We wszystkich okresach starożytnej Grecji istniała rodzina
monogamiczna i patriarchat. Grecy zawsze przestrzegali monogamii
i twierdzili że wprowadzenie do domu wielu żon jest zwyczajem
barbarzyńskim i niegodnym Greka zaś patriarchat polegał na tym,
że ojciec miał nieograniczoną władzę nad dziećmi które uznawał za
własne. W pierwszych okresach państwowości greckiej żona dzieliła
się z obowiązkami z mężem. Do obowiązku żony należało
wychowanie dzieci, oraz zarządzanie gospodarstwem domowym a
mąż brał czynny udział w życiu państwowym. Grecy mieli wspólny
pogląd na małżeństwo monogamiczne. Zadaniem i celem
małżeństwa było przysporzenie państwu obywateli którzy
przyjmowali po swych ojcach obowiązki wobec państwa w zakresie
obrony i bezpieczeństwa. Drugi zaś przyświecał cel osobisty i
moralny jako oparcie i pomoc w dzieciach na starość, a także
obowiązki względem rodziny i rodu a oraz przodków których
obdarzono należną szacunkiem i czcią.
Główną formą w rodzinie greckiej był ród który składał się z
żywych i umarłych członków rodziny i dlatego właśnie głowa
rodu pozostawała tymczasowym strażnikiem ojcowizny i jej
kultów domowych, a zasadniczą zaś część majątku, rodziny
wraz z kultem przodków przekazywano z pokolenia na
pokolenie. Wreszcie małżeństwu przyświecał cel osobisty czyli
oparcia w dzieciach na starość.
Rodzina dla Starożytnych Greków to osoby połączone więzami
krwi, powinowactwa albo przez małżeństwo, które zamieszkują
wspólny dom bądź też grono krewnych z którymi utrzymuje
regularny kontakt, choć nie mieszkają razem. Do rodziny
czasem zaliczano osoby które nie są spokrewnione ze sobą ani
więzami krwi ani małżeństwem którzy nie zamieszkiwali ze
sobą.
W węższym znaczeniu rodzina składała się z mężczyzn kobiet i
dzieci spokrewnionych przez więzy krwi, małżeństwo lub
adopcje. Rodzina w naszym rozumieniu złożona z mężczyzn,
kobiet i dzieci, miała charakter prywatny i intymny, przy czym
w centrum rodziny nie znajdowała się matka lecz ojciec jego
syn czyli sukcesor. W Starożytnej Grecji uważano że Grek ,
Ateńczyk był członkiem trzech rodzin naraz; po pierwsze
politycznej, -wielkiej rodziny, po drugie – złożonej z najbliższych
męskich krewnych, po trzecie - męskich i żeńskich krewnych i
potomków.
W starożytnym Rzymie rodzina stanowiła silną komórkę społeczną w
której władzę miał tylko ojciec W skład rzymskiej rodziny wchodzili
ojciec ( pater familias) matka (mater familias) i dzieci.
W rodzinie rzymskiej ojciec traktowany był jako głowa rodziny. Matka
kierowała gospodarstwem i zajmuje się wychowaniem dzieci nie
dysponowała tak jak kobieta w Grecji prawami obywatelskimi była
oddalano od spraw państwowych. Kobieta w tym okresie brała udział
w spotkaniach na przyjęciach, ucztach co w Grecji było niemożliwe.
Wedle wierzeń rzymskich nad dzieckiem czuwało dużo bóstw i każde
bóstwo miało piecze w każdym momencie życia dziecka. Te bóstwa
troszczyły się o dzieci od maleńkości do siódmego roku życia.
Rzymianie mieli piastunki do dzieci, a najczęściej to były Greczynki
ponieważ dzieci uczyły się języka greckiego Piastunki miały za
zadanie ułożyć dzieci do łóżek i usypiać piosenkami i kołysankami.
Małżeństwo w Starożytnym Rzymie opierało się na wzajemnej
zależności męża i żony i powiązaniu ich wspólnej odpowiedzialności i
uprawnień.
W Rzymie istniały dwie formy prawne zawierania małżeństw:
połączona przejście kobiety z spod władzy ojca pod władzę
męża i przyjęciem przez jego rodzinę
bez przejścia pod władzę męża. Kobieta jest mężatką ale ona
jest zależna od swojego ojca nie traciła kontaktu z
najbliższymi. Podstawą tego związku jest obustronne wyrażenie
zgody na współżycie małżeńskie. Rozwiązanie takiego
małżeństwa nie wymagał postępowania prawnego
Około V wieku polskie ziemie były zamieszkiwane przez plemiona
Serbów, Chorwatów a także Obodrytów. Podczas wędrówki ludów
przeniosły się one w inne miejsca. Pozostała ludność na ziemiach
polskich utworzyła w VII – VIII wieku małe organizacje plemienne.
Należały one do grupy Słowian zachodnich. Obecnie do grupy tej
przynależą narody; czeski, polski, serbsko-łużycki i słowacki.
Sporządzony w połowie IX wieku w państwie frankijskim spis plemion
słowiańskich (tzw. Geograf Bawarski) wymieniał wśród najbardziej
znaczących między innymi: Goplan, Lędzian (Lędziców), Ślężan,
Opolan, Wiślan. Uzupełniając te wiadomości innymi danymi na
dzisiejszych ziemiach polskich możemy wyróżnić następujące
plemiona: nad Wartą i Notecią Polanie, na wschód od nich
zamieszkiwali Goplanie, na Pomorzu Pyrzyczanie i Wolinianie, nad
środkową Wisłą i dolnym Bugiem Mazowszanie nad górną Wisłą
Wiślanie, na wschód od nich Lędzice, na Śląsku Dziadoszanie,
Ślężanie, Opolanie i Gołęszyce.
W IX wieku rozpoczął się proces łączenia plemion w całośći. Tutaj właśnie
powstały dwa silne plemiona czyli Wiślan i Polan, Wiślanie w Małopolsce a
Polanie w Wielkopolsce. Państwo Polan było umiejscowione na północy w
Wielkopolsce. Jego początki nie były nam znane.. Wg tradycji dworskiej
zostały spisane w XII wieku przez kronikarza Galla Anonima. Mieszko był
czwartym i jednocześnie pierwszym władcą Polan. Rządząca państwem
dynastia otrzymała miano Piastów. Podstawą państwa Polan była
Wielkopolska lub być może część Gniezna. Władca państwa Polan
rozszerzył terytorium państwa podbijając terytorium plemion z Polanami.
Państwo Mieszka graniczyło z Prusami , Rusią i Wieletami, w jego
granicach znajdowało się już w tym okresie Mazowsze, Pomorze Gdańskie
i prawdopodobnie Ziemia Lubuska. Przyjęcie chrztu przez Mieszka był
najważniejszą decyzją w państwie. Chrystianizacja pogańskich plemion
słowiańskich stanowiła jeden ważnych motywów ich ekspansji. Mieszko
miał na uwadze że może dojść do konfliktu z cesarstwem, był dodatkowo
wsparty motywami religijnymi którą zakończył jego klęskę.
W 965 roku poślubił księżniczkę czeską Dobrawę właśnie za
pośrednictwem Czech dokonał chrztu Polski. W 966 roku Mieszka
wziął chrzest w Ratyzbonie która była siedzibą biskupa religijnego
zwierzchnika księstwa czeskiego. Wraz z Mieszkiem chrześcijaństwo
przyjął dwór i została ochrzczona ludność. Ziemie polskie uzyskały
pozycje biskupstwa misyjnego , który był zależny Stolicy
Apostolskiej. Pierwszym biskupem był Jordan a potem urząd przejął
Unger. Biskupstwo misyjne był rozwiązaniem przejściowym potem
biskupstwo musiało być regularne. Chrzest wzmocnił stanowisko
Mieszka w kraju odebrać pretekst margrabiom niemieckim do
wypraw na pogańskie tereny. Przyjęcie chrześcijaństwa połączyć ze
sobą ziemie polskie Polan. Hierarchia w Kościele przedstawiała
zarodek nowoczesnej administracji i niosła ze sobą nowoczesne
formy organizacji państwa .Duchowieństwo było wsparciem państwa
od którego byli uzależnieni.
Charakterystyczna dla rodziny buła tutaj mocna pozycja mężczyzny, to
on był jej kierownikiem. Kobieta natomiast albo jako córka
wychodziła z rodziny, albo jako żona jednego z jej członków była do
niej przyjmowana. Trudno jest powiedzieć coś na temat doboru
współmałżonka w tamtych czasach. Niektóre źródła mówią o dużej
swobodzie, a nawet inicjatywie dziewcząt w tym zakresie. Ibrahim
Ibn Jakub, mówi o tym, że krótkotrwałe związki przedmałżeńskie były
powszechne, często podejmowane z inicjatywy dziewcząt. Można
stwierdzić, że najbardziej pożądaną kandydatką na żonę w tamtym
okresie była dziewczyna, która miała dziecko. Bowiem głównym
zadaniem żony było urodzenie mężowi potomstwa, sadzono, że ta
która ma już dziecko zapewne urodzi także następne.
Zdarzało się także, że ojciec chłopca płacił rodzicom dziewczyny
wysoki dar ślubny, co było przejawem istnienia małżeństwa przez
zakup. Z niektórych tekstów można także się dowiedzieć, że wśród
niektórych pogańskich plemion ruskich praktykowano małżeństwa
przez porwanie. Wśród plemion polskich dominowało małżeństwo, w
którym dziewczyna przychodziła do rodziny męża po zapłaceniu za
nią daru ślubne
Wiązało się to z gorszą pozycją żony w rodzinie, która była
własnością męża. Dlatego też niekiedy następowało zjawisko
dobrowolnej śmierci wdów, które wynikało z przekonania, że
żona powinna towarzyszyć mężowi także po śmierci. Bardzo
surowa karana była niewierność żon. Żona miała być wierna
gdyż:
- była własnością męża
- jej głównym zadaniem było urodzenie mężowi dzieci, w ten
sposób dbano o zabezpieczenie się przed obcą krwią w
rodzinie.
Z powodu bezpłodności kobiety łatwo było doprowadzić do
rozwodu.
W epoce wczesnopiastowskiej rodzina nie liczyła zbyt wielu członków,
nieczęsto zdarzały się rodziny wielodzietne, regułą było dwoje, troje
dzieci. Nie ma zbyt wielu informacji na temat tego, jak wychowywano
dzieci. Najmłodszymi zajmowali się matki, natomiast młodzi
potomkowie w książęcych rodach przyzwyczajani byli do zajęć
rycerskich, uczestniczyli w łowach i wyprawach wojennych. Istniała
także instytucja opiekuna, któremu rodzice oddawali synów na
wychowanie. Nie było różnicy pomiędzy dziećmi ślubnymi, a
nieślubnymi, mieli równe prawa. Po przyjęciu chrześcijaństwa kształt
rodziny uległ zmianie. W X wieku ideologowie chrześcijańscy głosili, że
to kobieta spowodowała wszystkie klęski ludzkości, widzieli w niej
wszelkie zło, narzędzie szatana. Wydawało się, że obniży to pozycję
kobiety w rodzinie, tak się jednak nie stało. Kościół zniósł wielożeństwo,
co spowodowało, że pozycja żony zbliżyła się do pozycji męża.
Instytucje małżeństwa zostały objęte opieką. Śluby kościelne w tym
okresie nie były obowiązujące, poddawali się nim wyłącznie panujący.
Kościół stworzył model rodziny chrześcijańskiej, który widoczny jest w
żywocie św. Wojciecha. Jego ojciec opisany jest jako mąż bogaty i
możny, sprawiedliwy, pełen miłosierdzia, przestrzegał on bożych
nakazów, był posłuszny kapłanom, przyjacielem ubogich. Natomiast
matka mimo posiadanego bogactwa nie ceniła go, słuchała słowa
bożego i postępowała zgodnie z nim, oddawała się postom i modlitwom,
opiekowała się sierotami i wdowami. Obydwoje byli ludźmi cenionymi i
szanowanymi.
Chrześcijaństwo najbardziej zmieniło model rodziny
wśród najmożniejszych. To właśnie oni w czasach pogańskich
mogli pozwolić sobie na większą liczbę żon, i to właśnie wśród
nich najszybciej przyjęto wpływy chrześcijaństwa. W całym
społeczeństwie zmiany te następowały powoli, wpływ na nie
miała nie tylko ideologia lecz przede wszystkim zmiany społeczne
i gospodarcze. Wśród ludności wiejskiej długo istniała organizacja
rodowa. W średniowieczu jednak rody nie miały już dawnego
znaczenia gospodarczego, nie były jednostką gospodarczą
uprawiającą wspólne gospodarstwo.
W pełnym średniowieczu rodzina była podstawową jednostką
gospodarczą i społeczną. Czasami zachowywała jeszcze poczucie
przynależności do większych rodów, szczególnie wśród rycerstwa.
Coraz bardziej jednak to właśnie rodzina wysuwała się na
pierwszy plan, zwłaszcza wśród zależnych warstw społecznych.
Ród nie był już potrzebny, ludność coraz częściej była zmuszana
do zmiany miejsca zamieszkania i pracy co uniemożliwiało
kontynuowanie tradycji. Wśród ubogiego rycerstwa kilka rodzin
podstawowych gospodarowało we wspólnym majątku.
Gdy w skład wielkiej rodziny wchodził ojciec z synami, był on
wymieniany jako pierwszy, zazwyczaj tylko on bywał określany
imieniem. Prawdopodobnie to on był kierownikiem jednostki
produkcyjnej, którą była rodzina. Za istnieniem wielkiej rodziny
przemawiały względy gospodarcze, takie jak ubóstwo nie
pozwalające dzielić majątku, czy też mniejsze czynsze i daniny
płacone przez członków. Pomimo tego coraz częściej zaczęły
wyodrębniać się rodziny podstawowe zapewniające swym
członkom większą niezależność.
Wyraźniej było widać wpływy kościoła w zwyczajach związanych z
zawieraniem małżeństw. Umacniał trwałość małżeństwa, walcząc
z jego zrywaniem. W przypadku zawarcia kolejnego małżeństwa,
gdy poprzednia żona nadal żyła groziła surowa kara. Kościół
zwracał także uwagę na pełną dobrowolność małżeństw. Było ta
jednak nadal trudne do spełnienia, gdyż polski zwyczaj wymagał
zgody rodziców na małżeństwo córki. Przyczyniło się to jednak do
likwidacji porwań, ślub nie mógł być udzielony gdy wcześniej
dziewczyna nie została zwrócona rodzicom i sama nie wyraziła na
to zgody. Powszechne było natomiast małżeństwo zawierane za
obustronnym porozumieniem, gdzie dziewczynę reprezentowali
jej opiekunowie, a mężczyznę jego ojciec. W tym przypadku
narzeczony musiał wnieść wiano, a dziewczyna otrzymywała od
opiekunów posag, który był jej osobistym majątkiem.
Rodzina pełnego średniowiecza to nadal rodzina patriarchalna, jej
podstawowym żywicielem jest ojciec. To właśnie on kieruje całością
gospodarki i pracą na roli, która w tym okresie była podstawą
utrzymania, oraz majątkiem ziemskim. Pomimo tego pozycja
kobiety była wysoka, nastąpił wzrost jej roli związany ze wzrostem
kultu maryjnego w XII w. Zaczęły powstawać żeńskie zakony. W
klasztorze kobieta nie tylko mogła znaleźć schronienie, ale także
osiągnąć wysoką pozycję społeczną. Niekiedy ich pozycja była
przybliżona do pozycji książęcej. Sytuacja taka natomiast ciągle nie
miała jeszcze miejsca na dworze. Niektóre z kobiet były uznawane
nawet za wzory godne do naśladowania przez cały świat
chrześcijański, w żadnym poprzednim wieku nie było tak wysokiej
liczby świętych kobiet jak w XIII wieku. Duże znaczenie tutaj miała
także zachodnia poezja rycerska opiewające piękno i zalety kobiet.
Wzrost pozycji kobiety stawał się także widoczny w polityce.
Przedtem nigdy nie wysuwały się one na pierwszy plan, zawsze
działały za pośrednictwem mężczyzn, nie działały samodzielnie.
Natomiast w XIII w. sytuacja ta uległa zmianie, kobiety w pewnym
stopniu zaczęły sprawować władzę.
W Królestwie Polskim istniały rodziny składające się z rodziców,
dzieci i bliższych lub dalszych krewnych. Formą zawarcia
małżeństwa był często ślub kościelny. Podstawowym kryterium
doboru małżonków była równośc majątkowa, lecz to mąż zarządzał
wspólnym majątkiem, podejmując niepodzielnie wszysytkie decyzje,
choc zdarzało się, że samotne kobiety robiły to samodzielnie (wdowy,
jak i samotne panny). W XIV wieku nastąpił wzrost praw do
dziedziczenia, zwyciężyła zasada dziedziczenia tronu przez kobiety.
Pierwsza, która z tego prawa skorzystała była to Jadwiga, bowiem jej
matka była córką Władysława Łokietka. Mąż zarządzał majątkiem
żony ale tego majątku nie posiadał, korona zaś miała przypaśc
potomkom Jadwigi. Jako że ta umarła bezpotomnie, Jagiełło aby
utrzymac tron musiał ożeni się powtórnie. Rodzina męża, to krewni
agnacyjni, zaś żony to kognaci. Krewni obu stron mieli obowiązek
opiekowania się rodzinnymi sierotami.
W epoce czasów nowożytnych nastąpił spadek znaczenia
kobiety. Wpłynął na to rozwój prądów reformacyjnych i zanik
kultu maryjnego w krajach Europy. Silniejsze zainteresowanie
było Starym Testamentem ponieważ mogło wpłynąć na
znaczenie męża. Stary Testament ukazuje rodzinę
patriarchalną w którym o wszystkim decyduje mąż, a żona nie
ma nic do powiedzenia. Kobieta w Piśmie Świętym jest
symbolem wszelkiego zła, przeciwnie niż w Ewangelii w której
Maryja jest jedną z pozytywnych postaci. Nawrot do Starego
Testamentu był powrotem do patriarchatu. Władza ojca jest
bardzo silna ponieważ ma władzę nad małżonką i dziećmi. On
podejmuje decyzje o wyjściu za mąż córek ale też wymaga
posłuszeństwa od swych synów.
W ostatnich latach Rzeczypospolitej dużo rodzin miało charakter
rodzin z XIX wieku. Był to czas zaborów które był przygotowane przez
trzy europejskie państwa. Szczególny stopień zagrożenia
społecznego bytu narodowego, konieczność stawiania czoła zagładzie
kulturowej, a nawet biologicznej- były różnice w poszczególnych
dziesięcioleciach i na różnych obszarach rozczłonkowanego władztwa
zaborcze kraju. Przywiązanie narodu do ziemi języka i religii była
bardzo instynktowna lub bardziej świadoma która zależała od warstw
społecznych ale także wola przetrwania duchowego wyciągnęły
kulturę polską od zagłady. Ważną rolę jest rodzina i dom. Pomimo
usilnych zniszczenia korzeni kulturowych i tradycji patriotycznych
polska rodzina nie traciła tożsamości ale ją umacniała. Każde
pokolenie z okresu niewoli oddawało daninę krwi na służbę dla Polski i
właśnie w tych procesach należy dopatrzeć się przeniesienia rdzenia
narodowego który usadzał się w sferze prywatnej ale także rodzinnej.
Na kształt rodziny w XIX i na początku XX wieku wpływają
przemiany: polityczne, prawne, gospodarcze, społeczne i obyczajowe
ale także zróżnicowanie regionalne które wynikały z praw i wzorów
kulturowych. W rodzina polskiej zmniejszyła się rola głowy rodziny
czyli ojca. Więź między dziećmi a ojcem słabła, ponieważ dzieci nie
widywały się z nim, takim przykładem mogła być rodzina górnicza. W
połowie XIX wieku najczęściej rodziło się siedem dzieci a przy życiu
zostawała połowa. Czynnikiem który hamował rozrodczość był
późniejszy wiek biedniejszych dziewcząt które zawierały małżeństwa,
W rodzinie górniczej dzietność sięgała do piętnaściorga. Duża była
także ich umieralność, Na wsi zaistniało przekonanie, że małżeństwo
i urodzenie dzieci jest podstawowym obowiązkiem. Pełnoprawnym
członkiem rodziny było ojciec rodziny. Po I wojnie światowej nastąpiło
zmniejszenie dzietności na wsi a także większy w dużych miastach.
Zaczęły się pojawić zmiany w systemie wartości.
Duże znaczenia dla tej rodziny było liczne potomstwo które było
symbolem daru Bożego. W mieście rolę odgrywał pieniądz jak
system wartości. Dla inteligenta najwyższą wartością jest
wykształcenie, młodzież z rodziny inteligenckiej kończyła uczelnie
za granicą. Wśród rodziny robotniczej chcieli aby ich dzieci zdobyły
wykształcenie i miały możliwość awansu.
Omawiając zmieniającą się rodzinę na przełomie wieków należy
podkreślić, obecność między społeczeństwem a rodziną w danej
epoce. Za kształtowanie się rodziny uznaje się typ społeczeństwa,
poziom i także stopień rozwoju sił wytwórczych, układy
makrostruktur społecznych, ale też przemiany kulturowe.
Wyodrębnia się trzy stadia rozwoju rodziny które są związane z
trzema formami społeczeństw: preindustrialne. industrialne,
postindustrialne, w tych trzech społeczeństwach wyznaczane są
poziomy rozwoju ekonomicznego społecznego i kulturowego.
To rodzaj rodziny patriarchalnej, która była podporządkowana
ojcu. Rodzina w tym społeczeństwie miała warsztat produkcyjny
prowadzony przez głowę rodziny. Cechą rodziny to duża spójność
którą wyznaczają więzi rzeczowe jak również indywidualistyczne
tendencji członków. W tym okresie miała również cechy
instytucjonalne łączyły je więzi z mikrostrukturami społecznymi ale
też ze społecznością lokalną. Przynależność decydowała o statusie
społecznym członków. Rodzina w tej epoce była instytucją
ekonomiczną i opiekuńczo –socjalizacyjną. Ta właśnie rodzina
oparta była na podstawie ekonomicznej, występowała tutaj
wielodzietność i poddawana była religijnej kontroli. Członkowie
tych rodzin tworzyli grupę pracującą. Małżonki były zaangażowane
w działalność produkcyjną, a dzieci pracowały od młodych lat na
potrzeby rodziny.
Kobieta spełnia podstawowe obowiązki są to ; praca w domu -
kobiety pielęgnowały domowe ognisko i przygotowywały odzież
a także opiekowały się dziećmi i chorymi, istniała także różnica
między pracą w domu a zajęciami poza domem czyli
członkowie rodziny pracowali na rzecz innych osób. Wtedy
właśnie została wydzielona rola gospodyni w domu i głowy
rodziny. Kobiety miały zadania które były przeznaczone dla
mężczyzn. Mężczyźni mieli więcej możliwości dotyczące
zarobków poza rodziną byli zatrudniani w pełnym wymiarze w
zajęciach wymagających przygotowania zawodowego.
Kobietom pozostawało wykonywanie prac gorzej płatnych.
Rodzina była pod wpływem industrializacji, która wywołała
urbanizację i ruchliwość ludnościową oraz szybki postęp nauki.
U podstaw tych przemian leżało zastosowanie w produkcji
maszyny parowej i unowocześnienie narzędzi pracy
pozwalające produkcji ręcznej produkcją maszynową. Owe
rewolucyjne przemiany techniczne generowały przełomowe
przemiany ekonomiczne i społeczne zmieniające radykalnie tło
życia rodzinnego, a także pośrednio- jak również i bezpośrednio
samą rodzinę. Cechą tej rodziny było systematyczne
odchodzenie od rodziny preindustrialnej. Tutaj możemy
powiedzieć że pojawiają się dwa typy modelu rodziny. Pierwszy
zlokalizowany to taki który jest w społeczeństwie
przemysłowym zaawansowanym i można go określić jako
podstawowy i preferowany.
To rodzina dwupokoleniowa składająca się z rodziców i dzieci,
mieszkających osobno, i prowadzące własne gospodarstwo domowe. Jest
to rodzina nieprodukcyjna polegająca na nieekonomicznych podstawach i
kontrolująca urodziny. Rodzina staje się bardzo intymna. Dużego znaczenia
nabiera porozumiewanie się oraz ekspresja osobowości członków w
rodzinie.
Zmieniają się relacje miedzy rodziną – zanika dystans
pomiędzy rodzicami a dziećmi a także między mężem i żoną. Rodzina
przemysłowa jest grupą zamkniętą słabną więzi z innymi ludźmi ale
zaletą tej rodziny jest stabilność i także jest bardziej podatna na
rozwody. Maleje stosunek do ról i zadań żony i męża. Te dwa światy
ulegają procesowi scalenia unifikacji. Na przełomie XIX I XX wieku
kobiety stopniowo otrzymywały prawa wyborcze mogły zdobywać
wyższe wykształcenie i zawodowe Wprowadzono przepisy które
umożliwiały niezależność która dotyczyła własnego majątku i
zarobków, uznano równość małżonków dotyczące prawnej opieki nad
dzieckiem. Kobiety zajmowały się domem ale ekonomicznie były
zależne od swych mężów ponieważ nie nastąpiły zmiany na rynku
pracy
.
W tej epoce doświadcza jak również utrwalają się zmiany
które ukształtowały się w epoce przemysłowej.
Charakterystyczną cechą tego okresu jest przenoszenie z życia
publicznego do życia indywidualnego i rodzinnego,
autonomizacji i tendencji wolnościowych. Rodzina
postindustrialna to taka rodzina która przeszła rewolucje
przemysłową. W tedy właśnie się zmieniły ze społeczeństwo z
rolniczego na społeczeństwo poprzemysłowe .Ludzie zaczęli
masowo migrować ze wsi do miast ponieważ tam znajdowała
się praca i również charakter rodziny musiał się zmienić i
przystosować ich do nowych warunków.
Rodziny w tych czasach nie mieli tak dużego potomstwa
ponieważ panowało bezrobocie, a ich utrzymanie było trudne.
W okresie rodziny postindustrialnej mają do czynienia
następujące procesy jak i również zjawiska:
wzrost zatrudnienia kobiet nie tylko ze względów
ekonomicznych
zdobywanie równouprawnienia w małżeństwie i rodzinie
współczesna cywilizacja wypiera się tradycji a w tym wartości
rodzinnych
wyodrębnianie się reguł norm i wartości w rodzinie
usamodzielnienie się członków rodziny
konflikty małżeńskie i duża przewaga rozwodów
jest więcej osób żyjących w związkach niesformalizowanych niż
sformalizowanych
występuje patologizacja społeczna na dość dużą skalę
Rodzina polska przez wiele wieków znajdowała się w kręgu
silnych tradycji religijnych które były związane z
chrześcijaństwem. Oddziaływała ona na reguły i wzory życia
rodzinnego, moralność i zwyczaje rodzinne. W epokach ostatnich
kilkudziesięciu latach zmniejszyła się w Polsce rola tradycji która
była nadal dostrzegana. Nastąpiło przesunięcie się pozycji i ról
społecznych, a także zmniejszyła się rola ojca i matki w rodzinie.
W małżeństwach narastały konflikty które wzrastały w latach
90.Transformację społeczno – ustrojową i zarazem gospodarczą
polskiego społeczeństwa lat dziewięćdziesiątych możemy
traktować jako zmienną niezależna czyli warunkującą w
odniesieniu do rodzin, zaś rodzinę traktujemy jako zbiór
zmiennych zależnych.
Występuje w Polsce transformacja społeczno-ustrojowa
polegająca na przechodzeniu od realnego socjalizmu do
gospodarki rynkowej która opiera się na prywatyzacji a także na
przechodzeniu organizacji społeczno-politycznej globalnego
społeczeństwa która sprowadza do społeczeństwa związanego z
kapitalizmem. Rodzina w okresie transformacji uzyskuje dostęp
do różnych informacji i idei. Dla funkcjonowania rodzin w latach
dziewięćdziesiątych znaczenie miało przechodzenie od państwa
opiekuńczego do państwa liberalnego. Zmiana ta spowodowała
konsekwencje w funkcjonowaniu ludzi i rodziny które były w
społeczeństwie, podsystemów i świadomości społecznej.
Zmieniająca się rodzina w ostatnich latach można podzielić na
trzy okresy tej dekady które określa życie i funkcjonowanie
rodzin
od II połowa roku 1989 do 1994
od 1995 do 1998
od 1999 do2000
W pierwszym okresie lat dziewięćdziesiątych to okres szokowy.
Rodzina przeszła ciężkie lata osiemdziesiąte została rzucona
głębokie wody wobec gwałtownych przemian społeczno- globalnych
która dokonuje się w ciężkich warunkach. Pojawiło się obawa przed
jutrem podwyższały się stresy dot. np. stracenia pracy. W tych
czasach było poddawane wątpliwości zapewnienie dziecku
przyszłości. Wzrastały rodziny które miały niskie dochody oraz te
które żyły w ubóstwie. A także ujawnił się spadek urodzeń,
powiększyła się umieralność noworodków, a też ukazała się
nadumieralność mężczyzn i powiększała się liczba chorych i
niepełnosprawnych co powodowało obciążeniu rodzin i wzrosła liczba
rodzin niepełnych
Drugim okresem to była faza adaptacyjna w której jednostki
ludzkie zaczęły przystosowywać się do nowych zasad i reguł w
nowym społeczeństwie, odnajdywały sposoby funkcjonowania
w tym świecie. Ten etap to 1995 – 1998 społeczeństwo
wzrastało w nowe procesy ogólnokrajowe poprzednich lat takie
jak np. spadek bezrobocia, unowocześnienie przemysłu i
instytucji które są potrzebne w nowoczesnej gospodarce i
społeczeństwie. Pojawił się postęp informatyczny, rozwój
telefonii komórkowej. Rodziny które upadły ekonomicznie w
tym czasie podniosła swój byt co przykładem było kupienia
auta
Trzecim okresem polskich rodzin był niedobór pieniędzy w
budżecie, brak funduszy na cele społeczne, wzrasta
bezrobocie, zagrożenie bytu rodziny, a także trudności w
reformie służby zdrowia. To są podstawowe dobra rodziny –
życie i zdrowie jest najważniejsze. Ekonomiczne rozwarstwienie
ma charakter buntu ludności który jest na najniższych
szczeblach materialnego życia, nie widzą możliwości awansu
ekonomicznego i społecznego. W ostatnim okresie rodzinom
wzrosły opłaty za mieszkanie a także podrożał prąd, gaz itd.
Opłaty wyniosły połowę budżetu domowego. Nastąpił spadek
zawieranych małżeństw a także wzrosła liczba rozwodów.
Tyszka Zbigniew, Współczesne rodziny i ich stan, kierunek
przemian, Poznań 2004
Kocik Lucjan, Rodzina w obliczu wartości i wzorów
ponowoczesnego świata , Kraków 2006
Kwak Anna, Rodzina w dobie czasu: Małżeństwo i kohabitacja,
Warszawa 2005
,J. Gorbaniuk, B. Parysiewicz, (red) Rodzina wobec
współczesnych wyzwań społeczno – kulturowych, Lublin 2009
Komorowska Jadwiga, Przemiany rodziny polskiej, Warszawa
1975
K. Jurek , A. Łynka Aleksander, Zdasz maturę z historii. Historia
Polski, Łódź 1999