Prawo do imienia i nazwiska oraz do ich zmiany wiąże się z prawami człowieka- Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności., Konwencji o Prawach Dziecka, konstytucjach poszczególnych państw oraz tzw. ustawach zwykłych.

Przesłanki zmiany imion i nazwisk (pozytywne):

- wniosek uprawnionej osoby oraz ważne względy (3×W)

Z wnioskiem wystąpić może obywatel polski, ale także osoba nie posiadająca obywatelstwa polskiego (nie posiadająca żadnej przynależności państwowej), jeżeli zamieszkuje w Polsce. Zmiana może dotyczyć również nazwiska rodowego

Ważne względy zachodzą w szczególności, gdy wnioskodawca:

1)   nosi nazwisko:

a)  ośmieszające albo nielicujące z godnością człowieka,

b)  o brzmieniu niepolskim,

c)  posiadające formę imienia;

 2)   pragnie zmienić swoje nazwisko na nazwisko, którego używa, lub powraca do nazwiska, które zostało zmienione.

Ustawą ze stycznia 2005 o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym dodano jeszcze zapis, iż ważnym względem jest również sytuacja, kiedy wnioskodawca pragnie zmienić nazwisko lub imię, które zmienione zostało z powodu niepolskiego brzmienia w wyniku decyzji bez wniosku osoby je noszącej

Przyjmuje się zazwyczaj dwie kategorie godności - godność odnoszona do człowieka jako osoby oraz godność osobista:

Pierwsza kategoria ma charakter przyrodzony i obiektywny. Każdy człowiek ma tę godność niezależnie od tego czy tego chcemy, czy nie, czy jesteśmy dobrzy czy źli, mądrzy czy głupi - do tej godności odnoszą się przepisy konstytucji. Godność osobista wiąże się już z subiektywnymi ocenami wobec siebie, nas wobec innych i innych wobec nas.

Przesłanki negatywne zmiany nazwiska:

1. Nie oparta na fakcie, wystarczy uzasadniona obawa, że wnioskodawca ubiega się o zmianę nazwiska w celu ułatwienia sobie działalności przestępczej albo uchylenia się od odpowiedzialności karnej lub cywilnej.

2. Związana jest z ochrona nazwisk wsławionych i ograniczeniu megalomanii (zawyżona samoocena, przekonanie o własnej doskonałości). W związku z tym nie podlega uwzględnieniu wniosek, jeśli wnioskodawca występuje o zmianę swojego nazwiska na nazwisko historyczne, wsławione w kulturze, nauce, działalności politycznej, społecznej albo wojskowej, chyba że ma członków rodziny o tym nazwisku lub jest powszechnie pod tym nazwiskiem znany.

Zmiana imienia występuje w analogicznych sytuacjach jeżeli chodzi o przesłanki pozytywne przy zmianie nazwiska. Te same przesłanki pozytywne z wyjątkiem „posiadające formę imienia”.

Przesłanek negatywnych nie stosuje się.

O zmianie imienia lub nazwiska rozstrzyga, w drodze decyzji administracyjnej, kierownik urzędu stanu cywilnego właściwy ze względu na miejsce pobytu stałego wnioskodawcy, a w przypadku braku takiego miejsca - kierownik urzędu stanu cywilnego właściwy ze względu na ostatnie miejsce pobytu stałego. Zawiadami również o zmianie imienia lub nazwiska urzędy stanu cywilnego właściwe ze względu na miejsce sporządzenia aktu urodzenia i małżeństwa wnioskodawcy oraz miejsce sporządzenia aktów urodzeń jego małoletnich dzieci, a ponadto właściwy urząd skarbowy i organ Policji, Wojskową Komendę Uzupełnień i organy ewidencji ludności oraz Krajowy Rejestr Karny.

Zmiana nazwiska obojga rodziców rozciąga się na małoletnie dzieci. Jeżeli zmiana nazwiska dotyczy tylko jednego z rodziców, rozciągnięcie jej na małoletnie dziecko wymaga zgody drugiego z rodziców, chyba że nie ma on pełnej zdolności do czynności prawnych, nie żyje lub nie jest znany albo że jest pozbawiony władzy rodzicielskiej. Gdy dziecko ukończyło 14 lat, potrzebna jest również jego zgoda. W razie braku porozumienia między rodzicami każde z nich może zwrócić się o rozstrzygnięcie do władzy opiekuńczej. Decyzja co do zmiany nazwiska małoletniego dziecka zapada po uprawomocnieniu się postanowienia władzy opiekuńczej.. Z wnioskiem o zmianę nazwiska małoletniego dziecka występuje przedstawiciel ustawowy.

Nazwisko może składać się najwyżej z dwóch części (członów).Po zmianie można mieć co najwyżej dwa imiona.

W razie wątpliwości pisownię imienia lub nazwiska ustala kierownik urzędu stanu cywilnego na wniosek strony. Ustaleniem pisowni jest wybór jednej z form pisowni imienia lub nazwiska, które zostały zapisane w aktach stanu cywilnego.

Ustalenie pisowni może nastąpić również z urzędu, jeżeli imię lub nazwisko ma brzmienie polskie.

Organem odwoławczym od decyzji o zmianie imienia lub nazwiska jest wojewoda.

WYMAGANE DOKUMENTY:

1. Wniosek o zmianę imienia wraz z uzasadnieniem.

2. Odpis skrócony aktu urodzenia wnioskodawcy.

3. Jeżeli wnioskodawca pozostaje bądź pozostawał w związku małżeńskim - odpis skrócony aktu małżeństwa.

4. Odpisy skrócone aktów urodzenia małoletnich dzieci.

5. Do wglądu: dokument tożsamości wnioskodawcy.

6. Dowód zapłaty należnej opłaty skarbowej.

Na przykładzie USC miasta stołecznego Warszawy:

OPŁATY:

1. 37 zł - opłata skarbowa za wydanie decyzji.

2. Zapłaty opłaty skarbowej należy dokonać przelewem, przekazem na rachunek bankowy Urzędu m.st. Warszawy dla właściwej Dzielnicy lub bezpośrednio w kasie Dzielnicy, bądź u inkasenta według właściwości miejscowej dla załatwianej sprawy.

MIEJSCE ZŁOŻENIA I ODBIORU: Urząd Stanu Cywilnego m. st. Warszawy

TERMIN ODPOWIEDZI:

1. Do 1 miesiąca.

2. Do 2 miesięcy sprawy szczególnie skomplikowane.

UWAGI:

1. O zmianę imienia małoletniego dziecka występują obydwoje rodzice, chyba że jedno z nich nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, nie żyje (należy przedstawić akt zgonu rodzica) lub nie jest znany bądź jest pozbawiony władzy rodzicielskiej (należy przedstawić postanowienie sądu). W razie braku porozumienia między rodzicami każde z nich może zwrócić się o rozstrzygnięcie do sądu. Decyzja co do zmiany imienia małoletniego dziecka zapada po uprawomocnieniu się postanowienia sądu.

2. Gdy dziecko skończyło 14 lat potrzebna jest jego pisemna zgoda.

3. Po zmianie można mieć najwyżej dwa imiona

4. Zwolnione z opłaty skarbowej są wnioski i decyzje o zmianie imienia, jeżeli wnioskodawca udokumentuje stan ubóstwa.

5. Jeżeli wnioskodawca zamieszkuje za granicą, wniosek składa się za pośrednictwem konsula Rzeczypospolitej Polskiej.

PODSTAWA PRAWNA:

1. Ustawa z dnia 15 listopada 1956 r. o zmianie imion i nazwisk (tekst jednolity: Dz.U. z 2005 r. Nr 233, poz. 1992 z późn. zm.).

2. Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity: Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.).

3. Ustawa z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. z 2006 r. nr 225, poz. 1635).

---