Praca zaliczeniowa

Magdalena Wierzbicka

OTYŁOŚĆ

Przewlekły stan patologiczny

polegający na nagromadzeniu w

organizmie nadmiaru tkanki

tłuszczowej

Definicja

Otyłość – patologiczne nagromadzenie tkanki tłuszczowej w

organizmie, przekraczające jego fizjologiczne potrzeby i

możliwości adaptacyjne, mogące prowadzić do niekorzystnych

skutków dla

zdrowia. Za otyłość uważa się stan, w którym

tkanka tłuszczowa stanowi więcej niż 20%

całkowitej masy ciała u mężczyzn

oraz 25% u kobiet.

48%

BMI<25 kg/m

2

33%

BMI = 25-30 kg/m

2

19 %

BMI>30 kg/m

2

3052 osób w wieku 18-94 lat

T. Zdrojewski i wsp. 2002

Występowanie otyłości w Polsce

badanie NATPOL III Plus

tkanka tłuszczowa

niezbędna do

prawidłowego

funkcjonowania organizmu,

zawarta w szpiku kostnym i

wielu narządach takich jak

serce, płuca, wątroba,

jelita.

Podstawowa tkanka tłuszczowa

Istnieje podstawowa ilość

tkanki tłuszczowej niezbędna

do prawidłowego

funkcjonowania organizmu,

podstawowa zawartość

tłuszczu

u kobiet wynosi 8%

a u mężczyzn 5%

Poniżej tej wartości występują

zaburzenia miesiączkowania

płeć

Prawidłowa

zawartość

tłuszczu %

Otyłość %

mężczyźni

13-15%

20%

kobiety

18-20%

30%

•Wskaźnik masy ciała BMI
•Obwód talii
•Stosunek obwodu talii do

obwodu

bioder (WHR)

•Odsetkowa zawartość tłuszczu

w

organizmie

•Wskaźnik masy ciała BMI
•Obwód talii
•Stosunek obwodu talii do

obwodu

bioder (WHR)

•Odsetkowa zawartość tłuszczu

w

organizmie

Parametry stosowane do oceny otyłości

Niedowaga

<18.5

Masa prawidłowa

18.5-24.9

Nadwaga

25-29.9

Otyłość

>30

Ciężka (śmiertelna) otyłość>40

Klasyfikacja masy ciała

(BMI [kg/m2]

Przyczyny otyłości



Czynniki fizjologiczne-fizjologicznie apetyt regulowany jest wielkością posiłków,

ich częstością, składem, smakiem jak również jest pod kontrolą ośrodkowego

układu nerwowego (głównie podwzgórza). Na łaknienie mają wpływ

neurotransmitery, głównie monoaminy: serotonina, dopamina, noradrenalina.

Noradrenalina zwiększa np. apetyt na węglowodany, natomiast serotonina działa

przeciwstawnie. Stwarza to możliwość poszukiwania nowych dróg terapii poprzez

wpływ na stężenie w organizmie powyższych substancji. Nadmiar węglowodanów

z diety jest początkowo odkładany w wątrobie w postaci glikogenu. Następnie

nadmiar węglowodanów jest przekształcany w tłuszcz. Nadmiar aminokwasów -

pochodzących z białka w diecie - także początkowo przekształcany jest w

glikogen, a następnie w tłuszcz, (trójglicerydy) magazynowany w tkance

tłuszczowej. W jednym kilogramie tłuszczu magazynowane jest ok. 7000 kcal.

Przyczyny otyłości



Czynniki dziedziczne-skłonność do otyłości dotyczy często całych rodzin,

stwierdzono że istnieją ku temu predyspozycje genetyczne. U 70% osób otyłych

przynajmniej jedno z rodziców było otyłe. Niestety dokładny mechanizm

występowania tego typu otyłości pozostaje nieznany; wiadomo, że w procesie

powstawania otyłości jest zaangażowanych kilka genów wpływających na

przyjmowanie pokarmów i wydatkowanie energii.



Czynniki psychologiczne-otyłość można traktować jako formę uzależnienia,

innymi słowy utraty kontroli nad jedzeniem. Otyłość negatywnie wpływa na

jakość życia, bywa że osoba otyła stroni od kontaktu z ludźmi, boi się ich

odrzucenia. Paradoksalnie, otyłość może stać się sposobem na życie,

wytłumaczeniem wszelkich osobistych niepowodzeń. Typowa dla ludzi otyłych

jest złudna nadzieja, że wszystko w życiu się uda jeśli tylko się schudnie.

Przyczyny otyłości



Styl życia- otyłość powstaje przede wszystkim w wyniku spożywania nadmiaru tłuszczu

oraz zbyt małej aktywności fizycznej. Obecnie prawie jedna czwarta Amerykanów

powyżej 18 roku życia nie wykazuje żadnej aktywności ruchowej w wolnym czasie.

Kobiety prowadzące siedzący tryb życia są siedmiokrotnie bardziej predysponowane do

przybierania na wadze, natomiast mężczyźni czterokrotnie. Spożywanie alkoholu w

nadmiernych ilościach prowadzi do zwiększonego dostarczania energii ("puste" kalorie),

chorób

wątroby

i

pęcherzyka

żółciowego.

Palenie papierosów obniża apetyt lecz nie jest to metoda pozwalająca utrzymać

odpowiednią masę ciała i zachować zdrowie. Osoby, które rzuciły palenie, są dwukrotnie

bardziej narażone na przybranie na wadze w porównaniu do osób, które nigdy nie paliły.

Związane jest to z kompensacyjnym zwiększeniem apetytu po zaprzestaniu palenia.

Wskaźnik masy ciała BMI

BMI (Body Mass Index) czyli Wskaźnik Masy Ciała

charakteryzuje relację pomiędzy masą ciała a wzrostem.

Obliczając BMI możemy określić ilość tkanki tłuszczowej w

organizmie. Liczne badania epidemiologiczne wykazały, że

BMI dobrze koreluje z masą tej tkanki oraz umożliwia ocenę

zagrożenia śmiertelnością i chorobowością. 

Wskaźnik Masy Ciała obliczamy wg
poniższego wzoru:

Klasyfikacja zaburzeń

masy ciała

BMI (kg/m

2

)

Ryzyko chorób

towarzyszących

otyłości

Niedowaga

<18,5

Niskie (ale zwiększone

ryzyko innych problemów

zdrowotnych)

Norma

18,5 - 24,9

Średnie

Nadwaga

>= 25

 

Okres przed otyłością

25,0-29,9

Podwyższone

I° otyłości

30,0-34,9

Umiarkowanie

podwyższone

II° otyłości

35,0-39,9

Wysokie

III° otyłości

>= 40,0

Bardzo wysokie

Wskaźnik BMI

Wskaźnik WHR

Aby określić rozmieszczenie tłuszczu można zmierzyć sobie obwód talii i bioder.

Obwód talii mierzy się w połowie odległości między dolnym brzegiem żeber a

górnym grzebieniem kości biodrowej. Najszerszy obwód bioder określa się na

wysokości krętarza większego kości udowej. Następnie określa się stosunek

obwodów talii do bioder - WHR (waist to hip ratio). Otyłość wisceralną (typ

jabłka) rozpoznajemy gdy wskaźnik WHR jest równy lub wyższy od 0,8 u kobiet,

a u mężczyzn - gdy WHR jest równy lub wyższy od 1,0. Wartości tego

wskaźnika poniżej 0,8 kobiet, a także niższa od 1,0 u mężczyzn, pozwalają

rozpoznać otyłość udowo-pośladkową.

Wskaźnik WHR liczy się wg
wzoru:

Typy otyłości

Otyłość typu "gruszka" -
(udowo-pośladkowa) częściej
występuje u kobiet. 

Otyłość typu "jabłko" –
(otyłość brzuszna, wisceralna -
tkanka tłuszczowa
zlokalizowana jest głównie
wewnątrz jamy
brzusznej) częściej dotyczy
mężczyzn.

Typy otyłości



Różnice częstości występowania typów otyłości, w zależności od płci,

wynikają z różnego rozmieszczenia tkanki tłuszczowej uwarunkowanego

czynnikami hormonalnymi i genetycznymi.



W otyłości typu "jabłka" występuje większe ryzyko chorób towarzyszących.

Częściej pojawiają się zaburzenia metaboliczne, prowadzące do nadciśnienia

tętniczego, choroby wieńcowej, cukrzycy i innych chorób układu krążenia. 



U kobiet w okresie pomenopauzalnym ryzyko wystąpienia otyłości brzusznej

staje się podobne jak w grupie mężczyzn w związku z ustaniem produkcji

żeńskich hormonów płciowych przez jajniki .

 

• Pomiar grubości fałdów tłuszczowych w 4

wystandaryzowanych miejscach

• Pomiar obwodów ciała
• Hydrodensytometria ( ważenie podwodne)
• Pomiar oporności elektrycznej
• Pletyzmografia z pomiarem objętości wypartego powietrza
• DEXA
• Tomografia komputerowa
• NMR
• Izotopowy pomiar zawartości wody w organizmie

Metody pomiaru

zawartości tłuszczu w organizmie

podział otyłości

rozmieszczenie tkanki tłuszczowej

brzuszna

Pośladkowo-udowa

androidalna

gynoidalna

jabłko

gruszka

androgeny

estrogeny

brzuszna

pośladkowo-udowa

ryzyko

cukrzycy,

nadciśnienia,

miażdżycy

ryzyko

nowotworów

hormonozależnych

macicy, jajnika,

sutka, raków

przewodu

pokarmowego

ryzyko chorób związanych z typem otyłości

Zwiększenie ryzyka chorób u osób otyłych w

porównaniu do szczupłych

>3krotne

2-3-krotne

1-2- krotne

•

DM 2

•

HA

•

Dyslipidemia

•

Kamica

pęcherzyka
żółciowego

•

Insulinoopornoś

ć

•

Zespół

bezdechu

sennego

•

Choroba

niedokrwienna
serca

•

Choroba

zwyrodnieniowa

stawów

•

Hiperurykemia i

dna

•

Rak (piersi u kobiet

po menopauzie,
endometrium,
okrężnicy

•

Bóle krzyża

•

PCOS

•

Niepłodność

•

Zwiększone ryzyko

anestezjologiczne

•

Nieprwaidłowości

płodu

obstructive sleep apnea
hypoventilation syndrome

Stłuszczenie wątroby

IHD
cukrzyca
dyslipidemia
nadciśnienie

niepłodność
polycystic ovarian syndrome

Zmiany
zwyrodnieniow
e stawów

Kamica pęcherzyka

RAKI

Piersi, trzonu i szyjki
macicy, jelita grubego,
przełyku, prostaty, nerek

Phlebitis

Zastój zylny

dna

Powikłania otyłości

Powikłania otyłości

Udary

Otyłość zwiększa ryzyko



Chorób układu krążenia, nadciśnienia,
cukrzycy, zaburzeń lipidowych



Kamicy żółciowej, zmian stawowych,
żylnych



Nowotworów

Choroby związane z
otyłością



Cukrzyca typu II - stanowi 90% przypadków cukrzycy. 80-

90% pacjentów stanowią osoby otyłe. Spadek wagi - nawet

o 5-10% prowadzi do obniżenia poziomu cukru we krwi i

pozwala zmniejszyć dawki leków przeciwcukrzycowych, w

tym insuliny.



Nadciśnienie tętnicze - wzrost masy ciała o 20%

powoduje ośmiokrotny wzrost częstości występowania

nadciśnienia.

Choroby związane z
otyłością



Hiperlipidemia - czyli podwyższenie poziomu cholesterolu

i trójglicerydów we krwi. Poza poziomem całkowitego

cholesterolu ważny dla ryzyka chorób serca jest też

stosunek pomiędzy "dobrym" - cholesterol HDL i "złym"

cholesterolem - cholesterol LDL. Stosunek ten jest

niekorzystny u osób otyłych.



Udar mózgowy - ryzyko jego wystąpienia u osób otyłych

jest dwukrotnie większe.



Niewydolność serca - ryzyko tej choroby u otyłych jest

większe 1,9 razy.

Choroby związane z
otyłością



Choroba niedokrwienna serca (choroba wieńcowa) - 40% przypadków

tej choroby jest związane z BMI powyżej 25. Prawdopodobieństwo, że osoba

otyła będzie miała chorobę wieńcową jest 1,5 raza większe niż u osoby z

prawidłową wagą. Otyłość pogarsza także przebieg rehabilitacji pozawałowej.



Kamica pęcherzyka żółciowego - schorzenia pęcherzyka u osób otyłych

występują sześciokrotnie częściej niż u szczupłych.



Zmiany zwyrodnieniowe stawów - stawy podlegające nadmiernym

obciążeniom szybciej ulegają uszkodzeniu, prowadzi to do zespołów

bólowych, np. kręgosłupa, stawów kolanowych



Zaburzenia oddychania w czasie snu - objawiające się m.in. zespołem

hipowentylacji bądź bezdechu sennego.



Żylaki kończyn dolnych - u osoby otyłej gorsze są warunki odpływu krwi z

kończyn dolnych. Prowadzi to do nadmiernego wypełnienia krwią żył a w

konsekwencji - do powstawania żylaków.

Wpływ tłuszczu na rozwój
otyłości

Wykazano, że istnieje silny związek między spożyciem tłuszczu a jego

ilością w organizmie. Obserwacja ta wynika z wielu badań dotyczących

różnych krajów. Wyniki badań świadczą także, że wraz ze wzrostem

procentowej zawartości tłuszczu w diecie zwiększa się wartość wskaźnika

masy ciała (BMI). Powstawanie otyłości w wyniku stosowania diety obfitującej

w tłuszcz zależy nie tylko od nadmiaru spożywanych kalorii. W badaniach nad

dietami wykazano, że nadmiar spożywanej energii powoduje większy wzrost

masy ciała po przyjmowaniu tłuszczu w porównaniu z węglowodanami i

białkami. Wynika to z faktu, że kalorie pochodzące z tłuszczu są szczególnie

łatwo zamieniane na tłuszcz tkankowy, natomiast

kalorie pochodzące z węglowodanów potrzebują

dodatkowej energii na przekształcenie w tłuszcz

zapasowy.

Sposoby zmniejszenia
spożycia tłuszczu w diecie



Zmiana stylu żywienia: wzrost spożycia warzyw, owoców, produktów

zbożowych, chudych ryb.



Wykorzystanie technologii przyrządzania potraw sprzyjających

ograniczeniu stosowania tłuszczu (smażenie beztłuszczowe, grill).



Zmniejszenie ilości tłuszczu dodawanego do potraw (sosy, zasmażki).



Wybieranie produktów o obniżonej zawartości tłuszczu: (margaryny,

chude mleko i jego przetwory, drób - indyk, kurczak).



Unikanie produktów zawierających "ukryty tłuszcz": żółte sery, tłuste

białe sery, pasztety, podroby, kremy do ciast, dania typu fast-food,

chipsy

Leczenie otyłości

dieta

Aktywność

fizyczna

modyfikacja stylu

życia

farmakoterapia

chirurgia

Podstawą leczenia otyłości jest

uzyskanie ujemnego bilansu

energetycznego poprzez

zalecenia dietetyczne, aktywność

fizyczną, modyfikacje zachowań

oraz farmakoterapię

stosunkowo małym wysiłkiem
powodującym obniżenie bilansu
energetycznego o 100 kcal/dzień,
np. poprzez dodatkowe chodzenie
15 minut dziennie i przy każdym
posiłku o kilka kęsów mniej,
można by zapobiec tyciu
większości populacji.

Leczenie otyłości



Dieta - zalecenia dietetyczne oprócz zmniejszenia

kaloryczności posiłków powinny polegać przede wszystkim

na ograniczeniu spożycia tłuszczu oraz cukrów prostych.

Jednocześnie należy zalecać jak największe spożycie

warzyw i owoców oraz całkowite unikanie konsumpcji

alkoholu. Ubytek masy ciała i tempo jego uzyskiwania

będzie zależało od wielkości deficytu energetycznego -

różnicy między energią uzyskiwaną w diecie a

wydatkowaną przez organizm.



Ruch - wzmożona aktywność fizyczna stanowi obok diety

podstawowy element kuracji odchudzającej. Ułatwia ona utratę

energii, wyrównuje współistniejące zaburzenia metaboliczne.

Aktywność fizyczna zapobiega obniżeniu podstawowej

przemiany materii po odchudzaniu oraz efektowi jo-jo.

Początkowo ćwiczenia powinny być prowadzone bez

nadmiernego obciążania kolan, bioder i kręgosłupa (basen).

Intensywność ćwiczeń powinna być stopniowo zwiększana.

Leczenie otyłości



Leki - leczenie farmakologiczne otyłości należy rozpocząć, gdy:



BMI jest wyższe niż 30 kg/m2



BMI jest niższe, ale współistnieją choroby związane z otyłością (cukrzyca typu II,

nadciśnienie, hiperlipidemia)



próby leczenia samą dietą i wysiłkiem fizycznym zakończyły się niepowodzeniem



Leczenie chirurgiczne - wskazania do chirurgicznego leczenia otyłości:



BMI powyżej 40 kg/m2



BMI 35-40 kg/m2 w sytuacji zagrożenia życia lub przygotowania do operacji, gdy

otyłość stanowi przeszkodę w skutecznym leczeniu choroby podstawowej.

• zaniżanie w samoocenie ilości

spożywanych pokarmów

• jedzenie nieregularne,
• jedzenia podczas największego nasilenia

głodu,

• jedzenie zbyt szybkie,
• nieświadome jedzenie w czasie oglądania

telewizji

lub czytania,

• dokładanie, zjadanie resztek,
• uspokajanie się jedzeniem,
• spożywanie zbyt małej ilości jarzyn i

płynów.

złe nawyki żywieniowe

Korzyści wynikające z utraty
masy ciała



obniżenie ciśnienia tętniczego krwi



obniżenie poziomu glukozy we krwi oraz wzrost wrażliwości na insulinę

(bardzo istotne u chorych z upośledzoną tolerancją glikemii oraz

cukrzycą)



obniżenie stężenia cholesterolu (spada cholesterol całkowity oraz

frakcja LDL, natomiast korzystnie wzrasta frakcja HDL)



możliwość zmniejszenia dawek leków stosowanych w leczeniu

nadciśnienia tętniczego i cukrzycy



zmniejszenie ryzyka rozwoju choroby wieńcowej



lepsze samopoczucie i zwiększenie długości życia



więcej energii życiowej



wzrost samooceny i wiary w siebie

Korzyści

regularnej aktywności fizycznej



Zmniejsza ubytek
beztłuszczowej masy
ciała



Sprzyja utrzymaniu
obniżonej masy ciała



Poprawia stan układu
krążenia bez względu
na utratę masy ciała

Walking the dog

Kryteria skuteczności leczenia otyłości

Wynik dobry

Spadek masy ciała

>5kg

Wynik bardzo dobry

Spadek masy ciała

>10 kg

Wynik wyjątkowo

dobry

Spadek masy ciała

>20 kg

Kryteria skuteczności leczenia otyłości

Utrzymanie masy ciała po

odchudzaniu-

ponowny wzrost masy ciała

mniej niż 3 kg w czasie ponad

2 lat utrzymanie redukcji

obwodu w talii o 4 cm

Kryteria skuteczności leczenia otyłości

Redukcja czynników ryzyka:

•Normalizacja ciśnienia tętniczego,
•Poprawa profilu lipidowego
•Poprawa tolerancji glukozy
•Normalizacja glikemii

Aby zachować szczupła
sylwetkę należy:



Unikać głodzenia się w ciągu dnia i objadania wieczorem



Nie podjadać między posiłkami



Gimnastykować się



Gotować posiłki na parze



Jeść dużo warzyw i owoców



Nie jeść z innych przyczyn niż zaspokajanie głodu



Zredukować sól, cukier, białą mąkę



Unikać szybkiego jedzenia



Unikać słodzonych napojów, soków, piwa



Pić wodę mineralną

Dziękuję

Magdalena Wierzbicka

UMCS, pedagogika wczesnoszkolna, II stopień, II rok