Edyta Jabłonowska
DSA semestr II
CNiB ,, Żak”
Przedmiot: Prawo administracyjne
Temat: Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych - zadania i kompetencje
Konstytucja Rzeczpospolitej polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku (Dz. U. z dnia 16 lipca 1997 r. Nr 78, poz. 483) zapewnia obywatelom swojego kraju prawo do prywatności i ochrony danych osobowych - tak głosi art. 47 i 51 Konstytucji. Artykuł 47 traktuje o tym, że każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym. Natomiast artykuł 51 określa następująco:
1. Nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby.
2. Władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym.
3. Każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych. Ograniczenie tego prawa może określić ustawa.
4. Każdy ma prawo do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych, niepełnych lub zebranych w sposób sprzeczny z ustawą.
5. Zasady i tryb gromadzenia oraz udostępniania informacji określa ustawa.
Danymi osobowymi względem ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (tekst ujednolicony Dz. U. z 2002 r. nr 101, poz. 926 z późn. zm.) uważa się każdą informację dotyczącą osoby fizycznej, pozwalającą na określenie tożsamości tej osoby. Przytoczona ustawa wprowadza zasadę, że każdy ma prawo do ochrony własnych danych osobowych. Natomiast przetwarzanie danych osobowych jest dopuszczalne tylko ze względu na dobro publiczne, dobro osoby, której dane dotyczą, lub dobro osób trzecich w zakresie i trybie określonym ustawą. Ochrona danych osobowych obejmuje także przetwarzanie danych osobowych w systemach informatycznych, w kartotekach, skorowidzach, księgach, wykazach i w innych zbiorach ewidencyjnych. Zakres podmiotowy ustawy o ochronie danych podmiotowych jest szeroki. Nałożone przez ustawę obowiązki dotyczą bowiem organów państwowych, organów samorządu terytorialnego, państwowych i komunalnych jednostek organizacyjnych, podmiotów niepaństwowych realizujących zadania publiczne, a także osób fizycznych i prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, które przetwarzają dane w związku z działalnością zarobkową, zawodową lub dla realizacji celów statutowych. Ustawa ma także zastosowanie do podmiotów, które przetwarzają dane przy wykorzystaniu środków technicznych znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Ustawa nie dotyczy jednak osób fizycznych, które przetwarzają dane wyłącznie w celach osobistych lub domowych.
Organem powołanym do ochrony danych osobowych na mocy wyżej przytoczonej ustawy jest Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, którego powołuje i odwołuje Sejm Rzeczypospolitej Polskiej za zgodą Senatu na okres 4 lat - od dnia złożenia ślubowania.
Zgodnie z ustawą na stanowisko Generalnego Inspektora może być powołany ten, kto łącznie spełnia następujące warunki:
1) jest obywatelem polskim i stale zamieszkuje na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
2) wyróżnia się wysokim autorytetem moralnym,
3) posiada wyższe wykształcenie prawnicze oraz odpowiednie doświadczenie zawodowe,
4) nie był karany za przestępstwo.
Ponadto w świetle art. 10 ustawy Generalny Inspektor nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej, ani wykonywać innych zajęć zawodowych, ani nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.
Osoba powołana na owe stanowisko może pełnić funkcję nie więcej niż przez dwie kadencje. Ponadto jest ona zobowiązana do corocznego składania Sejmowi sprawozdania ze swojej działalności wraz z wyciągniętymi wnioskami wynikającymi z przestrzegania przepisów o ochronie danych osobowych.
Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych jako organ ochrony prawa charakteryzują 4 cechy:
- jest to organ niezawisły - podlega tylko ustawie; niezależny od innych władz,
- jest to organ apolityczny (nie może należeć do partii politycznych, związków zawodowych, ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z jego obowiązkami),
- niepołączalność - Gen. Ins. Ochrony Danych Osobowych nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem profesora szkoły wyższej, nie może również wykonywać innych czynności zawodowych,
- posiada immunitet formalny (przeszkoda procesowa), tj. nie może być bez uprzedniej zgody sejmu pociągnięty do odpowiedzialności karnej, ani pozbawiony wolności.
Nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
Do zadań Generalnego Inspektora Ochrony danych osobowych należy w szczególności:
kontrola zgodności przetwarzania danych z przepisami o ochronie danych osobowych;
wydawanie decyzji administracyjnych i rozpatrywanie skarg w sprawach wykonania
przepisów o ochronie danych osobowych;
prowadzenie rejestru zbiorów danych oraz udzielanie informacji o zarejestrowanych
zbiorach;
opiniowanie projektów ustaw i rozporządzeń dotyczących ochrony danych osobowych;
inicjowanie i podejmowanie przedsięwzięć w zakresie doskonalenia ochrony danych
osobowych;
uczestniczenie w pracach międzynarodowych organizacji i instytucji zajmujących się
problematyką ochrony danych osobowych.
Organem pomocniczym Generalnego Inspektora w myśl art. 13 ustawy jest Biuro Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, zwanego dalej Biurem. W uzasadnionych przypadkach zadania wykonywane przez Generalnego Inspektora realizowane są za pośrednictwem jednostek zamiejscowych Biura. Na drodze rozporządzenia prezydent RP nadaje biuru status określając jego organizację, zasady działania oraz siedziby jednostek zamiejscowych i zakres ich właściwości terytorialnej, mając na uwadze stworzenie optymalnych warunków organizacyjnych do prawidłowej realizacji zadań Biura.
Do kompetencji Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych oraz upoważnionych przez niego inspektorów należy: prawo wstępu do pomieszczeń, w którym zlokalizowany jest zarejestrowany zbiór danych, i przeprowadzenia niezbędnych badań lub innych czynności kontrolnych w celu oceny zgodności przetwarzania danych z ustawą; prawo żądania złożenia pisemnych lub ustnych wyjaśnień oraz wzywać i przesłuchania osoby w zakresie niezbędnym do ustalenia stanu faktycznego; prawo żądania okazania dokumentów i wszelkich danych mających bezpośredni związek z problematyką kontroli; prawo żądania udostępnienia do kontroli urządzeń, nośników oraz systemów informatycznych służących do przetwarzania danych; możliwość zlecania sporządzania ekspertyz i opinii.
Zadaniem kierownika kontrolowanej jednostki organizacyjnej bądź osoby fizycznej pełniącej funkcję administratora danych osobowych jest umożliwienie inspektorowi przeprowadzenia kontroli. Następnie inspektor sporządza protokół w liczbie dwóch egzemplarzy, z którego jeden przesyłany jest do kierownika lub administratora kontrolowanej jednostki organizacyjnej.
W przypadku stwierdzenia, że naruszone zostały przepisy niniejszej ustawy Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych z urzędu lub na wniosek zainteresowanej osoby, nakazuje w drodze decyzji administracyjnej, przywrócenie stanu zgodnego z prawem, a w szczególności może nakazać - art. 18 pkt. 1:
-usunięcie uchybień,
-uzupełnienie, uaktualnienie, sprostowanie, udostępnienie lub nieudostępnienie danych osobowych,
-zastosowanie dodatkowych środków zabezpieczających zgromadzone dane osobowe,
-wstrzymanie przekazywania danych osobowych za granicę,
-zabezpieczenie danych lub przekazanie ich innym podmiotom,
-usunięcie danych osobowych.
Przetwarzanie danych, o którym mowa wyżej, jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy:
1) osoba, której dane dotyczą, wyrazi na to zgodę, chyba że chodzi o usunięcie dotyczących
jej danych,
2) zezwalają na to przepisy prawa,
3) jest niezbędne osobie, której dane dotyczą, w celu wywiązania się z umowy,
której jest stroną, lub na jej życzenie w celu podjęcia niezbędnych działań przed zawarciem
umowy,
4) jest niezbędne do wykonania określonych prawem zadań realizowanych dla dobra
publicznego,
jest niezbędne do wypełnienia usprawiedliwionych celów administratorów danych,
o których mowa w art. 3 ust. 2, a przetwarzanie danych nie narusza praw i wolności osoby,
której dane dotyczą.
Na podstawie ustaleń kontroli inspektor może żądać wszczęcia postępowania dyscyplinarnego lub innego przewidzianego prawem postępowania przeciwko osobom winnym dopuszczenia do uchybień i poinformowania go, w określonym terminie, o wynikach tego postępowania i podjętych działaniach. W razie stwierdzenia zaniechania lub działań względem ustawy wskazujących na charakter przestępczy, Generalny Inspektor kieruje do organu powołanego do ściągania przestępstw zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, dołączając dowody w postaci dokumentacji stwierdzającej podejrzenie o jego popełnieniu.
Strona wobec której zostały przedstawione podejrzenia może zwrócić się do Generalnego Inspektora z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy. Na decyzję Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych w przedmiocie wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy stronie przysługuje skarga do sądu administracyjnego.
Kadencja Generalnego Inspektora wygasa z chwilą jego śmierci, odwołania lub utraty obywatelstwa polskiego. Sejm za zgodą Senatu dokonuje odwołania w momencie zrzeknięcia sięGeneralnego Inspektora z powierzonego mu stanowiska, jego trwałej niezdolności do pełnienia obowiązków w skutek choroby, sprzeniewierzenia się złożonemu ślubowaniu, skazania prawomocnym wyrokiem sądu za popełnienie przestępstwa.
Bibliografia:
Ura E., Ura E., Prawo administracyjne, Wyd. 8, Warszawa: Wydaw. LexisNexis, 2009, s. 267-268
Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku (Dz. U. z dnia 16 lipca 1997 r. Nr 78, poz. 483)
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (tekst ujednolicony Dz U. z 2002 r. nr 101, poz. 926 z późn. zm.)
5