STOLICA APOSTOLSKA I WATYKAN JAKO PODMIOTY
STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH. ORGANIZACJA
I STRUKTURA STOLICY APOSTOLSKIEJ I WATYKANU.
KONKORDAT

PODMIOTOWOŚĆ MIĘDZYNARODOWO-PRAWNA
STOLICY APOSTOLSKIEJ I WATYKANU



Pod pojęciem Stolicy Apostolskiej należy
rozumieć biskupa Rzymu oraz – o ile co
innego nie wynika z natury rzecz lub
kontekstu – zespół organów pomocniczych
tworzących kurię rzymską – a przede
wszystkim Sekretariat Stanu, które służą
papieżowi pomocą w kierowaniu Kościołem
Powszechnym i realizacji misji Kościoła w
świecie. (Kanon 361 K.P.K)

PAŃSTWO KOŚCIELNE 754/756-1870, POWSTANIE
WATYKANU



Biskupstwo Rzymu do VIII w. a Egzarchat Włoski



754/756 r. powstanie Państwa Kościelnego –
gwarancje Pepina Króltkiego dla Stefana II; falsyfikat
Patrimonium Sancti Petri



Zjednoczenie Włoch 1870 r.



Umowa regulująca 1871 r. (Pius IX „więzień
Watykanu”)



Traktaty Laterańskie 11 II 1929 r. podpisane przez
kardynała Pietro Gasparri papieskiego sekretarza
stanu w imieniu Pius XI i Benito Mussoliniego

SPÓR O PODMIOTOWOŚĆ PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO
WATYKANU I STOLICY APOSTOLSKIEJ



Koncepcja monistyczna

(tożsamość)

Watykan (od 1929 r.) i Stolica Apostolska to nazwy, którym
odpowiada jeden desygnat
a) zlanie ontologiczne obu bytów
b) argument: braki wszystkich cech państwa w Watykanie



Koncepcja dualistyczna

(uznanie odrębności)

Dualizm implikuje spory o charakter relacji między Stolicą
Apostolską a Watykanem:

a) koncepcja wasalności autorstwa Balladore Pallieri

b) koncepcja Józefa Krukowskiego: historyczne
powiązanie suwerenności duchowej i terytorialnej

ARGUMENTY ZA OSOBOWOŚCIĄ NA GRUNCIE PRAWA
MIĘDZYNARODOWEGO – WYMOGI W ŚWIETLE DOKTRYNY



Ius legatum (czynne i bierne, wysyłanie i przyjmowanie
poselstw dyplomatycznych, ogólnie utrzymywanie
stosunków dyplomatycznych)



Ius tractatuum = ius contrahendii (prawo zawierania
traktatów)



zdolność występowania z roszczeniami na płaszczyźnie
prawa międzynarodowego)



Ius standi (zdolność prawna przed sądami prawa
międzynarodowego)



Uznanie na arenie międzynarodowej

- wprost (Włochy, Wenezuela, Dominikana, Hiszpania)
- dorozumiane (poprzez utrzymywanie stosunków

dyplomatycznych)

PRZEPISY TRAKTATÓW LATERAŃSKICH O PODMIOTOWOŚCI PRAWA
MIĘDZYNARODOWEGO STOLICY APOSTOLSKIEJ I WATYKANU

Art. 2. Włochy uznają suwerenność Stolicy Apostolskiej w dziedzinie

międzynarodowej, jako właściwość, która zgodnie z Jej tradycją w
wymogami Jej posłannictwa w świecie, przynależy do Jej natury.

Art. 3. Włochy uznają pełną własność Stolicy Apostolskiej, a także wyłączną i

absolutną władzę oraz suwerenną jurysdykcję w stosunku do Watykanu,
istniejącego w aktualnych granicach, ze wszystkimi jego
przynależnościami i dotacjami, tworząc w ten sposób Państwo Miasta
Watykańskiego w specjalnych celach i na warunkach określonych
niniejszym traktatem.

Art. 4. Uznana przez Włochy suwerenności i wyłączna jurysdykcja Stolicy

Apostolskiej w stosunku do Państwa Miasta Watykańskiego sprawia, że nie
może tam mieć miejsca żadna interwencja […]

Art. 12. Włochy uznają czynne i bierne prawo legacji Stolicy Apostolskiej,

zgodnie z ogólnymi regułami prawa międzynarodowego

Art. 26. Włochy ze swej strony uznają Państwo Miasta Watykańskiego

podlegające suwerennej władzy papieża.

PRZEPISY USTAWY ZASADNICZEJ WATYKANU

Z 26 XI 2000 R. O PODMIOTOWOŚCI PRAWA
MIĘDZYNARODOWEGO WATYKANU

Art. 1.

1.Najwyższy Pasterz, Suweren Państwa Miasta
Watykańskiego, piastuje pełnię władzy ustawodawczej,
wykonawczej i sądowniczej.

Art. 2.

Reprezentacja Watykanu wobec państw trzecich oraz
podmiotów prawa międzynarodowego, w celu utrzymania
stosunków dyplomatycznych i zawierania traktatów, jest
zarezerwowana dla Najwyższego Pasterza, który wykonuje
ją za pośrednictwem Sekretariatu Stanu.

ARGUMENTY DOKTRYNALNE ZA
PODMIOTOWOŚCIĄ NA PŁASZCZYŹNIE
PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO

Argument dla Watykanu:



Koncepcja państw miniaturowych (Watykan, San
Marino, Malta, Andorra, Monako)

Argumenty dla Stolicy Apostolskiej



Koncepcja Państwa personalnego – Heinrich
Reinhard (inny przykład Zakon Kawalerów
Maltańskich)



Suwerenność związku społecznego – Pasqual Fiore



Wspólnota duchowa na podstawie argumentów
historycznych– Gustav Radbruch

RELACJE MIĘDZY STOLICĄ APOSTOLSKĄ A WATYKANEM I ICH
KONSEKWENCJE NA PŁASZCZYŹNIE PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO

Możliwe typy relacji – stanowisko doktryny:



Wasalność Watykanu względem Stolicy Apostolskiej



Protektorat Stolicy Apostolskiej względem Watykanu



Unia personalna (wspólny władca jako osoba fizyczna)



Unia realna (wspólny najwyższy organ)



Unia organiczna (szereg wspólnych organów)



Unia funkcjonalna (historyczne powiązanie
funkcjonalne podmiotów, funkcjonalna służebność
Watykanu)

WŁADZE WATYKANU – ZASADA JEDNOLITOŚCI I
NIEPODZIELNOŚCI WŁADZY PAPIEŻA

Art. 1. Niepodzielna władza papieża
Art. 2. Sekretariat Stanu w kontaktach międzynarodowych
Art. 3.1. Władza ustawodawcza – za wyjątkiem spraw, które

Najwyższy Pasterz zastrzeże dla siebie względnie innych
instancji – jest wykonywana przez Komisję składającą się z
Kardynała Przewodniczącego i innych Kardynałów, mianowanych
przez Najwyższego Pasterz na okres pięciu lat.

Art. 5.1. Władza wykonawcza jest sprawowana przez

Przewodniczącego Komisji, w zgodzie z postanowieniami
niniejszej Ustawy oraz postanowieniami innych obowiązujących
aktów normatywnych.

Art. 15.1. Władza sądownicza jest wykonywana w imieniu

Najwyższego Pasterza przez organy ustanowione zgodnie z
odnośnym ustawodawstwem Państwa.

DEFINICJA I TYPY KONKORDATÓW



Concordo, -are – zgadzać się



Umowa dwustronna międzynarodowa
między Stolicą Apostolską i państwem



Zupełne i częściowe



Wertykalne i horyzontalne (szczególny
nacisk na sytuację prawną wiernego lub na
strukturę organizacyjną)



Czasowe i wieczyste

PREAMBUŁA KONKORDATU



Przesłanki polityczne



Przesłanka socjologiczna



Przesłanki historyczne



Przesłanki aksjologiczne



Przesłanka legalizmu

KLAUZULE KONKORDATU

WOJCIECH S. STASZEWSKI (LUBLIN)



Materialne (2)
- federacyjna
- stosunków dyplomatycznych



Formalne (10)

- derogacyjna



interpretacyjna



o trybie rozstrzygania sporów



ratyfikacyjna



dotycząca wejścia w życie



określająca języki umowy



rewizyjna



dotycząca czasu obowiązywania



denuncjacyjna



prolongacyjna

PROCEDURA PRZYGOTOWANIA I ZAWARCIA
KONKORDATU III RP



Etap negocjacji (zakończony
parafowaniem tekstu)



Etap realizacji umowy



podpisanie konkordatu (28 VII 1993 r.)



uchwalenie ustawy zawierającej zgodę sejmu
na ratyfikację (art. 89 konstytucji RP); 24 I 1998



ratyfikacja 23 II 1998



wymiana not 25 III 1998



wejście w życie 25 IV 1998

NALEŻY ZAPAMIĘTAĆ:

1.

Istota Stolicy Apostolskiej

2.

Dyskusja nad podmiotowością prawa międzynarodowego SA i
Watykanu

3.

Argumenty za podmiotowością prawa międzynarodowego SA i
Watykanu

4.

Funkcja Watykanu

5.

Organy Watykanu

6.

Istota konkordatu

7.

Typy konkordatu

8.

Znaczenie preambuły konkordatu

9.

Rodzaje klauzul konkordatowych

10.

Klauzule w polskim konkordacie

11.

Procedura zawarcia konkordatu

12.

Trudności w zawarciu konkordatu przez III Rzeczpospolitą