POSTAWY

PACJENTA WOBEC

CHOROBY

Aleksandra Czajkowska

Paulina Dudzińska

Co to jest choroba?



Choroba określana jest jako stan
zmniejszonej zdolności
przystosowawczej ustroju, w
którym występuje zaburzenie jego
czynności.

Wymiary choroby



organiczny: rozumiany jako zmiany
w funkcjonowaniu organizmu
odczuwane przez człowieka,
potwierdzone podczas badania
przedmiotowego lub określenie
choroby w wyniku tylko stwierdzenia
zmian w budowie lub funkcjonowaniu
organizmu w odniesieniu do
obowiązujących norm w badaniu
przedmiotowym



psychiczny: ponieważ jest subiektywnym
odczuciem stanu jako choroby przez
zainteresowaną osobę, przy tym może to
być odczuwanie różnych dolegliwości
współistniejących ze zmianami
organicznymi lub od nich niezależnie



społeczny: uznanie człowieka za chorego
przez ludzi z otaczającego środowiska
związanych z osobą chorą. Choroba
często zakłóca społeczne funkcjonowanie
zarówno u dzieci jak i dorosłych

Stadia choroby

W procesie choroby mogą występować

różne stadia:



stadium bezobjawowe



stadium objawowe



stadium stwierdzenia zmian
czynnościowych i/lub ograniczonych
podczas badań diagnostycznych



stadium leczenia objawów



stadium choroby przewlekłej w
stanie remisji

Procesy chorowania



Proces choroby jest różnie
odczuwany przez ludzi i dlatego
powoduje różne zachowania oraz
skłania do podejmowania bardzo
różnych decyzji

w kolejnych stadiach i etapach.
Wieloletnie obserwacje zachowań

ludzi chorych pozwalają na
określenie kolejnych etapów w
procesie chorowania:



etap doświadczania objawów, ich
interpretowania, doznawania ograniczeń
w realizowaniu własnych potrzeb i
aspiracji;



etap wejścia w rolę chorego, co
oznacza początkowo poszukiwanie
pomocy wśród bliskich(rodziny znajomych,
sąsiadów), „czuję, że jestem chory” i
informuję o tym innych, proszę o pomoc;
często to osoby bliskie (rodzice, dzieci)
decydują o tym, że człowiek jest chory i
poszukują pomocy wśród profesjonalistów



etap poszukiwania profesjonalnej
pomocy medycznej (najczęściej u
lekarza), wejście w rolę pacjenta
„poddanie się leczeniu”,
zaakceptowanie proponowanej przez
lekarza terapii lub tylko doraźnie
stosowanie się do wybranych zaleceń
lekarza albo odrzucenie
proponowanej terapii i zaprzestanie
leczenia



etap wyzdrowienia i rehabilitacji



Należy zaznaczyć, że nie u wszystkich chorych
występują wymienione etapy w procesie
chorowania, ponieważ każdy człowiek podejmuje
indywidualne decyzje o szukaniu pomocy,
dzieleniu się swoimi przeżyciami z osobami
bliskim o podjęciu leczenia, jego zaprzestaniu
lub kontynuowaniu albo rehabilitacji. Te
zachowania są uzależnione przede wszystkim od
wcześniejszych doświadczeń, akceptacji stanu
choroby (uznania, że występujące objawy są
wynikiem toczącego się procesu patologicznego)
i przyjęcia lub odrzucenia roli osoby chorej, która
wymaga opieki ze strony profesjonalistów, czyli
przyjęcia roli pacjenta

Reakcje pacjenta na chorobę



Strach – reakcja na oczekiwane, konkretne
niebezpieczeństwo (np. operacja, zastrzyk),



Lęk przed:



odrzuceniem przez bliskich,



śmiercią jako czymś nieznanym



trwałym kalectwem



utratą niezależności



Gniew:



reakcja na przeszkodę w realizacji celów (dzieje się
coś co nie powinno),



gniew ogólny - poczucie niesprawiedliwości losu,
pretensje do Boga,



gniew przeniesiony – np. na personel medyczny,



gniew ukryty – negatywne
nastawienie, odmowa współpracy,
przygnębienie, akcentowanie
dolegliwości somatycznych,



gniew stłumiony – nieakceptowany
przez pacjenta, jego ujawnienie
powoduje poczucie winy

Reakcje pacjenta c.d.



Gniew podobnie jak lęk może mieć
funkcje pozytywne – siła
mobilizująca do walki z chorobą.
Jednak niekontrolowany może
przerodzić się w agresję wobec
otoczenia i siebie samego



Podobnie jak lęk, uczucie to
powinno być uświadomione i
przetworzone w procesie
adaptacji,



Przygnębienie:



jawne – płacz, skarga, pesymistyczne sądy,



utajone – ogólne spowolnienie, zgarbienie, smutny
wyraz twarzy.



agresja skierowana ku sobie,



brak apetytu, wczesne budzenie się, płytki lub
przerywany sen,



nadzieja – mobilizująca do działania, wraz z wolą
życia stanowi ważny element przystosowania się do
choroby,



apatia – obojętność wobec otaczającego świata i
siebie samego



Nastrój wyrównany – odważny spokój oraz
rzeczywisty i pozorny,



Nastrój podwyższony – „niepoprawni optymiści”

Patologiczne reakcje
psychiczne



Zespół psychoterminalny



wahania nastroju,



okresowe lęki



drażliwość,



zaburzenia snu, objawy
wegetatywne (nadmierna
potliwość, tachykardia)

Pacjent wobec choroby



W wyniku oceniania choroby,
interpretowania jej skutków i
następstw chory przeprowadza
„psychologiczne” opracowanie swojej
sytuacji i ustala określony stosunek
do stanu bycia chorym i cierpienia. Na
ten proces ma wpływ: osobowość
przed chorobowa, poziom wiedzy i
wcześniejsze doświadczenia. :

Zmaganie się i dostosowanie się

chorego

do trudnej, nieznanej sytuacji

wywołuje

następujące reakcje emocjonalne:



Niepokój



Depresja



Zachowanie regresywne



Zachowania psychotyczne

Niepokój



Jest pospolitą reakcją na chorobę
zawierającą fizyczną i psychiczną
komponentę. Uczuciu niepokoju i
strachu towarzyszy podwyższenie
ciśnienia tętniczego, przyspieszony
oddech zmęczenie, uciążliwe bóle
głowy, delikatne drżenie, biegunka,
trudności w zasypianiu

Depresja



Jest jedną z najbardziej poważnych objawów
towarzyszącym, różnym typom chorób. Często
dołącza się: patologicznie obniżony afekt,
nastawienie pesymistyczne i wiele objawów
somatycznych wraz z niepokojem, uczucie
bezradności co do swojej przyszłości



Szczególnie często występuje w przypadku zmiany
w wyobrażeniu własnego ciała np. chorób
leczonych chirurgicznie, uszkodzeń.



W przypadku wystąpienia depresji konieczna jest
bezwarunkowa akceptacja pacjenta przez rodzinę,
która umożliwia mu zaakceptowanie siebie i
szukanie akceptacji u osób w jego otoczeniu.

Zaprzeczenie



Jest to wyparcie rzeczywistości
przez fantazjowanie lub
zachowanie. W przypadku
zaawansowanej choroby wskazane
jest utrzymanie zaprzeczenia,
utrzymanie uczucia nadziei do
momentu aż pacjent zasugeruje
gotowość przyjęcia prawdy o
sytuacji

Złość i wrogość



Jest często rzutowana na członka
rodziny, lekarza lub pielęgniarkę.
Pacjenci mogą być irracjonalni w swoim
narzekaniu i wrogości, często też nie
współpracują i odciągają współudział w
leczeniu

Zachowania
regresywne



Proces hospitalizacji i rola chorego
często przyczynia się i zachęca do
przyjmowania postawy dziecka
(rezygnacja z roli dorosłego –
życiowych problemów,
odpowiedzialności)

Psychozy



Są rzadką formą reakcji na
chorobę. Jej podstawą są zwykle
predyspozycje do psychotycznych
zachowań. Ujawnia się poprzez
załamanie dotychczasowego
funkcjonowania osobowości na
skutek działania stresu
chorobowego. Jej najczęstsze
objawy to: zaburzenia myślenia,
urojenia, halucynacje.

Proces adaptacji



Przyzwyczajenie – szczególnie
możliwe gdy choroba trwa długo,



Oswojenie się z sytuacją, uznanie
swoich ograniczeń i dolegliwości za
normalne,



Żywą reakcje negatywną
wywołują tylko nowe objawy,

Znaczenie własnej choroby dla człowieka chorego



wyzywanie, czyli trudność, którą trzeba
rozwiązać,



wróg, którego trzeba pokonać,



kara, którą trzeba ponieść;



ucieczka od odpowiedzialności

i problemów życiowych,



wartość, która rozwija i pogłębia wewnętrznie



strata, która generuje głębokie przygnębienie

i rezygnację,



korzyść lub strategia – daje doświadczenie
zainteresowania i troski od innych

Zmiany w postrzeganiu własnej osoby



Poczucie własnej wartości jest ważnym
warunkiem zdrowia psychicznego

i prawidłowego funkcjonowania

społecznego jednostki, natomiast
poczucie niższości, a raczej chęć
wyzbycia się go może spowodować silny
motyw działania. Chęć uwolnienia się od
niego może być dla inwalidy zarówno
konstruktywna jak i destruktywna.

Konstruktywność i destruktywność



Działanie konstruktywne może
przejawiać się w motywacji chorego
do aktywnej współpracy w czasie
rehabilitacji.



Destruktywność może przejawiać
się np. w „utrzymywaniu pozorów”,
że nigdy nic się nie stało i
zachowywaniu się jak osoba
zdrowa pomimo swoich ograniczeń.

Utrzymywanie pozorów



Może polegać również na starannym

ukrywaniu przed otoczeniem swojego
inwalidztwa i to za wszelką cenę. Ciągła
potrzeba zachowania czujności,
maskowania się, udawanie – wszystko to
wywołuje napięcia emocjonalne i dotkliwe
skutki tego stanu

Postępowanie z
pacjentem

Jeśli chory odmawia współpracy należy:



Uporczywie ponawiać wysiłki



Życzliwa obecność, zaspokajanie potrzeb fizycznych,



Rozmowa prowadzona cicho, wolno, długie przerwy po

kolejnych pytaniach,



rozmowa o sprawach prawdopodobnie interesujących dla
pacjenta



Uszanować wolę pacjenta, pozostawiając szansę powrotu

do rozmowy
Przykładowy zwrot do pacjenta:
„Widzę, że nie jest pan dziś usposobiony do rozmowy.

Przyjdę za kilka dni. Proszę pamiętać, że jestem panu
/ pani życzliwy, chcę pomóc i jestem do dyspozycji,
jeśli tylko pan/pani zechce z tego skorzystać”

Dziękujemy za uwagę!