Polski wkład w
rozwój techniki po
1945r. – wybrane
przykłady

Wstęp

Słowo „technika” pochodzi z języka
greckiego ( Technikós oznacza wykonany
zgodnie ze sztuką od téchne - sztuka;
rzemiosło). Oznacza ono:

• sposób wykonania określonej pracy w jakiejś

dziedzinie, metodę

• ogół środków i umiejętności posługiwania się

nimi, umożliwiający człowiekowi
wytwarzanie dóbr materialnych i
opanowywanie przyrody.

Podział techniki:

(w znaczeniu ogólnym) można dokonać

biorąc pod uwagę dziedzinę
zastosowania np. technika:

• budowy maszyn
• górnictwa
• medycyny
• rolnicza

Polska technika po II wojnie

światowej

• Po II wojnie światowej w Polsce nastąpiła

wielka rozbudowa przemysłu (zwłaszcza
ciężkiego) i szkolnictwa technicznego,
jednakże system gospodarczy nie sprzyjał
wydajności i opłacalności produkcji,
ograniczał też wynalazczość, blokując
inicjatywy i niekiedy zmuszając
wynalazców do realizacji swych pomysłów
za granicą

• Od połowy lat 50-tych polscy specjaliści

zbudowali ponad tysiąc zakładów
przemysłowych w różnych krajach,
głównie Trzeciego Świata.

Stosunkowo pomyślnie rozwijała się
polska myśl techniczna, np..w zakresie:

• technologii metalurgii aluminium

(S.Bretsznajder, J.M. Grzymek)

• mechaniki teoretycznej(W. Olszak, T.

Nowacki)

• nauk górniczych(W. Budryk, T.

Kochmański).

Na obczyźnie zasłynęli m.in. S.
Tyszkiewicz (wszechstronny
wynalazca) ;A. Rozwadowski
(konstruktor wieży telewizyjnej w
Toronto)

Stanisław Bretsznajder

(1907-1967)

polski chemik, nauczyciel

akademicki i

naukowiec, uznawany

za prekursora

zastosowań

modelowania

matematycznego w

technologii chemicznej i

twórcę oryginalnej

polskiej szkoły

naukowej.

Wacław Olszak (1902-

1980)

Organizator nauki i twórca polskiej
szkoły teorii plastyczności i
konstrukcji inżynierskich. Stworzył
liczne projekty mostów, m.in. na
Wiśle. Był dyrektorem Instytutu
Podstawowych Problemów Techniki
PAN w latach 1963–1972 oraz od
1969 aż do śmierci

Witold Budryk (1891-

1958)

polski inżynier, profesor Akademii
Górniczej, późniejszej Akademii
Górniczo-Hutniczej w Krakowie,
później jej rektor. Współtwórca teorii
opisującej wpływ eksploatacji na
zachowanie powierzchni terenu.

Tadeusz Nowacki (1918-

2005)

• Uczony polski, specjalista nauk

agrotechnicznych, profesor Szkoły
Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w
Warszawie, członek Polskiej Akademii
Nauk.

• Zajmował się mechanizacją rolnictwa. Był

kierownikiem Zakładu Użytkowania
Maszyn Rolniczych Instytutu Mechanizacji
Rolnictwa Szkoły Głównej Gospodarstwa
Wiejskiego - Akademii Rolniczej w
Warszawie, Został wyróżniony
indywidualną nagrodą państwową II
stopnia w 1952.

• Ogłosił m.in. publikacje Mechanizacja

rolnictwa i Maszyny rolnicze.

Kochmański Tadeusz

(1904-1986)

Inżynier górnik, wynalazca;
opracował teorię ciągów
wielowymiarowych;
rozwinął teorię algebry
krakowianowej, zastosował
ją m.in. w zagadnieniach
dotyczących wentylacji
kopalń; twórca teorii
wpływu podziemnej
eksploatacji górniczej na
górotwór i powierzchnię
terenu; wynalazki
dotyczące wyciągów
kopalnianych oraz
eksploatacji złóż
pokładowych.

Stanisław Tyszkiewicz

(1894-1976)

W 1924 hrabia Stefan
Tyszkiewicz założył w Paryżu
mały zakład produkcyjny, gdzie
zbudował prototyp samochodu
osobowego własnej konstrukcji.
Wyposażony był on silnik firmy
Continental i podwozie własnej,
pomysłowej i nowatorskiej
konstrukcji.

Ralf-Stetysz (skrót od Rolniczo
Automobilowo-Lotnicza Fabryka
Stefana Tyszkiewicza) – polski
samochód osobowy, produkowany
w latach 1924-1929 w Paryżu i
Warszawie.

• Produkcja samochodu została przeniesiona

do Polski do fabryki Rudzkiego na ul.
Fabryczną 3. Samochody oferowane były w
2 wariantach:

• model TA, z silnikiem 4-cylindrowym

Continental o pojemności 1500 cm³,

• model TC six, z silnikiem 6-cylindrowym

Continental o pojemności 2760 cm³.

• Zaletą samochodu było podwozie

przystosowane dla polskich dróg słabej
jakości oraz możliwość blokowania
mechanizmu różnicowego ułatwiające jazdę
w grząskim terenie.

W 1929 w zakładach wybuchł pożar, w

wyniku którego zniszczeniu uległa m.in.
duża partia gotowych pojazdów, a
odbudowa fabryki nie została podjęta na
wniosek akcjonariuszy. Ogółem
wyprodukowano około 200 tych pojazdów.
Stefan Tyszkiewicz po upadku tego
przedsięwzięcia brał udział we
wprowadzeniu do Polski samochodów firm
Fiat i Mercedes.

Po wojnie polski przemysł motoryzacyjny
trzeba było budować od podstaw. W roku
1946 zapadła decyzja uruchomienia
samochodu ciężarowego o ładowności 3,5
t, o nazwie Star 20. W 1948 w
Starachowicach wyprodukowano
pierwszych 10 samochodów. Jednak
regularną produkcję rozpoczęto w 1949r.
Trzy lata później w nowo wybudowanej
Fabryce Samochodów Osobowych w
Warszawie została zmontowana seria
próbna samochodów FSO Warszawa,
których konstrukcja była oparta na
licencji radzieckiej. Również na licencji
radzieckiej w tym samym roku rozpoczęto
produkcję 2,5-tonowych samochodów
ciężarowych FSC Lublin. Wspólnymi
cechami tych samochodów była
przestarzała konstrukcja, a sprawy
polityczne zadecydowały o wyborze
licencjodawcy.

W późniejszych latach uruchomiono wiele
nowych zakładów np.: Sanocka Fabryka
Autobusów, Jelczańskie Zakłady
Samochodowe, Fabryka Samochodów
Dostawczych w Nysie, Fabryka
Mechanizmów Samochodowych w
Szczecinie i wiele innych. Stara 20
zastąpiły kolejno Star 21, 25, 27, 28 i 29,
Star 200, 1142 i Star 742.
Autobusy San, Jelcz i Sanok, samochody
dużej ładowności A80, Jelcz 315, popularny
samochód osobowy Syrena to kolejne etapy
rozwoju naszej motoryzacji. Każdy z tych
pojazdów był wykonywany w różnych
odmianach i stopniowo modernizowany.

Duże znaczenie dla polskiego rozwoju przemysłu
samochodowego miało zakupienie w 1965 r. we
Włoszech licencji na samochód osobowy noszący u
nas nazwę Polski Fiat 125p. Zakupienie tej licencji
wraz z nowoczesną dokumentacją technologiczną i
parkiem maszynowym spowodowało modernizację
warszawskiej FSO, lecz także wielu kooperujących
z nią mniejszych zakładów motoryzacyjnych. W
roku 1971 podpisano umowę licencyjną z
zakładami Fiat na produkcję samochodu Polski Fiat
126p w nowo wybudowanych zakładach w Bielsku i
Tychach. Przez wiele lat były to bardzo popularne
na naszych drogach samochody. Przestano je
produkować dopiero w 2000 roku. W latach 1971-
76 uruchomiono montaż innych samochodów tej
firmy. W Fabryce Samochodów Mołolitrażowych w
Bielsku montowano przez pewien czas Polskie
Fiaty 127p, a w FSO w Warszawie- Fiat 128p, 131p
i 132p.

Kolejnym etapem rozwoju FSO stało się
uruchomienie w roku 1978 produkcji
samochodów osobowych o nazwie Polonez.
Ich produkcja przebiegała równolegle do
produkcji Polskich Fiatów 125p.
Samochody te miały zresztą wiele
wspólnych zespołów.

Polscy matematycy, po złamaniu
niemieckiego kodu Enigmy, byli ścisłą
czołówką światową w tej dziedzinie,
która zainspirowała angielskiego (A.
Turing) i amerykańskiego specjalistę (C.
Shannon) do prac na pierwszymi
komputerami. Stąd nawet w PRL, już w
1948 r. Polacy zajęli się rozwijaniem
budowy maszyn matematycznych, czyli
komputerów. A w latach 1970-tych
wymyślono INFOSTRADĘ w Polsce,
którą potem Amerykanie przetłumaczyli
na Information Superhighway, który stał
się synonimem globalizacji poprzez
Internet.

Warto wspomnieć, że autorem koncepcji
Internetu jest Paul (Paweł) Baran,
urodzony w Polsce. Pojazd księżycowy z
kolei zaprojektował absolwent
Politechniki Warszawskiej Władysław
Bekker. Ale zanim Amerykanie wylądowali
na Księżycu, to Polak Henry Hawran
współprojektował pojazd bezzałogowy,
Surveyer, który wylądował na Księżycu na
dwa lata przed ludźmi (1966), aby zbadać
warunki przyszłego lądowania. Natomiast
wojskowe helikoptery amerykańskie są
dziełem Piaseckiego i Sikorskiego
(polskiego pochodzenia
zamerykanizowany Rosjanin).

• Polska nawet jako PRL była na początku

lat 1970-tych na 10/11 miejscu najbardziej
uprzemysłowionych państw świata. Potem
przegrała do Azjatyckich Tygrysów,
bowiem kaganiec peerelowski dobrze nie
służył polskim indywidualistom w
technice. Trzeba wspomnieć, że polscy
inżynierowie i lekarze byli w PRL
najbardziej apolityczną grupą
profesjonalistów, którzy w praktyce
stosowali etykę działania na rzecz dobra.
Natomiast w III RP, w której wyprzedano
zagranicznym firmom polskie fabryki (z
PRL), rodzimy polski inżynier zbudował
swoją fabrykę autobusów na światowym
poziomie a inny idzie w jego ślady ze
swoja fabryką samolotów.

Dziękujem

y za

uwagę ;)