GAZ ŁUPKOWY-

ALTERNATYWA CZY

ZAGROŻENIE

Jacek Bartłomiej

PODZIAŁ GAZU ZIEMNEGO

Złoża konwencjonalne

Złoża

niekonwencjonalne

• Gaz łupkowy (shale
gas),

• Gaz zamknięty (tight
gas),

• Gaz z pokładów węgla,

• Gaz głębinowy,

• Hydraty gazowe

STRUKTURA ZALEGANIA ORAZ

WIELKOŚĆ ZŁÓŻ GAZOWYCH



D - Jednostkami przepuszczalności w układzie praktycznym są 1 darcy (1 D) oraz 1 milidarcy (1
mD).



Przepuszczalność skał roponośnych wynosi od kilku do kilkuset milidarcy



Przepuszczalność warstw trudnoprzepuszczalnych, np. niespękanego granitu, jest rzędu 10

-4

 mD

DEFINICJA

Gaz z łupków (ang. shale gas)

Gaz łupkowy należy do grupy gazów niekonwencjonalnych,
znajduje się w tzw. łupkach, czyli jest zamknięty formach
skalnych, a objętość każdej szczeliny jest wielokrotnie
mniejsza niż przy złożach konwencjonalnych.

GAZ ŁUPKOWY

GAZ ZIEMNY KONWENCJONALNY

RYS HISTORYCZNY



Pierwsze próby eksploatacji : 1821 r.;



Nowa metoda- szczelinowanie hydrauliczne – lata
90 XX wieku;
Barnett : Metoda szczelinowania hydraulicznego
pierwszy raz na skalę światową zastosowana
została w roku 2003;



Pierwszy odwiert w Polsce przeprowadzony przez
PGNiG w Markowoli (woj. mazowieckie) nie dał
pozytywnego wyniku



Do sierpnia 2013 r. Ministerstwo Środowiska
wydało 111 koncesji na poszukiwanie gazu
łupkowego w Polsce



17.02.2012 r. - pierwszy w Polsce raport o wpływie
gazu łupkowego na środowisko.

ZASOBY ZŁÓŻ GAZU W POLSCE

SZCZELINOWANIE HYDRAULICZNE

Proces „otwierania” skał nazywany szczelinowaniem hydraulicznym
(hydraulic fracture) polega na wtłoczeniu wody pod ciśnieniem 600
atmosfer a następnie drobnoziarnistego piasku wciskającego się w
powstałe w skale pęknięcia, który uniemożliwia ich ponowne zamknięcie.
Wraz z rozwojem technologii woda oraz piasek zostały zastąpione
bardziej zaawansowanymi płynami oraz materiałami ceramicznymi o
regulowanej lepkości i wielkości w zależności od złoża.

„GASLAND”

FILM DOKUMENTALNY – JOSHA FOX’A



kontrowersyjny dokument pokazujący
konsekwencje wydobycia gazu łupkowego
w USA;



Mieszkańcy Ameryki dostają propozycję
wydzierżawienia swojej ziemi pod
wydobycie gazu łupkowego, zgadzają się
nie znając zagrożeń;



Pełny skład toksyn dostający się do
wnętrza ziemi jest owiany tajemnicą;



Skutki wydobywania gazu ukazane w
filmie :



martwe lub chore zwierzęta (ptactwo,
śnięte ryby);



Zniszczona roślinność;



Skutki dla człowieka : bóle głowy,
omdlenia, zaburzenia zmysłów smaku i
powonienia, problemy żołądkowe,
zwiększona zachorowalność na nowotwory,
zahamowanie produkcji szpiku kostnego,
hemolioza (umieranie czerwonych
krwinek), uszkodzenia mózgu, wady
rozwojowe zarodka.

SKŁAD CHEMICZNY

PŁYNU SZCZELINUJĄCEGO

Polskie badania płynu szczelinującego były
MARGINALNIE potraktowane. Obrazuje to
poniższy zmanipulowany schemat :

BADANIA SKŁADU CHEMICZNEGO
PŁYNU SZCZELINUJĄCEGO
PRZEPROWADZONE PRZEZ USA :



Chemikalia stosowane w szczelinowaniu hydraulicznym w Polsce
są jednorodne z płynem wykorzystywanym w USA;



Niektóre z komponentów stosowanych w produktach do
szczelinowania hydraulicznego były wspólne i nieszkodliwe (sól,
kwas cytrynowy), inne nieoczekiwane (kawa instant, łuski
orzecha) a niektóre bardzo toksyczne (benzen, ołów);



Komisja badawcza wyodrębniła i usystematyzowała 29
składników chemicznych z 652 różnych produktów używanych do
szczelinowania hydraulicznego pod względem zagrożenia:

1.

rakotwórczego,

2.

zagrażającego skażeniem wód gruntowych,

3.

zagrażającego skażeniem powietrza ,

4.

częstotliwości ich użycia jako jednego ze składników.

Wyniki badań przedstawia tabela :

SKŁADNIK CHEMICZNY

1

2

3

4

Metanol (alkohol metylowy)

TAK

342

Glikol etylenowy

TAK

119

Olej napędowy*

TAK

TAK

TAK

51

Naftalen

TAK

TAK

44

Ksylen

TAK

TAK

44

Chlorowodór (kwas solny)

TAK

42

Toluen

TAK

TAK

29

Etylobenzen

TAK

TAK

28

Dietanoloamina

TAK

14

Formaldehyd

TAK

TAK

12

Kwas siarkowy

TAK

9

Tiomocznik

TAK

9

Benzyl

TAK

TAK

8

Izopropylobenzen

TAK

6

Kwas nitrylotrioctowy

TAK

6

Dimetyloformamid

TAK

5

*

Według EPA (Environmental Protection Agency), olej napędowy zawiera benzen, toluen, ksylen i etylobenzen

Fenol

TAK

5

Benzen

TAK

TAK

TAK

3

2-etyloheksyl (ftalan)

TAK

TAK

TAK

3

Akrylamid

TAK

TAK

TAK

2

Fluorowodór (kwas fluorowodorowy)

TAK

2

Bezwodnik ftalowy

TAK

2

Aldehyd octowy

TAK

TAK

1

Acetofenon

TAK

1

Miedź

TAK

1

Tlenek etylenu

TAK

TAK

1

Ołów

TAK

TAK

TAK

1

Tlenek propylenu

TAK

TAK

1

P-ksylen

TAK

1

RAZEM

652

GAZ NIEKONWENCJONALNY

SZANSE DLA POLSKI ORAZ

EUROPY:

Europejski rynek gazu ziemnego wynosi obecnie około
520 mld m³ rocznie – zdecydowana większość tego
zapotrzebowania jest pokrywana importem z państw
trzecich. Chociaż uwarunkowania geologiczne i
ekonomiczne sektora gazu niekonwencjonalnego mogą
odbiegać od tych, które zaobserwowano w USA, to
jednak gaz niekonwencjonalny może stanowić szansę nie
tylko dla Polski, ale także dla wielu innych krajów
unijnych na znaczące zwiększenie produkcji gazu i
osiągnięcie bezpieczeństwa energetycznego, a także
sprostanie wyzwaniu redukcji emisji CO2 i zwiększenie
konkurencyjności gospodarki. Dlatego też wysiłki mające
na celu szukanie i badanie europejskich złóż gazu
niekonwencjonalnego powinny uzyskać realne wsparcie
ze strony polskiego rządu, przychylność ze strony innych
krajów UE, jak i dofinansowanie z unijnego budżetu.

;

WYZWANIA DLA POLSKI :



Według EIA Polska posiada prawdopodobnie 5,3 bln m3
wydobywalnych zasobów gazu niekonwencjonalnego.
Wstępne dane dotyczące zasobów gazu łupkowego mogą
jednak znacząco odbiegać od danych, które zostaną
uzyskane na etapie wydobycia gazu.



Na liście posiadaczy koncesji na poszukiwanie gazu
niekonwencjonalnego znajduje się znacząca liczba
najważniejszych globalnych firm wydobywczych, a także
polskie koncerny energetyczne specjalizujące się w
poszukiwaniach i wydobyciu węglowodorów
konwencjonalnych oraz mniejsze niezależne podmioty.
Odwierty poszukiwawcze zostaną w większości wykonane
w latach 2011-2014. Do tej pory wywiercono około 11
odwiertów, a jeden z nich poddano zabiegowi
szczelinowania hydraulicznego. Raporty i oświadczenia
prasowe opublikowane przez BNK Petroleum (2 odwierty)
oraz 3Legs (3 odwierty) wykazały pierwsze pozytywne
rezultaty prac poszukiwawczych, świadczących o
przepływie gazu.

.

AKTUALNE ZUŻYCIE A PLANY
PRZYSZŁOŚCI

W scenariuszu optymistycznym potencjał wzrostu konsumpcji

gazu ziemnego w Polsce może wynosić ponad 15 mld m3
rocznie. W wariancie realistycznym wzrost popytu na gaz
może wynosić jedynie niespełna 5 mld m3/rok. W
scenariuszu optymistycznym zakładamy kontynuację
„klimatycznego” trendu w polityce UE, a co za tym idzie
dynamiczny rozwój mocy wytwórczych energii elektrycznej i
cieplnej opartych na gazie ziemnym do poziomu około 20-
21% udziału w całości mocy wytwórczych, a pozostałych
obszarach, zaś substytucję na poziomie 20-30% konsumpcji
pozostałych paliw, co implikuje zastąpienie nie tylko paliw
płynnych (LPG, LOO, COO), ale też węgla oraz powrót
zapotrzebowania na gaz ziemny ze strony przemysłu
chemicznego do poziomu przed kryzysowego . Największy
przyrost zapotrzebowania na gaz ziemny może pochodzić z
mocno zapóźnionego w rozwoju i opartego o paliwa stałe
sektora energetycznego – potencjalnie największego
odbiorcy gazu niekonwencjonalnego. Gaz ziemny dostarcza
dziś nieco powyżej 19% energii na potrzeby grzewcze dla
gospodarstw domowych dlatego całkiem realne wydaje się
zwiększenie konsumpcji gazu przez sektor gospodarstw.

POLSKA EKSPORTEREM?
DLACZEGO NIE…



Produkcja gazu niekonwencjonalnego na poziomie
jedynie 15 mld m3 rocznie przy wzroście konsumpcji
o 5 mld m3 jest w stanie pokryć polskie
zapotrzebowanie w 100%, uniezależniając Polskę od
dostaw zewnętrznych.



Osiągnięcie poziomu produkcji w większej skali niż
zapotrzebowanie krajowe może uczynić Polskę
znaczącym eksporterem na rynki europejskie.



Już dziś eksperci zwracają uwagę na fakt, że rezerwy
gazu ziemnego w Wielkiej Brytanii ciągle maleją,
dlatego m.in. ten kraj mógłby stać się jednym z
najważniejszych klientów Polski.



Wydobycie gazu niekonwencjonalnego i jego
produkcja przyczynią się zatem do wzrostu
bezpieczeństwa energetycznego Polski oraz eliminacji
licznych ryzyk geopolitycznych i infrastrukturalnych,
które zakłócały do tej pory import gazu do Polski.

ŁUPKOWE POLSKIE ELDORADO



Warunkiem, aby w Polsce rozpoczęło się „łupkowe eldorado”
jest ustalenie przyjaznych dla inwestorów, ale
uwzględniających długofalowe, międzypokoleniowe interesy
naszego kraju, warunków wydobycia gazu ziemnego ze złóż
niekonwencjonalnych. W tym między innymi:



1. określenie maksymalnego tempa eksploatacji złóż na
poziomie państwa oraz na poziomie poszczególnych koncesji
(tak aby eksploatacja nie następowała zbyt szybko),



2. powiązanie systemu opłat koncesyjnych i podatków z
rynkiem gazu i panującymi na nim warunkami cenowymi,



3. stworzenie spółki celowej na wzór norweskiego Petoro
czy holenderskiej EBM, która z mocy prawa objęłaby 15%-
25% udziałów we wszystkich koncesjach oraz stanowiłaby
element kontroli i dodatkowych wpływów na rzecz państwa
polskiego,



4. stworzenie funduszu celowego z części opłat
eksploatacyjnych, mającego za zadanie wspieranie sektora
badań i innowacji.

WYKORZYSTAĆ SZANSĘ…



Polska, dla której rozwój sektora gazu niekonwencjonalnego
jest wielką szansą, musi podjąć zdecydowane i zintegrowane
działania zarówno w kraju, jak również na szczeblu unijnym,
aby nie tylko przeciwstawić się lobbingowi
deprecjonującemu znaczenie gazu niekonwencjonalnego,
lecz również dostarczyć rzetelnych informacji związanych z
oddziaływaniem tego surowca na środowisko naturalne, a
także bezpieczeństwo energetyczne UE. Polska może w
znacznym stopniu ukierunkować dyskusję polityczną na
forum unijnym wokół wydobywania oraz wykorzystania gazu
niekonwencjonalnego w Europie. W tym czasie niezbędne
jest podjęcie skoordynowanych działań przez wszystkie
polskie podmioty współuczestniczące w procesie decyzyjnym
UE, a także wsparcie ze strony zainteresowanych kwestiami
energetycznymi think tanków oraz ośrodków eksperckich i
naukowych. Taka szansa może się bowiem nie powtórzyć i
dlatego polski rząd powinien podjąć w tej sprawie
konsekwentne działania.

REALIA UE W PLANACH NA 2014 ROK

W styczniu Komisja Europejska powinna ogłosić czy zdecyduje się na
unijne regulacje zaostrzające wydobycie 

gazu łupkowego

. Poznamy też

propozycje dotyczące bardziej ambitnych planów klimatycznych.

Bruksela od kilku miesięcy mówi, że 

Unia Europejska

 

powinna

zobowiązać się do większej redukcji emisji dwutlenku węgla niż
przewidują to obecne plany - czyli zmniejszenie emisji CO2 o jedną
piątą do 2020 roku. Do tej pory przeciwna temu była Polska, której 

gospodarka

 jest oparta w większości na węglu. Polscy europosłowie

argumentowali, że odbije się to negatywnie na przemyśle, który
ucierpiał na skutek 

kryzysu

. „Cele ekologiczne nie mogą być

osiągnięte poprzez zmniejszenie konkurencyjności 

przemysłu

 europejskiego. Ochrona środowiska TAK, ale nie za wszelką cenę” -
podkreślał europoseł.
Jeśli chodzi o łupki, to hamulcowym też jest Polska, która z Wielką
Brytanią stworzyła koalicję niezadowolonych państw. „Z tej pierwszej
rundy jeśli chodzi o łupki Komisja Europejska może wyciągnąć tylko
jeden wniosek - nie będzie łatwo wprowadzać jakichkolwiek
ograniczeń i obciążeń administracyjnych” - powiedział europoseł
Konrad Szymański. 

Warszawa

 obawia się, że jakiekolwiek unijne

regulacje środowiskowe utrudnią, lub wręcz uniemożliwią wydobycie
gazu łupkowego w przyszłości.

POPRZEDNI SLAJD

POZOSTAWIAM BEZ

KOMENTARZA…

REALNE ZAGROŻENIA



Zanieczyszczenia chemikaliami wód gruntowych i
powierzchniowych ;



Zanieczyszczenie powietrza;



Oddziaływanie niekorzystne użytych chemikaliów na
człowieka, faunę i florę;



Gaz może przedostawać się do wody pitnej skażając ją;

WWF :



wydobycie gazu łupkowego wpłynie negatywnie na
światowe zmiany klimatyczne.

D.Bonijoly :



Zdaniem francuskiego naukowca, metoda kruszenia
hydraulicznego może prowadzić do trzęsień ziemi
drugiego i trzeciego stopnia.

KTO ZA A KTO PRZECIW ?

ZA

PRZECIW

KO

NC

ER

NY

GA

ZO

WE

ROSJA

A TY ???



ZA?



PRZECIW?