STRAŻE GMINNE

Straż Miejska

Straż Gminna (Miejska)



Straż Gminna (Miejska)
funkcjonująca w niektórych krajach
instytucja powołana w celu
utrzymywania porządku
publicznego i bezpieczeństwa ludzi,
która podlega lokalnemu
samorządowi a nie władzy
centralnej. Zazwyczaj straż gminna
dysponuje bardziej ograniczonymi
uprawnieniami w porównaniu z
policją państwową.



Współczesna straż miejska
powstała w Polsce 1991 roku.



Gminy sąsiadujące na obszarze jednego
województwa mogą zawrzeć, po
zasięgnięciu opinii właściwego
terytorialnie komendanta
wojewódzkiego Policji, porozumienie o
utworzeniu wspólnej straży. W
porozumieniu ustala się w szczególności
zasięg terytorialny działania straży i
sposób jej finansowania przez
zainteresowane gminy oraz wyznacza
się radę gminy, która nada regulamin
straży i której straż będzie podlegać.



W Polsce straż gminna i miejska jest to
umundurowana formacja tworzona przez radę
miasta (gminy), która zgodnie z zapisem
ustawowym „spełnia służebną rolę wobec
społeczności lokalnej, wykonując swe zadania z
poszanowaniem godności i praw obywateli” na
terenie miasta (gminy). Podstawą ich działania
jest ustawa o strażach gminnych (Dz. U. z 1997
r. Nr 123, poz. 779 z późn. zm.). Zgodnie z jej
zapisem (Rozdz. I, Art.2. pkt 3.) w gminach, w
których organem wykonawczym jest burmistrz
(prezydent miasta), straż nosi nazwę „straż
miejska”.



Numer alarmowy – 986 (bezpłatny).

Trochę historii…



Przemiany ustrojowe jakie nastąpiły w Polsce w
latach 1989-1990 spowodowały przyznanie
Gminom pełnej niezależności. Mocą przepisów
ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie
gminnym, Gminy zobowiązane zostały do
zaspakajania zbiorowych potrzeb mieszkańców, w
tym do utrzymania porządku publicznego i
bezpieczeństwa obywateli. Celem realizacji tego
zadania zezwolono gminom miejskim na tworzenie
własnych formacji mundurowych, zwanych
strażami miejskimi, których podstawowym
walorem jest szczególna znajomość potrzeb
występujących na danym terenie.



Podstawa prawna tworzenia tych formacji wynikała z ustawy o
Policji. Artykuł 23 ustęp 1 cytowanej ustawy mówił, iż
„burmistrzowie i prezydenci miast mogą w porozumieniu z
Ministrem Spraw Wewnętrznych tworzyć umundurowane
straże miejskie”. W artykule 24 cytowanej ustawy stwierdzono,
iż zakres zadań, obowiązków i uprawnień straży miejskich
określi statut nadany przez burmistrza lub prezydenta miasta
w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych.

 



Zadania realizowane przez Straż określone zostały w Statucie,
jednak od początku budziły wiele kontrowersji, gdyż
ograniczały możliwość wykorzystania powoływanych straży w
sposób najbardziej korzystny dla Gminy. Wzór statutu
opracowany przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych
obowiązywał wszystkich, a zezwalał tylko na wybór przez
władze samorządowe umundurowania dla strażników. Skutek
był taki, że w poszczególnych miastach strażnicy nosili różne
mundury.



Głównym zadaniem Straży była ochrona porządku w
miejscach publicznych, w tym między innymi w
zapobieganiu popełniania wykroczeń i ich
wykrywanie, współdziałanie z innymi służbami w
różnych, istotnych dla bezpieczeństwa mieszkańców
sprawach, dowożenie osób nietrzeźwych do izb
wytrzeźwień oraz kontrola utrzymania ładu i
czystości na terenie miasta. Celem realizacji
wyznaczonych Strażom zadań, strażnicy uprawnieni
zostali do legitymowania osób, nakładania grzywien
w postępowaniu mandatowym, kierowania wniosków
o ukaranie, blokowania kół pojazdów oraz użycia w
określonych przypadkach środków przymusu
bezpośredniego. Warunki oraz sposoby korzystania z
przyznanych uprawnień wynikały z przepisów
policyjnych.



Ten stan prawny utrzymywał się do roku 1997, kiedy
to Sejm RP uchwalił ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 r.
o strażach gminnych (miejskich). Ustawa ta
wprowadziła wiele istotnych zmian w funkcjonowaniu
straży. Straż miejska od 1991 roku nosiła różne
nazwy, np. Policja Municypalna po zmianie przepisów
zakazano używanie tej nazwy. Przede wszystkim
ustawa ujednoliciła zakresy zadań, uprawnień i
obowiązków straży gminnych (miejskich),
wprowadziła jednolite umundurowanie
funkcjonariuszy miejskich, aby obywatele nie mieli
problemu z odnalezieniem patroli straży miejskiej
niezależnie od miasta, w którym się znajdują,
wprowadzono również dystynkcje oraz wzory
legitymacji służbowych. Każdy strażnik posiada
czapkę z charakterystyczną żółto-czarną
szachownicą. Ustawa nie określa jednak wyglądu oraz
malowania pojazdów, w praktyce w każdym z
polskich miast radiowozy wyglądają inaczej Powyższe
regulacje prawne spowodowały ugruntowanie pozycji
straży miejskich w strukturach samorządowych,
szczególnie że formacji tej powierzono szereg
nowych, istotnych dla społeczności lokalnej zadań.

Nakrycie głowy
strażnika

-bo czapka to
podstawa! ;)



W następnych latach ustawa ta była dwukrotnie
nowelizowana, a efektem tych nowelizacji było
nałożenie na straże dalszych zadań, obowiązków i
uprawnień. Do zmian tych w znacznym stopniu
przyczyniła się działalność istniejącej od ponad 15
lat Krajowej Rady Komendantów Straży Miejskich i
Gminnych, której Prefektem Krajowym jest
obecnie Artur HOŁUBICZKO – komendant Straży
Miejskiej w Częstochowie. Członkowie tej Rady na
bieżąco współpracują z członkami Poselskich
Komisji Sejmowych oraz przedstawicielami Rządu
przekazując wnioski i opinie wnoszone przez
komendantów Straży z poszczególnych Gmin.

JAK TO WYGLĄDA

W PRAKTYCE…

Działania

Zadania straży miejskich

(gminnych) w Polsce



Straż miejska (gminna) ma na celu przede wszystkim ochronę spokoju i
porządku w miejscach publicznych, a także ochronę obiektów
komunalnych i urządzeń użyteczności publicznej.



Ma też czuwać nad porządkiem i kontrolować ruch drogowy (w zakresie
określonym w przepisach o ruchu drogowym, o wiele mniejszym
niż policja).



Współdziała z właściwymi podmiotami w zakresie ratowania życia i
zdrowia obywateli, pomocy w usuwaniu awarii technicznych i skutków
klęsk żywiołowych oraz innych miejscowych zagrożeń.



Do momentu przybycia właściwych służb, zabezpiecza miejsca
przestępstwa, katastrofy lub innego podobnego zdarzenia - albo miejsc
zagrożonych takim zdarzeniem - przed dostępem osób postronnych lub
zniszczeniem śladów i dowodów, a także ustala wstępnie świadków
zdarzenia.



Często współdziała z organizatorami i innymi służbami w ochronie
porządku podczas zgromadzeń i imprez publicznych.



Doprowadza osoby nietrzeźwe do izby wytrzeźwień lub miejsca ich
zamieszkania, jeżeli osoby te zachowaniem swoim dają powód do
zgorszenia w miejscu publicznym, znajdują się w okolicznościach
zagrażających zdrowiu albo życiu ich lub innych osób.



Straż miejska (gminna) informuje społeczność lokalną o stanie i
rodzajach zagrożeń, a także inicjuje i uczestniczy w działaniach
mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń
oraz zjawiskom kryminogennym i współdziała w tym zakresie z
organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi.



Poza tym konwojuje dokumenty, przedmioty wartościowe lub wartości
pieniężne dla potrzeb gminy.

Uprawnienia strażników miejskich

(gminnych) w Polsce



udzielanie pouczeń,



legitymowanie osób w uzasadnionych przypadkach w celu ustalenia ich
tożsamości,



ujęcie osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie
zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia i
niezwłocznego doprowadzenia do najbliższej jednostki Policji,



nakładanie grzywien w postępowaniu mandatowym za wykroczenia
określone w trybie przewidzianym przepisami o postępowaniu w
sprawach o wykroczenia,



dokonywanie czynności wyjaśniających, kierowanie wniosków o
ukaranie do sądu, oskarżanie przed sądem i wnoszenie środków
odwoławczych - w trybie i zakresie określonymi w Kodeksie
postępowania w sprawach o wykroczenia,



usuwanie pojazdów i ich unieruchamianie przez blokowanie kół w
przypadkach, zakresie i trybie określonymi w przepisach o ruchu
drogowym,



wydawanie poleceń,



żądanie niezbędnej pomocy od instytucji państwowych i
samorządowych,



zwracanie się, w nagłych przypadkach, o pomoc do jednostek
gospodarczych, prowadzących działalność w zakresie użyteczności
publicznej oraz organizacji społecznych jak również do każdej osoby o
udzielenie doraźnej pomocy na zasadach określonych w ustawie o
Policji,



obserwowanie i rejestrowanie przy użyciu środków technicznych obrazu
zdarzeń w miejscach publicznych.



możliwość dokonania kontroli osobistej oraz przeglądania zawartości
bagażu podręcznego osób w stosunku co do których zachodzi
podejrzenie popełnienia przez nie czynu zabronionego.



Minister Spraw Wewnętrznych i
Administracji rozporządzeniem z dnia 15
października 2002 r. w sprawie
wykroczeń, za które strażnicy straży
gminnych są uprawnieni do nakładania
grzywien w drodze mandatu karnego,
oraz zasad i sposobu wydawania
upoważnień, określił katalog wykroczeń,
za które strażnicy mogli nakładać
mandaty karne oraz tzw. „taryfikator”.

Struktura organizacyjna



Strażą kieruje Komendant powoływany i
odwoływany przez zarząd gminy po zasięgnięciu
opinii właściwego terytorialnie komendanta
wojewódzkiego Policji, natomiast przełożonym
Komendanta jest wójt, burmistrz (prezydent
miasta). 
Komendant straży wykonuje swoje zadania przy
pomocy Komendy Straży, a
szczegółową strukturę organizacyjną straży określa
regulamin straży nadawany przez radę gminy. 
Nadzór nad działalnością straży sprawuje zarząd
gminy, a w zakresie fachowym - Komendant Główny
Policji poprzez właściwego terytorialnie komendanta
wojewódzkiego Policji.

Dystynkcje
służbowe
strażników

Wzory dystynkcji

służbowych strażników

miejskich – od

najwyższego stopnia

do najniższego – wraz

z nazwami stopni. 



Do roku 2012 włącznie 12 miast pozbyło
się straży miejskiej (m.in. w Chrzanowie,
Trzebini, Szczyrku, Zakroczymiu i Żorach,
Stalowej Woli). Podstawowymi zarzutami
jest dublowanie w Polsce zadania Policji.
Zasadniczo problemem jest nacisk na
mandaty drogowe, zamiast służenia
obywatelom i dbania o czystość ulic,
wykonując czynności porządkowe

Dziękujemy za
uwagę.





Dorota Budka



Ewa Gajewska