans: Flukonazol;

zasadą jest leczenie obojga partnerów

ZAPALENIE PĘCHERZA MOCZOWEGO

Objawy:

-ból w okolicy nadłonowej;
-częste parcie na mocz, pilna potrzeba oddania moczu;
-pieczenie, palenie w czasie oddawania moczu;
-wzrost temperatury;

Etiologia:

-Enterobacteriacae: E. coli (zakażenie endogenne), Klebsiella

pneumoniae;

zakażenia oportunistyczne: Enterobacter, Morganella,

Providentia, Citrobacter, Serratia, Pseudomonas,

Acinetobacter, Enterococcus, Staphylococcus epidermidis i

saprophiticus;

Proteus vulgaris-wytw. ureazę-> alkalizacja moczu-> odkładanie

się soli Ca i Mg -> kamica nerkowa;

-grzyby: Candida albicans;

Diagnostyka:

-pobranie próbki porannego moczu metodą strumienia

środkowego;

-cewnikowanie (świeżo założony cewnik);
-nakłucie nadłonowe (przy podejrzeniu zakażenia bakteriami

beztlenowymi);

Leczenie:

-empiryczne: ofloksacyna, cyprofloksacyna, trimetoprim;
-Enterobacteriacae : augmentin, tetracykliny , kotrimoksazol ,

cefuroksym , ampicylina, (należy uwzględnić szczepy ESBL-

oporne na penicyliny bez połączeń z inhibiotorem,

cefalosporyny z wyj. cefamycyny i monobaktamy);

-Enterokoki : skojarzenie ant. Β-laktamowego i aminoglikozydu;

ant. glikopeptydowe, wankomycyna, teikoplanina, (uwzgl.

szczepy HLAR-oporne na aminoglikozydy);

- Staphylococcus spp. : trimetoprim, rifampicyna, kotrimoksazol,

fluorochinolony,;

OSTRE ODMIEDNICZKOWE ZAPALENIE
NEREK

Objawy:

-ból w okolicy lędźwiowej, tkliwość nerek przy palpacji, gorączka,

dreszcze, krwiomocz; zwykle współistnieją też objawy zakażenia

dolnych dróg moczowych; objawy nieswoiste: nudności,

wymioty, biegunka,zaparcie;

Etiologia:

-najczęściej E.coli, zakażenia gronkowcowe;
-inne: Klebisiella pneumoniae, Proteus mirabilis, a także

chlamydie, mykoplazmy, zakażenia grzybicze, wirusy (gł. wirus

herpes simplex);

Leczenie:

-fluorochinolony, cefalosporyny III generacji np. ceftriakson;

Innym schorzeniem nerek jest ostre popaciorkowcowe

kłębuszkowe zapalenie nerek, występujące po infekcji

Streptococcus pyogenes.

BADANIE BAKTERIOLOGICZNE MOCZU

Metody hodowlane:

-metoda ezy kalibrowanej (metoda ilościowa: CFU/ml

moczu);

-metoda seryjnych rozcieńczeń (metoda ilościowa);
-metoda zanurzeniowa (posiew na podłoże transportowo-

wzrostowe Uromedium);

Metody niehodowlane:

-badanie mikroskopowe nierozcieńczonego moczu;
-paskowe testy biochemiczne;
-TCC – wykrywania raka pęcherza moczowego;
-ACB – badanie moczu po odwirowaniu na obecność

przeciwciał opłaszających bakterie IgM IgA IgG w
chorobach nerek;

Kryteria ilościowe bakteriurii:

-nakłucie nadłonowe: każda ilość bakterii;
-cewnikowanie: kilkanaście kolonii;
-strumień środkowy:
10⁵ CFU/ml – bakteriuria znamienna dla pałeczek jelitowych;
10⁴ CFU/ml- bakteriuria znamienna dla ziarniaków;
1000 CFU/ml- bakteriuria znamienna dla dzieci;

Kryteria jakościowe:

-zazwyczaj wykrywany jeden czynnik etiologiczny;
-zakażenia mieszane możliwe po zabiegach urologicznych,

cewnikowaniu;

-3 lub więcej rodzajów bakterii-nieprawidłowe pobranie,

przechowywanie lub transport;

Test Goulda:

wykrywanie antybiotyków w próbce moczu;

Pobieranie próbki moczu od noworodka:

-najlepiej po wieczornej kąpieli
-nie należy przecierać skóry alkoholem
-przyklejamy woreczek, zakładamy pieluchę i
kontrolujemy oddawanie moczu przez dziecko
-gdy w woreczku znajdzie się mocz należy go
zakleić, włożyć do słoika a następnie do
lodówki i rano dostarczyć do laboratorium;



Choroby przenoszone

drogą płciową

KIŁA(LUES):TREPONEMA PALLIDUM



Pierwszorzędowa(2-6 tyg.od zakażenia):wrzód

twardy(niebolesny,wrzodziejący,ograniczony),po około 14

dniach zmiany ulegają remisji



Drugorzędowa:3-8 tygodni po zniknięciu zmiany pierwotnej



uogólnione powiększenie węzłów chłonnych,zmiany skórne o

charakterze plamisto-grudkowym(zajęcie dłoni,podeszwowych

powierzchni stóp,obszarów skóry wilgotnej i błon

śluzowych),kłykciny



Wysoce zakaźne



Kiła trzeciorzędowa(po ok.5 latach utajenia)



Sercowo-naczyniowa(zapalenie aorty,błony wewnętrznej

naczyń)



OUN-porażenie postępujące



Kiła trzeciorzędowa łagodna-kilaki w kościach,skórze,błonach

śluzowych górnych dróg oddechowych i jamy ustnej



Kiła wrodzona

DIAGNOSTYKA I LECZENIE KIŁY



Kiła pierwszorzędowa-preparat
bezpośredni(mikroskop ciemnego pola widzenia
lub kontrastowo-fazowy),testy serologiczne
często ujemne w tym okresie



Kiła druga i trzeciorzędowa-testy serologiczne



Kiła wrodzona-stwierdzenia zakażenia u
matki,wykazanie obecności T.pallidum w
zmianach skórnych/płynie mózgowo-
rdzeniowym lub wykrycie swoistych IgM za
pomocą odczynów serologicznych



Leczenie:penicylina prokainowa(lek z
wyboru),cefalosporynyIIIgen.,
makrolidy(erytromycyna),tetracykliny

TESTY SEROLOGICZNE W KILE



Odczyny klasyczne-
nieswoiste(wykrywają obecność
reagin) VDRL,USR



Odczyny swoiste:

1.

FTA,FTA-ABS

2.

TPI

3.

MHA-TP

4.

TPHA

5.

Western blot,EIA,sondy

RZEŻĄCZKA-NEISSERIA
GONORRHOEAE



Objawy(2-7dni od zakażenia):trudność w oddaniu

moczu,wyciek ropny z cewki moczowej,częstomocz



Mężczyźni:zapalenie cewki moczowej,powikłania:

wstępujące zapalenie stercza,jąder,najądrzy,pęcherzyków

nasiennych,rozsiane zakażenie gonokokowe, zwężenie

cewki moczowej,niepłodność



Kobiety:wyciek z cewki,śluzowo-ropne zapalenie szyjki

macicy,powikłania:wstępujące zapalenie gruczołów

Bartholina,macicy,jajowodów,jajników,stan zapalny

miednicy,rzeżączka odbytniczo-odbytowa,rozsiane

zakażenie gonokowe,niepłodność



Noworodki:ropne zakażenie oczu



Rzeżączka gardła



Zespół Fitza-Hugh i Curtisa(zapalenie torebki wątroby)



Zakażenie uogólnione:ropne zapalenie stawów,pochewek

ścięgien,zmiany skórne,rzadko:zapalenie wsierdzia,opon m-

rdz,szpiku kostnego

DIAGNOSTYKA-RZEŻĄCZKA



Preparat bezpośredni z wydzieliny cewki moczowej lub

szyjki macicy(Gram- dwoinki wewnątrz leukocytów)



Posiewy na specjalnych podłożach(wykonane

natychmiast po pobraniu materiału lub z podłoża

transportowo-namnażającego-gonomedium):agar

czekoladowy,podłoże Rairon,agar Thayera-Martina



Posiew krwi-przy zakażeniu rozsianym



DIF,sonda genetyczna



Testy biochemiczne(na oksydazę,Gono Gen

test,Gonozyme test)



Leczenie:Cefalosporyny II,IIIgen.,

spektynomycyna(domięśniowo-uczuleni na B-laktamy)



Profilaktyka:kontrolne posiewy(ponowne badanie 7

dni po wyleczeniu),leczenie osób z kontaktu,badania

przesiewowe w kierunku innych chorób przenoszonych

drogą płciową

WRZÓD MIĘKKI- HAEMOPHILUS
DUCREYI



Miękkie,bolesne owrzodzenie



Okoliczne węzły chłonne powiększone i

bolesne



Okres inkubacji(2-5 dni)



Diagnostyka:Preparat bezpośredni, metody

serologiczne(wykrywanie Ag i

przeciwciał),hodowlane(trudne)



Leczenie:Sulfonamidy i aminoglikozydy

ZIARNINIAK PACHWINOWY-
CALYMMATOBACTERIUM
GRANULOMATIS

Zmiana grudkowa na wilgotnych częściach narządów

płciowych,wrzodziejąca(miękki,bezbolesny guzek)

Przypadki nieleczone-zniekształcające blizny,powodujące

niekiedy zwężenie cewki moczowej,pochwy i odbytu

Węzły chłonne niepowiększone lub jedynie zmiany

odczynowe-inaczej niż w przypadku wrzodu miękkiego.

Diagnostyka:rozmazy z wysięku barwione metodą

Giemzy-stwierdzenie ciałek Donovana(makrofagi w

wakuolach),preparaty srebrzone(barwienie np..metoda

Warthin-Starry)

Leczenie:kotrimoksazol,tetracykliny,eytromycyna

NIERZEŻĄCZKOWE ZAPALENIE
CEWKI MOCZOWEJ I SZYJKI
MACICY-CHLAMYDIA TRACHOMATIS



A,B,C-jaglica



D-K-niegonokokowe zapalenie cewki

moczowej(najczęstsza przyczyna tego

schorzenia);kobiety:szyjki

macicy,jajowodów;mężczyźni:najądrzy,gruczołu

krokowego, zapalenie spojówek i płuc u

noworodków



Powikłania:zespół Reitera(zapalenie

stawów,spojówek/jagodówka i zmiany

śluzówkowo-skórne)



L1-L3-ziarniniak

weneryczny(owrzodzenia).Postać węzłowa i

uogólniona.Zapalenie odbytu i jelita

grubego(homoseksualiści)

DIAGNOSTYKA



Materiał:



Mężczyźni:wymaz z cewki moczowej



Kobiety:wymaz z szyjki macicy



Diagnostyka:hodowla(problematyczna-

rzadko),DIF,EIA,sondy,PCR(dopiero

wprowadzane)



Leczenie:tetracykliny(doksycyklina),makrolid

y(erytromycyna)

MYCOPLASMA
HOMINIS,UREAPLASMA
UREALYTICUM



Zakażenie drogą płciową lub okołoporodowe.



Dotyczą pacjentów z obniżoną odpornością



Ważne w patologii ciąży,połogu i niepłodności



M.hominis:gorączka połogowa,nierzeżączkowe
zapalenie cewki moczowej,odmiedniczkowe zapalenie
nerek,zapalenie narządów miednicy mniejszej u
kobiet,gorączka,objawy ogólne u noworodków



U.urealyticum:nierzeżączkowe zapalenie cewki
moczowej,gorączka połogowa



Diagnostyka:hodowla(Mycotrim
GV,RS),IF,EIA,PCR,test na ureazę dla potwierdzenia
U.urealyticum jako czynnika etiologicznego



Leczenie: makrolidy,tetracykliny,fluorochinolony

NIESWOISTE ZAPALENIE POCHWY-
GARDNERELLA VAGINALIS



Cuchnący rybi zapach z wydzieliny
pochwowej(próba z kroplą 10%KOH),upławy



Diagnostyka:mokry lub barwiony
konwencjonalnie preparat z wydzieliny
pochwowej(widoczne komórki nabłonka
pochwy z przylegającymi bakteriami)



Leczenie:metronidazol,trimetoprim

CANDIDA ALBICANS
-KANDYDOZA



Zapalenie pochwy i sromu(serowata
wydzielina,świąd,obrzęk błony
śluzowej)



Diagnostyka:objawy kliniczne,badania
mikroskopowe-preparat w
KOH(pęczniejące komórki
drożdżakowe,często tworzące strzępki
rzekome),barwienie metodą
Grama,hodowla(pożywka Sabourauda)



Leczenie:nystatyna,nitroimidazole(eko
nazol,ketokonazol)

TRICHMONAS VAGINALIS-
RZĘSISTKOWICA



Dolegliwości bólowe,obfite pieniste upławy
barwy żółtej,częstomocz,zaburzona
mikcja,świąd pochwy



25% kobiet bezobjawowe nosicielki!



U mężczyzn niekiedy przypomina NGU



Diagnostyka:posiew na podłoża
np.Pawłowej,Barwienie metodą
Giemzy,Papanicolau



Leczenie:metronidazol



Inne pasożytnicze choroby przenoszone
drogą płciową:giardiaza(Giardia lamblia) i
amebioza jelitowa(Entamoeba histolytica)

PAPILLOMAVIRUS HOMINIS-WIRUS
BRODAWCZAKA LUDZKIEGO



Okres inkubacji długi i zmienny(kilka tygodni

do kilku miesięcy)



Minimalne zmiany w postaci brodawek lub

kłykciny kończyste w okolicy narządów

płciowych,okołoodbytnicze(homoseksualiści)



Rak szyjki macicy



Diagnostyka:obraz kliniczny +sonda DNA



Leczenie:terapia laserowa,zamrażanie,IFN-

alfa,podofilina,leczenie

chirurgiczne,autogenna szczepionka



Profilaktyka:szczepionka Sligard(3 dawki)

HHV-2(HERPES PROGENITALIS)



Może przebiegać bezobjawowo



Opryszczka:okolica krocza,genitaliów,wewnętrzna
powierzchnia ud,niekiedy pośladki



Ostry przebieg-noworodki i osoby z obniżoną
odpornością



Opryszczka noworodków(przez łożysko/w trakcie
porodu),postać uogólniona/,miejscowa



Powikłania:Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych



Diagnostyka:obraz w mikroskopie elektronowym z
wykwitów pęcherzykowych(komórki Tzancka)



Hodowla komórkowa



Leczenie:acyklowir,famcyklowir

HIV



Faza wczesna(gorączka,powiększone węzły
chłonne,wysypka skórna,biegunka do 30 dni,utrata masy
ciała do 10%)



Faza utajenia(ogólnie stan dobry,ale pogarsza się pod
wpływem kolejnych zakażeń,utrata limf TCD4,uogólniona
limfadenopatia)



Faza pełnoobjawowego AIDS:



Choroby wskaźnikowe(półpasiec,zakażenia pneumokokowe
i salmonellozy-bakteriemie,P.carinii,toksoplazmoza,mięsak
Kaposiego,rak szyjki macicy,chłoniaki)



Objawy neurologiczne:aseptyczne zapalenie opon m-
rdz,mielopatia wodniczkowa,neuropatia obwodowa,zespół
otępienny AIDS(postępująca encefalopatia)

DIAGNOSTYKA



ELISA-test przesiewowy,hodowla wirusa i wykrywanie
genomu za pomocą PCR,test na wykrywanie
p24(EIA),Western blot(wykazanie przeciwciał anty-
HIV),oznaczanie poziomu IgA w surowicy i
moczu(noworodki)



Leczenie:leki hamujące odwrotną
transkryptazę(np..zydowudyna),leki blokujące
regulacyjne białka wirusa HIV,inhibitory
proteaz(np..ritonawir),leki hamujące dojrzewanie i
uwalnianie wirusa,leczenie skojarzone



Zapobieganie:zabezpieczanie się podczas
stosunku,badania przesiewowe preparatów
krwiopochodnych,stosowanie igieł 1-razowego
użytku,prenatalne badania skriningowe, zwalczanie
zakazen narządów płciowych