Budowa komórek (roślinna,zwierzęca,bakteryjna) oraz elemęty, które je różnią.

A) Elementy komórki zwierzęcej.

1 - jąderko; 2 - błona jądra komórkowego; 3 - rybosom; 4 - pęcherzyk; 5 - szorstkie retikulum endoplazmatyczne; 6 - aparat Golgiego; 7 - mikrotubule; 8 - gładkie retikulum endoplazmatyczne; 9 - mitochondrium; 10 - wakuole; 11 - cytoplazma; 12 - lizosom; 13 - centriola.

1. Jądro komórkowe - w żywej komórce na tle cytoplazmy widać jaśniejsze jądro z jednym lub kilkoma jąderkami komórki pozbawione jądra giną w krótkim czasie. Kształt jądra uzależniony jest od kształtu komórki. Wielkość zależy od wielkości D.N.A. i białek w jądrze. Rolą jądra jest przechowywanie informacji zawartej w D.N.A , jej powielanie w procentach podziału komórki , a także kontrolowanie całości metabolicznej komórki dzięki kopiowaniu fragmentów D.N.A.(kopiowane są odcinki R.N.A) odpowiednich dla syntezy potrzebnych enzymów.

2. Błona komórkowa (tak zwana plazmolema ) - zbudowane z trzech warstw
Skrajnie położone są dwie warstwy białkowe ,a pomiędzy nimi znajduje się
Warstwa lipidowa. Ostatecznie ma ona strukturę mozaikową. Wydalanie z komórki to cytopempsja (egzocytoza).

3. Rybosomy - występują w ziarnistym ER również w jądrach mitochondriach oraz swobodnie w cytoplazmie .Są to drobne ciałka ,złożone z dwu podjednostek , podjednostek różnej wartości i sedymentacji. Zawierają rybosomy R.N.A ( rRNA ) , białko i czasem niewielkie ilości lipidów.

5. Szorstkie retikulum endoplazmatyczne - rozgałęziony system błon plazmatycznych w komórce, łączący zewnętrzną błonę jądrową z błoną komórkową oraz błony organelli. Jej funkcja polega na udziale w syntezie białek i lipidów. Jej powierzchnia jest pokryta rybosomami.

6. Aparat Goldiego - składa się z diktiosomów zlokalizowanych najczęściej dookoła jądra. W strukturach Goldiego odbywa się sortowanie i dojrzewanie białek i lipidów ,modyfikacje reszt cukrowych glikoprotein i glikolipidów oraz synteza polisacharydów.

7. Mikrotubule - wraz z innymi strukturami pełnią funkcję cytoszkieletu nadając komórce kształt a nawet przyczyniając się do jego zmiany. Biorą udział w transporcie wewnątrzkomórkowym stanowiąc szlak, po którym przemieszczają się białka motoryczne, biorą udział w czasie podziału komórki tworząc wrzeciono kariokinetyczne, które rozdziela chromosomy do komórek potomnych.

8. Gładkie retikulum endoplazmatyczne - kompleks błon cytoplazmatycznych, stanowiąca w niektórych komórkach znaczną część cytoplazmy. Nie zawiera rybosomów. Odbywają się w niej procesy metaboliczne lipidów(synteza lipidów) lub sterydów oraz detoksykacja czyli usunięcie z organizmu trujących substancji jak również transport wewnętrzny.

9. Mitochondrium - stanowią one znaczną część komórki ,są równomiernie rozmieszczone w cytoplazmie. Ich ścianę tworzą dwie błony elementarne. Błona wewnętrzna jest pofałdowana , przez co powstają grzebienie mitochondrialne ,dzielące wnętrze mitochondrium na wiele komórek. Funkcją jest rozkład kwasów tłuszczowych do CO2 i H2Oprzy użyciu O2 wyzwalające się w trakcie tych procesów energia ulega zmagazynowaniu w wiązaniach A.T.P i może być zużyta , w miarę potrzeba na działalność biologiczną komórki . Poza tym współdziałają w syntezie białek ,fosfolipidów i kwasów tłuszczowych , dzięki zawartości odpowiednich enzymów.

10. Wakuole (wodniczki) - struktury komórkowe występujące u roślin i w śladowych ilościach mogą znajdować się również w komórkach zwierzęcych. Wraz ze starzeniem się komórki wakuole zlewają się, tworząc jedną dużą wodniczkę.

11. Cytoplazma - część składowa komórki, zawierająca stałe elementy strukturalne, jak organelle komórkowe z siateczką wewnątrzplazmatyczną i bezpostaciową macierz. W tej części komórki odbywa się cała przemiana materii, oraz biosynteza białka i innych związków. Jądro komórkowe i cytoplazma są ze sobą ściśle związane tak, że żadne z nich nie może żyć samo.

12. Lizosomy - pęcherzyki otoczone pojedynczą półprzepuszczalną błoną. Stanowią one układ trawienny i resorbcyjny komórki. Jeżeli błona lizosomu zostawi zniszczone to wydalające się enzymy trawią wszystko po drodze. Trawiąc ciało obce stają się wodniczkami trawiącymi .

13. Centrum komórkowe (Centrole) - w pobliżu jądra komórkowego , znajduje się , obszar nieco gęstej cytoplazmy ma on strukturę promienistą zawiera dwie centriole , tworzące razem diplosom. Centrum komórkowe odpowiada za ruch wewnątrz komórkowy. Odgrywa istotną rolę w procesie formowania wrzeciona podziałowego komórki zwierzęcej .Wyznaczają bieguny komórki podczas jej podziału .

B) Elementy komórki roślinnej.

a- plasmodesma; b - błona komórkowa; c - ściana komórkowa;

1 - chloroplast (d - błona tylakoidu; f - ziarnistość w stromie);

2 - wakuola (f - wakuola; g - tonoplast); h - mitochondrium; i - peroksysom; j - cytoplazma; k - pęcherzyki; l - szorstkie ER;

3 - jądro (m - pory w otoczce jądrowej; n - błona jądrowa; o - jąderko); p - rybosom; q - gładkie ER; r, s - aparat Golgiego; t - elementy cytoszkieletu.

a) Plasmodesma - połączenie międzykomórkowe występujące w komórce roślinnej, pasma cytoplazmy i siateczki śródplazmatycznej przechodzące przez szczeliny w ścianie komórkowej. Plasmodesmy łączą ze sobą protoplasty komórek, które sąsiadują ze sobą. Dzięki nim komórki w łatwy sposób mogą wymieniać pomiędzy sobą różne substancje.

c) Ściana komórkowa - otoczka komórki o funkcji ochronnej i szkieletowej zbudowana z celulozy. Ściana komórkowa leży na zewnątrz błony komórkowej. Poza f. ochronną i szkieletowa ogranicza ona ruchliwość komórki , ogranicza wzrost i zabezpiecza przed nadmiernym parowaniem.

1. Chloroplasty - są plstydami biorącymi udział w procesie fotosyntezy. Zawierają zielony barwnik asymilacyjny -chlorofil. Chloroplasty mają bardzo dobrze wykształcony system błon wewnętrznych tak zwane tylakoidy. Plastydy to charakterystyczne organella dla komórki roślinej . Mają kulisty lub elipsoidalny kształt .Otoczone są dwiema błonami cytoplazmatycznymi.

Chromoplasty - zawierają czerwone ,żółte i pomarańczowe barwniki karotenoidowe . Barwniki te występują w formie rozpuszczalnej w kroplach tłuszczu lub w formie kryształów.

Leukoplasty - bezbarwne plastydy, zdolne do syntezy i gromadzenia skrobi. Nie zawierają rybosomów, nie tworzą tylakoidów. Pełnią funkcje zapasowe.

2. Wakuola:

g) Tonoplast - selektywnie przepuszczalna, pojedyncza błona białkowo-lipidowa tworząca zewnętrzną powłokę wodniczki. Oddziela ona sok komórkowy od cytoplazmy.

i) Peroksysom - w komórce roślinnej peroksysomy znajdują się w bezpośrednim kontakcie z chloroplastami i mitochondriami i stykają się z powierzchniami ich błon.

C) Elementy komórki bakteryjnej.

1. Otoczka śluzowa - występuje u niektórych bakterii pełni funkcję ochronną, broni kom. przed wysychaniem, przed zdziałaniem związków chemicznych, enzymów, bakteriofagi (wirusy bakteryjne). Dzięki niej bakterie są bardziej chorobotwórcze oraz trudniej jest wyleczyć tę chorobę którą spowodowały.

2. Ściana komórkowa - elastyczna i wytrzymała na rozerwanie, chroni komórkę przed szkodliwym wpływem środowiska oraz nadaje jej określony kształt. U bakterii właściwych (czyli także sinic) zbudowana jest z biopolimeru peptydowo-wielocukrowego - mureiny, zaś u archeanów (archeabakterii) głównym jej składnikiem jest pseudomureina lub białka ułożone w tzw. warstwę S. Część archeanów i wszystkie mikoplazmy (grupa bakterii) nie posiadają ściany komórkowej w ogóle.

3. Błona cytoplazmatyczna - główna bariera osmotyczna (osmoza) komórki, umiejscowiona pomiędzy cytoplazmą a ścianą komórkową. Ma charakter błony półprzepuszczalnej tzn. przepuszcza tylko te składniki którymi komórka się odżywia.

4. Cytoplazma - galaretowata substancja która wypełnia komórkę, w niej znajdują się pozostałe elementy komórki bakteryjnej.

a) rybosom - zbudowany z RNA (rybonukleinowego) bierze udział w syntezie białka a dokładniej jest miejscem gdzie owa synteza zachodzi.

b) nukleoid - odpowiednik jądra, nie jest osłonięty błoną jądrową zbudowany z kwasu DNA.

c) mezosom - jakby wgłębienie błony cytoplazmatycznej do wnętrza komórki. Bierze udział w oddychaniu tlenowym.

5. Rzęski - umożliwiają ruch, zaś fimbrie pozwalają przylegać do komórek zwierzęcych (np. w celu zainfekowania ich) lub uczestniczyć w jednym z procesów parapłciowej wymiany informacji genetycznej między różnymi osobnikami tego samego gatunku, tzw. koniugacji.

6. Substancje zapasowe (skrobia,glukoza)

Tabela porównawcza.

struktura	komórka prokariotyczna	komórka roślinna	komórka zwierzęca
Błona kom.	występuj (zawiera cholesterol)	występuje (zawiera cholesterol)	występuje (zawiera cholesterol)
Cytoszkielet	nie występuje	występuje utworzony z sieci włókienek białkowych i mikrorureczek	występuje utworzony z sieci włókienek białkowych i mikrorureczek
Jądro kom.	nie występuje (występuje nukleoid z genoforem)	występuje	występuje
Rybosomy	są tzw . mniejsze (70S)	są-w cycolu i związane z siateczką 80S (w organellach autonomicznych 70S)	są-w cycolu i związane z siateczką 80S (w organellach autonomicznych 70S)
Retikulum endoplazmatyczne	nie występuje	występuje	występuje
Aparat Golgiego	nie występuje	występuje	występuje
Lizosom	nie występuje	nie występuje	występuje
Ściana kom.	występuje	występuje	nie występuje
Wakuola (wodniczka)	nie występuje	występuje	występuje(tylko w niektórych komórkach)
Mitochondriom	nie występuje, jego funkcje być może pełnią wpuklenia błony komórkowej	występuje	występuje
Plastydy	Nie występują (rolę chloroplastów bakterii zielonych i purpurowych pełnią ciałka chromatoforowe zawierające barwniki asymilacyjne)	występują	nie występuja
Peroksysom	nie występują	(u roślin także glioksysomy)	występuja

---