ORGANIZOWANIE TRANSPORTU

TOWARÓW NIEBEZPIECZNYCH

1. DEFINICJA I KLASYFIKACJA TOWARÓW
NIEBEZPIECZNYCH.

•

Towary niebezpieczne – są to materiały i przedmioty, które ze
względu na swoje właściwości chemiczne, fizyczne lub
biologiczne, w przypadku niewłaściwego obchodzenia się z nimi w
czasie transportu, mogą spowodować śmierć, utratę zdrowia lub
uszkodzenie ciała ludzkiego, skażenie środowiska naturalnego,
zniszczenie lub uszkodzenie innych dóbr materialnych.

Transport towarów niebezpiecznych został obwarowany licznymi
przepisami i ograniczeniami. Szczególne rygory odnoszą się do:

•

dopuszczenia towarów niebezpiecznych do przewozu,

•

ich opakowania i oznakowania,

•

wymagań odpowiednich kwalifikacji przewoźników,

•

doboru środków transportu,

•

realizacji procesu transportowego.

•

Komitet Ekspertów ONZ ds. Transportu Materiałów
Niebezpiecznych – zajmuje się problemami dotyczącymi
koordynacji i ujednolicenia zagadnień związanych z przewozem
materiałów niebezpiecznych na forum międzynarodowym.

•

Ze względu na rodzaj zagrożeń, materiały niebezpieczne w
transporcie dzieli się na 9 klas. Podział ten odnosi się do
wszystkich gałęzi transportu i stanowi podstawę systemu
klasyfikacji ładunków niebezpiecznych.

•

W ramach klasy rodzaj zagrożenia wyraża się za pomocą kodu
klasyfikacyjnego. Podstawowe symbole zagrożeń są następujące:



F - zapalność,



T - działanie trujące,



C – działanie żrące.

•

KLASY TOWARÓW NIEBEZPIECZNYCH:



Klasa 1 - Materiały i przedmioty wybuchowe.



Klasa 2 - Gazy.



Klasa 3 - Materiały ciekłe zapalne.



Klasa 4.1 - Materiały stałe zapalne, materiały samoreaktywne i
materiały wybuchowe stałe odczulone.



Klasa 4.2 - Materiały samozapalne.



Klasa 4.3 - Materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy
palne.



Klasa 5.1 - Materiały utleniające.



Klasa 5.2 - Nadtlenki organiczne.



Klasa 6.1 - Materiały trujące.



Klasa 6.2 - Materiały zakaźne.



Klasa 7 - Materiały promieniotwórcze.



Klasa 8 - Materiały żrące.



Klasa 9 - Różne materiały i przedmioty.

2. OPAKOWANIE I OZNAKOWANIE TOWARÓW
NIEBEZPIECZNYCH.

•

Opakowanie transportowe jest jednym z najważniejszych
elementów zapewnienia bezpieczeństwa przy przewozie
materiałów niebezpiecznych. Zgodnie z przepisami ładunki
niebezpieczne mogą być przewożone tylko w takich
opakowaniach, które uzyskały certyfikat uprawniający do
nanoszenia na nich znaku UN.

•

Opakowania powinny być przede wszystkim:



dobrej jakości i w dobrym stanie, skonstruowane i zamknięte w taki
sposób, aby chronić zawartość przed zanieczyszczeniem i
uniemożliwiać wydostanie się zawartości na zewnątrz w wyniku zmiany
temperatury, ciśnienia czy wilgotności;



wykonane, łącznie z zamknięciem, z tworzywa, które przy
bezpośrednim kontakcie z zawartością będzie odporne na jej działanie,
nieprzepuszczalne oraz niezawierające substancji, mogących reagować
niebezpiecznie z zawartością lub tworzyć z nią niebezpieczne związki;



odporne na działanie sił, występujących podczas operacji
przeładunkowych oraz w trakcie przewozu.

•

Dla celów pakowania, materiały niebezpieczne wszystkich klas, z
wyjątkiem

klas 1, 2, 5.2, 6.2 i 7 oraz materiałów samoreaktywnych klasy 4.1, zostały
zaliczone do trzech grup pakowania, odpowiednio do stopnia stwarzanego
przez nie zagrożenia, tj.:
- I grupa pakowania - materiały stwarzające duże zagrożenie;
- II grupa pakowania - materiały stwarzające średnie zagrożenie;
- III grupa pakowania - materiały stwarzające małe zagrożenie.

•

Opakowanie oznaczone literą X – mogą zostać użyte do wszystkich
materiałów niebezpiecznych, ponieważ spełniają najostrzejsze kryteria
wytrzymałościowe, natomiast oznakowane literą Z – wyłącznie do
materiałów stwarzających małe zagrożenie.

•

Każde opakowanie powinno być opatrzone w czytelne i dobrze widoczne
oznakowanie. Oznakowanie zawiera informację dotyczącą rodzaju
samego opakowania ( jego symbol, kod, rok produkcji itp. ) oraz informacje
ostrzegawcze odnoszące się do zawartości przesyłki i sposobów
postępowania, wyrażone za pomocą napisów, liter, symboli umownych,
rysunków, nalepek i barw.

•

Atestację opakowań w Polsce prowadzą: Instytut Przemysłu Organiczego,
Centralny Ośrodek Badawczo – Rozowjowy Opakowań, Agencja Atomistyki,
Urząd Dozoru Techniczego.

• NALEPKI OSTRZEGAWCZE:

Substancje i
przedmioty
wybuchowe
Podklasa 1.1, 1.2,
1.3.

Substancje i
przedmioty
wybuchowe
Podklasa 1.4

Gazy: trujące
Podklasa 2.3

Gazy: palne
Podklasa 2.1

Materiały stałe zapalne,
samoreaktywne i
materiały
wybuchowo odczulone

Materiały samozapalne,
klasa 4.2

Materiały wytwarzające
w kontakcie z wodą
gazy zapalne, klasa 4.3

Materiały
utleniające,
klasa 5.1

Materiały
zakaźne,
klasa 6.2

Klasa 8
Materiały żrące

3. WYMAGANIA DOTYCZĄCE ŚRODKÓW
TRANSPORTU.

•

Środki transportu wykorzystywane do przewozu materiałów
niebezpiecznych w transporcie drogowym powinny być w tym
celu odpowiednio przystosowane. Pojazdy powinny mieć
dodatkowe wyposażenie służące do ochrony kierowcy, ochrony
innych osób oraz ochrony środowiska.

•

Pojazdy powinny spełniać dodatkowe wymagania
konstrukcyjne w zakresie:



instalacji elektrycznej,



przewodów,



wyłącznika akumulatora,



akumulatora silnika,



układu hamulcowego i wydechowego,



zbiornika paliwa,



ogranicznika prędkości.

•

Przykład tablicy barwy pomarańczowej,

umieszczanej na

pojeździe, z numerem rozpoznawczym

zagrożenia i

numerem UN.

Numer rozpoznawczy zagrożenia powinien

znajdować się

w górnej części tablicy, a numer UN w części dolnej.

•

Przewóz materiałów niebezpiecznych koleją odbywa się
typowymi wagonami krytymi oraz wagonami – cysternami.
Wagon powinien być szczelnie zamknięty i oznakowany, a
maszynista prowadzący pociąg musi przestrzegać określonej
prędkości.

•

Podczas dowozu materiałów niebezpiecznych do zakładów
przemysłowych lub na bocznicę, gdzie odbywa się ich
rozładunek, muszą być spełnione określone wymagania:



tory muszą być zabezpieczone przed nieprzewidzialnym
wjazdem innego pociągu,



tor nie może posiadać elektrycznej sieci trakcyjnej oraz nie
może być zlokalizowany w pobliżu ujęć wodnych, rzek, jezior,



odległość rampy od innych obiektów użyteczności publicznej
powinna wynosić 100m.

•

W transporcie lotniczym ładunki niebezpieczne przewozi się
konwencjonalnymi samolotami, w których jest jedynie
standardowe wyposażenie, np.: rękawice ochronne,
kombinezony ochronne, przenośne aparaty oddechowe.
Jedynym zabezpieczeniem jest zatem opakowanie
transportowe ładunku.

•

Transport morski – materiały niebezpieczne mogą być przewożone
statkami specjalistycznymi, w kontenerach statkami kontenerowymi
lub jako pojedyncze przesyłki statkami konwencjonalnymi. Do
statków specjalistycznych możemy zaliczyć: tankowce,
chemikaliowce, gazowce LPG oraz gazowce LNG.

•

W żegludze śródlądowej, podobnie jak w transporcie morskim,
konstrukcja statków przewożących materiały niebezpieczne musi
spełniać wymagania określone w przepisach technicznych instytucji
klasyfikacyjnych. Statek musi mieć świadectwo dopuszczenia do
przewozu materiałów niebezpiecznych. Wydaje je urząd żeglugi
śródlądowej właściwy terytorialnie, ( w Polsce ich siedziby znajdują
się w : Bydgoszczy, Gdańsku, Giżycku, Kędzierzynie-Koźle,
Krakowie, Szczecinie, Warszawie i Wrocławiu ).

4. ZADANIA SPEDYTORA

.

•

Firma spedycyjna, która chce obsługiwać przewozy ładunków
niebezpiecznych, musi dysponować wyszkoloną kadrą.

•

W owych firmach, zajmujących się organizacją transportu ładunków
niebezpiecznych powinny istnieć specjalne stanowiska
specjalistów ds. przewozu tego typu ładunków.

•

Do zadań specjalisty należy:



udzielanie pełnej informacji klientom w postaci instrukcji wysyłkowej,



przygotowanie zleceń dla podwykonawców.

•

Bardzo ważna jest ścisła współpraca spedytora z załadowcą.

•

Kiedy do przewozu zaangażowane są środki transportu 2 lub więcej
gałęzi transportu, występuje konieczność składowania ładunku
niebezpiecznego. Polskie prawo nie pozwala na składowanie
ładunków niebezpiecznych razem z ładunkami neutralnymi.

•

Aby wprowadzić materiał niebezpieczny na teren portu (morskiego i
lotniczego ),

potrzebna jest zgoda kapitanatu portu.

•

Ze względu na wymagania krajowych i międzynarodowych przepisów
ładunek niebezpieczny może się znajdować w drodze dłużej niż
ładunek neutralny. Pewne materiały niebezpieczne mogą być
przewożone tylko określonymi trasami, wymagają konwoju policji czy
straży pożarnej.

5. OBOWIĄZKI ZAŁADOWCY.

•

Za właściwe przygotowanie, opakowanie i oznakowanie materiału
niebezpiecznego odpowiada nadawca. On musi zadbać o
niezbędne i odpowiednio sporządzone dokumenty:



deklaracja ładunku niebezpiecznego towarzysząca przesyłce –
zawiera informacje o przewożonym materiale, dane dotyczące
nadawcy i odbiorcy oraz stwierdzenie nadawcy, że informacje o
ładunku są dokładne i zgodne z prawdą, przesyłka została
prawidłowo sklasyfikowana, opakowana i oznakowana,



instrukcja o postępowaniu z ładunkiem w przypadku
wystąpienia zagrożenia ( dotyczy tylko transportu drogowego ),



opis wymagań dotyczących opakowania – z jakiego tworzywa
zostało wykonane opakowanie, jakie są jego właściwości oraz jak
dane opakowanie można otworzyć i zamknąć.

•

Ogólne informacje wymagane w dokumencie
przewozowym:



prawidłowa nazwa materiału niebezpiecznego;



klasa materiału;



numer UN;



grupa pakowania materiału;



skrót ADR, RID, IMDG Code lub IATA DGR, w zależności od tego,
jakiej gałęzi transportu trzeba będzie użyć;



liczba i określenie sztuk przesyłki;



całkowita ilość materiału niebezpiecznego ( objętość, masa netto
i brutto ).

•

Jeżeli przewóz drogowy towarów niebezpiecznych znajdujących
się w kontenerze odbywa się bezpośrednio przed przewozem
morskim, to do dokumentu przewozowego powinien zostać
dołączony certyfikat pakowania kontenera, zgodny z przepisami
IMDG Code, a wystawiony przez uprawnioną firmę kontrolną.

6. OBOWIĄZKI PRZEWOŹNIKA.

•

Najważniejszym obowiązkiem przewoźnika w transporcie drogowym
jest odpowiednie przystosowanie pojazdu do przewozu ładunku
niebezpiecznego. Składa się na to:



zaświadczenie o dopuszczeniu pojazdu do przewozów ładunków
niebezpiecznych, wydane przez właściwe władze lokalne,



właściwe oznakowanie pojazdu.

•

Każda jednostka transportowa przewożąca towary niebezpieczne
powinna być wyposażona w:



klin do podkładania pod koła,



sprzęt potrzebny do wykonania czynności podstawowych,określonych
w instrukcjach pisemnych:



dwa stojące znaki ostrzegawcze (np. pachołki lub trójkąty odblaskowe)



odpowiednią kamizelkę ostrzegawczą lub ubranie ostrzegawcze



latarkę dla każdego członka załogi pojazdu



sprzęt do ochrony dróg oddechowych, zgodnie z wymaganiem
dodatkowym.

•

Kierowca wykonujący przewóz musi mieć specjalne uprawnienia do
obsługi ładunków niebezpiecznych, czyli być w posiadaniu tzw.
zaświadczenia ADR.

Dotyczy to wszystkich kierowców, kierujących pojazdami o masie
całkowitej przekraczającej 3,5 t, kierowców samochodów cystern oraz
kierowców pojazdów przewożących materiały klasy 1 ( wybuchowe )
oraz klasy 7 ( promieniotwórcze ).

•

Kierowcy uzyskują takie uprawnienia po odpowiednim przeszkoleniu i
zdaniu egzaminu z wynikiem pozytwnym. Zaświadczenia wydaje
jednostka prowadząca szkolenia z ważnością na 5 lat.

•

Szczególną uwagę zwraca się kierowcom na nieprzekraczanie
dozwolonych prędkości i znajomość jazdy defensywnej.

•

W transporcie lotniczym informacja o materiałach niebezpiecznych,
które mają się znaleźć na pokładzie samolotu, musi zostać przekazana
w formie pisemnej dowódcy statku powietrznego. Służy temu
dokument o nazwie Powiadomienie kapitana statku powietrznego
- NOTOC. Jest on wystawiany przez agenta odpowiedzialnego za
załadunek, co najmniej w 2 egzemplarzach.

•

INNE WYMAGANIA, KTÓRE POWINNY BYĆ SPEŁNIONE PRZEZ
ZAŁOGĘ POJAZDU:



w jednostkach transportowych przewożących towary

niebezpieczne, poza załogą pojazdu, nie mogą być
przewożeni żadni pasażerowie;



zabrania się wchodzenia do pojazdów z urządzeniami

oświetleniowymi z płomieniem;



w czasie manipulowania ładunkiem zabronione jest palenie

zarówno w pobliżu, jak też wewnątrz pojazdów;



silnik pojazdu nie powinien pracować podczas załadunku i

rozładunku, z wyjątkiem przypadków, gdy uruchomienie
silnika jest niezbędne dla pracy pomp lub innych urządzeń
zapewniających załadunek lub rozładunek pojazdu;



jednostka transportowa z towarami niebezpiecznymi nie

może być pozostawiona na postoju, jeżeli nie została
zabezpieczona hamulcem postojowym.

7. PRZEPISY PRAWNE REGULUJĄCE PRZEWOZY
ŁADUNKÓW NIEBEZPIECZNYCH.

•

W międzynarodowym transporcie drogowym podstawowym aktem
prawnym jest Umowa europejska dotycząca międzynarodowego
przewozu drogowego towarów niebezpiecznych – ADR.

•

Umowa ADR składa się z przepisów wprowadzających
( regulujących stosunki prawne między uczestnikami umowy ) oraz 2
obszernych załączników, oznaczonych literami A i B.

•

Załącznik A – przepisy ogólne i przepisy szczegółowe dotyczące
materiałów i przedmiotów niebezpiecznych. Zakres i stosowanie
przepisów, definicje, zasady klasyfikacji, wykaz towaró
niebezpiecznych, warunki stosowań opakowań i cystern.

•

Załącznik B – przepisy odnoszące się do środków transportu i
operacji transportowych, w tym: wymagania dotyczące załogi pojazdu,
wyposażenia, postępowania i dokumentacji, konstrukcji pojazdów i
dopuszczenia ich do ruchu.

•

Umowa ADR wprowadza obowiązek wyznaczenia doradcy ds.
bezpieczeństwa w transporcie ładunków niebezpiecznych w każdym
przedsiębiorstwie.

•

Włączenie przepisów umowy ADR do polskiego systemu prawnego
nastąpiło przez Ustawę z dnia 28 października 2002 r. o przewozie
drogowym towarów niebezpiecznych.

•

Inicjatywa IRU – instrukcja dotycząca bezpieczeństwa w przewozach
drogowych ( ukazała się w kwietniu 2005 r. ). Są to nieobowiązkowe
wytyczne, dotyczące bezpieczeństwa, przeznaczone dla kierowników
przedsiębiorstw przewozowych, kierowców, załadowców i operatorów
obsługujących tego rodzaju przewozy.

•

Przewozy ładunków niebezpiecznych w międzynarodowym transporcie
kolejowym reguluje Regulamin międzynarodowego przewozu
kolejami towarów niebezpiecznych – RID. Przepisy Regulaminu RID
określają :



warunki przewozu materiałów niebezpiecznych w komunikacji kolejowej
między państwami członkowskimi konwencji COTIF.

•

Regulamin RID składa się z 7 części.

•

W Polsce przewozy materiałów niebezpiecznych transportem kolejowym są
wyłączone z przepisów ogólnych. Dopuszczenie do przewozu tych
materiałów następuje po spełnieniu warunków szczególnych ( opakowanie,
oznakowanie, zabezpieczenie, zapewnienie szczególnej ostrożności ).

•

Polska – Ustawa z dnia 31 marca 2004 r. o przewozie koleją
towarów niebezpiecznych. Na mocy tej ustawy wprowadzono
przepisy Regulaminu RIG. Ustawa określa:

o

zasady przewozu koleją ładunków niebezpiecznych,

o

obowiązki uczestników tego przewozu,

o

zasady dokonywania oceny zgodności ciśnieniowych urządzeń
transportowych,

o

uprawnienia doradcy ds. bezpieczeństwa,

o

organy i jednostki właściwe do sprawowania nadzoru nad
wykonywaniem przewozu ładunków niebezpiecznych koleją.

•

W Polsce niezbędne świadectwa kompetencji wydaje doradcom
Urząd Transportu Kolejowego.

•

W transporcie morskim podstawowym aktem prawnym jest
Międzynarodowy morski kodeks towarów niebezpiecznych
– IMDG Code. Celem kodeksu IMDG jest zwiększenie
bezpieczeństwa transportu morskiego ładunków
niebezpiecznych, jak i ułatwienie wolnego i nieograniczonego
przewozu tych ładunków.

•

Kodeks IMDG składa się z 2 tomów i suplementu.



Tom I – definicje podstawowe, zasady klasyfikacji, zalecenia dotyczące
opakowań, opis procedur nadawczych, przepisy dotyczące sztauowania i
segregacji.



Tom II – tabela oraz indeks ładunków niebezpiecznych, przepisy
regulujące stosowanie wyłączeń, dotyczących towarów pakowanych w
ilościach ograniczonych.



Suplement – obejmuje opracowania IMO, związane z transportem
ładunków niebezpiecznych.

•

W transporcie lotniczym zagadnienia dotyczące warunków przewozu
materiałów niebezpiecznych są określone w załączniku nr 18 do
Konwencji Chicagowskiej o międzynarodowym lotnictwie cywilnym z
1944 r. oraz w opracowanych na jego podstawie przez ICAO instrukcji
technicznych dt. bezpiecznego przewozu ładunków niebezpiecznych
drogą powietrzną.

•

Regulacje dotyczące przewozu materiałów niebezpiecznych – DGR
= maja one zastosowanie zarówno w przewozach międzynarodowych,
jak i krajowych i obowiązują wszystkie towarzystwa lotnicze zrzeszone
w IATA.

•

W Polsce przepisy regulujące przewóz ładunków niebezpiecznych
samolotami są zawarte w Ustawie z 2002 r. Prawo lotnicze, w
Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 15 października
2003 r. w sprawie przewozu lotniczego materiałów wymagających
szczególnego traktowania.

•

Na potrzeby żeglugi śródlądowej zostało opracowane Europejskie
porozumienie w sprawie międzynarodowych przewozów materiałów
niebezpiecznych śródlądowymi drogami wodnymi – ADN.

•

W Polsce problemy te reguluje Rozporządzenie Ministra
Infrastruktury z dnia 15 kwietnia 2004 r. w sprawie przewozu
materiałów niebezpiecznych statkami żeglugi śródlądowej.
Wytyczne tego rozporządzenia są oparte na przepisach ADR, RID oraz
kodeksie IMDG. Zawiera ono charakterystykę materiałów
niebezpiecznych, wymagania dotyczące statków rzecznych, procedury
dotyczące operacji ładunkowych oraz przewozu, wymogi odnośnie do
oznakowania i żeglugi barek, a także szkolenia i egzaminowania
ekspertów ds. bezpieczeństwa.

DZIĘKUJEMY ZA
UWAGĘ !