PODZIAŁ KOMÓRKI ROŚLINNEJ - MITOZA

CIĄGŁOŚĆ ŻYCIA JEST UTRZYMYWANA DZIĘKI

WYTWARZANIU NOWYCH KOMÓREK W PROCESIE

PODZIAŁU. PODZIAŁ KOMÓRKI JEST

POPRZEDZONY JEJ WZROSTEM I WYTWORZENIEM

KOPII WSZYSTKICH JEJ SKŁADNIKÓW. DOTYCZY

TO m.in. DNA, KTÓRY PRZED KAŻDYM

PODZIAŁEM ULEGA REPLIKACJI, A PODCZAS

PODZIAŁU ZOSTAJE PRECYZYJNIE ROZDZIELONY

NA DWIE RÓWNE CZĘŚCI PRZEKAZYWANE DO

KOMÓREK POTOMNYCH.

U ORGANIZMÓW EUKARIOTYCZNYCH PODZIAŁ KOMÓRKI

JEST POPRZEDZONY PODZIAŁEM JĄDRA, CZYLI

KARIOKINEZĄ. W TRAKCIE TEGO PROCESU DZIELĄ SIĘ

CHROMOSOMY, KTÓRE PRZEMIESZCZAJĄ SIĘ DO DWU

JĄDER SIOSTRZANYCH. PROCES TEN JEST NAZYWANY

MITOZĄ.

JĄDRO MOŻE TEŻ PODZIELIĆ SIĘ BARDZIEJ

BEZPOŚREDNIO W PROCESIE ZWANYM AMITOZĄ. PODCZAS

NIEJ ULEGA ONO PRZE-WĘŻENIU I DZIELI SIĘ NA DWIE

CZĘŚCI, CZĘSTO ZAWIERAJĄCE RÓŻNE LICZBY

CHROMOSOMÓW. PODZIAŁ TEN JEST PRZEWAŻNIE

OBJAWEM STARZENIA SIĘ I DEGENERACJI I NIE

TOWARZYSZY MU PODZIAŁ KOMÓRKI.

NAJCZĘSTSZYM SPOSOBEM PODZIAŁU JĄDRA JEST

MITOZA. PO NIEJ NASTĘPUJE PODZIAŁ CYTOPLAZMY –

CYTOKINEZA. NOWOPOWSTAŁE KOMÓRKI PRZECHODZĄ

FAZĘ WZROSTU I DOJRZEWANIA (PRZYGOTOWANIA).

PROCES ZACHODZĄCY OD POWSTANIA KOMÓRKI DO

ZAKOŃ-CZENIA JEJ NOWEGO PODZIAŁU JEST NAZYWANY

CYKLEM KOMÓRKOWYM.

STOSUNKOWO DŁUGI OKRES MIĘDZYPODZIAŁOWY –

INTERFAZA, ROZPOCZYNA SIĘ FAZĄ G

. NAJWAŻNIEJSZYM

PROCESEM INTERFAZY JEST REPLIKACJA DNA, NAZWANA

FAZĄ S (OD SŁOWA SYNTEZA).

W ORGANIŹMIE DIPLOIDALNYM, KTÓRY POWSTAŁ Z

POŁĄCZE-NIA DWU GAMET, KOMÓRKI MAJĄ PODWÓJNY

ZESPÓŁ CHROMOSO-MÓW OKREŚLANY JAKO 2n.

POZIOM DNA W KOMÓRKACH W FAZIE G

OKREŚLA SIĘ

JAKO 2C. PODCZAS FAZY „S” POZIOM TEN WZRASTA DO 4C.

RÓWNOLEGLE Z REPLIKACJĄ DNA ODBYWA SIĘ

SYNTEZA BIAŁEK HISTONOWYCH, A WIĘC NASTĘPUJE

PODWOJENIE ILOŚCI CHROMATYNY.

PO FAZIE S NASTĘPUJE FAZA G

, KTÓRA JEST OKRESEM

DALSZEGO WZROSTU KOMÓRKI I PRZYGOTOWANIA DO

PODZIAŁU JĄDRA.

PODZIAŁ KOMÓRKI – MITOZA ROZPOCZYNA SIĘ OD

KONDEN-SACJI CHROMATYNY I WYODRĘBNIENIA SIĘ

CHROMOSOMÓW. TEN PIERWSZY ETAP MITOZY JEST

NAZYWANY PROFAZĄ. CHROMOSOMY SĄ W NIM

PODZIELONE PODŁUŻNIE NA DWIE CZĘŚCI – CHROMATYDY,

POŁĄCZONE Z SOBĄ W MIEJSCU ZWANYM PRZEWĘŻENIEM

PIERWOTNYM ALBO CENTROMEREM.

CENTROMER DZIELI CHROMOSOM NA DWA PODŁUŻNE

RAMIONA. W POBLIŻU JEDNEGO Z KOŃCÓW CHROMOSOMU

WYSTĘPUJE CZASEM DODATKOWE PRZEWĘŻENIE

WTÓRNE, ODDZIELAJĄCE KRÓTKI ODCINEK NAZYWANY

SATELITĄ. W PRZEWŻENIU WTÓRNYM, PEŁNIĄCYM ROLĘ

ORGANIZATORA JĄDERKOWEGO WYSTĘPUJĄ GENY

RYBOSOMALNEGO RNA (rRNA).

W PROFAZIE NASTĘPUJE PRZEBUDOWA W CYTOPLAŹMIE

UKŁADU MIKROTUBUL, KTÓRE POJAWIAJĄ SIĘ W POBLIŻU

JĄDRA I ORGANIZUJĄ WE WRZECIONO MITOTYCZNE.

W NASTĘPNYM STADIUM MITOZY – W METAFAZIE, NA

DWÓCH PRZECIWLEGŁYCH BIEGUNACH KOMÓRKI POWSTAJE

UKŁAD MIKROTUBUL. CZĘŚĆ Z NICH PRZEBIEGA OD

JEDNEGO BIEGUNA KOMÓRKI DO DRUGIEGO – SĄ TO

WŁÓKIENKA MIĘDZYBIEGUNOWE. W CHROMOSOMACH, PO

OBU STRONACH KAŻDEGO CENTROMERU POJAWIA SIĘ

ZGRUBIENIE ZWANE KINETOCHOREM. CZĘŚĆ WŁÓ-KIENEK

WRZECIONA PRZYCZEPIA SIĘ DO KINETOCHORU – SĄ TO

WŁÓKIENKA KINETOCHOROWE. W METAFAZIE

CHROMOSOMY USTAWIAJĄ SIĘ W PŁASZCZYŹNIE

RÓWNIKOWEJ KOMÓRKI, TWORZĄC PŁYTKĘ METAFAZOWĄ.

W ANAFAZIE ROZPOCZYNA SIĘ PODZIAŁ

CENTRO-MERÓW I ROZDZIELANIE PAR

KINETOCHORÓW. W WYNIKU SKRACANIA SIĘ

WŁÓKIEN WRZECIONA SIOS-TRZANE

CHROMATYDY ZOSTAJĄ ODCIĄGNIĘTE DO

JEDNEGO Z DWU BIEGUNÓW KOMÓRKI.

TELOFAZA JEST OSTATNIM STADIUM MITOZY,

KTÓRE NASTĘPUJE, GDY CHROMATYDY

SIOSTRZANE, TERAZ JUŻ JAKO CHROMOSOMY

SIOSTRZANE, ZNAJDUJĄ SIĘ NA DWÓCH

BIEGUNACH WRZECIONA. WOKÓŁ KAŻDEJ GRUPY

CHROMOSOMÓW ZOSTAJE ODTWORZONA

OTOCZKA JĄDROWA, CHROMATYNA ZAŚ ULEGA

PONOWNIE DEKONDENSACJI, TWORZĄC DŁUGIE I

CIENKIE FIBRYLE CHROMATYNOWE. POZIOM DNA

W JĄDRZE WYNOSI 2C I JĄDRO WKRACZA W FAZĘ

INTERFAZY. PODZIAŁ CYTOPLAZMY –

CYTOKINEZA ROZPOCZYNA SIĘ JUŻ W TELOFAZIE.

JEŻELI ZAKŁÓCENIU ULEGA MITOZA, NIE

WYKSZTAŁ-CA SIĘ WRZECIONO MITOTYCZNE I

POZOSTAJE OTOCZ-KA JĄDROWA, MOGĄ

POWSTAĆ KOMÓRKI O ZWIELO-KROTNIONEJ

LICZBIE CHROMOSOMÓW, WYNOSZĄCEJ 4n, 8n,

16n itd.. ZAMIAST LICZBY 2n CHARAKTERYSTYCZ-

NEJ DLA KOMÓREK DIPLOIDALNYCH. TEGO

RODZAJU CYKL NAZYWA SIĘ ENDOMITOZĄ, A

POWSTAŁE W JEGO WYNIKU KOMÓRKI

ENDOPLOIDALNYMI.

JEŻELI POMINIĘTA ZOSTAJE CAŁA MITOZA,

CYKL KOMÓRKOWY PRZEBIEGA WEDŁUG

SCHEMATU G

→ S → G

→ G

… ZJAWISKO TO NOSI

NAZWĘ ENDOREPLI-KACJI, A JEJ WYNIKIEM JEST

ZWIELOKROTNIENIE POZIOMU DNA W KOMÓRCE

DO 8C, 16C, 32 C itd.. i POWSTANIE

CHROMOSOMÓW OLBRZYMICH (POLITE-

NICZNYCH) – DŁUGICH I GRUBYCH.

POWIELANIE RNA W ENDOREPLIKACJI CZY

ENDOMITOZIE POZWALA NA NASILENIE SYNTEZY

BIAŁKA I POWODUJE ZWIĘKSZENIE ROZMIARU

KOMÓREK.

REPLIKACJA W FAZIE S MOŻE OGRANICZAĆ SIĘ

TYLKO DO PEWNYCH ODCINKÓW DNA, CO

POWODUJE ZWIĘKSZENIE LICZBY KOPII TYLKO

PEWNYCH GENÓW BĘDĄCYCH MATRYCAMI DO

SYNTEZY OKREŚLONYCH RODZAJÓW RNA I

BIAŁEK. ZJAWISKO TO JEST NAZYWANE

AMPLIFIKACJĄ (WZMOCNIENIEM). AMPLIFIKACJA

PEWNYCH ODCINKÓW MOŻE SPOWODO-WAĆ

NASILONĄ EKSPRESJĘ PEWNYCH CECH, np.

SZYBKI ROZWÓJ CHLOROPLASTÓW W

KOMÓRKACH MIĘKISZU ASYMILACYJNEGO

RÓŻNICOWANIE SIĘ KOMÓREK ROŚLINNYCH

POD POJĘCIEM RÓŻNICOWANIA SIĘ

ROZUMIEMY PROCES ROZWOJU KOMÓRKI

MERYSTEMATYCZNEJ W KOMÓRKĘ DOJRZAŁĄ

OKREŚLONEGO TYPU, NIEKIEDY BARDZO

WYSPECJALIZOWANĄ, PRZY CZYM Z JED-

NAKOWYCH KOMÓREK MERYSTEMATYCZNYCH

MOGĄ POWSTAWAĆ RÓŻNE RODZAJE

DOJRZAŁYCH KOMÓ-REK, TKANEK I ORGANÓW.

ZDOLNOŚĆ DO PODZIAŁU PRZEZ CAŁY OKRES

ŻYCIA ROŚLINY MAJĄ KOMÓRKI EMBRIONALNE,

ZWANE MERYSTEMATYCZNYMI.

SĄ TO PRZEWAŻNIE KOMÓRKI MAŁE,

OTOCZONE CIENKĄ ŚCIANĄ PIERWOTNĄ, SĄ

POZBAWIONE CENTRALNEJ WODNICZKI, ZAŚ

PROTOPLAST JEST WYPEŁNIONY CYTOPLAZMĄ Z

ORGANELLAMI I DOŚĆ DUŻYM JĄDREM. Z

KOMÓREK TYCH W WYNIKU RÓŻNICOWANIA SIĘ

POWSTAJĄ WSZYSTKIE INNE TYPY KOMÓREK

CIAŁA ROŚLINNEGO.

RÓŻNICOWANIE SIĘ KOMÓRKI ROZPOCZYNA

SIĘ OD ZAPRZESTANIA JEJ PODZIAŁÓW. JEŻELI

CYKL KOMÓR-KOWY ULEGA ZATRZYMANIU W

FAZIE G

, RÓŻNICOWA-NIE SIĘ KOMÓREK

NASTĘPUJE NA POZIOMIE DNA WYNOSZĄCYM 2C,

JEŻELI ZAŚ W FAZIE G

– NA POZIO-MIE 4C. JEŻELI

CYKL ODBYWA SIĘ Z POMINIĘCIEM CYTOKINEZY –

POWSTAJĄ WIELOJĄDROWE KOMÓRCZAKI

(CENOCYTY).