Surowce

i

tworzywa

SUROWCE MINERLANE

(Podział ze względu na zastosowanie)

Energetyczn

e:

Budowlane:

Chemiczne:

Metalurgiczn

e:

Zdobnicze:

Ropa naftowa

Gaz ziemny

Węgiel

Skały
wapienne

Skały
gipsowe

Piasek

Skały wapienne

Sól kamienna

Rudy metali

Rudy żelaza

Rudy miedzi

Rudy cynku

Rudy ołowiu

Metale
szlachetne

Kamienie
szlachetne

Ropa naftowa

Ciekła mieszanina

węglowodorów

(gazowych, ciekłych i

stałych) wzajemnie w

sobie rozpuszczonych.

Co to?

ROPA
NAFTOWA

do 50°C

GAZ

REFINERYJN

Y

50°C - 150°C

BENZYNA

150°C - 250°C

NAFTA

250°C - 400°C

OLEJE NAPĘDOWE I

SMARY

powyżej

400°C

MAZUT,

PARAFINA,

WAZELINA

-

ASFALT

Produkty

destylacji

frakcjonowanej

ropy naftowej

Gaz ziemny

Gazowa mieszanina

lekkich węglowodorów,

głównie metanu, z

domieszkami

siarkowodorów,

dwutlenku węgla, azotu i

wodoru.

Co to?

Pozycja

Państwo

Zasoby w

mld m

3

*

Świat

154 248

1

Rosja

47 544

2

Iran

22 988

3

Katar

14 392

4

Arabia
Saudyjska

6 198

5

Zjednoczone
Emiraty
Arabskie

6 002

6

USA

5 021

7

Algieria

4 520

8

Wenezuela

4 177

9

Nigeria

3 509

10

Irak

3 107

Zasoby gazu ziemnego na
świecie

Zakładając

utrzymanie się

światowego

zużycia gazu

ziemnego, czyli

2500 mld m

3

zasoby gazu

starczą na 60

kilka lat.

Czy wiesz, że…

Węgiel

Surowiec energetyczny:

węgiel brunatny,

kamienny. Rodzaje węgli

różnią się między sobą

zawartością czystego

pierwiastka węgla.

Co to?

Pirogenizacja

(sucha destylacja

węgla) – proces

rozkładu węgla,

polegający na

ogrzewaniu go w

temperaturze

około 1000 °C

Koks
Smoła
pogazowa
Woda
pogazowa
Gaz świetlny

Produkty
pirogenizacji węgla
kamiennego

Węgiel

kamienny

Odmiana węgla

zawierająca 87%

pierwiastka węgla.

Stosowana jest jako

paliwo, opał (jest

jednak szkodliwe

dla środowiska)

Węgiel

brunatny

Odmiana węgla,

zawiera około 70%

pierwiastka węgla.

Stosowany jest

również jako

paliwo, ale podczas

spalania wydziela

mniejsze ilości

ciepła niż węgiel

kamienny czy

antracyt

Skała wapienna

Jest to skała osadowa,

która powstała na dnie

oceanów i mórz. Z nich

zbudowana jest Wyżyna

Krakowsko-

Częstochowska.

Co to?

Wapień – CaCO

3

Wapno palone – CaO

Wapno gaszone –

Ca(OH)

2

Czy wiesz, że…?

Zastosowanie wapieni w

budownictwie:

Wapień

Skała powstała z

obumarłych

szczątków roślin i

zwierząt.

Piasek

Piasek - skała

osadowa, luźna,

złożona z

niezwiązanych

spoiwem ziaren

mineralnych.

Pokruszony kwarc

tworzy piasek.

Skała gipsowa

Składnikiem

wszystkich skał

gipsowych jest

siarczan (VI) wapnia.

Co to?

Gips – CaSO

4

Gips palony – (CaSO

4

)

2

.

H

2

O

Czy wiesz, że…?

CaSO

4

H

2

O

H

2

O

CaSO

4

H

2

O

H

2

O

110°C

CaSO

4

CaSO

4

H

2

O

H

2

O

H

2

O

H

2

O

Otrzymywanie gipsu
palonego:

Gips

Monokryształ

Gips

Gipsowa róża

pustyni.

Sól

kamienna

Sól kamienna (halit)
- skała osadowa,
składa się głównie z
ziaren minerału o
nazwie halit
(będącego prawie
czystym chlorkiem
sodu - 99,1% NaCl).

Sól

kamienna

HALIT

Rudy metali

Metale stanowią 10 % masy

pierwiastków występujących

w przyrodzie. Niektóre z

nich w stanie wolnym –

metale szlachetne, a inne

w stanie związanym.

Naturalne związki

chemiczne metali

nazywamy rudami.

Co to?

Wspólne cechy wszystkich
metali:

metaliczny

połysk

kowalność

przewodnictw

o cieplne

przewodnictwo

elektryczne

Korozja metali –

niszczenie metali

i ich stopów prze

czynniki

występujące w

otaczającym

środowisku.

Rudy żelaza

Czyste żelazo jest

lśniącym,

srebrzystym i

miękkim metalem,

który ulega łatwo

korozji. Od wieków

jest stosowane w

formie stopów.

Rudy miedzi

Miedź metaliczna

po wytopie i

oczyszczeniu jest

czerwono-

brązowym,

miękkim metalem

o bardzo dobrym

przewodnictwie

cieplnym i

elektrycznym. Nie

ulega na powietrzu

korozji, ale reaguje

z dwutlenkiem

węgla.

Rudy cynku

Cynk metaliczny

jest srebrno

białym, kruchym

metalem w

powietrzu ulega

pasywacji.

Rudy ołowiu

Ołów jest
substancją
toksyczną.
Występuje licznie
w skorupie
ziemskiej. Znalazł
szerokie
zastosowanie w
przemyśle.

 

Metale szlachetne

Metale szlachetne bardzo słabo

reagują z innymi pierwiastkami, przez

co prawie nie ulegają korozji, nie

roztwarzają się też w większości

kwasów, nie reagują z wodą, ani z

gorącą parą wodną; są odporne na

działanie stężonego kwasu solnego i

innych kwasów beztlenowych.

Co to?

Do metali szlachetnych

zaliczamy: platynowce

(platynę, irys, osm, ruten,

rod, pallad) oraz dwa

metale z grupy

miedziowców: złoto i

srebro (miedź ze względu

na wyższą reaktywność,

zaliczamy o metali

półszlachetnych).

Większość

metali można

rozpuścić

wodą

królewską.

Czy wiesz, że…

Złoto

Złoto – Au
Barwa –
złocistożółta
Łupliwość – brak
Przełom – ciągliwy
Połysk – silny
metaliczny

Złoto

Złoto jest odporne
na działanie
czynników
atmosferycznych i
prawie wszystkich
kwasów.
Rozpuszcza się w
wodzie
królewskiej . 

Srebro

Srebro – Ag
Barwa –
srebrzystobiała
Łupliwość – brak
Przełom – ciągliwy
Połysk – silny
metaliczny

Srebro

Srebro ma
największą
przewodność
elektryczną i
termiczną. W
przyrodzie
występuje w stanie
wolnym, a także w
minerałach.

Platyna

Platyna – Pt
Barwa –
srebrzystobiała
Łupliwość – brak
Przełom – ciągliwy
Połysk – metaliczny

Platyna

Zaliczany do metali
szlachetnych nie
reaguje z wodą,
powietrzem,
większością kwasów
i zasad. Reaguje
tylko z wodą
królewską,
fluorowodorem.

Kamienie szlachetne

Kamienie szlachetne, kamienie

jubilerskie – szczególnie piękne i rzadko

spotykane, czyste, jednorodne i

przezroczyste odmiany niektórych

minerałów i skał. Kamienie te odznaczają

się silnym połyskiem, efektownym

zabarwieniem (lub są zupełnie

bezbarwne), dużą trwałością i

twardością.

Co to?

Do kamieni

szlachetnych

zaliczamy:

-Diament

-Szmaragd

-Rubin

-Szafir

-Topaz

Diament

Diament to minerał

z gromady

pierwiastków

rodzimych. Jest

najstarszą znaną

substancją w

przyrodzie.

Szmaragd

Szmaragd jest to

minerał należący do

grupy krzemianów.

Kolor zielony

powoduje domieszka

chromu. Kamień

szlachetny.

Rubin

Rubin - minerał z

gromady tlenków,

czerwona odmiana

korundu. Jest

minerałem rzadkim.

Szafir

Szafir – bardzo

twardy minerał z

gromady tlenków –

niebieska odmiana

korundu. Jest

minerałem rzadkim.

Topaz

Topaz – minerał z

gromady

krzemianów. Minerał

często spotykany,

rozpowszechniony w

wielu rejonach

świata. Kamień

szlachetny.

Krzemiany

Krzem jest twardym i

kruchy ciałem stałym o

budowie krystalicznej i

pięknej szaro- fioletowej

barwie. Jest mało aktywny

chemicznie.

Co to?

Dwutlenek krzemu

– tlenek krzemu

(IV) – SiO

4

– inaczej

krzemionka –

występuje w
postaci kilku

odmian

krystalicznych.

Kwarc

Kwarc – pochodzi z

rodziny krzemianów

i jest najczęściej

spotykaną odmianą

krzemianów.

Kwarc

dymny

Kamień

półszlachetny

Kwarc

mleczny

Kamień

półszlachetny

Kwarc

niebieski

Kamień

półszlachetny

Kwarc

różowy

Kamień

półszlachetny

Kwarc

zielony

Kamień

półszlachetny

Agat

Agat to minerał z

rodziny krzemianów,

wielobarwna,

wstęgowa odmiana

chalcedonu.

Ametyst

 

Ametyst - minerał,

fioletowa,

przezroczysta

odmiana

krystalicznej,

kwarcowej

krzemionki.

Chalcedon

 

Chalcedon to

minerał odmiana

skrytokrystalicznej,

kwarcowej

krzemionki (SiO

2

) o

włóknistej strukturze.

Cytryn

Cytryn (kwarc żółty) –

kamień ozdobny,

odmiana kwarcu.

Należy do minerałów

rzadkich.

Jaspis

Skała osadowa zbita,

drobnoziarnista,

zbudowana z

chalcedonu i kwarcu

– występują one w

zmiennych

proporcjach.

Karneol

Karneol (Karniol) -

nazwa czerwonej,

półprzezroczystej

odmiany

chalcedonu.

Pochodzi z rodziny

krzemianów.

Morion

Morion - nazwa

nieprzezroczystego

kwarcu dymnego

(zadymionego) o

zabarwieniu

ciemnoszarym do

czarnego.

Onyks

Onyks - cenna

odmiana agatu o

równoległym ułożeniu

warstw, na przemian

białej i czarnej.

Sokole oko

Kwarcowe sokole

oko lub kwarcowe

jastrzębie oko -

niebieskoszara ,

niebieskozielona lub

niebieskobrunatna,

nieprzezroczysta

odmiana kwarcu.

Tygrysie oko

Kwarcowe

tygrysie oko –

żółta, złocistożółta,

brunatnożółta,

nieprzezroczysta

odmiana kwarcu.

Gleba

Jest najbardziej zewnętrzną,

biologicznie czynną

warstwą skorupy ziemskiej.

Jest produktem wietrzenia

skał oraz rozpadających się

substancji organicznych.

Co to?

Wietrzenie to

wszelkie zmiany

zachodzące w

skałach pod

wpływem

różnych

czynników.

SKAŁ
Y

Wietrzenie

MINERAŁY ILASTE

FICZYCZNE

rozkruszanie skał

CHEMICZNE

rozkład chemiczny

BIOLOGICZNE

procesy

biochemiczne

Szkło

Szkłem nazywamy stopiony

czysty tlenek krzemu (IV).

Rozgrzewany do

czerwoności, a następnie

zanurzany w wodzie, nie

pęka.

Co to?

Surowce

potrzebne do

produkcji szkła

to: soda (Na

2

CO

3

),

wapień (CaCO

3

) i

krzemionka

(SiO

4

).

Struktura krystaliczna

Struktura szkła (ciała

bezpostaciowego)

Szkło

Po dodaniu do masy
szklanej odpowiednich
tlenków metali można
otrzymać szkło barwne:

-Szkło zielone zawiera
związki żelaza i chromu

-Szkło niebieskie
zawiera związki kobaltu
i miedzi

-Szkło fioletowe
zawiera związki
manganu

-Szkło żółte zawiera
związki kadmu i siarki

Wykonał:

Rafał

Nogala