Odmiana imion i nazwisk

obcych

Ogólne zalecenie dotyczące odmiany nazwisk polskich

i obcych jest następujące: jeśli tylko jest możliwe

przyporządkowanie nazwiska jakiemuś wzorcowi odmiany, należy je

odmieniać.

1) płci właściciela,

2) jego narodowości,

3) zakończenia nazwiska (zakończenie

fonetycznej formy nazwiska lub zakończenie

tematu).

Wybór odpowiedniego wzorca odmiany
zależy głównie od:



Odmieniają się

wszystkie imiona żeńskie

zakończone na samogłoskę

-a,

np. Cynthia (Cynthii, Cynthię), Linda (Lindzie,
Lindę), Martha (Marcie, Marthę),Ornella (Ornell
i, Ornellę), Virginia (Virginii, Virginię).



Pozostałe imiona żeńskie nie odmieniają się,
np. Alice, Catherine, Deborah, Hannah, Sally,
Jacqueline, Margaret, Michelle,  Sarah, Scarlett
, Shirley.

Odmiana imion żeńskich



Odmieniają się

imiona męskie zakończone w wymowie:



— na spółgłoskę

, np. Francis (Francisa, z Francisem, o

Francisie), John (Johna, z Johnem, o
Johnie), Jacques (Jacques’a, z Jakiem, o
Jacques’u), Helmut (Helmuta, z Helmutem, o
Helmucie), Joseph (Josepha, z Josephem, o
Josephie a. Josefie), Yves (Yves’a, z Yves’em, o Ywie a. Yvie);



— na

-a,

np. Sasza (Saszy, Saszę), Wołodia (Wołodii, Wołodię);



— na

-o,

np. Benito (Benita, o Benicie), Claudio (Claudia, o

Claudiu), Paavo(Paava, o Paawie a. Paavie);



— na

-y,

np. Henry (Henry’ego, o

Henrym), Zachary (Zachary’ego, o Zacharym);



— na

-i

, np. Giovanni (Giovanniego, o

Giovannim), Luigi (Luigiego, o Luigim).

Odmiana imion męskich



zakończone na

-e oraz akcentowane na

ostatniej sylabie,

np.



Imre (Imrego, o Imrem );



André (Andrégo, o Andrém )



René (Renégo, o Reném );



Louis (Louisa, o Louisie )



Jednak imię François nie jest odmieniane.



Pozostałe imiona męskie nie odmieniają się,
np. Andrew [Endrju], Hugh [Hju],Matthew [M
etju], Radu [Radu].

Odmiana imion męskich



Słowiańskie nazwiska zakończone na

–o

odmieniamy jak nazwiska zakończone na

–a

lub rzeczowniki pospolite o podobnym
zakończeniu:



Makarenko-Makarenki



Matejko-Matejki, Matejce, Matejkę, Matejką

Słowiańskie nazwiska



Nazwiska o odmianie przymiotnikowej:



- nazwiska wschodniosłowiańskie
zakończone w M.

na -skij, -ckij, -skoj, -ckoj

–

w odmianie jak nazwiska zakończone na -ski,
-cki, np. Ruckoj, Ruckiego;



- nazwiska pochodzenia słowiańskiego:
Chomsky – Chomskiego;



Nazwiska rzeczownikowe zakończone na

-o

– różne typy odmiany, w zależności od

poprzedzającej spółgłoski:



- po głoskach miękkich: Puzio, Boccaccio –
odmieniają się jak rzeczowniki męskoosobowe
miękkotematowe, np. jak dziadunio;



- niesłowiańskie nazwiska, w których –o
poprzedzone jest spółgłoską twardą: Canaletto,
Belmondo – odmieniają się jak rzeczowniki
męskoosobowe twardotematowe, np. jak
student.

Nazwiska obce zakończone na

-o



Nazwiska angielskie i francuskie na

-o, -oi,

-au, -ou

, również wtedy, gdy po tych

samogłoskach następują niewymawiane

-s,

-x

, są

nieodmienne

, np. Hugo, Cocteau,

Despiau, Pompidou, Laclos, Delacroix.



Wyjątkiem jest tylko spolszczona forma
nazwiska Rousseau: Russo, Russa, z
Russem, o Russie.

Nazwiska obce zakończone na

-o,

-oi, -au, -ou

DELACROIX

 



Nazwiska rzeczownikowe zakończone na

-a –

odmieniają się jak rzeczowniki

żeńskie:



- po głoskach miękkich (ś, ź, ć, ʒ’, ń, j): Kania, Goya – jak
niania;



- po głoskach historycznie miękkich (c, ʒ, č, š, ž, l): Bończa
– jak tarcza;



- po głoskach -k, -g, -ch: Religa, Huizinga, Gonzaga – jak
matka;



- po spółgłoskach twardych (p, b, t, d, f, v, s, z, m, n, r, ł):
Wojtyła, Janda, Neruda, O’Hara – jak bona.



Zola, Zoli, Zolę, Zolą;



O’Hara, O’Harze, O’Harę, O’Harą;



Gambetta, Gambetcie, Gambettę, Gambettą.

Nazwiska zakończone na

-a



– odmieniają się jak rzeczowniki

męskoosobowe:



- zakończone na głoskę miękką (ś, ź, ć, ʒ’, ń, j): Bugaj,
Tołstoj, Hemingway, Montaigne – jak: dobrodziej;



- zakończone na głoskę historycznie miękką (c, ʒ, č, š,
ž, l): Drawicz, Savage, Lodge – jak: piekarz;



- zakończone na -k, -g, -ch: Pawlak, Tusk, Remarque,
Locke – jak rolnik;



- zakończone na spółgłoskę twardą (p, b, t, d, f, v, s, z,
m, n, r, ł): Bielan, Szczygieł, Lafayette, Racine – jak
student



Różnica dotyczy miejscownika lp: -u / -e, np. Bugaju,
Drawiczu, Tusku – Bielanie

Nazwiska rzeczownikowe
zakończone na

ϕ



Nazwiska angielskie i francuskie zakończone w piśmie:



a) na

spółgłoskę wymawianą

, np.: Auber, Aubera, z

Auberem, o Auberze; Bush, Busha, z Bushem, o Bushu;



b) na

spółgłoskę niewymawianą,

np. Anouilh, Anouilha, z

Anouilhem, o Anouilhu; Mitterrand, Mitterranda, z
Mitterrandem, o Mitterrandzie; wyjątkiem są niewymawiane
spółgłoski -s, -x



c) na -y po samogłosce, np. Disney, Disneya, z Disneyem, o
Disneyu.

otrzymują końcówki polskie bez apostrofu



UWAGA: Nazwiska angielskie zakończone na -ow oraz
-owe nie odmieniają się w miejscowniku, np.



Arrow, Arrowa, z Arrowem, o Arrow;



Longfellow, Longfellowa, z Longfellowem, o Longfellow;



Marlow, Marlowa, z Marlowem, o Marlow;

Nazwiska zakończone w piśmie

na spółgłoski

lub

-y

 po samogłosce

Disney



Nazwiska angielskie i francuskie kończące się w wymowie na

–y

 lub

-i 

po

spółgłosce

(pisane przez -y, -ie) odmieniają się w liczbie

pojedynczej jak

przymiotniki.



Nazwiska na -y w dopełniaczu, celowniku i bierniku piszemy

z apostrofem, gdyż głoska ta w tych przypadkach nie jest wymawiana;

nazwiska zakończone na -i, -ie — bez apostrofu, np.



Lully, Lully’ego, Lully’emu, z Lullym, o Lullym;



Murphy, Murphy’ego, Murphy’emu, z Murphym, o Murphym;



O’Kelly, O’Kelly’ego, O’Kelly’emu, z O’Kellym, o O’Kellym;



Valéry, Valéry’ego, Valéry’emu, z Valérym, o Valérym;



Christie, Christiego, Christiemu, z Christiem, o Christiem;



Muskie, Muskiego, Muskiemu, z Muskiem, o Muskiem.



W liczbie mnogiej nazwiska zakończone na -y, -i, -ie występują zwykle
z imionami, nazwami, tytułami — toteż nie są odmieniane, np. bracia
Kennedy(ale też wyjątkowo: o Kennedych), o państwu Murphy.

Nazwiska kończące się w wymowie na

-y

 lub

-i

 po spółgłosce



Nazwiska angielskie i francuskie kończące się w wymowie
na e (zapisywane w postaci liter: 

-é, -ée, -ai, -eu

, po których mogą

następować niewymawiane litery spółgłoskowe -s lub -x) odmieniamy w
liczbie pojedynczej jak

przymiotniki,

przy czym odcinamy początkowe

samogłoski z końcówek przymiotnikowych -ego, -emu, -im (-ym), np.



Debré, Debrégo, Debrém;



Mérimée, Mériméego, Mériméem;



Montesquieu, Montesquieugo, Montesquieum.



a) Po niewymawianej literze spółgłoskowej -s lub -x stawiamy apostrof,
np.



Beaumarchais, Beaumarchais’go, o Beaumarchais’m;



Marais, Marais’go, o Marais’m;



Rabelais, Rabelais’go, o Rabelais’m.



W liczbie mnogiej nazwiska zakończone w wymowie na -e zwykle
występują z imionami, nazwami, tytułami — są więc nieodmienne,
np.państwu Debré.

Nazwiska kończące się w wymowie na 

-e

Rabelais



Nazwiska angielskie i francuskie zakończone na -e nieme
(tzn. niewymawiane) otrzymują polskie końcówki po
apostrofie, np.



Donne, Donne’a, Donne’owi, z Donne’em;



Larousse, Larousse’a, Larousse’owi, z Larousse’em;



Malebranche, Malebranche’a, Malebranche’owi, z
Malebranche’em;



Montaigne, Montaigne’a, Montaigne’owi, z Montaigne’em;



Moore, Moore’a, Moore’owi, z Moore’em;



Wallace, Wallace’a, Wallace’owi, z Wallace’em.



Dotyczy to także nazwisk, w których po -e niemym
pojawia się spółgłoska, np.



Combes, Combes’a, Combes’owi, z Combes’em;



Descartes, Descartes’a, Descartes’owi, z Descartes’em.

Nazwiska zakończone na

-e nieme



Jeśli w którymś przypadku gramatycznym brzmienie głoski kończącej
temat nazwiska angielskiego lub francuskiego jest w języku polskim
inne niż w języku oryginalnym, wówczas zakończenie tego nazwiska
piszemy zgodnie z pisownią polską, a -e nieme i apostrof — jeśli
występują — pomijamy:



Grant [Grant], z Grantem, o Grancie;



Ingres [Ęgr], z Ingres’em, o Ingrze;



Joyce [Dżojs], z Joyce’em, o Joysie;



Proust [Prust], z Proustem, o Prouście;



Robespierre [Robespier], z Robespierre’em, o Robespierze;

Powyższe zalecenie odnosi się również do nazwisk typu Ustinov,Sainte-

Beuve, które przyjmują odmianę następującą: Ustinov – o
Ustinowie, Sainte-Beuve – o Sainte-Beuwie. Jednak dopuszcza się w
tym przypadku gramatycznym również wersję pisaną przez -vi-.

Nazwiska odmienne, które mają w zakończeniu tematu literę -x, także

przyjmują w deklinacji polskie końcówki, bez apostrofu, albo
utrzymują w zapisie tematyczne -x-, np. Hendrix – Hendriksa, z
Hendriksem, o Hendriksiealbo Hendrixa, z Hendrixem, o Hendrixie 



- nazwiska zakończone na -eć, -eń, -ec, -el,
-ek, -er – problem -e- ruchomego: o
zachowaniu e decyduje odmiana
odpowiedniego rzeczownika pospolitego,
tradycja i stopień przyswojenia (w wypadku
nazwisk obcych):



Hegel – Hegla, Havel – Havla, Orwell –
Owella, Luter – Lutra, Luther- Luthera;



w nazwiskach jednosylabowych –e zostaje:
Mech – Mecha, Stec – Steca;

Nazwiska o odmianie rzeczownikowej:



Nazwiska nieodmienne



Niektóre nazwiska obce ze względu na ich fonetyczne zakończenie nie
dają się włączyć do żadnego wzoru polskiej fleksji – ani rzeczownikowej,
ani przymiotnikowej:



- nazwiska zakończone dźwiękiem, którego w polszczyźnie w ogóle nie
ma: Dubois, Bécu, Richelieu,



- nazwiska zakończone dźwiękiem, który w polszczyźnie nie występuje na
końcu wyrazów odmiennych: Papandreu, Nehru,



- nazwiska zakończone na akcentowane -o: Rousseau, Hugo,



Nazwiska, których można nie odmieniać



Można pozostawiać nieodmienne nazwiska o małej frekwencji zakończone
na:



-e: Eliade, Moltke,



-i: Pavarotti, Dali,



-o: Caravaggio, Sidło,



- niewymawianą spółgłoskę (w nazwiskach francuskich akcentowanych na
ostatnią sylabę): Monet, Gabin, Foucault.



Uwaga: nieodmienność nazwiska wymaga używania wraz z nim
odmienionego imienia, tytułu lub innego określenia.

Nieodmienne