MINISTERSTWA OBRONY

I DEMOKRATYCZNA KONTROLA NAD

SIŁAMI ZBROJNYMI

MINISTERSTWO OBRONY

NARODOWEJ

• Aparat wykonawczy ministra obrony narodowej

powołany do kierowania siłami zbrojnymi oraz
realizacji zadań administracyjnych i innych
związanych z obronnością państwa.

• Stanowi najwyższy szczebel w strukturze

organizacyjnej wojska.

• Składa się z różnych instytucji (inspektoratów,

głównych zarządów, zarządów, departamentów
sztabów) zajmujących się dowodzeniem wojskami

i zarządzaniem różnymi dziedzinami działalności

sił zbrojnych.

Ministerstwo Obrony

Narodowej

Zajmuje się zwykle polityką,

rozwojem, administracją zasobów
osobowych oraz rozdysponowaniem
przydzielonych środków finansowych
i materiałowych pomiędzy rodzaje sił
zbrojnych, systemem kształcenia
kadr dla potrzeb wojska itp.

Ministerstwo Obrony Narodowej

(MON) – urząd administracji

rządowej w Polsce podlegający

ministrowi właściwemu do spraw

wojska

Zadania:

• kierowanie w czasie pokoju Siłami Zbrojnymi
• realizowanie założeń, decyzji, postanowień i wytycznych Rady

Ministrów w zakresie obrony narodowej

• sprawowanie nadzoru nad realizacją zadań obronnych przez

organy administracji państwowej

• sprawowanie ogólnego kierownictwa w sprawach

wykonywania powszechnego obowiązku obrony

• zawieranie umów międzynarodowych, wynikających z decyzji

Rady Ministrów, dotyczących udziału polskich kontyngentów
wojskowych w międzynarodowych misjach pokojowych i
akcjach humanitarnych oraz ćwiczeń wojskowych
prowadzonych wspólnie z innymi państwami lub organizacjami
międzynarodowymi

Minister Obrony Narodowej

sprawuje nadzór nad:

• gospodarką finansową;
• polityką kadrową;
• jednostkami kontroli

gospodarczo-finansowej;

• jednostkami kontroli

wyszkolenia i gotowości
bojowej sił zbrojnych;

• działalnością obsługi prawnej;
• kontaktami

międzynarodowymi;

• duszpasterstwem wojskowym.

Bogdan
Klich

STANY ZJEDNOCZONE

Departament Obrony składa się

z: biura sekretarza obrony,
połączonych szefów sztabów,
sztabu połączonego, agencji
obrony, departamentu obronnych
działań polowych,
departamentów armii, marynarki
i sił lotniczych, zintegrowanych
wydzielonych dowództw
operacyjnych oraz innych biur,
agencji i dowództw.

Robert Michael
Gates

STANY ZJEDNOCZONE

• Sekretarz obrony posiada „władzę, kierownictwo
i kontrolę nad Departamentem Obrony” .

Sekretarz Obrony pełni trzy główne funkcje:

• jest faktycznym zastępcą głównodowodzącego

amerykańskich sił zbrojnych i pierwszym ogniwem w
łańcuchu przekazywania poleceń prezydenta.

• przedstawia prezydentowi propozycje dotyczące

wydatków na cele wojskowe, określa potencjał sił
zbrojnych i kierunki ich rozbudowy, program badań
naukowych i wyposażenia sił zbrojnych, stan
gotowości bojowej i rozmieszczenia.

• kieruje podległym departamentem oraz

departamentami poszczególnych rodzajów sił
zbrojnych.

FRANCJA

• Minister obrony- kieruje polityką obrony

militarnej: organizacją i rozwojem sił
zbrojnych, rekrutacją, zarządzaniem
zasobami ludzkimi, uzbrojeniem,
infrastrukturą.

• Odpowiedzialny on jest za

opracowywanie koncepcji struktur
organizacyjnych i użycia sił zbrojnych
oraz za gotowość bojową

i mobilizacyjną wojsk, a także za

rozbudowę niezbędnej dla nich
infrastruktury.

Jean-
Louis
Georgel
in

WIELKA BRYTANIA

Nominalnym naczelnym

wodzem Brytyjskich Sił
Zbrojnych jest
monarcha, który
realizuje swoje
kompetencje poprzez
Radę Obrony (Defence
Council) z ministrem
obrony na czele. De
facto zwierzchnikiem sił
zbrojnych jest premier.

Liam Fox

WIELKA BRYTANIA

Minister obrony narodowej odpowiada

za przygotowanie do realizacji polityki
obronnej państwa, rozwój i utrzymanie
gotowości bojowej sił zbrojnych,
politykę finansową, zaopatrzenie,
logistykę, zakupy sprzętu i uzbrojenia,
politykę personalną, a także
zabezpieczenie socjalne żołnierzy i
pracowników wojska.

NIEMCY

Ministerstwo obrony dzieli się na trzy piony:
• wojskowy- siły lądowe, powietrzne i morskie

oraz służba sanitarno-medyczna. Na jego czele
stoi inspektor generalny Bundeswehry.

• zbrojeniowy - zajmuje się zaopatrzeniem

materiałowo-technicznym i uzbrojeniem armii.

• administracyjno-prawny- zarządza sprawami

administracji wojskowej, finansami, sprawami
personalnymi, prawnymi, zakwaterowania,
nieruchomości, budownictwa i socjalnymi.

NIEMCY

Minister Obrony odpowiada za :
• całokształt polityki wojskowej,
• jakość i funkcjonowanie struktur

organizacyjnych armii,

• problematykę społeczno- polityczną

i administracyjną wiążącą się z
wojskiem i obronnością państwa.

• stan uzbrojenia, wyszkolenia,

gotowość bojową armii,

• rozbudowę niezbędnej do jej

działania infrastruktury.

Thomas de
Maiziere

SZWAJCARIA

Siły zbrojne w czasie pokoju podlegają

Zgromadzeniu Związkowemu. To on
sprawuje zasadnicze funkcje w zakresie
kierowania obronnością państwa. W okresie
zagrożenia państwa lub wojny parlament
decyduje o mobilizacji i na wniosek Rady
Związkowej mianuje naczelnego dowódcę, z
jednoczesnym nadaniem mu stopnia
generalskiego. Rada Związkowa określa
ogólne zadania dla sił zbrojnych.

DEMOKRATYCZNA KONTROLA

NAD SIŁAMI ZBROJNYMI

Władze cywilne rozstrzygają o

założeniach polityki bezpieczeństwa
i obronny państwa, określają
doktrynę (bezpieczeństwa i
obronności), ustalają wysokość
wydatków obronnych (w tym
wojskowych). Ustalają też rozmiary
(liczebność) sił zbrojnych, ich
generalny skład oraz podstawowe
zasady ich organizacji i
funkcjonowania.

W literaturze przedmiotu wyróżnia się

dwa klasyczne podejścia, dwa typy
sprawowania kontroli nad armią,
mianowicie:

• całkowity rozdział między

społeczeństwem a profesjonalną armią -
podejście reprezentowane przez S.
Huntingtona;

• tworzenie wymiaru obywatelsko-

militarnego przez „militaryzację"
społeczeństwa i „ucywilnianie" armii -
podejście reprezentowane przez J. von
Dorna.

SPRAWOWANIE KONTROLI

• Kontrola obiektywna zakłada ścisły rozdział

kompetencji i władzy między instytucjami
cywilnymi i wojskowymi.

• Kontrola subiektywna cechuje się z jednej

strony głębszą ingerencją czynników
cywilnych w sferę wojskową, z drugiej zaś
większym udziałem wojskowych w
formułowaniu polityki obronnej czy nawet
polityki bezpieczeństwa. W tym modelu
bardziej widoczna jest obecność cywilów w
strukturach bądź przy strukturach wojska.

SPRAWOWANIE KONTROLI NAD

ARMIĄ

•Tytuł zwierzchnika sił zbrojnych przysługuje z reguły głowie

państwa; jednak rzeczywiste uprawnienia w zakresie
zwierzchnictwa uzależnione się od konkretnego systemu
politycznego.

•W monarchiach parlamentarnych zwierzchnikiem sił zbrojnych, a

niekiedy naczelnym dowódcą, jest zazwyczaj (choć nie zawsze) król.
Jego rzeczywiste kompetencje są jednak z reguły niewielkie,
niekiedy wręcz symboliczne. Istotne różnice kompetencyjne
występują w systemach, w których głowami państwa są prezydenci.
W systemach stricte prezydenckich prezydent łączy funkcje głowy
państwa, szefa rządu i naczelnego dowódcy sił zbrojnych

•W systemach mieszanych „półprezydenckich”, prezydent jest z

reguły zwierzchnikiem sił zbrojnych.

•W systemach parlamentarno-gabinetowych uprawnienia

prezydenta są niewielkie, wręcz znikome. Zwierzchnictwo,
naczelne dowództwo sprawuje w nich premier (kanclerz).

SKUTECZNA KONTROLA WG

Z.TREJNISA:

•istnienie jednoznacznych konstytucyjnych prawnych ram określających

podstawowe relacje między państwem a siłami zbrojnymi;

• hierarchiczna odpowiedzialność wojska przed prezydentem (najwyższym

zwierzchnikiem, naczelnym dowódcą), premierem, ministrem obrony
narodowej, którzy odpowiadają za kierowanie wojskiem i nadzorowanie
jego działalności;

•znacząca rola parlamentu polegająca na uchwalaniu aktów prawnych

regulujących kwestie bezpieczeństwa i obronności państwa, wpływaniu
na formułowanie strategii bezpieczeństwa oraz przejrzystość w zakresie
polityki bezpieczeństwa i obrony, a także zatwierdzaniu budżetu
wojskowego i kontroli wydatków;

•dobrze wyszkolone wojsko, cieszące się szacunkiem oraz uznające zasady

cywilnej kontroli nad armią, w tym zasadę neutralności politycznej;

• istnienie w społeczeństwie zrozumienia dla problematyki obronności

państwa

i konsensusu w sprawie roli i misji wojska;
•funkcjonowanie umiarkowanego komponentu pozarządowego w ramach

tzw. strategicznych wspólnot uczestniczących w publicznej debacie na
temat polityki bezpieczeństwa i obrony państwa.