Praca semestralna z przedmiotu:
KULTUROWE PODSTAWY FLORYSTYKI
Temat pracy:
”BUKIECIARSTWO OD STAROŻYTNOŚCI
DO CZASÓW WSPÓŁCZESNYCH.”
Początki bukieciarstwa sięgają IV w. n. e., kiedy to anonimowy rzeźbiarz umieścił na ścianie sarkofagu wykonanego z piaskowca wizerunek rzymskiego niewolnika wiążącego girlandy. W Egipcie, Mezopotamii i Indiach, w dorzeczach wielkich życiodajnych rzek z zamiłowaniem uprawiano rośliny i wykonywano z nich dekoracje. Szczątki roślinne znajdowano później w grobowcach, gdyż wierzono, że umilą one zmarłemu życie na tamtym świecie. Ceniono zarówno ich walory estetyczne jak i lecznicze, palono je dla zapachu, składano bogom w ofierze wraz ze zwierzętami. Składano i wyrażano za pomocą kwiatów hołd i uznanie władcom i zwycięzcom oraz oddawano cześć bogom. Obsadzano roślinami miejsca kultu religijnego, malowano ich wizerunki na ścianach świątyń i pałaców, zdobiono nimi księgi.
Pierwsi „bukieciarze" używali samych główek kwiatów oraz pojedynczych liści i gałązek. W Rzymie istniały wytwórnie wieńców z róż, wyplatanych przez dziewczęta do dekoracji stołów biesiadnych. Starożytni cenili róże dla ich wspaniałej urody i zapachu, w średniowieczu zaś uznano je za symbol próżności i przepychu. Na szczęście ta „niełaska” nie trwała wiecznie, Francuzi ustanowili nawet „Święto Róży" przypadające na dzień 8 czerwca. Rzymianie zdobili skronie zwycięzców wojennych wieńcami z trawy oraz z liści laurowych i dębowych.
W Grecji ozdabiano kwiatami posągi bogów: Zeusa - wieńcem dębowym, Apolla - wawrzynem, Posejdona - liśćmi palmy i selera, a Afrodyty - różami. Za pomocą kwiatów okazywano też uczucia ludziom. W starożytności wieszano wieńce na drzwiach domu, w którym mieszkała ukochana kobieta, niejednokrotnie zawierały one złote liście i drogie kamienie, powiązane złotymi i srebrnymi drutami. Taki wieniec był też symbolem narodzin syna. Gałązkami mirtowymi zdobiono narzeczoną, a także mówcę w czasie wystąpienia. Podczas uczt dekorowano wieńcami głowy biesiadników, aby ochłodzić ich czoła. Materiałem do tych wieńców były liście kwiatów: róż, lilii, fiołków i hiacyntów oraz pachnące gałązki mirtu, tymianku i szałwii. Już wtedy przypisywano roślinom pewną symbolikę, i tak gałązka oliwna była znakiem pokoju, mirt - miłości, laur i akant - zwycięstwa, rozmaryn - wierności. Dla krajów azjatyckich mistyczne znaczenie miał lotos o tajemniczych pastelowych kwiatach, znikających niekiedy pod wodą, symbol ładu, harmonii i niedoścignionej boskiej doskonałości. W Tybecie buddyjscy mnisi i wierni przypisywali nadprzyrodzone znaczenie miłorzębowi, który przetrwał do dziś jako jedyny liściasty przedstawiciel świata roślin nagonasiennych (pozostałe są roślinami iglastymi)
Na przełomie wieków wraz z rozwojem kultury kształtowały się również style i moda w bukieciarstwie. Zmieniała się forma i barwa bukietów, a także asortyment roślin i kształt naczynia, w którym eksponowano kompozycje.
ŚREDNIOWIECZE. W Europie kwiatami dekorowano ołtarze w kościołach. Uprawiane w klasztornych ogrodach lilie, peonie (piwonie), maki, kosaćce, róże, orliki, szachownice i konwalie (symbol łez Marii pod krzyżem) układano w prostych naczyniach codziennego użytku, konwiach, dzbanach, wazach, słojach aptekarskich i innych. Naczynia były głównie metalowe (miedziane, mosiężne lub cynowe) albo ceramiczne. Kwiaty uprawiane celowo uzupełniano dziko rosnącymi (dziewanną, krwawnikiem) oraz pozyskiwanymi z przyzamkowych ogródków: goździkami, bratkami, lawendą, niezapominajkami, zawilcami, sasankami. fiołkami, makami, bluszczem, bukszpanem, mirtem i jaśminowcem. Kwiaty w średniowiecznej kompozycji układano tak, żeby najwyższe (na przykład lilie) zajmowały tylną część naczynia, a drobne kwiaty i zioła tworzyły dekoracje na krawędzi.
RENESANS. Do asortymentu układanych roślin wprowadzono dziko rosnące: koniczynę, poziomkę, pierwiosnka, miesięcznicę, lilię złotogłów, mniszek, paproć skalną, stokrotkę, zatwian, fiołek, storczyki i bluszczyk kurdybanek. Równocześnie wprowadzono wiele nowych roślin do uprawy w pałacowych ogrodach: drzewa cytrusowe, granaty, migdały, cedry, oliwki, mirty, zawilce oraz tulipany. Naczynia stały się bardziej wytworne: ceramiczne - malowane we wzory i pierwsze szklane, bardzo eleganckie. Kwiaty umieszczano w nich pojedynczo lub po kilka sztuk, tworząc skromne ale ładne bukiety. w których tak samo jak kwiaty ważne były światło i cień oraz barwy. Wzory te zaczerpnięto z kultury antycznej, z której m.in. przyjęto też jako kanon proporcje ludzkiego ciała. Zgodnie z tymi zasadami kwiaty najwyższe dwukrotnie musiały przekraczać wielkością wysokość wazonu. Wówczas cała kompozycja zachowywała stan równowagi, elementy najcięższe i największe znajdowały się na osi pionowej wazonu, dzięki czemu cały układ zachowywał symetrię. Główny, największy kwiat stanowił punkt centralny kompozycji, jej uzupełnieniem były kwiaty drobniejsze, luźno ułożone dookoła. Wazon pozostawał widoczny i podnosił walory estetyczne kompozycji. Renesans nawiązywał do antycznych wzorów również poprzez dekoracje girlandami kwiatowymi i owocowymi (zarówno na zewnątrz budynków, jak i w domach). Motywy roślinne obecne były także na kosztownych, dekoracyjnych tkaninach (arrasy wawelskie).
BAROK. W tym okresie bukiety stały się ciężkie i bogate, podobnie jak naczynia. Przeważały masywne ciężkie wazony, kamienne lub metalowe urny, grube flakony ze szkła i porcelany, które ustawiano na stołach, w niszach i na kamiennych płytach wystających z murów. Bukiety składały się z malw, peonii, zawilców, maków, kosaćców, lilii, kanny, naparstnicy i rącznika. Przeważały barwy czerwone, różowe i białe. Bardzo często do kompozycji wmontowywano elementy nie będące roślinami, takie jak muszle, gniazdka, figurki, sztuczne motyle i ptaszki, a nawet jaszczurki. Stale rósł asortyment roślin ogrodowych. Ogrodnicy, w wyniku licznych krzyżówek, otrzymywali coraz więcej nowych form roślin o wybujałych, atrakcyjnych kształtach i ciekawych barwach. Szczególnie podobały się tulipany o postrzępionych płatkach na skutek zawirusowania roślin. Okazałe bukiety barokowe, składające się nie tylko z tulipanów, ale także z róż, peonii, floksów, lilii, powójników, dalii i malw, układano w pozłacanych srebrnych wazach i umieszczano w eksponowanych miejscach wnętrz mieszkalnych. Barokowy bukiet był zwartą, ciężką kompozycją w kształcie owalu, w której w centralnej części umieszczano kwiaty wysokie i duże, a na zewnątrz drobne i delikatne, lekko zwisające z naczynia.
ROKOKO. Nurt ten rozwinął się ok. 1740 roku we Francji. Styl mniej monumentalny od baroku, bardziej intymny i delikatniejszy. Pełen dekoracji, ozdób i miękkich linii, bibelotów oraz ornamentów. Kompozycje kwiatowe asymetryczne, płynność formy i łagodność linii. Moda na motywy chińskie i japońskie; oprócz nich - związki z kulturą dworską, tendencje sentymentalne, sielankowość, wykwintność form. Naczynia szklane, kryształowe bądź chińskie wazy. Najczęściej stosowane gatunki: maki, goździki, peonie, jaskry, kobea. Ceniono kwiaty o delikatnych i postrzępionych płatkach, łącząc ich chłodne barwy (błękit) z ciepłymi odcieniami żółci. Aranżacje wśród kandelabrów. Stoły dekorowano paterami z alabastru i porcelany o wyszukanych i oryginalnych kształtach. Kwiaty pojawiały się na tkaninach, gobelinach, porcelanie, zgodnie z fr. powiedzeniem, że przynoszą szczęście.
KLASYCYZM. Rozpoczął się w XVII wieku (Anglia, Francja). Pojawiła się moda na stosowanie lśniących, srebrnych naczyń, w których układano wyszukane, wyrafinowane i eleganckie kompozycje. W połowie XVII wieku klasycyzm zaczął przekształcać się w neoklasycyzm, który charakteryzował się typową symetrią i prostymi liniami.
Późny klasycyzm - empire, rozwinął się za czasów panowania Napoleona. W stylu tym modne było łączenie kwiatów z owocami - pigwy, winogrona, granaty i figi. Kompozycje symetryczne na kształt trójkąta. Duża ilość kwiatów - przy niej liście stawały się niewidoczne. Kolorystyka to głównie zieleń, purpura, czerwień, błękit i róż. Roślinność: róże, lilie, peonie, lilak, narcyzy, zawilce, kłosy zbóż, liście wawrzynu i po raz pierwszy: preparowane kwiaty i liście. Faworytem wśród kwiatów była róża w otoczeniu zieleni. Naczynia alabastrowe urny, porcelanowe patery, mosiężne wazy i rogi obfitości.
BIEDRMEIER. Nurt austriacko-niemiecki. Nawiązywał do stylu empire i sztuki angielskiej XVIII wieku. Panował w latach 1815-1848. Bukiety wykończone od dołu kryzą z koronki, haftu, tiulu itp. Użyte gatunki kwiatów charakteryzować się miały symetrią promienistą. W środku bukietu znajdował się jeden duży, okrągły i rozwinięty kwiat (najczęściej goździk, peonia albo róża). rośliny wokół były już nieco drobniejsze (margerytki, różyczki, zawilce). Wzorem takiego bukietu był kwiat róży. Były to dopasowane do dłoni bukiety. Końce łodyg, będące rączką wiązanki owijano wstążkami, które luźno spływały w dół. Bukiety te zasuszano w całości. Czasem wiązanka przyjmowała kształt bardziej piramidalny.
W latach 40. XIX wieku pojawiły się bukiety o płaskiej, talerzowatej formie a nieco później
wiązanki z główek kwiatów na drutach, w których kryzę zastąpiły dekoracyjne liście.
Wiązanka biedermeierowska jest do dziś najczęściej zamawianym bukietem ślubnym.
MAKARTYZM. Miał początek w drugiej połowie XIX wieku w Austrii. Autorem pomysłu był Hans Makart. Wprowadził on do układów kwiatowych dużo przestrzeni, przez co kwiaty odzyskały swoje naturalne formy. Na bukiet w tym stylu składały się głównie trawy, liście i pióra.
SECESJA. Początek tego nurtu przypada na przełom XIX i XX w. Obejmował on głównie sztukę użytkową i architekturę. Charakterystyczne cechy to: zamiłowanie do falistych i płynnych linii, ornamenty o formach abstrakcyjnych oraz stylizowanych motywach roślinnych i zwierzęcych. Naczynia ze szkła i porcelany, zdobione (motywy stylizowanych kwiatów i owadów - ważki). W tym czasie powstały eleganckie francuskie wazony ze szkła Galle. W malarstwie przedstawiano kobiety-kwiaty, otoczone roślinnymi motywami. Ulubione gatunki artystów: powoje, lilie wodne, nasturcje, maki, chabry, łopiany, groszki, fiołki, irysy, pierwiosnki, dziewanna, macierzanka, cykoria podróżnik, kasztanowiec, wyka.
ROMANTYZM FRANCUSKI. Bukiety charakteryzowały się wyszukanymi kompozycjami zapachowymi. To dla zapachu umieszczano w nich specjalne odmiany róż, kwiaty pomarańczy, gardenie, tuberozy i stefanotis. Na początku XIX wieku zaczęły powstawać okazałe płaskie lub półkuliste bukiety w stylu nazywanym Victoria i Pompadour. W złoconych wazach kwiaty ułożone były blisko siebie, ozdobione wstążkami i koronkowymi kryzami lub liśćmi z palmy, pawimi piórami i suchymi kwiatostanami traw. Kompozycje wielobarwne, najczęściej jednostronne. Charakterystyczny, piramidalny układ. Jako naczynia powszechnie stosowano amfory i kosze. W monochromatycznych kompozycjach stosowano wiele odcieni, rozmieszczając je w taki sposób by obrzeża pozostawały najjaśniejsze a dół kompozycji najciemniejszy.
ROMANTYZM ANGIELSKI. Styl wiktoriański formalny i klasyczny. Aranżacje ciężkie i okazałe (kwiatami wypełniano całkowicie zaplanowaną formę - najczęściej był to trójkąt). Wybierano rośliny, które miały najwięcej wzorów - dwubarwne fuksje, goździki, pelargonie i kamelie, zawirusowane tulipany, plamiste naparstnice, bratki, kalceolarie, pierwiosnki, goździki. Nie używano kwiatów w fazie pąka i słabo rozwiniętych. Formę bukietu dodatkowo oplatano girlandą z drobnych kwiatków. Naczynie, które stosowano to głównie urny z barwionego żelaza, ciężkie alabastrowe pojemniki, naczynia z różnokolorowego szkła oraz inne ozdobione ornamentami z mosiądzu czy miedzi. Dla potrzeb ekspozycji bukietu zastosowano specjalny stelaż. Kompozycję umieszczano na cokole lub innym postumencie w widocznym miejscu, dbając o to by harmonizowała z otoczeniem. Stoły dekorowano długimi festonami z wianków z liści i kwiatów. Chętnie stosowano dekoracje strojów (korsarze) a także emaliowane i złote broszki w kształcie wazoników przypinane do sukien do których wkładano drobne kwiatki. W Anglii po raz pierwszy zaczęto wykonywać kompozycje z roślin suszonych i preparowanych.
WCZESNY KOLONIALIZM. Styl amerykański. Używano zwykłych naczyń - kubki, kufle, dzbany. Kompozycja trójkątna, duża, kwiaty ściśle poukładane.
MODERNIZM. Styl hiszpański: kwitnące rośliny dobiera się w jednym kolorze (np. żółte róże, cynie, nachyłki) i umieszcza w naczyniu (w środku bukietu pozostawiona jest wolna przestrzeń, dookoła której skupiają się kwiaty, dzięki czemu układ jest dość transparentny).
Styl skandynawski: kompozycja sporządzana jest w kilku pojemnikach, które to dopiero z
roślinami tworzą całość aranżacji.
Styl polski: charakterystyczna jest tu swoboda w doborze roślin, barw i kształtów. Stosuje
się tu ograniczoną liczbę roślin, starannie ułożonych z dużym udziałem dodatków roślinnych w dość wyszukanych naczyniach - ceramika lub szkło.