Edyta Jabłonowska

DSA semestr II

CNiB ,,Żak”

Zduńska Wola

Przedmiot: Prawo administracyjne

Temat: Ochrona środowiska-kompensacje przyrodnicze.

Zasoby środowiska naturalnego występują w ograniczonych ilościach w przyrodzie. Człowiek czerpie korzyści zarówno ze źródeł odnawialnych przyrody, jak również nieodnawialnych, często wyrządzając szkodę dla środowiska. Dlatego też należy zadbać o jego ochronę przed destrukcyjnym wpływem działalności człowieka. W tym celu opracowano szereg przepisów w tym także obowiązków stanowiących podstawę prawną dla ochrony środowiska. Podstawowymi i zarazem ogólnymi aktami prawnymi regulującymi przepisy dotyczące tej kwestii są: Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. 2001.62.627  z dnia 20 czerwca 2001 r.) oraz Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o Ochronie Przyrody (Dz. U. 2009 nr 151 poz. 1220  -  tekst ujednolicony)

.Natomiast zagadnienie obejmujące szczególnie obowiązek kompensacji przyrodniczej zawiera Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. Nr 75, poz. 493) oraz Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 czerwca 2008 w sprawie rodzajów działań naprawczych oraz warunków i sposobów ich prowadzenia (Dz. U. 2008 Nr 103, poz. 664).

Organ Ochrony Środowiska

Organem ochrony środowiska właściwym w sprawach odpowiedzialności za zapobieganie szkodom w środowisku i naprawę szkód w środowisku jest Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska.

Jeżeli bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku lub szkoda w środowisku wystąpiły na obszarze dwóch lub więcej województw, właściwy jest regionalny dyrektor ochrony środowiska, który pierwszy powziął informację o ich wystąpieniu. Regionalny dyrektor ochrony środowiska, podejmuje działania w porozumieniu z wojewodą, na którego obszarze działania wystąpi. Organem wyższego stopnia w stosunku do regionalnego dyrektora ochrony środowiska jest Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska.

W przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub szkody w środowisku, spowodowanych przez działalność stwarzającą ryzyko szkody w środowisku organem ochrony środowiska właściwym w sprawach odpowiedzialności za zapobieganie szkodom w środowisku i naprawę szkód w środowisku jest minister właściwy do spraw środowiska.

Wpływ człowieka na środowisko naturalne może niekiedy wiązać ze sobą różnorodne konsekwencje, zwłaszcza jeśli poprzez jego ingerencję powstały szkody. Dlatego też ochrona środowiska powiązane jest ściśle z odpowiedzialnością cywilną, która spełnia w tym wypadku 3 funkcje:  prewencyjną,  restytucyjną, kompensacyjną.

Funkcja prewencyjna ma przede wszystkim na celu zapobieganie naruszeniom środowiska. Istotą jest po­wstrzymywanie podmiotu przed dokonywaniem naruszeń środowiska w przyszłości, czyli przed dal­szym pogarszaniem jego stanu, mając na uwadze ponie­sione wcześniej konsekwencje.

Restytucja oznacza przywrócenie do stanu, jaki istniał przed narusze­niem środowiska. Podmiot zobowiązany do restytucji musi na własny koszt dokonać przywrócenia środowiska do stanu właściwego. Restytucja jest najbardziej pożądanym sposobem usunięcia naruszenia środowiska. Powoduje bowiem, iż środowisko przywracane jest do stanu właściwego.

Istotną kwestią jest to, że przywrócenie może mieć dwie postacie, które przewidują przepisy z zakresu ochrony środowiska. Mogą być one przywróceniem;

- do stanu poprzedniego, kiedy podmiot ma przywrócić stan środowis­ka, jaki istniał przed naruszeniem,

- do stanu zgodnego z prawem, kiedy podmiot nie musi dokonywać przywrócenia do stanu poprzedniego, ale musi przywrócić do stanu środowiska, który jest pożądany przez przepisy prawa. 

Funkcja kompensacyjna jest najmniej pożądaną, z punktu widzenia ochrony środowiska, funkcją odpowiedzialności cywilnej, choć niezbędną. Kompensacja jest zbliżona do restytucji, gdyż występuje dopiero po naru­szeniu środowiska. O ile jednak restytucja ma na celu przywracanie do pożądanego stanu, o tyle kompensacja ma na celu naprawienie szkody poprzez skompensowanie szkody, gdy przywrócenie do stanu poprzed­niego nie jest możliwe.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska w tym wypadku w zależności od stopnia wyrządzonej szkody obowiązkiem jest podjęcie działań naprawczych. Działaniami naprawczymi w rozumieniu art. 6 Ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 roku o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie określa się wszelkie działania, w tym działania ograniczające lub tymczasowe, podejmowane w celu naprawy lub zastąpienia w równoważny sposób elementów przyrodniczych lub ich funkcji, które uległy szkodzie, w szczególności oczyszczanie gleby i wody, przywracanie naturalnego ukształtowania terenu, zalesianie, zadrzewianie lub tworzenie skupień roślinności, reintrodukcję zniszczonych gatunków, prowadzące do usunięcia zagrożenia dla zdrowia ludzi oraz przywracania równowagi przyrodniczej i walorów krajobrazowych na danym terenie. Spośród tych działań wyróżnia się:

- działania podstawowe, zmierzające do przywrócenia stanu początkowego lub przybliżonego stanu początkowego;

- działania uzupełniające, zapewniające osiągnięcie podobnego stanu elementów przyrodniczych lub ich funkcji, jaki byłby zapewniony, gdyby elementy przyrodnicze lub ich funkcje, które uległy szkodzie w środowisku, zostały przywrócone do stanu początkowego albo przybliżonego do stanu początkowego;

- działania kompensacyjne, prowadzone w celu zrekompensowania powstałych strat w okresie od chwili wystąpienie szkody w środowisku do przywrócenia stanu początkowego albo przybliżonego stanu początkowego, albo do osiągnięcia podobnego stanu elementów przyrodniczych lub ich funkcji. Działania nie powinny spowodować wykraczającą poza przywrócenie do stanu początkowego albo przybliżonego do stanu początkowego albo wykraczającą poza osiągnięcie podobnego stanu elementów przyrodniczych lub ich funkcji, poprawę stanu elementów przyrodniczych lub ich funkcji.

Szczegółowa opis pojęcia kompensacji przyrodniczej zawiera art. 3 pkt 8 Ustawy - Prawo ochrony środowiska i ujmuje ją jako zespół działań, obejmujących w szczególności roboty budowlane i ziemne, rekultywację gleby, zalesianie, zadrzewianie lub tworzenie skupień roślinności, prowadzących do przywrócenia równowagi przyrodniczej na danym terenie, wyrównania szkód dokonanych w środowisku przez realizację przedsięwzięcia i zachowanie walorów krajobrazowych. Zgodnie z art. 75 ustawy Prawo Ochrony Środowiska. Kompensacja przyrodnicza stosowana jest w momencie, gdy ochrona elementów przyrodniczych nie jest możliwa.

W większości przypadków Prawo Ochrony Środowiska wiąże kompensację przyrodniczą z każdym przedsięwzięciem wymagającym przeprowadzenia robót budowlanych. W praktyce jednak dotyczy to inwestycji, dla których konieczne jest uzyskanie pozwolenia na budowę. W tym ujęciu kompensacja jest instrumentem prewencyjnym. Jej zakres ustala się przed zaistnieniem jakichkolwiek niekorzystnych zmian w środowisku (przyrodzie).

Działania kompensacyjne możemy podzielić na:

I. Działania w korycie rzeki:

- przebudowa progów na bystrotoki lub kaskadę z luźno ułożonych głazów i kamieni, - wyznaczenie elektrowniom z kanałami derywacyjnymi przepływów nienaruszalnych, odprowadzanych do koryta rzeki,

- budowa barier zabezpieczających/odstraszających ryby przed wpływaniem na turbiny elektrowni,

− budowa przepławek,

− budowa kanałów obiegowych,

− realizacja przelewów stokowych - dla budowli powyżej 15 m,

− dostosowanie harmonogramu piętrzenia do potrzeb ekologicznych,

− zróżnicowanie struktur rzecznych (zatoki i zwężenia koryta, miejsca za-stoiskowe, wyspy, odsypiska, zmienne nachylenie skarp).

II. Działania dotyczące strefy brzegowej:

-wprowadzenie zmienności formy brzegów i skarp,

-realizacja budowli habitatowych (kryjówki dla ryb),

-odbudowa pasów brzegowych wzdłuż koryta rzecznego w rejonie przeszkody.

III. Działania krajobrazowe:

- poprawa walorów krajobrazowych rzeki i doliny rzecznej poprzez zmianę umacnianych nawierzchni na trawiastą lub żwirową,

− zastępowanie przepustów i mostów brodami,

- przebudowa budowli tak, aby nie stanowiły dominującego i szczególnie rzucającego się w oczy elementu krajobrazu (np. zwiększenie światła przepustu, umocnienie koryta roślinnością),

- dostosowanie robót konserwacyjnych do wymogów ekologicznych ekosystemu rzecznego.

IV. Działania biocenotyczne:

− zwiększenie bioróżnorodności,

− nasadzenia określonych roślin (trawy, rośliny wodne, krzewy, drzewa) w wyznaczonych miejscach, stosownie do ich oczekiwań i funkcji,

- zastąpienie budowli regulacyjnych konstrukcjami wykonanymi ze świeżych materiałów roślinnych lub wprowadzenie roślin jako uzupełnienie konstrukcji technicznych (faszyna, darnina, kiszki i walce, płotki faszynowe, brzegosłony),

− w doborze roślin uwzględniać wymagania siedliskowe.

V. Działania społeczne uwzględniające oddziaływania rzeka - człowiek -osadnictwo:

- zachowanie stanu środowiska przyrodniczego zapewniającego dobry stan biologiczny i psychiczny człowieka,

- umożliwienie realizacji dążeń do prawdy, dobra i piękna poprzez przyrodę i prawo do kontemplacji przyrody,

− realizacja zasady zrównoważonego rozwoju.

Artykuł 75 Prawo ochrony środowiska stanowi, że w trakcie prac budowlanych inwestor jest obowiązany uwzględnić ochronę środowiska na obszarze prowadzenia prac. Jeżeli ochrona elementów przyrodniczych nie jest możliwa, należy podejmować działania, mające na celu naprawienie wyrządzonych szkód, głównie przez kompensację przyrodniczą. Szczegółowy zakres obowiązków określa organ w pozwoleniu na budowę.

Dodatkowo ust. 5 tego artykułu podaje, iż kompensacja przyrodnicza dla przedsięwzięć wymagających przeprowadzenia procedury oceny oddziaływania na środowisko jest określana w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach oraz inne decyzje, przed wydaniem których została przeprowadzona ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. Całościowo ujmując kompensacja przyrodnicza może być nakazana wobec wszystkich przedsięwzięć, objętych regulacją dotyczącą oceny oddziaływania środowiskowego - dotyczy to również inwestycji niewymagających pozwolenia na budowę.

Zarówno w działaniach kompensacyjnych jak i uzupełniających, możliwe jest zastąpienie elementów przyrodniczych lub ich funkcji równoważnymi pod względem jakości i ilości elementami przyrodniczymi w innym miejscu niż miejsce wystąpienie szkody w środowisku, jeżeli przy równoważnym efekcie koszty przeprowadzenia tych działań będą znacząco mniejsze (§ 5 ust. 3 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 czerwca 2008r. w sprawie rodzajów działań naprawczych oraz warunków i sposobów ich prowadzenia Dz. U. Nr 103 Poz. 664). Zastępowanie elementami równoważnymi pod względem ilości i jakości w tym wypadku stanowi czynność pierwszorzędną. Jeżeli nie jest możliwe uzupełnienie elementami równorzędnymi działania uzupełniające lub kompensacyjne zastępuje się innymi (alternatywnymi) elementami przyrodniczymi lub ich funkcjami. W takim wypadku obniżenie jakości elementów przyrodniczych lub ich funkcji rekompensuje się ich ilością (§ 7 ust. 2).

W sposobie prowadzenia działań uzupełniających i kompensacyjnych tworzących dodatkowe elementy przyrodnicze i ich funkcje uwzględnia się ich specyfikę i czas niezbędny do osiągnięcia efektu.

Projekt Natura 2000

Kompensacja przyrodnicza odnosi się także (zgodnie z art. 34 Ustawy o ochronie środowiska) do wyznaczonych obszarów ochronnych Natura 2000, gdzie realizacja kompensacji przyrodniczej powinna zapewnić spójność i właściwe funkcjonowanie sieci tych obszarów. Zezwolenie na realizację planu lub przedsięwzięcia, które mogą mieć negatywny wpływ na siedliska przyrodnicze oraz gatunki roślin i zwierząt, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000 wydaje właściwy miejscowo wojewoda, a na obszarach morskich dyrektor właściwego urzędu morskiego. Artykuł 35 danej ustawy podaje, że wydając zezwolenie wojewoda lub dyrektor urzędu morskiego:

- ustala zakres, miejsce termin i sposób wykonania kompensacji przyrodniczej;

- nadzoruje wykonanie kompensacji przyrodniczej;

- informuje ministra właściwego do spraw środowiska o zezwoleniach o ich wykorzystaniu

oraz o skutkach realizacji planu lub przedsięwzięcia i wykonanej kompensacji.

Wszelkie koszty ponosi podmiot realizujący plan lub przedsięwzięcie.

Jeżeli działania na obszarze Natura 2000 zostały podjęte bez przeprowadzenia postępowania

w sprawie oceny oddziaływania na środowisko wojewoda, a na obszarach morskich dyrektor właściwego urzędu morskiego, nakazuje ich natychmiastowe wstrzymanie i podjęcie w wyznaczonym terminie niezbędnych czynności w celu przywrócenia poprzedniego stanu danego obszaru, jego części lub chronionych na nim gatunków.

.
Bibliografia:

Pozycje książkowe

1. Dobrzański G., Dobrzańska B., Kiełczowski D., Ochrona środowiska przyrodniczego,[Wyd. 1, 1 dodr.] Warszawa : Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 230-232.

Akty prawne:

1. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. 2001.62.627  z dnia 20 czerwca 2001 r.)

2. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o Ochronie Przyrody (Dz. U. 2009 nr 151 poz. 1220 - tekst ujednolicony)

3. Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. Nr 75, poz. 493)

4. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 czerwca 2008 w sprawie rodzajów działań naprawczych oraz warunków i sposobów ich prowadzenia (Dz. U. 2008 Nr 103, poz. 664).

6

---