Rola podziału pracy w
kształtowaniu moralności

Opracowały:

Agnieszka Widera
Agnieszka Wisłocka
Justyna Malicha
Janina Cortez
Wioletta Strońska

Co to jest praca?



Praca to „celowa (świadoma) działalność człowieka,
polegająca na przekształcaniu dóbr przyrody i
przystosowaniu ich do zaspokajania potrzeb ludzkich”.
Można powiedzieć, że praca wypełnia człowiekowi
ponad połowę życia jest źródłem jego egzystencji,
zapewnia materialne warunki realizacji i decyduje o
jego rozwoju i ukierunkowaniu w życiu.

Wpływ pracy na życie
jednostki



jest jedną z podstawowych działalności człowieka,
podstawą i swoistą formą aktywności,



ma wpływ na moralny rozwój człowieka i dzięki niej
następuje współpraca i współdziałanie wzajemne ludzi i
grup ludzkich,



w procesie pracy powstają dobra materialne, wytwory
społeczne użyteczne, warunkujące nieustanny rozwój
społeczno- ekonomiczny i dobrobyt jednostki,



praca gwarantuje konieczny człowiekowi kontakt społeczny
oraz realizację jego różnorodnych potrzeb,



przez pracę wychowujemy, ponieważ jest aktualną sprawą
w każdym okresie życia człowieka, które zaczyna się od
wychowania przez pracę w rodzinie aż do wychowania
przez pracę w okresie aktywności zawodowej człowieka.

Podział pracy



sposób organizacji procesów produkcyjnych w
społeczeństwie, polegający na wyodrębnieniu się grup
ludzi zajmujących się wytwarzaniem określonych
produktów (społeczny podział pracy), lub wykonujących
określone czynności przy wytwarzaniu tego samego
produktu (techniczny podział pracy).

Społeczny podział pracy



Społeczny podział pracy, występujący w obrębie

całego społeczeństwa, dotyczy podziału gospodarki
na wielkie działy, gałęzie, grupy produkcyjne i
przedsiębiorstwa.



W ramach społecznego podziału pracy wyodrębnia

się podział



ogólny,



szczegółowy



zawodowy,



terytorialny podział pracy.

Ogólny i szczegółowy podział pracy



Ogólny podział pracy jest wyrazem rozszczepienia się
całej gospodarki społecznej na podstawowe działy,
jak przemysł, rolnictwo, handel, transport.



Szczegółowy podział pracy powoduje w ramach
powyższych działów powstawanie poszczególnych
gałęzi (np. przemysłu maszyn włókienniczych,
maszyn papierniczych) oraz przedsiębiorstw
specjalizujących się w wytwarzaniu określonych
wyrobów gotowych lub ich części albo tez
świadczących określone rodzaje usług.

Zawodowy i terytorialny podział
pracy



Zawodowy podział obejmuje wydzielanie i
usamodzielnianie się poszczególnych zawodów w
obrębie społeczeństwa. W ramach zawodowego
podziału pracy podobnie jak w ogólnym podziale,
występuje proces dalszego podziału według
specjalności. Np. ślusarz może się specjalizować w
ślusarce maszynowej, narzędziowej, instalacyjnej



Terytorialny podział pracy-,, który przytwierdza
poszczególne gałęzie produkcji do poszczególnych
okręgów kraju, polega na specjalizowaniu się
rejonów wytwarzaniu określonych wyrobów czy też w
wytwarzaniu jednego gatunku produktu, a nawet
pewnej części produktu.

Wewnątrzzakładowy podział pracy



Wewnątrzzakładowy podział pracy jest również nazwany
podziałem technicznym, jednostkowym lub operacyjnym.
Podział ten polega na rozłożeniu całego procesu wytwarzania
określonego wyrobu na procesy technologiczne i pomocniczo-
obsługujące, a następnie procesu technologicznego na
poszczególne fazy technologiczne, operacje, zabiegi i
ewentualnie ruchy robocze robotnikom.



Podział prac wewnątrz przedsiębiorstwa występuje w dwóch
kierunkach: poziomym i pionowym. Oba te kierunki są ze sobą
ściśle związane i wzajemnie się warunkują. Daleko rozwinięty
poziomy podział pracy jest nie do pomyślenia bez
odpowiednio ukształtowanego podziału pionowego.
Rozwiniecie podziału pionowego z kolei narzuca pogłębienie
podziału poziomego.

Wewnątrzzakładowy podział pracy



Wewnątrzzakładowy poziomy podział pracy występuje
w dwóch postaciach:



ilościowej,



jakościowej.



Podział ilościowy polega na tym, że całe pensum pracy
podzielone jest w sposób prosty- ilościowo miedzy
wykonawców. Każdy więc z uczestników zespołu
wykonuje pewną ilość takiej samej rodzajowo pracy.



Podział jakościowy, nazywany także rodzajowym
polega właśnie na rozczłonkowaniu całości zadania lub
procesu produkcji na poszczególne elementy
cząstkowe i powierzenie każdego z nich oddzielnemu
wykonawcy.

Wewnątrzzakładowy podział pracy



Wewnątrzzakładowy pionowy podział pracy polega na
oddzieleniu od siebie pracy kierowniczej i wykonawczej, a
następnie na dalszym różnicowaniu pracy kierowniczej w
zależności od zakresu i odpowiedzialności, co powoduje
powstawanie szczebli hierarchicznych. Podział pionowy ma
charakter funkcjonalny i wynika z dzielenia zadania
naczelnego całego przedsiębiorstwa na zadania częściowe,
coraz bardziej wyspecjalizowane i coraz niższego rzędu.

Rola podziału pracy



zwiększa siłę produkcyjną i umiejętności pracownika,



daje nam stały wzrost kwalifikacji robotników



jest warunkiem koniecznym rozwoju intelektualnego i materialnego społeczeństw,



umożliwia realizowanie zasady gospodarności. Zapewnia oszczędność czasu,
zabezpiecza wysoka sprawność organizacji produkcji i pracy, stwarza możliwości
stosowania najbardziej nowoczesnych technik i rozwiązań technologicznych oraz
umożliwia dokładne mierzenie wyników nie tylko prze-dsiębiorstwa jako całości,
ale i każdego ogniwa produkcji, a nawet stanowiska pracy,



umożliwia szerokie wykorzystanie zalet specjalizacji,



pozwala przez rozczłonkowanie procesów na optymalne wzajemne dopasowanie
zadania i wykonawcy, co umożliwia lepsze wykorzystanie indywidualnych
właściwości poszczególnych robotników,



każda jednostka może znaleźć najbardziej dla siebie właściwe zajecie, a co za tym
idzie podział pracy umożliwia znalezienie miejsca pracy każdemu, bez względu na
jego stan fizyczny a nawet umysłowy,



robotnicy pracują dokładniej, regularniej osiągając lepszą jakość i jednolitość
obrabianych przedmiotów,



podział pracy przyczyniając się do pomnożenia produktów i ich wysoko
gospodarnego wytwarzania dostarcza je szerokim rzeszom konsumentów
nieporównywalnie taniej niż mogłaby uczynić to produkcja rzemieślnicza.

Solidarność społeczna



Solidarność – wspólne działania, podyktowane wspólnotą
interesów.



Durkheim traktował społeczną i moralną solidarność, jako
główne czynniki łączące ludzi. Uważał, że dopóki one trwają i
krążą w społeczeństwie, a jednostki łącza się grupy, będzie
ono spójne i zwarte. Dzięki podziałowi pracy jednostka
odzyskuje świadomość stanu swojej zależności od
społeczeństwa; od niego pochodzą siły, które ją przytrzymują
w społeczeństwie i powściągają. Podział pracy wytwarza
między ludźmi cały system praw i obowiązków, które łączą
ich ze sobą w sposób trwały Słowem, ponieważ podział
społeczny staje się zasadniczym źródłem solidarności
społecznej, staje się tym samym podstawą porządku
moralnego. Moralność bowiem polega na byciu solidarnym z
daną grupą i zmienia się tak, jak owa solidarność.

Solidarność mechaniczna i
organiczna



Według Durkheima w dawnych społecznościach, gdzie nie było podziału pracy
panowała tzw. solidarność mechaniczna, która opiera się na podobieństwie
pomiędzy jednostkami, które wykonują podobne zadania, a więc łączą je
wspólne doświadczenia i jednolitym dla wszystkich jednostek systemie norm
ujętym prawie karnym (bezwzględna kara dla winnego), świadomość
indywidualna jest zaś niemal tożsama ze świadomością zbiorową. Zatem
solidarność mechaniczna opiera się na wspólnocie przekonań.



Wszelkie procesy przemysłowe i urbanizacja spowodowały odejście od
takiego typu podziały pracy na rzecz solidarności organicznej, która opiera się
na zróżnicowaniu jednostek i społecznym podziale pracy, wynika z potrzeby
współpracy, którą reguluje prawo kooperacyjne (restytucyjne – polega nie na
ukaraniu winnego ale na nakazaniu mu naprawienia szkody jaką wyrządził) np.
prawo cywilne czy prawo handlowe), gdzie świadomość zbiorowa odgrywa
mniejszą rolę, pozostawiając więcej miejsca na indywidualną inicjatywę i
refleksję. Specjalizacja pracy wykształca osobowość, jednostki są solidarne,
ponieważ są różne, wykształciły różne umiejętności dlatego potrzebują się
wzajemnie.

Patologiczne formy podziału pracy



Do tej pory rozpatrywaliśmy podział pracy
wyłącznie jako zjawisko normalne. Niemniej,
jak wszystkie fakty społeczne i – bardziej
ogólne – fakty biologiczne, ma on formy
patologiczne, które należy zanalizować.
Normalnie w wyniku podziału pracy powstaje
solidarność społeczna, zdarza się jednak, że
podział pracy przynosi też rezultaty
odmienne albo nawet przeciwne.

Anomiczny podział pracy



Z tą patologią mamy do czynienia, kiedy jednostka, skupiona na własnym
zadaniu, izoluje siew swojej specyficznej aktywności; nie uświadamia
sobie, że obok niej znajdują się współpracownicy wykonujący tę samą
pracę, co ona, nie myśli nawet wcale o tej wspólnej pracy. Skrajna
specjalizacja i zanik komunikacji między jednostkami może prowadzić do
rozmycia reguł, co wyraża się we wzroście konfliktów. Anomiczny podział
pracy stoi na przeszkodzie komunikacji i stwarza zagrożenie dla
świadomości zbiorowej, a tym samym społecznej spójności. Podział pracy
nie może zajść za daleko, gdyż staje się wtedy źródłem rozpadu, grozi
rozkładem na mnogość niepowiązanych korporacji. Podział to
rozproszenie zarówno umysłowe jak i moralne.



W tym przypadku podział pracy nie tworzy solidarności społecznej, a
dzieje się tak dlatego, że stosunki między organami (specjalizacjami) nie
są uregulowane, że są w stanie anomii, która charakteryzuje się brakiem
precyzyjnej regulacji moralnej zachowań jednostki. Anomia to
rozregulowane zachowania, które nie naruszają jakiegoś przepisu, czy
zespołu norm społecznych, ale świadczą o załamaniu systemu wartości
społeczeństwa, jego normatywnego porządku.

Podział pracy oparty na przymusie



Patologia ta pojawia się w przypadku walki klas. Ustanowienie klas lub kast
tworzy pewną organizację podziału pracy i jest to organizacja oparta na ścisłych
regułach. Mimo to staje się często źródłem niezgody. Ponieważ klasy niższe nie
są lub już nie są zadowolone z roli przyznanej im przez obyczaj lub prawo, dążą
do funkcji dla nich zakazanych i starają się tych funkcji pozbawić tych, którzy je
sprawują. Jest to przyczyna wewnętrznych walk, powodowanych przez sposób
podziału pracy. Taka sytuacja nie sprzyja więc solidarności społecznej.



Jednak dziś z pewnością urodzenie nie predysponuje nas do takiego, a nie
innego zajęcia; posiadamy jednak zamiłowania i zdolności, które ograniczają
nasz wybór. Jeśli nie są one brane pod uwagę i nasze codzienne zajęcia
przekreślają je nieustannie, cierpimy szukamy sposobu, aby położyć kres tym
cierpieniom. Aby podział pracy mógł wytworzyć solidarność nie wystarczy więc,
aby każdy miał swoje zadanie, konieczne jest jeszcze, aby to zadanie
odpowiadało mu.



Poza tym dziedziczne przekazywanie bogactwa wystarczy, aby warunki, w
których toczy się walka, były nierówne; bogactwo daje bowiem niektórym
ludziom korzyści niekoniecznie związane z ich wartością osobistą. Nawet dziś, i
to w społeczeństwach najbardziej cywilizowanych, istnieją drogi awansu, które
są albo całkowicie zamknięte, albo bardzo trudne dla wydziedziczonych.

Inna forma anormalna



Zdarza się często, że w przedsiębiorstwie handlowym, przemysłowym lub innym
funkcje są rozdzielone w taki sposób, że nie stwarzają dostatecznych możliwości
dla inicjatywy jednostek, powoduje stratę sił. Interesuje nas tutaj większy lub
mniejszy brak koordynacji między funkcjami. Gdy czynności są źle dopasowane do
siebie, operacje wykonuje się nie myśląc o całości, solidarność ulega rozluźnieniu,
pojawia się niespójność i nieład. Solidarność zależy bardzo ściśle od aktywności
funkcjonalnej wyspecjalizowanych części. Tam, gdzie funkcje są w zastoju, ich
wyspecjalizowanie jest daremne, są źle skoordynowane i nie w pełni odczuwają
wzajemną zależność.



Przykład takiego zjawiska dostrzegł Spencer na przyrodzie nieorganicznej.
„Spójrzcie – powiada – na bardzo skomplikowaną maszynę, której części nie
zostały dobrze dopasowane lub rozluźniły się zbytnio wskutek zużycie; oglądajcie
ją w chwili, kiedy ma są zatrzymać. Zobaczycie, że jej ruch będzie nieregularny tuż
przed tym, nim znajdzie się w stanie spoczynku. Niektóre części zatrzymają się
pierwsze i ruszają ponownie dlatego, że inne są jeszcze w ruchu, stając się z kolei
przyczyną wznowienia ruchu innych części, które przestały się poruszać. Inaczej
mówiąc, kiedy rytmiczne zmiany ruchu maszyny są prędkie, ich wzajemne
oddziaływanie jest regularne i wszystkie ruchy pozostają do siebie dopasowane. W
miarę jednak zmniejszania prędkości dochodzi do pracy nieregularnej, ruchy
ulegają rozregulowaniu”.



Człowiek może rozwijać się w dwóch różnych
kierunkach w zależności od tego, jaką
przyjmie postawę wobec podziału pracy, czy
mu się poddać, czy przeciwstawić. Durkheim
stawia tutaj pytanie: czy nasza powinność
nie polega na tym, aby być istotą skończoną
i kompletną, całością samowystarczalną,
albo – przeciwnie – tylko częścią całości? Czy
podział pracy będą prawem natury, jest
równocześnie normą moralną postępowania
ludzkiego?



Wszyscy odczuwamy, że podział pracy istnieje i staje się w coraz
wyższym stopniu jedną z zasadniczych podstaw porządku
społecznego. Podział pracy stał się zasadą postępowania, narzuconą
nam jako powinność. Każdy, kto uchyla się od niej nie podlega
żadnej karze wyznaczonej przez państwo, ale jest potępiony.



Również ideał moralny, który był czymś jednym, prostym i
bezosobowym, różnicuje się coraz bardziej. Nie sądzimy już, że
wyłącznym obowiązkiem człowieka jest realizowanie zdolności
ludzkich, interesowanie się wszystkim nie przywiązując się do
niczego, wszystko rozumieć. lecz jesteśmy zdania, że jednostka
powinna być przede wszystkim uzdolniona do tego, co robi. Jednym
spośród wielu faktów potwierdzających tę opinię jest coraz większa
specjalizacja nauczania. Coraz częściej uważamy, że nie należy
wychowywać w jednolitej kulturze wszystkich naszych dzieci, jakby
wszystkie miały prowadzić takie samo życie, ale kształcić je
różnorodnie w zależności od funkcji, jakie będą musiały pełnić.
Krótko mówiąc, jedna z zasad etycznych świadomości materialnej
przybiera następującą postać: „Bądź w stanie pełnić użytecznie daną
funkcję”.

Wartość i moralność
pracy



Praca podstawa życia gospodarczego,
związana z sensem istnienia jednostki oraz
postępu społecznego i sprawiedliwości.



Przekonanie o personalistycznej koncepcji pracy
ludzkiej – zaznaczenie rangi i roli pracy dla
rozwoju osobowości i godności człowieka.

Reguły moralności pracy

1.

Dotyczące bezpośredniego stosunku
człowieka do procesu pracy ( obowiązkowość,
rzetelność, solidność, pracowitość)

2.

Dotyczące stosunków zachodzących w
środowisku pracowniczym ( stosunki
pracownicze)

3.

Dotyczące stosunku pracownika do
zatrudniającej go firmy ( prestiż, dobre imię )

Podział pracy i zróżnicowanie
moralności



Przyczyną zróżnicowania moralności jest
społeczny podział pracy, wyrażający się w
istnieniu odrębnych zawodów i grup
zawodowych. Stanowi to podstawę do
wyodrębnienia etyk moralności (zawodowych) i
ich kodeksów.



Każda grupa zawodowa posiada swoistą etykę
zawodową, która przejawia się w statusie
moralnym związanym z charakterem
wykonywanego zawodu.

Są to odrębne reguły, sytuacje i dylematy
moralne.

Etyka zawodowa



Jest to system norm moralnych, związany z podziałem
pracy i sposobem jej wykonywania. Etyką zawodową
nazywamy spisane normy odpowiadające na pytanie,
jak ze względów moralnych przedstawiciele danego
zawodu powinni, a jak nie powinni postępować.



Pojęcie to często zawiera w sobie teoretyczną
refleksję etyczną dotyczącą społeczno-zawodowego
zróżnicowania moralności. Przedmiotem tej refleksji
jest m.in. geneza, istota i funkcje moralności grup
zawodowych oraz jej historyczne przejawy.



Etyka zawodowa występuje najczęściej w postaci norm
zinstytucjonalizowanych tj. kodeksy, przysięgi,
ślubowania.

Kodeks etyczny



Utrwalony na piśmie zespół działań, których
przestrzegania wymaga się od członków
korporacji czy pracowników i norm
postępowania oraz wartości, standardów i
zasad, jakimi się kierują.

Zainteresowanie etyką
zawodową



Współczesna cywilizacja nowe techniczne i
organizacyjne warunki pracy, pogłębiająca się
specjalizacja pracy.



Nowe technologie eksperymenty naukowe;
zwłaszcza biologiczne i genetyczne, klonowanie,



Wzrost liczby zawodów mających bezpośredni wpływ
na losy całego społeczeństwa jak i poszczególnych
jednostek

Konflikty w pracy



Miejsce pracy to specyficzne środowisko, w którym wszelkie
konflikty stawiają szczególne wymagania zarówno spierającym się,
jak i tym, którzy muszą wmieszać się w konflikt, aby uzdrowić
atmosferę



Jest wiele stanowisk, w których pracownik jest narażony na
burzliwe dyskusje, a nawet awantury.



Konflikty odgrywają ważną rolę w życiu organizacji, w
kształtowaniu jej klimatu społecznego, motywacji, postaw i
nastawień, powoduje wzajemną niechęć i brak woli porozumienia,
a to obciąża ludzi psychicznie, blokuje inicjatywę i zaangażowanie,
dezorganizuje pracę i życie w organizacji, staje się źródłem napięć.

Konflikty w pracy



Konflikty należy rozwiązywać, a jeszcze lepiej – tak
kierować zespołami ludzkimi, aby źródła , warunki i
przyczyny konfliktów wygasały a menadżerowie powinni
wykorzystywać na pobudzenie inteligencji i mobilizację
twórczej energii podwładnych oraz możliwe pełne
zaangażowanie ich w pracę i obowiązki.



Źródła konfliktów tkwią w samych ludziach, w
różnorodności ich punktów widzenia, potrzeb, nawyków,
priorytetów i celów, w ich świadomości i etyce,
umiejętności współżycia w zespole, stopniu zadowolenia z
pracy i zajmowanej pozycji.

Konflikty interpersonalne



konflikt między przełożonym a podwładnym - to skutek
niezrozumienia poleceń, odmiennego pojmowania sprawiedliwości
dokonanej oceny i rozbieżności oczekiwań w związku z wykonaniem
powierzonych zadań.



konflikt między jednostkami tego samego szczebla( kierownikami,
pracownikami) - rodzi się często na tle mniejszych lub większych
możliwości dostępu do zasobów finansowych, rzeczowych,
informacyjnych, ludzkich



konflikty między jednostka , a grupą – jednostka, która nie potrafi
się dostosować do reguł, norm i wartości obowiązujących w grupie,
popada w konflikt grupą.



konflikt intergrupowy – to sprzeczność interesów, celów i zamierzeń
występujących między grupami nieformalnymi i formalnymi.

Zawody współczesne



Informatyczne



Medyczne



Mundurowe



Rzemieślnicze



Związane z transportem



W gastronomii



Prawnicze



Finansowe



W edukacji



W budownictwie



W rozrywce

Ginące zawody



Bednarz



Garbarz



Garncarz



Introligator



Kaletnik



Kowal



Kołodziej



Ludwisarz



Lutnik



Młynarz



Płatnerz

Co jest ważne w pracy ?



Zasada

odpowiedzialności
moralnej



Etyka działalności

człowieka

Przykłady etyki w
poszczególnych zawodach



Etyka w pracy nauczyciela



Etyka w pracy kelnera



Etyka w pracy lekarza



Etyka w pracy biurowej



Etyka w pracy sprzedawcy



itd.