Siedem ścieżek

integracji

psychoterapii

Eksploracja

terapeutyczna

wydarzeń i

doświadczeń

osobistych

Sposoby rozumienia pojęcia

eksploracja

• Eksploracja – poszukiwanie orientacji w

historii i aktualnym sposobie życia pacjenta

Zbieranie i opracowywanie poszukiwanie,

informacji „podróżowanie” w celu
poszukiwania zasobów informacji, jest
wstępną próbą rozumienia zjawisk
psychologicznych pacjenta

Cele eksploracji w procesie

psychoterapii

1. Uzyskiwanie orientacji w historii i

aktualnym sposobie życia (przez pacjenta i
terapeutę)

2. Rozwijanie i pogłębianie kontaktu klienta

z utrwalonymi w psychice (i ciele)
śladami minionych doświadczeń, które
mogę wpływać na jego aktualne
doświadczanie i funkcjonowanie w życiu.

W procesie eksploracji klient odkrywa obecność

tych śladów poprzez werbalne i
wyobrażeniowe odtwarzanie wspomnień,
towarzyszących im myśli i doznań

Cele eksploracji w procesie

psychoterapii – ciąg dalszy

Eksploracja dokonująca się podczas

spotkania terapeutycznego jest
źródłem nowych doświadczeń i
refleksji, które mogą wpływać na
treść i funkcje utrwalonych
wcześniej śladów

3. Wzmocnienie zdolności do

oswajania bolesnych
doświadczeń i wspomnień oraz
odporności na emocjonalne
zranienia

Cele eksploracji w procesie

psychoterapii – ciąg dalszy

Zapisane w psychice ślady (ze względu na

ogniskowanie emocji) uruchamiają
mechanizmy obronne umożliwiające
unikanie świadomego kontaktu z nimi oraz
tworzyły nadwrażliwość na ewentualne
powtarzanie się podobnych zranień.

Eksploracja pozwala na „oswajanie” tych

śladów oraz obniża ich potencjał lęku i
zagrożenia wewnętrznego.

Cele eksploracji w procesie

psychoterapii – ciąg dalszy

4. Rozpoznawanie i monitorowanie

schematycznych tendencji
umysłowych, emocjonalnych i
behawioralnych

Ten cel jest osiągany wówczas, gdy

przedmiotem eksploracji staje się
aktualne życie pacjenta, jego sposób
doświadczania i zachowanie w
różnych sytuacjach życiowych

Zadania terapeuty

Pomoc klientowi w wartościowej

terapeutycznie eksploracji oznacza dla
terapeuty:

- koncentrację nie na szczegółach

opisywanych przez klienta sytuacji a bardziej
na sposobie ich doświadczania (w jaki
sposób klient o tych sytuacjach myślał, jak
sobie z nimi radził)

- pomaganie klientowi w przenoszeniu jego

uwagi i wypowiedzi z zewnętrznych
wydarzeń na proces ich wewnętrznego,
osobistego doświadczania

Zadania terapeuty

- poszukiwanie empatycznego zrozumienia

sposobu doświadczania przez klienta
minionych wydarzeń w celu pomagania mu
w odkrywaniu jego uczuć, potrzeb, pragnień
i dążeń, które w tamtych sytuacjach były
istotne oraz ich werbalizacji lub wizualizacji
podczas spotkania terapeutycznego

- rozpoznawanie w strukturze i treści

eksplorowanych doświadczeń i wydarzeń
wyłaniające się, powtarzalne wzory i
schematy, które przez te doświadczenia
zostały ukształtowane

Zadania terapeuty

- pomoc klientowi w ponownym

doświadczaniu minionych wydarzeń

- pomoc klientowi w poszukiwaniu

bliższego kontaktu z tym, co znajduje się
na pograniczu jego świadomości

- ułatwianie klientowi korektywne

doświadczanie ożywionych śladów
minionych wydarzeń i relacji

Dla pogłębiania procesu eksploracji

istotnym warunkiem jest rozwijanie i
umacnianie relacji terapeutycznej!!!

Ślady doświadczenia minionych

wydarzeń i relacji mogą obejmować:

- ślady percepcyjno-wizualne wspomnień

epizodycznych (np. obrazy, dźwięki, zapachy
związane z konkretnymi sytuacjami)

- ślady cielesno-ekspresyjne (np. werbalne

określenia, opinie, oceny, interpretacje i
metaforyczne generalizacje dotyczące tego, co
się działo w przeszłości)

- ślady motywacyjno-behawioralne (np.

pragnienia i potrzeby skojarzone z minionymi
sytuacjami, tendencje do reagowania
odtwarzające to, co człowiek faktycznie robił
kiedyś lub to, co bardzo chciał zrobić ale nie
potrafił)

Fazy empatycznej

eksploracji

1. Rozpoznawanie znaczącego sygnału

(pojawiają się znaczące treści)

2. Rozpoczynanie eksploracji (rozpoznawanie

specyfiki doświadczeń)

3. Pogłębianie (poszukiwanie znaczącego

kontaktu ze śladami doświadczeń)

4. Częściowe osiągnięcia (rozumienie

znaczenia, zmiana sposobu doświadczania)

5. Zaawansowane osiągnięcia (poczucie

całościowego zrozumienia, docenianie i
oswojenie)

Wzmocnienie zdolności do oswajania

bolesnych doświadczeń - fazy

1. Sygnały silnych negatywnych uczuć związanych z JA

(wstyd, rozpacz, beznadziejność)

2. Klient opisuje specyfikę swojej wrażliwości i podatności

na zranienie, wyłaniają się głębsze uczucia w odpowiedzi
na empatyczne wzmocnienie terapeuty

3. Intensywne pogłębianie doświadczania zagrażających

emocji i bolesnych aspektów JA, docieranie do emocji
podstawowych

4. Zwracanie się w stronę nadziei i rozwoju – klient wyraża

potrzeby lub tendencje do działania w bardziej
konstruktywny sposób

5. Umacnianie 0 klient doświadcza zredukowania cierpienia,

uspokaja się i wyraża satysfakcję z pogłębiającej się relacji z
terapeutą

6. Klient ma poczucie całościowego doświadczania i

akceptacji siebie

Obwinianie się przez pacjentów

za wydarzenia, w których klienci

byli krzywdzeni

- pacjent opowiadając wspomina o sytuacjach, które

mogły odegrać ważną rolę w kształtowaniu się u
niego tendencji do negatywnego określania siebie

- terapeuta proponuje, by pacjent ponownie wszedł

wyobrażeniowo w problemowe sytuacje i starał się
rozpoznawać nie tylko swoje uczucia, których
wtedy doświadczał ale również to, co sobie na ich
temat myślał

- pacjent zaczyna odkrywać powiązania pomiędzy

uczuciami w danej sytuacji a subiektywnymi
znaczeniami, które przypisał tym zdarzeniom oraz
rozpoznaje możliwość korekty tego znaczenia (czyli
dokonania innej interpretacji tego, co się działo w
jego przeszłości)

Obwinianie się przez pacjentów

za wydarzenia, w których klienci

byli krzywdzeni

- terapeuta pomaga pacjentowi w rozpoznawaniu

wpływu tych znaczących treści, które zostały
związane z przykrymi doświadczeniami na
aktualne schematy kształtujące wizję siebie i
swoich relacji z ludźmi

- pacjent uzyskuje nową perspektywę rozumienia

ważnych aspektów swego funkcjonowania,
które osłabia wpływ negatywnych schematów i
tworzy możliwość zmiany oraz bardziej
konstruktywnego myślenia o sobie i
doświadczania siebie

Działania terapeuty na ścieżce

terapeutycznej eksploracji

1. Terapeuta rozwija relację terapeutyczną i

dobry kontakt z klientem

2. Terapeuta zachęca klientów do opowiadania

ich historii

3. Terapeuta zachęca klientów do eksploracji

myśli i uczuć

4. Terapeuta facylituje pobudzenie i

doświadczanie emocjonalne

5. Terapeuta rozwija swoje rozumienie klientów

z ich subiektywnego punktu widzenia

Umiejętności terapeuty

- skupianie uwagi i słuchanie
- empatyczne rozpoznawanie i

komunikowanie subiektywnych treści

- stosowanie pytań (otwarte vs

zamknięte)

- informowanie o procesie pomocy
- wspieranie i wzmacnianie

Sytuacje problemowe

1. Pacjenci niechętni i oporni (zgłaszają np., że

nie mają nic do powiedzenia, że nie wiedzą,
czego doświadczali w trudnych sytuacjach)

2. Pacjenci nadmiernie gadatliwi (opisują

szczegóły wielu sytuacji i wydarzeń ale w
ich opowieściach brakuje treści osobistych –
forma dystansowania się)

3. Pacjenci z tendencjami samobójczymi:

eksploracja powinna być prowadzona
ostrożnie, ponieważ pogłębiony kontakt ze
śladami bolesnych doświadczeń może
tworzyć ryzyko aktywizacji tych tendencji

Trudności i błędy terapeutów

zakłócające eksplorację

- nieadekwatne słuchanie, deficyt uwagi dla

pacjenta

- zadawanie zbyt wielu zamkniętych pytań
- zbyt dużo wypowiedzi terapeuty
- „kumplowanie się” „zaprzyjaźnianie”
- nie przyzwalanie na ciszę
- przedwczesne dzielenie się osobistymi treściami
- powstrzymywanie intensywnej ekspresji uczuć
- nieadekwatne postępowanie z przejawami

autodestrukcji

- wpadanie w panikę, rozkojarzenie

Metody radzenia sobie przez

terapeutę z trudnościami osobistymi

- stosowanie technik oddechowych i

relaksacyjnych

- skupianie uwagi na kliencie
- pozytywne ciche mówienie do siebie
- obserwowanie doświadczonych terapeutów
- wyobrażanie sobie różnych wersji sytuacji

terapeutycznych

- odgrywanie ról i scenek
- trening osobisty (psychoterapia) terapeuty

Bibliografia: Jerzy Mellibruda: „Siedem

ścieżek integracji psychoterapii”
Wydawnictwo Zielone Drzewo IPZ,
Warszawa, 2011