Szkoła Główna Handlowa w

Warszawie

Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie

Instytut Rynków i Konkurencji

Prof. dr hab. Roman Sobiecki

Makroekonomia I

Cykl koniunkturalny.

Polityka antycykliczna

państwa

Cykl koniunkturalny. Polityka

antycykliczna państwa

1.

Istota i przejawy kryzysu (gospodarczego, finansowego,

bankowego)

2.

Klasyczny cykl koniunkturalny

a) rozkwit (boom)

b) kryzys (recesja)

c) dno kryzysu (depresja)

d) ożywienie

3.

Zmodyfikowany cykl koniunkturalny

4.

Cechy specyficzne kryzysu w rolnictwie

5.

Krótkie i długie cykle koniunkturalne

6.

Przyczyny globalnego kryzysu 2007-2009 (gospodarczego,

finansowego i bankowego)

7.

Polityka antycykliczna państwa

a) polityka monetarna

b) polityka fiskalna

c) wykorzystanie mechanizmu mnożnika inwestycyjnego

d) zasada przyspieszenia (akcelerator)

e) polityka proeksportowa

Istota i przejawy kryzysu

(gospodarczego, finansowego,

bankowego)

•

Kryzys – poważna, gwałtowna i niekorzystna

zmiana o przełomowym znaczeniu

•

Kryzys gospodarczy – poważne załamanie

wzrostu gospodarczego, cechujące się dużym i

szybkim zmniejszaniem produkcji, realnych

dochodów, wzrostem bezrobocia.

•

Spadek globalnego PKB i handlu

międzynarodowego (według OECD - 2009r. -

2,7%, w państwach OECD o 4,3%, HZ o 13,2%

według Banku Światowego - 1,7%, HZ o 6,1%,

w UE najgorzej Litwa spadek PKB ok. 20%,

Łotwa ok. 18%. Estonia ok. 15%, Niemcy

5%, Francja 2,25%, strefa Euro 4,8%)

•

Recesja w niektórych regionach rozwijających się

(Europa Wschodnia, Ameryka Łacińska i Karaiby),

Istota i przejawy kryzysu

(gospodarczego, finansowego,

bankowego)

•

Rosnące bezrobocie (według MOP liczba

bezrobotnych wzrośnie o 51 mln , do 230 mln

( marzec 2009 -Niemcy- 8,6%, USA -8,1%, Japonia

4,4%, OECD - 8,4%, strefa EURO 10,1%, z tendencją

zwyżkową w 2010r.)

•

Według Azjatyckiego Banku Rozwoju (ADB),

wzrost PKB Chin w 2009r. o 8,2% (w marcu

planowano 7,0%), w 2010 o 8,9%, rozwijających się

państw azjatyckich (bez Japonii) w 2009 o 3,9%, a w

2010 o 6,4% (Polska ok. +1,6%)

•

Gwałtownie zwiększający się deficyt budżetowy

USA (w roku 2010 ma wynieść przeszło ok.1,9 biliona

dolarów , dług publiczny wzrośnie do 14,3 biliona $),

mogący dalej osłabić dolara i obniżyć wartość

amerykańskich papierów dłużnych.

Istota i przejawy kryzysu

(gospodarczego, finansowego,

bankowego)

Kryzys finansowy – objawia się znacznym

spadkiem cen aktywów oraz upadłością instytucji
finansowych i niefinansowych. Znaczna grupa
instytucji finansowych posiada w swoich
bilansach aktywa o wartości rynkowej niższej od
ich zobowiązań

Kryzys bankowy – jeden z rodzajów kryzysu

finansowego, sytuacja, w której znaczna część
banków traci bezpieczeństwo, co jest
równoznaczne z brakiem wypłacalności

Przyczyny globalnego kryzysu 2007-

2009 (gospodarczego, finansowego i

bankowego)

Dziesięć przyczyn według prof. W. Orłowskiego

1.

Gwałtowne zmiany rozkładu sił gospodarczych na
świecie i towarzysząca im nierównowaga. W ciągu
ostatnich 25 lat globalny PKB wzrósł 2,5 – krotnie (3,5%
średniorocznie), a PKB Chin wzrósł 7-krotnie, Indii 4-krotnie,
a USA i Europy Zachodniej tylko 2-krotnie.

2.

Przyspieszenie procesów globalizacji, które
przyspieszyły jednocześnie zmiany rozmieszczenia
produkcji pomiędzy krajami i kontynentami, a także
doprowadziły do alokacji inwestycji finansowych
(portfelowych) w skali świata. Dla inwestorów otworem
stanęły rynki dawniej niedostępne tzw. rynki wschodzące.
To rozprzestrzenianie się inwestycji finansowych utrudniało
działanie instytucji nadzorczych i ocenę ryzyka.

Przyczyny globalnego kryzysu 2007-

2009 (gospodarczego, finansowego i

bankowego)

3. Zmiany demograficzne, a w szczególności szybki proces

starzenia się społeczeństwa krajów rozwiniętych. Efektem tego
była konieczność odejścia od repartycyjnego systemu
emerytalnego. Spowodowało to ogromny wzrost popytu na
aktywa finansowe ze strony funduszy emerytalnych i
inwestycyjnych.

4.

Gwałtowny rozwój rynku instrumentów pochodnych

.

Łączna nominalna wartość instrumentów pochodnych, którymi
obracano na rynku w 1998 roku wynosiła 71 bln USD, a w 2008
roku blisko 683 bln USD (ponad 10-krotność światowego PKB).

Instrumenty pochodne mogą być wykorzystywane w dwóch celach:
• jako zabezpieczenie przed ryzykiem
• spekulacyjnie (inwestycja finansowa przekształca się w hazard).

Przyczyny globalnego kryzysu 2007-

2009 (gospodarczego, finansowego i

bankowego)

5. Szybki rozwój rynków finansowych. Sektor finansowy

wyemancypował się, „rozluźniając” swoje związki z
sektorem realnym. W 1980 roku podstawowe aktywa
finansowe (depozyty bankowe, obligacje, akcje)
stanowiły 120% globalnego PKB. Sektor finansowy był
wówczas realnym odbiciem gospodarki. W 2005 roku
aktywa finansowe wraz z instrumentami pochodnymi
stanowiły 11-krotność światowego PKB, a w 2007 roku
już 13-krotność. Wystąpiło zjawisko „globalnego
lewarowania”. Rynki finansowe wygenerowały
wielokrotnie większy zasób aktywów, a te same dochody
i majątek zabezpieczały wiele aktywów naraz.

Przyczyny globalnego kryzysu 2007-

2009 (gospodarczego, finansowego i

bankowego)

6. Niezdolność, w wyniku w/w procesów do

poprawnej wyceny ryzyka, związana zwłaszcza z
instrumentami pochodnymi. Było to błędy zarówno na
poziomie instytucji finansowych jak i całych globalnych
rynków. Zdrowy rozsądek zastąpiła wiara w modele
finansowe. Przykładem jest zawrotna kariera
instrumentów CDS, zabezpieczających przed
niespłaceniem przez dłużnika kredytu. Od 2000 do 2007
roku ich wartość wzrosła z 1 bln do 45 bln USD.

7. Fala irracjonalnego optymizmu, prowadziła ona do

niebywałego przewartościowania aktywów, zwłaszcza
akcji i cen nieruchomości, jaka miała miejsce w USA, a w
ślad za tym w wielu innych miejscach świata.

Przyczyny globalnego kryzysu 2007-

2009 (gospodarczego, finansowego i

bankowego)

8. Lekkomyślność instytucji finansowych, które uznawały

przewartościowane aktywa (zwłaszcza nieruchomości) za
znakomite zabezpieczenie dalszych kredytów. W rezultacie
tego gospodarstwa domowe (zwłaszcza W. Brytanii, Irlandii,
Hiszpanii i innych krajów świata) wpadły w pułapkę
nadmiernego zadłużenia, która ujawniła się w pełni w
momencie spadku cen nieruchomości.

9. Błędy w zarządzaniu instytucjami finansowymi, a w

szczególności słabym nadzorem właścicielskim i
niewłaściwymi motywacjami dla zarządów. Skandaliczną rolę
odegrał system premiowania, skłaniający zarządzających do
poszukiwania krótkookresowych zysków za cenę osłabienia
długookresowego bezpieczeństwa instytucji finansowych.

Zyski zostały sprywatyzowane, lecz koszty jak się

później okazało, zostały uspołecznione (R.S.)

Przyczyny globalnego kryzysu 2007-

2009 (gospodarczego, finansowego i

bankowego)

10. Katastrofalne błędy polityki gospodarczej,

zwłaszcza w USA. Zawiodła regulacyjna rola państwa,
przede wszystkim w odniesieniu do bankowości
inwestycyjnej i do rynku instrumentów pochodnych.
Wiara Alana Greenspana, że „organizacje, których celem
jest zysk, będą w największym stopniu zdolne same
chronić własnych udziałowców i ich kapitał” okazała się
błędem. Zawiodła polityka pieniężna FED, który w
czasie dojrzewania gigantycznego bąbla spekulacyjnego
na rynku nieruchomości i akcji obniżył w l. 2002-2005
stopy procentowe do najniższego poziomu od
dziesięcioleci. Zawiodła tez polityka fiskalna – eksplozja
deficytu budżetowego (obniżka podatków)