Zaburzenia w działaniu

Zaburzenia w działaniu

układu dokrewnego

układu dokrewnego

Układ dokrewny

Układ dokrewny

• – zespół wewnątrzwydzielniczych gruczołów i

tkanek, wytwarzających i wydzielających do
krwi hormony.

• Obok układów nerwowego i

immunologicznego układ dokrewny jest
podstawowym układem utrzymującym
homeostazę. Centralne miejsce w układzie
dokrewnym zajmuje przysadka mózgowa.

Pochodzenie nazwy

Pochodzenie nazwy

Gruczoły dokrewne, inaczej zwane gruczołami

wydzielania wewnętrznego produkują

wydzielinę, która nie wydostaje się na zewnątrz.
Produkt wytworzony w gruczole dokrewnym -

hormon - przedostaje się bezpośrednio do krwi, a

następnie, wraz z krwią, jest transportowana

do narządów docelowych.

Komunikat o zapotrzebowaniu poszczególnych

narządów na odpowiednie hormony kierowany

jest do przysadki mózgowej, która produkuje

hormony sterujące - pobudzające lub hamujące

aktywność gruczołów dokrewnych.

Gruczoły dokrewne:

•

podwzgórze

•

przysadka mózgowa: płat przedni (adenohypophysis)

•

przysadka mózgowa: płat tylny (neurohypophysis)

•

szyszynka

•

gruczoł tarczowy

•

gruczoły przytarczyczne

•

serce – przedsionki

•

wątroba

•

trzustka (wyspy Langerhansa)

•

nadnercza: kora nadnerczy

•

nadnercza: rdzeń nadnerczy

•

nerki

•

tkanka tłuszczowa

•

jądra

•

jajniki

•

łożysko

•

grasica

Choroby układu dokrewnego

 
Jak z każdym układem w ciele człowieka wiążą się też różne
choroby. Niektóre bardziej groźne, niektóre mnie. Dlatego też i w
układzie hormonalnym występuje wiele chorób np.:

I. Tarczyca
1) Gravesa-Basedowa
2) Kretynizm

II. Gruczoły przytarczyczne:
1) Niedoczynność i związana z nią tężyczka
2)Nadczynność i związane z nią odwapnienie kości

III. Trzustka
1) Cukrzyca

IV. Nadnercza
1) choroba Cushinga

V. Przysadka mózgowa:
1) Karłowatość
2) Gigantyzm
3) Akromegalia

CHOROBY UKŁADU

CHOROBY UKŁADU

DOKREWNEGO

DOKREWNEGO

• – zmiany chorobowe wynikające z

braku lub zmian w poprawnym
funkcjonowaniu gruczołów
hormonalnych (dokrewnych).

•Układ dokrewny reguluje przede
wszystkim zmiany przystosowawcze
związane z metabolizmem, wzrostem i
rozmnażaniem, jego wydzieliny spełniają
zasadniczą rolę w utrzymywaniu stałego
stężenia glukozy, sodu, potasu, wapnia i
wody we krwi i płynach
pozakomórkowych.

Hormony

Hormony

• - związki chemiczne, regulujące i koordynujące procesy

biochemiczne w komórkach i część procesów
fizjologicznych;

• są wytwarzane w gruczołach dokrewnych i w niektórych

tkankach, z tego względu bywają też określane mianem
gruczołów dokrewnych, a układ hormonalny – układem
dokrewnym.

• działają w małych ilościach, przenoszone przez krew

• Gałąź medycyny zajmująca się schorzeniami układu

hormonalnego to endokrynologia.

Tarczyca

Tarczyca

Choroba Gravesa - Basedova

Choroba Gravesa - Basedova

•

Cechami typowymi tej choroby są:

występowanie nadczynności tarczycy z obecnością równomierne powiększonej tarczycy,

•

obecność szmeru naczyniowego,

•

wytrzeszcz gałek ocznych,

•

obecność obrzęku przedgoleniowego,

•

częściej występuje u kobiet.

•

•

Objawy:

Zwiększona ilość hormonów tarczycy jest przyczyną przyspieszenia przemiany materii i

powoduje szereg dolegliwości z tym związanych:

•

uczucie niepokoju wewnętrznego, uczucie kołatania serca, drżenie palców;

•

uczucie gorąca, zwiększona potliwość;

•

utrata masy pomimo zwiększonego apetytu;

•

zwiększony "napęd wewnętrzny" (chory szybciej mówi, szybciej się porusza, wykazuje

nieskoordynowane ruchy);

•

mogą, ale nie muszą pojawić się wole

•

Leczenie choroby Gravesa-Basedowa jest objawowe i polega na podawaniu leków grupy

tionamidów w celu blokowania syntezy hormonów tarczycy.

Wole guzkowe nadczynne (toksyczne)

„niezależny” fragment tkanki tarczycowej.

Inaczej Choroba Plummera

Niedoczynność tarczycy

Niedoczynność tarczycy

(Hipotyreoza)

•

- niedobór krążących we krwi hormonów tarczycy i obecność patologicznych

skutków niedoboru tych hormonów.

•

Przyczyny niedoboru hormonów tarczycy, który powoduje niedoczynność:

•

zażywanie niektórych leków

•

operacje, naświetlania,

•

zapalenie lub uszkodzenie gruczołu tarczowego.

•

brak impulsów stymulujących ze strony przysadki i podwzgórza

•

Chorego z obrzękiem śluzowatym charakteryzuje:

•

osłabienie,

•

zmiana wyrazu twarzy, jej obrzęk,

•

znikoma mimika twarzy.

•

chory przybiera na wadze,

•

głos jego staje się szorstki, skóra chłodna,

•

może rogowacieć skóra na łokciach i kolanach.

•

powieki obrzęknięte, a szpary oczne wskutek tego zwężone.

•

występuje łamliwość i wypadanie włosów,

•

zwolnienie akcji serca i tętna,obniżenie temperatury ciała,

•

zaburzenie czynności gruczołów płciowych.

•

Niedoczynność tarczycy prowadzi do zwolnienia przemiany materii. Mniejsza jest wtedy produkcja energii

cieplnej i zużycie tlenu.

Kretynizm

Kretynizm

•

- wrodzona niedoczynność tarczycy, która powoduje

niedorozwój układu nerwowego.

•

Zbyt mała ilość hormonów tarczycy jest szczególnie niebezpieczna u kobiet w ciąży, ponieważ

są one niezbędne dla prawidłowego rozwoju fizycznego i umysłowego płodu. Od 2. tygodnia

życia płodowego zaczyna się rozwój i różnicowanie komórek ośrodkowego układu nerwowego

człowieka. Wtedy jeszcze organizm dziecka nie ma wykształconej tarczycy, dla zdrowia

maleństwa konieczne jest odpowiednie funkcjonowanie tarczycy kobiety ciężarnej.

•

Ich niedobór na tym etapie rozwoju organizmu powoduje ciężkie upośledzenie dziecka

zwane matołectwem lub kretynizmem. U dzieci starszych następstwa nie są już tak

poważne. Objawy są podobne jak u chorych dorosłych. Dodatkowo towarzyszy im opóźnienie

rozwoju intelektualnego i wzrostu.

•

Leczenie polega jedynie na właściwym podawaniu hormonów tarczycy. Niestety te

zaburzenia rozwojowe są nieodwracalne. Z tego powodu zaleca się profilaktyczne badania

stężenia we krwi hormonu stymulującego tarczycę w pierwszym tygodniu życia u wszystkich

noworodków.

Gruczoły

Gruczoły

przytarczyczne

przytarczyczne

Tężyczka

Tężyczka

• Cecha charakterystyczna dla niedoczynności gruczołów

przytarczycznych, a mamy z nią do czynienia wtedy, gdy brakuje

gruczołu produkowanego przez przytarczyce czyli parathormonu (PTH).

• Objawami niedoczynności gruczołów przytarczycznych:
• sucha skóra,
• łamliwość paznokci,
• zaburzenia psychiczne,
• parestezje, czyli uczucie opaczne (przykre wrażenie) objawiające się 

m.in. mrowieniem i drętwieniem.

• Wystąpienie tężyczki objawia się brakiem czucia okolic wag, języka,

palców, nóg.

• Do tego dochodzą napady tężyczki skutkujące bolesnymi skurczami

mięśni kończyn i twarzy.

• Jeżeli czynności serca nie zostaną zaburzone albo nie pojawi się kurcz

oskrzeli to takie ataki zazwyczaj nie zagraża życiu chorego.

Nadczynność gruczołów

Nadczynność gruczołów

przytarczycznych

przytarczycznych

- spowodowana jest zazwyczaj nadmiernym wytwarzaniem PTH czyli

parathoromonu.

• W wypadku pierwotnej nadczynności gruczołów przytarczycznych produkowanie zbyt

dużej ilości PTH zaczyna przekładać się na podwyższenie stężenia wapnia we krwi.

Pierwiastek ten może wtedy być wydalany przez nerki, a kości w których jego ilość

się zmniejsza, słabną.

• Rozpoznanie:
• skargi chorego,
• stwierdzonych zmian kostnych,
• podwyższenia stężenia wapnia w surowicy krwi,
• podwyższonego wydzielania parathormonu,
• a przede wszystkim przerostu któregoś z czterech gruczołów przytarczycznych.

• Leczenie:
• operacyjne usunięciu gruczolaka przytarczycy,
• farmakologicznym korygowaniu stwierdzonych objawów chorobowych i zmian

biochemicznych.

Trzustka

Trzustka

Cukrzyca

Cukrzyca

-

choroba metaboliczna, charakteryzująca się

hiperglikemią

(podwyższonym poziomem cukru we krwi) wynikającą z

defektu produkcji lub działania insuliny wydzielanej przez komórki beta

trzustki.

Częstymi objawami cukrzycy są:

- zwiększone pragnienie i częste oddawanie moczu, również w nocy

- świąd całego ciała

- nadmierny apetyt

- pogorszenie zdolności widzenia

- wyparzenia w fałdach skóry (ma udzie, pod biustem)

- częste zapalenia śluzówki jamy brzusznej, pochwy lub członka

- bóle głowy

- nocne kurcze łydek

- mrowienie i drętwienie rąk i stóp

Typy cukrzyc:
- Typ 1. (postać insulinozależna)-pojawia się przede wszystkim u dzieci.
- Typ 2. (postać insulinoniezależna)- występuje częściej, niż typ 1, raczej u dorosłych.

•

Typy cukrzyc:

•

Cukrzyca ciężarnych

•

Cukrzyca nerkowa

•

Cukrzyca pierwotna

•

Cukrzyca regulacyjna

•

Cukrzyca stereoidowa

•

Cukrzyca utajona

•

Cukrzyca wtórna

•

Ryzyko zachorowań – zależne od nadwagi.

•

Zapobieganie chorobie:

•

utrzymanie prawidłowej masy ciała

ograniczenie spożycia alkoholu

systematyczne ćwiczenia fizyczne

unikanie leków ułatwiających wystąpienia cukrzycy

•

Leczenie cukrzycy obejmuje:

•

stosowanie diety cukrzycowej

•

uprawianie odpowiednich ćwiczeń fizycznych (leczenie ruchem)

•

kontrolę stężenia glukozy we krwi i jej zawartość w moczu

•

w niektórych przypadkach dodatkowo stosowanie tzw. doustnych leków

przeciwcukrzycowych

•

w niektórych przypadkach stosowanie insuliny

Nadnercza

Nadnercza

Nadczynność kory nadnerczy

Nadczynność kory nadnerczy

(choroba Cushinga)

(choroba Cushinga)

• Choroba spowodowana jest nadmiernym wydzielaniem

kortykosterydów – hormonów produkowanych przez korę nadnerczy.

•

Dolegliwości i objawy

- otyłość z charakterystycznym gromadzeniem się tłuszczu na tułowiu i karku

- różowe rozstępy na skórze

- okrągła, nalana twarz z obrzękniętymi powiekami

- jaskrawoczerwone rumieńce na policzkach

- nadmierne owłosienie u kobiet

- łojotok i trądzik

- nadciśnienie tętnicze

- osłabienie siły mięśniowej

- bóle kostne

- powiększenie łechtaczki

- zmniejszona odporność na infekcje

- dochodzi do nadmiernego rozwoju tkanki tłuszczowej na twarzy i tułowiu

(„księżycowa twarz” i „byczy bark”).

•

Przyczyny

Przerost przysadki doprowadziła do nadprodukcji ACTH, który pobudza korę

nadnerczy do zwiększonego wydzielania kortyzonu.

•

Zapobieganie
Jeżeli przyczyna choroby tkwi w samych gruczołach wewnętrznego wydzielania,
zapobieganie jej rozwojowi jest niemożliwe. Jeśli jest nią przyjmowanie
glikokortykoidów, które mogą łagodzić dolegliwości.

•

Badania dodatkowe zapobiegawcze
- Morfologia krwi z rozmazem leukocytów (białych krwinek)
- Badania biochemiczne krwi (glukoza, sód, potas)
- Stężenia hormonów: kortyzolu (dwukrotnie w ciągu doby) oraz ACTH we krwi

Choroba Addisona

Choroba Addisona

(Cisawica)

(Cisawica)

•

-jest to przewlekła niedoczynność nadnerczy, spowodowana niedostatecznym wytwarzaniem hormonów

w korze nadnerczy, na skutek jej zniszczenia przez proces autoagresji lub przez gruźlicę

nadnerczy prowadzi do zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej oraz węglowodanowej organizmu.

Objawy przewlekłej niewydolności kory nadnerczy:

•

ogólne osłabienie mięśni,

•

niezdolność do większego wysiłku fizycznego,

•

cisawe (brunatne) zabarwienie linii dłoniowych, skóry i błon śluzowych,

•

obniżenie ciśnienia tętniczego

•

zaburzeniami w przemianie materii i czynności gruczołów płciowych.

•

przyspieszeniem tętna,

•

napady hipoglikemii pod postacią napadowego głodu,

•

bóle głowy, a nawet zaburzenia orientacji,

•

omdlenia, utraty przytomności.

•

wypadanie włosów

•

stałe uczucie zimna

•

zmiany nastroju i zachowania (depresja, nadpobudliwość nerwowa)

•

Częstość występowania : 4-11 przypadków na 100 000 osób.

•

Może dotyczyć ludzi w każdym wieku, o różnej płci czy rasie.

•

Choroba znacznie częściej dotyczy kobiet.

Leczenie

Leczenie hormonami kory nadnerczy, gł. hydrokortyzonem.

Przysadka mózgowa

Przysadka mózgowa

Karłowatość

Karłowatość

przysadkowa

przysadkowa

•

choroba endokrynologiczn, związaną z brakiem hormonu wzrostu, czyli

somatotropiny oraz niedoborem gonadotropin. Jest ona wywołana wrodzonym

niedorozwojem gruczołów lub ich uszkodzeniem w dzieciństwie

.

•

Cechy:

•

upośledzenie wzrostu,

•

hipogonadyzm (defekt układu rozrodczego)

•

starczy wygląd i dziecięce proporcje ciała

•

małe i krótkie ręce

•

zaokrąglone policzki

•

tkanka tłuszczowa odkłada się w okolicach nadbrzusza, na rękach i palcach

•

psychiczny rozwój w normie.

•

brak cech dojrzewania

•

chorzy dorośli często zapadaja na osteoporozę

•

Karłowatość przysadkowa a karłowatość tarczycowa: karłowatości pochodzenia tarczycowego

towarzyszy upośledzenie umysłowe o znacznym stopniu.

Leczenie polega na podawaniu hormonów (u mężczyzn stosuje się testosteron). Hormon wzrostu

pobudza wzrost w pierwszym roku leczenia, natomiast w następnych latach skutki mogą być mniej

widoczne.

GIGANTYZM

GIGANTYZM

•

Nadmierny wzrost proporcjonalnie rozwinietego organizmu (nawet do
280cm), spowodowany nadprodukcją somatotropiny (hormonu
przysadkowego wzrostu) w okresie dziecięcym oraz dojrzewania płciowego.

•

Przyczyną gigantyzmu przysadkowego może być też gruczolak przysadki lub
powstały na skutek nadmiernego pobudzania przysadki przed podwzgórzowy
hormon GHRH.

Celem leczenia jest przywrócenie prawidłowego poziomu hormonu
wzrostu oraz zmniejszenie objawów związanych z obecnością guza.
Może być on usunięty chirurgicznie lub zniszczony za pomocą
radioterapii. W przypadku braku zgody pacjenta na takie leczenie lub w
razie obiektywnych przeciwwskazań nadprodukcja hormonu.

•

Al i Jeanie Tomaini

“Najdziwniejsza para małżeńska na świecie” - tak o nich pisano
w tamtym czasie.

Al Tomaini, który cierpiał na gigantyzm spowodowany
nieleczonym guzem przysadki mózgowej, miał ponad 220
centymetrów wzrostu. Ważył ponad 160 kg i nosił rozmiar buta
27.

Jeanie Tomaini, która urodziła się bez nóg, spotkała Ala
Tomainiego podczas jednego z jego występów w 1930 roku.

Oboje zadurzyli się w sobie i wzięli ślub w 1936 roku.

Dorośli chorują najczęściej między trzydziestym a
czterdziestym rokiem życia.

Ciekawostk
a !

AKROMEGALIA

AKROMEGALIA

• Przewlekłe schorzenie spowodowane nadmiernym

wydzielaniem hormonu wzrostu (somatotropiny) przez
gruczołową część przysadki mózgowej u osób dojrzałych
płciowo.

• Objawy:
• rozrost kości stóp i dłoni, żuchwy i kości czołowej oraz tkanek

miękkich;

• często nadciśnienie,
• cukrzyca,
• słabość mięśni.

•

Akromegalia spowodowana jest gruczolakiem przysadki wydzielającym
hormon wzrostu (GH) i charakteryzuje się u osób chorych dużym
stężeniem GH oraz insulinopodobnego czynnika wzrostu typu I (IGF-I) w
surowicy.
Do tej choroby dochodzi u osób dorosłych tj. po zakończeniu wzrastania kości.

•

Objawy:

•

dokuczliwe bóle głowy,

•

bóle kostno-stawowe,

•

zaburzenia czynności płciowych,

•

czasem cukrzyca,

•

nadciśnienie tętnicze.

Leczenie:

•

leczona przez usunięcie lub naświetlanie przedniego płata przysadki mózgowej.

Przedwczesne dojrzewanie płciowe

Przedwczesne dojrzewanie płciowe

•

PDP jest to pojawienie się cech fizycznych dojrzewania płciowego zgodnych z fenotypową płcią dziecka przed

ukończeniem 8 roku życia u dziewcząt lub przed ukończeniem 9 roku życia u chłopców.

•

Objawy:

- przedwczesny rozwój cech płciowych

- zwiększenie szybkości wzrastania

- przyspieszenie dojrzewania kośćca

- rozwój psychoseksualnym zgodny z wiekiem chronologicznym

•

- przyspieszenie wzrastania z nieproporcjonalnie większym przyspieszeniem dojrzewania szkieletowego, co w 

konsekwencji prowadzi do wczesnego zarośnięcia nasad kostnych

•

- dziecko początkowo wyższe od rówieśników kończy przedwcześnie wzrastanie, co w

konsekwencji prowadzi do niskiego wzrostu końcowego.

•

Przyczyny przedwczesnego dojrzewania płciowego:

- poważne wady wrodzone
- nowotwory
- guzy wydzielające testosteron,

- guzy gonad wydzielające estrogeny,

- guzy wydzielające ludzką gonadotropinę kosmówkową,

- wrodzony przerost nadnerczy

- nowotwory nadnerczy

- pierwotna niedoczynność tarczycy

Leczenie przedwczesnego dojrzewania płciowego zależy od przyczyny, które je wywołuje. Izolowane postaci

przedwczesnego dojrzewania nie wymagają leczenia.

Badanie krwi

Badanie krwi

• Badanie krwi - znaczenie diagnostyczne

Morfologia krwi należy do podstawowych i najpowszechniej wykonywanych
badań. Pozwala określić stan zdrowia badanego, wykryć zapalenia, zatrucia
i wiele innych procesów chorobowych zachodzących w organizmie. Dzięki
badaniom biochemicznym krwi dowiadujemy się, jaki jest poziom enzymów,
hormonów, białek, elektrolitów i pierwiastków śladowych w naszym
organizmie. Wyniki dadzą nam obraz funkcji prawie wszystkich narządów
ciała. Na wyniki niektórych badań mogą mieć wpływ takie czynniki jak:
wiek, płeć, ciąża, choroby gorączkowe, pora dnia, alkohol, leki.

• Hormony płciowe - oznaczanie poziomu

Badania hormonalne (badanie krwi) u kobiet wykonuje się w diagnostyce
zaburzeń miesiączkowania, w diagnostyce niepłodności, w okresie przed
menopauzą oraz przy innych zaburzeniach hormonalnych.
Najczęściej oznacza się w nim hormony przysadkowe: FSH, LH, prolaktynę,
a także hormony produkowane przez jajniki: estradiol i progesteron.

Bibliografia i źródła:

•

1. „Słownik biologiczny” Leszek Trząski, wyd. Videograf II, Katowice 2005

•

2. „Mała encyklopedia powszechna PWN”, pod.red. Barbary Petrozolin –
Skowrońskiej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997

•

www.choroby.biz

•

www.wikipedia.pl

Dziękuję za uwagę!

Dziękuję za uwagę!