Styl
potoczny

Pierwszy język człowieka

•

pierwszy w kolejności przyswajania

wariant języka,

•

uczymy się go jako dzieci i który potem

długo wystarcza nam do porozumiewania
się w codziennych sytuacjach życiowych

•

język

najprostszy,

najbardziej

konkretny, najbliższy.

•

styl potoczny opiera się na

zasadzie

naturalności

i

przyswajalności

do

najbliższych

człowiekowi

doświadczeń.

W wypowiedzi przełożył z polskiego
na nasze, opowiedział rzecz swoimi
słowami, mówił ludzkim językiem
wskazują na to wyrazy: nasze,
swoje, ludzki.

Centrum systemu stylowego języka

•

język potoczny spełnia kryteria

stylu

językowego,

wykazuje

charakterystyczne cechy zarówno na
poziomie

wartości,

jak

ich

językowych eksponentów

•

styl potoczny polega nie tylko na

tym, że jest on przyswajany jako
pierwszy, że jest używany najczęściej,
przez największą liczbę osób, w
najróżniejszych sytuacjach życiowych,
ale przede wszystkim na tym, że
zawiera on zasób podstawowych form
i sensów i że utrwala elementarne
struktury myślenia świata

•

styl potoczny pełni rolę bazy dla

pozostałych stylów językowych, tzn.
wszystkie pozostałe w jakiś sposób
pochodzą od potocznego, a także rolę
tła, na którym funkcjonują style
wyspecjalizowane i wobec którego
określają

swoiste

dla

siebie

właściwości.

BEZ

NIEGO

NIE

UDAJE

SIĘ

WYODRĘBNIC

I

OPISAĆ

INNYCH

STYLÓW JĘZYKOWYCH

Potoczność w ustnej i pisanej

odmianie języka

•

potoczną polszczyzną prowadzone

są koleżeńskie rozmowy: bo nawet
nie to, wiesz, ale po prostu, żeby
toto przyszło jakoś bliżej człowieka.
Ale łazić tak?

•

język kolokwialny to jednak tylko

jeden, najwyrazistszy, ale bynajmniej
nie

jedynie

możliwy

i

nie

najważniejszy

typ

polszczyzny

potocznej

•

styl ten obejmuje szeroką gamę

wypowiedzi ustnych z ich wewnętrznym
zróżnicowaniem

gatunkowym

np.

powitania, pożegnania

•

jak

i

pisanych,

również

zróżnicowanych gatunkowo np. listy i
pamiętniki, dzienniki prywatne

•

POTOCZNY – znaczy tyle co „stale

się zdarzający, często, na co dzień,
powszechnie używany”

•

jego synonimy to: codzienny,

pospolity i zwyczajny

•

styl ten nie daje się zamknąć w

granicach jednej formy przekazu,
sfery uczuć oraz typu postawy.

•

język obiegowy, powszechny

Składniki potocznego

obrazu świata

•

wyrazy

najczęściej

używane,

powszechne

w

najróżniejszych

tekstach języka

•

wyrazy

odnoszące

się

do

zainteresowań

przeciętnego

człowieka; wyrazy bez których nie
możemy obyć się w określonych
sytuacjach życiowych

•

do słownika potocznego należą także

podstawowe

wyrazy

gramatyczne

(zaimki, przyimki, spójniki) służące
wyrażaniu

relacji

osobowych,

przestrzennych,

czasowych

i logicznych

Pierwsze zróżnicowanie:

rejestry neutralny i

emocjonalny

•

neutralny – podstawowy w samym

stylu potocznym, a zarazem bazowego
dla całego języka etnicznego

•

emocjonalny – stosowany głównie w

sytuacji nieoficjalnego, koleżeńskiego
dialogu,

określany

mianem

„kolokwialnego”

•

oba rejestry wiążą się ze strefą

codzienności, odnoszą się wprost
do człowieka i jego otoczenia w
warunkach bytowania. Cechuje je
antropocentryzm i konkretność

Drugie zróżnicowanie:

rejestry swobodny i

staranny

•

rejestr swobodny obfituje w obrazowe

frazeologizmy, należą tu też mechanizmy
tematyzacji polegające na projekcji członu
tematycznego i markowaniu jego miejsca w
zdaniu zaimkiem

•

rejestr staranny ( odpowiedź „pełnym

zdaniem”) jest to forma w kontaktach
partnerów

nierównorzędnych:

uczeń

–

nauczyciel, młodszy - starszy

Wartość stylu

potocznego

•

styl potoczny jest konkretny,

skupia

uwagę

na

rzeczach

dostępnych obserwacji zmysłowej,
cechuje go fizykalizm i biologizm w
widzeniu człowieka i jego zachowań

•

jest

mianowicie

królestwem

kolektywności i typizacji

Antropocentryzm

•

stylowi potocznemu przysługuje

walor

naturalności,

pierwszego

języka człowieka

•

na odniesieniu do ciała człowieka

opiera się orientacja przestrzenna:
przód –tył, prawy – lewy, przy czym
na

te

wymiary

nałożone jest

potoczne wartościowanie dobry -zły

Konkretność

•

są to nazwy ludzi roślin, zwierząt,

najbliższych przedmiotów, realiów życia, a
także czasowniki nazywające podstawowe
czynności fizyczne

•

konkretność stylu daje podstawę tej jego

właściwości, którą zwykło się określać
mianem obrazowości

Trzy główne opozycje

potoczności

•

potoczność a poetyckość to opozycja

uniwersalna,

oparta

na

znanej

wszystkim językom u kulturom różnicy
między np. życiem i sztuką.

•

potoczność a naukowość ma zasięg

ograniczony historycznie i kulturowo

•

potoczność, a oficjalność wywodzi się

z

okresu

powstawania

stylu

urzędowego

Spór o potoczność w

języku i kulturze

•

dwie różne koncepcje potoczności

(„warszawska” i „opolska”)

W koncepcji „warszawskiej” mamy
do

czynienia

z

leksykalno-

stylistycznym,

sytuacyjnym,

pragmatycznym,

a

nie

semantycznym

rozumieniem

potoczności

•

w koncepcji „opolskiej” przyznaje

się

potoczności

status

pełnowartościowego , a nawet
podstawowego i głównego wariantu
języka narodowego. Idzie to w
parze – zgodnie z antropologiczną
koncepcją stylu – z akceptacją tzw.
Zdrowego rozsądku jako jednej z
wartości podstawowych