Od ITO do WTO – próby regulacji

handlu po II wojnie światowej.

Polska w GATT/WTO

Karolina Bartos

Anna Sierka

Współcześnie na handel międzynarodowy, jego

wielkość, kierunki i strukturę wpływają następujące

czynniki: polityka państwa, potrzeby gospodarcze,

popyt na pewne towary i usługi, a także

wymienialność waluty krajowej na zagraniczne,

upodobania oraz gusty społeczeństwa.

WPROWADZENIE DO

HANDLU

MIĘDZYNARODOWEGO

W historii gospodarczej świata pojawiały się różne poglądy i

tendencje we wzajemnych stosunkach handlowych

pomiędzy państwami. Istniały poglądy, gdzie państwo ma

być regulatorem handlu, ale także i takie, które

pozostawiały mechanizm regulacyjny wolnemu rynkowi. W

okresie międzywojennym, pojawiła się polityka

protekcjonizmu państwowego, mająca na celu ochronę

niektórych branż własnego przemysłu czy rolnictwa, a także

zachowanie miejsc pracy dla mieszkańców danego kraju.

HANDEL

MIĘDZYNARODOWY PO II

WOJNIE ŚWIATOWEJ

Po II wojnie światowej świat był podzielony na kraje

kapitalistyczne gdzie funkcjonował wolny rynek, i kraje

obozu socjalistycznego, gdzie panowała gospodarka

nakazowa, centralnie przez państwo planowana i

zarządzana. Podział ten i różnice polityczne doprowadziły

do zamknięcia się tych dwóch bloków na siebie.

Ograniczono współpracę do minimum, zahamowano

przepływ nowych technologii, powstała tzw. "żelazna

kurtyna". Żelazna kurtyna spowodowała prawie

całkowite ograniczenie kontaktów międzynarodowych

pomiędzy dwoma powstałymi blokami państw poprzez

restrykcyjną politykę państwa. Kraje Europy Wschodniej i

Środkowej popadły w fazę kryzysu gospodarczego

spowodowanego małą efektywnością gospodarki

centralnie planowanej. Po upadku "żelaznej kurtyny" z

biegiem w wyniku reform gospodarczych i regulacji

międzynarodowych handel zagraniczny coraz bardziej się

liberalizował. Ciągle jeszcze jednak istnieją na świecie

państwa, czy grupy państw w których wymiana handlowa

jest utrudniona, czy to z przyczyn gospodarczych czy

politycznych.

Powstały także zamknięte rynki wewnętrzne w wyniku

tworzenia różnego rodzaju związków i organizacji między

państwami takich jak np. w obrębie Unii w skutek szeregu

regulacji i stosowanych narzędzi prawnych, które chronią

jej rynek wewnętrzny przed zbyt dużym importem.

Znaczenie handlu zagranicznego zmienia się wraz z

rozwojem gospodarczym świata i jego poszczególnych

państw. Kraje słabo rozwinięte, które do tej pory były

eksporterem surowców, w wyniku doskonalenia swoich

gospodarek, wdrażania nowych technologii stają się

eksporterami półproduktów bądź też gotowych wyrobów,

co zmienia ich wpływy z handlu zagranicznego i powoduje

dalszy rozwój. Niektóre z nich stają się potentatami w

zakresie tzw. nowych technologii.

Międzynarodowa

Organizacja Handlu

(International Trade

Organization, ITO)



Z inicjatywą utworzenia ITO wystąpiły w 1946 r.

Stany Zjednoczone zainteresowane liberalizacja
handlu międzynarodowego. Wyszły one zwycięsko z II
wojny światowej ze znacznie rozbudowanym
potencjałem przemysłowym. Po przekształceniu tego
potencjału z produkcji wojskowej na cywilną Stany
Zjednoczone stanęły w obliczu trudności ze zbytem.
Rynek amerykański okazał się bowiem za mały, stąd
też zainteresowanie eksportem. Europa (podobnie jak
inne regiony) zakończyła II wojnę światową
zniszczona, z nieograniczonymi potrzebami, ale
niewielkimi możliwościami eksportowymi.
Zrównoważenie bilansu płatniczego wymagało więc
od krajów europejskich ścisłej kontroli
administracyjnej importu i wspomagania eksportu.

Cele ITO

 Powszechna liberalizacja handlu
międzynarodowego

Zniesienie wszelkich form dyskryminacji

Zapewnienie wszystkim krajom wolnego i równego
dostępu do rynku zbytu i surowców

ITO – konferencja w

Hawanie

Na zwołanej w Hawanie konferencji

międzynarodowej (trwającej od listopada 1947 r.

do marca 1948 r.) z udziałem 56 państw

opracowano Statut Międzynarodowej

Organizacji Handlu (zwany kartą Hawańską)

oraz sformułowano podstawowe zasady rozwoju

międzynarodowych stosunków gospodarczych, w

tym zasady zawierania międzynarodowych

porozumień towarowych i zasady polityki

handlowej. (podpisany 24 marca 1948 r. przez 54

uczestników konferencji bez Argentyny i Polski).

Ratyfikowała go jednak tylko Liberia . Przyczyną

były sprzeczne interesy handlowe, zwłaszcza

między Stanami Zjednoczonymi, a pozostałymi

sygnatariuszami karty. Na liberalizację handlu

międzynarodowego w skali ogólnoświatowej było

wówczas zdecydowanie za wcześnie.

Proces tworzenia ITO

 procesowi tworzenia ITO towarzyszyły negocjacje
(odbyły się w 1947 r. w Genewie)

 dotyczyły obniżek ceł na najważniejsze towary

 zostały uzgodnione listy tzw. koncesji taryfowych

 uzyskane wzajemne ustępstwa sprawiły, że mimo
niewprowadzenia w życie zasad ITO zawarto Układ
Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu ( uchwalony
30 października 1947 r., a wszedł w życie 1 stycznia
1948 r. po podpisaniu przez najważniejszych
uczestników handlu międzynarodowego.

20 października 1947 roku został podpisany Układ Ogólny w

Sprawie Ceł i Handlu, który mimo tymczasowego charakteru,

przez 50 lat wyznaczał przebieg rozwoju handlu

międzynarodowego. Tymczasowy, ponieważ miał być jednym z

filarów powojennego międzynarodowego systemu

ekonomicznego. GATT traktowane było jako porozumienie

tymczasowe, obowiązujące do czasu utworzenia ITO

(Międzynarodowej Organizacji Handlowej)

W chwili utworzenia do GATT przystąpiło 20 krajów. W okresie

ustanowienia WTO, w 1995 roku GATT już był instytucją o prawie

uniwersalnym zasięgu, liczącą 128 członków (nie sygnatariuszy,

bo nie był organizacją) zwyczajnych i 20 potencjalnych

oczekujących na akces. Obecnie ma 153 państwa.

GATT (General Agreement on

Tariffs and Trade)

CELE GATT

Celem GATT było podejmowanie działań
zmierzających do:

 liberalizacji handlu międzynarodowego poprzez

obniżanie ceł i znoszenie innych przeszkód
handlowych

 wyeliminowanie dyskryminacji w tym handlu

Miało to zapewnić stabilne podstawy rozwoju

handlu światowego i wzrostu gospodarczego,

a przez to sprzyjać podniesieniu dobrobytu

poszczególnych krajów oraz pełnemu

wykorzystaniu zasobów światowych.

Zasada wzajemności – obustronny charakter
ustępstw w dziedzinie ułatwień dostępu do swego
rynku.

Jedyne odstępstwo od tej reguły to system GSP
(Zgeneralizowany System Preferencji Celnych);

 Polegają one najczęściej na zastosowaniu niższych
stawek celnych w imporcie z krajów rozwijających się
niż z krajów pozostałych.

Zasady GATT

Zasada niedyskryminacji – jednakowe traktowanie
przez każdy kraj członkowski wszystkich partnerów
należących do GATT

- Klauzula największego uprzywilejowania KNU
– obniżenie taryfy celnej w stosunku do jednego z
partnerów musi spowodować taką samą redukcję w
stosunku do innych krajów.

- Klauzula narodowa – towary pochodzące z
zagranicy nie mogą być na danym rynku traktowane
gorzej od produktów krajowych.

Głównym instrumentem liberalizacji handlu
międzynarodowego prowadzonego przez GATT stały
się organizowane, co pewien czas wielostronne
negocjacje handlowe tzw. rundy. Takich rund rokowań
wielostronnych odbyło się w GATT osiem:

Pierwsza runda w Genewie 1947
Druga runda w Annecy 1949
Trzecia runda w Torquay 1951
Czwarta runda w Genewie 1965
Piąta runda tzw. Runda Dillona 1960-1962
Szósta tzw. Runda Kennedy’ego 1964-1967
Siódma runda tzw. Runda Tokijska 1973-1979
Ósma runda tzw. Runda Urugwajska 1986-1994

Rundy GATT

Zalety GATT

rozwój handlu międzynarodowego

redukcja wszelkich barier

liberalizacja handlu

hamowanie tendencji protekcjonistycznych

Wady GATT

niemoc organizacji wobec łamania zasad GATT
przez państwa członkowskie

negocjacje w ramach GATT nie dotyczyły
wszystkich artykułów i grup towarowych

nie uwzględniał potrzeb krajów słabo
rozwiniętych

wielkie mocarstwa łamały zasady

powstanie korporacji utrudniających dostęp do
rynku

Polska w GATT

1947 r. – 23 kraje podpisały „tymczasowy”
układ, zwany GATT (General Agreement on
Tariffs and Trade – Układ Ogólny w sprawie
Handlu i Ceł)

Lata 50-te – Polska wyraziła ochotę
wstąpienia do GATT (negocjacje trwały aż do
1967 r.)

Polska w GATT c.d.

Polska jest stroną Układu GATT od 1967 roku. Do
końca Rundy Urugwajskiej status Polski był
nietypowy. Jako kraj o gospodarce centralnie
planowanej i cenach, które nie były kształtowane
przez rynek oraz nie posiadający taryfy celnej,
Polska musiała udzielić koncesji na rzecz
pozostałych krajów - stron Układu GATT w postaci
zobowiązania się do powiększania importu z tych
krajów o 7 % rocznie z czego nie zawsze,
szczególnie w latach osiemdziesiątych, mogła się
wywiązać. Również, z powodu istniejącego systemu
cen, polskie towary traktowane były mniej
korzystnie w przypadku postępowania
antydumpingowego.

World Trade Organization

Lokalizacja: Geneva, Switzerland

Działa od: 1 stycznia 1995 GATT został

zastąpiony WTO

Powołana na: Runda Urugwajska (Uruguay

Round

negotiations (1986-94))  

Członkowie: 153 kraje (23 lipiec 2008)

Budżet: 196 million Swiss francs for 2011

Sekretariat: 640 osób

Dyrektor generalny: Pascal Lamy (Director-

General)

Funkcje WTO

Funkcje:

 czuwa nad wdrażaniem i przestrzeganiem
wszystkich obowiązujących postanowień

 stanowi forum do negocjacji mających na celu
liberalizację handlu,

 służy pomocą w rozstrzyganiu sporów handlowych,

 dokonuje przeglądu polityki handlowej
sygnatariuszy,

 stanowi wsparcie dla krajów rozwijających się,

 współpracuje z innymi organizacjami
gospodarczymi, głównie MFW i Bankiem
Światowym. 

Cele WTO

 sprzyjanie rozwojowi gospodarki i handlu

 podniesienie poziomu życia

 zapewnienie w pełni zatrudnienia i wzrostu
prawdziwych dochodów

 racjonalne wykorzystanie zasobów światowych

zwiększenie produkcji i podniesienie usług zgodnie z
celem trwałego rozwoju

podpisywanie wzajemnie korzystnych porozumień

masowe obniżanie i likwidowanie ceł oraz barier
handlowych

likwidacja dyskryminacji w obrotach

międzynarodowych

WTO

Mechanizm rozstrzygania

sporów

Kraj członkowski zgłasza wniosek o rozpoczęcie

postępowania

Etap I –

konsultacje i mediacje (do 60 dni)

Etap II –

powołanie panelu niezależnych ekspertów

przez DSB

Etap III –

działalność panelu: zbadanie sprawy,

spotkania,

wydanie raportu (do 9 miesięcy)

Etap IV –

DSB zatwierdza raport (do 60 dni) +

ewentualne postępowanie odwoławcze (do 90 dni)

Etap V –

wprowadzenie w życie w „rozsądnym

terminie”; możliwość podjęcia działań retorsyjnych w

wysokości określonej przez DSB

Polska w WTO

Polska stała się członkiem

Światowej Organizacji

Handlu (WTO)

1 lipca 1995 roku

Z punktu widzenia Polski

układ ten miał przede

wszystkim:

 ułatwić wzrost wymiany handlowej;

 zwiększyć stabilność reguł gospodarczych;

 zwiększyć atrakcyjność Polski dla inwestorów

zagranicznych;

 zapewnić bezpieczeństwo polityczne kraju;

 zagwarantować pokój zewnętrzny.

Członkostwo Polski w prestiżowym klubie

najbardziej rozwiniętych gospodarczo państw świata

było konkretnym dowodem ekonomicznej i

gospodarczej stabilności naszego kraju i uznania

przez inne kraje postępu przeprowadzanych reform.

Po przystąpieniu do UE Polska pozostała członkiem

WTO nie prowadząc jednak na jej forum swojej

samodzielnej polityki.

Przedstawiciele Polski i pozostałych krajów

członkowskich UE są jednak obecni na sesjach

organów WTO obserwując ich przebieg; uczestnicząc

w konsultacjach z przedstawicielami Komisji

Europejskiej.

GATT a WTO

 GATT miał charakter tymczasowy (porozumienie),

WTO ma charakter trwały (organizacja)
 GATT nie był ratyfikowany przez kraje, WTO –

była
 Podmiotami GATT były „układające się strony”,

podmiotami WTO są „państwa członkowskie”
 GATT zajmował się przede wszystkim wymianą

towarową, WTO ma znacznie szerszy zakres

przedmiotowy
 sprawniejszy system rozstrzygania sporów w

WTO
 obecnie GATT jest tylko jednym z filarów WTO

OEEC (Europejska organizacja współpracy

gospodarczej). Jej cel to likwidacja barier w handlu

międzynarodowym, głównie ograniczeń ilościowych.

Jej członkami było 18 krajów europejskich, w 1960

roku zmieniła się w OECD (organizację współpracy i

rozwoju gospodarczego). Jej cel to rozwój współpracy

gospodarczej. Jej członkowie to 18 krajów

europejskich, USA i Kanada.

OEEC kładła nacisk na likwidację barier, a OECD

kładzie nacisk na rozwój współpracy gospodarczej

OEEC

Cele OECD

 

 osiągnięcie możliwie najwyższego wzrostu

gospodarczego, zatrudnienia i stopy życiowej w

państwach członkowskich, przy utrzymaniu ich

stabilności finansowej oraz

 rozwijanie współpracy gospodarczej z innymi

krajami

.