PRACA ZALICZENIOWA:
OTYŁOŚĆ
PRACA ZALICZENIOWA:
OTYŁOŚĆ
DEFINICJA
Otyłość – patologiczne nagromadzenie tkanki tłuszczowej w
organizmie, przekraczające jego fizjologiczne potrzeby i możliwości
adaptacyjne, mogące prowadzić do niekorzystnych skutków dla
zdrowia. Za otyłość uważa się stan, w którym
tkanka tłuszczowa stanowi więcej niż 20%
całkowitej masy ciała u mężczyzn
oraz 25% u kobiet.
PRZYCZYNY OTYŁOŚCI
Czynniki fizjologiczne-fizjologicznie apetyt regulowany jest wielkością posiłków, ich
częstością, składem, smakiem jak również jest pod kontrolą ośrodkowego układu
nerwowego (głównie podwzgórza). Na łaknienie mają wpływ neurotransmitery, głównie
monoaminy: serotonina, dopamina, noradrenalina. Noradrenalina zwiększa np. apetyt na
węglowodany, natomiast serotonina działa przeciwstawnie. Stwarza to możliwość
poszukiwania nowych dróg terapii poprzez wpływ na stężenie w organizmie powyższych
substancji. Nadmiar węglowodanów z diety jest początkowo odkładany w wątrobie w
postaci glikogenu. Następnie nadmiar węglowodanów jest przekształcany w tłuszcz.
Nadmiar aminokwasów - pochodzących z białka w diecie - także początkowo
przekształcany jest w glikogen, a następnie w tłuszcz, (trójglicerydy) magazynowany w
tkance tłuszczowej. W jednym kilogramie tłuszczu magazynowane jest ok. 7000 kcal.
PRZYCZYNY OTYŁOŚCI
Czynniki dziedziczne-skłonność do otyłości dotyczy często całych rodzin,
stwierdzono że istnieją ku temu predyspozycje genetyczne. U 70% osób
otyłych przynajmniej jedno z rodziców było otyłe. Niestety dokładny
mechanizm występowania tego typu otyłości pozostaje nieznany;
wiadomo, że w procesie powstawania otyłości jest zaangażowanych kilka
genów wpływających na przyjmowanie pokarmów i wydatkowanie energii.
Czynniki psychologiczne-otyłość można traktować jako formę
uzależnienia, innymi słowy utraty kontroli nad jedzeniem. Otyłość
negatywnie wpływa na jakość życia, bywa że osoba otyła stroni od
kontaktu z ludźmi, boi się ich odrzucenia. Paradoksalnie, otyłość może stać
się sposobem na życie, wytłumaczeniem wszelkich osobistych
niepowodzeń. Typowa dla ludzi otyłych jest złudna nadzieja, że wszystko w
życiu się uda jeśli tylko się schudnie.
PRZYCZYNY OTYŁOŚCI
Styl życia- otyłość powstaje przede wszystkim w wyniku spożywania nadmiaru tłuszczu
oraz zbyt małej aktywności fizycznej. Obecnie prawie jedna czwarta Amerykanów
powyżej 18 roku życia nie wykazuje żadnej aktywności ruchowej w wolnym czasie.
Kobiety prowadzące siedzący tryb życia są siedmiokrotnie bardziej predysponowane do
przybierania na wadze, natomiast mężczyźni czterokrotnie. Spożywanie alkoholu w
nadmiernych ilościach prowadzi do zwiększonego dostarczania energii ("puste" kalorie),
chorób
wątroby
i
pęcherzyka
żółciowego.
Palenie papierosów obniża apetyt lecz nie jest to metoda pozwalająca utrzymać
odpowiednią masę ciała i zachować zdrowie. Osoby, które rzuciły palenie, są dwukrotnie
bardziej narażone na przybranie na wadze w porównaniu do osób, które nigdy nie paliły.
Związane jest to z kompensacyjnym zwiększeniem apetytu po zaprzestaniu palenia.
WSKAŹNIK MASY CIAŁA BMI
BMI (Body Mass Index) czyli Wskaźnik Masy Ciała
charakteryzuje relację pomiędzy masą ciała a wzrostem.
Obliczając BMI możemy określić ilość tkanki tłuszczowej w
organizmie. Liczne badania epidemiologiczne wykazały, że
BMI dobrze koreluje z masą tej tkanki oraz umożliwia ocenę
zagrożenia śmiertelnością i chorobowością.
Wskaźnik Masy Ciała obliczamy wg
poniższego wzoru:
Klasyfikacja zaburzeń
masy ciała
BMI (kg/m
2
)
Ryzyko chorób
towarzyszących
otyłości
Niedowaga
<18,5
Niskie (ale zwiększone
ryzyko innych problemów
zdrowotnych)
Norma
18,5 - 24,9
Średnie
Nadwaga
>= 25
Okres przed otyłością
25,0-29,9
Podwyższone
I° otyłości
30,0-34,9
Umiarkowanie
podwyższone
II° otyłości
35,0-39,9
Wysokie
III° otyłości
>= 40,0
Bardzo wysokie
WSKAŹNIK BMI
WSKAŹNIK WHR
Aby określić rozmieszczenie tłuszczu można zmierzyć sobie obwód talii i bioder.
Obwód talii mierzy się w połowie odległości między dolnym brzegiem żeber a
górnym grzebieniem kości biodrowej. Najszerszy obwód bioder określa się na
wysokości krętarza większego kości udowej. Następnie określa się stosunek
obwodów talii do bioder - WHR (waist to hip ratio). Otyłość wisceralną (typ
jabłka) rozpoznajemy gdy wskaźnik WHR jest równy lub wyższy od 0,8 u kobiet,
a u mężczyzn - gdy WHR jest równy lub wyższy od 1,0. Wartości tego wskaźnika
poniżej 0,8 kobiet, a także niższa od 1,0 u mężczyzn, pozwalają rozpoznać
otyłość udowo-pośladkową.
Wskaźnik WHR liczy się wg
wzoru:
TYPY OTYŁOŚCI
Otyłość typu "gruszka" -
(udowo-pośladkowa) częściej
występuje u kobiet.
Otyłość typu "jabłko" –
(otyłość brzuszna, wisceralna -
tkanka tłuszczowa
zlokalizowana jest głównie
wewnątrz jamy
brzusznej) częściej dotyczy
mężczyzn.
TYPY OTYŁOŚCI
Różnice częstości występowania typów otyłości, w zależności od płci,
wynikają z różnego rozmieszczenia tkanki tłuszczowej
uwarunkowanego czynnikami hormonalnymi i genetycznymi.
W otyłości typu "jabłka" występuje większe ryzyko chorób
towarzyszących. Częściej pojawiają się zaburzenia metaboliczne,
prowadzące do nadciśnienia tętniczego, choroby wieńcowej, cukrzycy i
innych chorób układu krążenia.
U kobiet w okresie pomenopauzalnym ryzyko wystąpienia otyłości
brzusznej staje się podobne jak w grupie mężczyzn w związku z
ustaniem produkcji żeńskich hormonów płciowych przez jajniki .
CHOROBY ZWIĄZANE Z OTYŁOŚCIĄ
Cukrzyca typu II - stanowi 90% przypadków cukrzycy. 80-90%
pacjentów stanowią osoby otyłe. Spadek wagi - nawet o 5-10%
prowadzi do obniżenia poziomu cukru we krwi i pozwala
zmniejszyć dawki leków przeciwcukrzycowych, w tym insuliny.
Nadciśnienie tętnicze - wzrost masy ciała o 20% powoduje
ośmiokrotny wzrost częstości występowania nadciśnienia.
CHOROBY ZWIĄZANE Z OTYŁOŚCIĄ
Hiperlipidemia - czyli podwyższenie poziomu cholesterolu i
trójglicerydów
we
krwi.
Poza
poziomem
całkowitego
cholesterolu ważny dla ryzyka chorób serca jest też stosunek
pomiędzy "dobrym" - cholesterol HDL i "złym" cholesterolem -
cholesterol LDL. Stosunek ten jest niekorzystny u osób otyłych.
Udar mózgowy - ryzyko jego wystąpienia u osób otyłych jest
dwukrotnie większe.
Niewydolność serca - ryzyko tej choroby u otyłych jest
większe 1,9 razy.
CHOROBY ZWIĄZANE Z OTYŁOŚCIĄ
Choroba niedokrwienna serca (choroba wieńcowa) - 40% przypadków tej
choroby jest związane z BMI powyżej 25. Prawdopodobieństwo, że osoba otyła
będzie miała chorobę wieńcową jest 1,5 raza większe niż u osoby z prawidłową
wagą. Otyłość pogarsza także przebieg rehabilitacji pozawałowej.
Kamica pęcherzyka żółciowego - schorzenia pęcherzyka u osób otyłych
występują sześciokrotnie częściej niż u szczupłych.
Zmiany zwyrodnieniowe stawów - stawy podlegające nadmiernym
obciążeniom szybciej ulegają uszkodzeniu, prowadzi to do zespołów bólowych,
np. kręgosłupa, stawów kolanowych
Zaburzenia oddychania w czasie snu - objawiające się m.in. zespołem
hipowentylacji bądź bezdechu sennego.
Żylaki kończyn dolnych - u osoby otyłej gorsze są warunki odpływu krwi z
kończyn dolnych. Prowadzi to do nadmiernego wypełnienia krwią żył a w
konsekwencji - do powstawania żylaków.
WPŁYW TŁUSZCZU NA ROZWÓJ
OTYŁOŚCI
Wykazano, że istnieje silny związek między spożyciem
tłuszczu a jego ilością w organizmie. Obserwacja ta
wynika z wielu badań dotyczących różnych krajów. Wyniki
badań świadczą także, że wraz ze wzrostem procentowej
zawartości tłuszczu w diecie zwiększa się wartość
wskaźnika masy ciała (BMI). Powstawanie otyłości w
wyniku stosowania diety obfitującej w tłuszcz zależy nie
tylko od nadmiaru spożywanych kalorii. W badaniach nad
dietami wykazano, że nadmiar spożywanej energii
powoduje większy wzrost masy ciała po przyjmowaniu
tłuszczu
w
porównaniu
z
węglowodanami
i
białkami. Wynika to z faktu, że
kalorie pochodzące z tłuszczu są szczególnie
łatwo zamieniane na tłuszcz tkankowy, natomiast
kalorie pochodzące z węglowodanów potrzebują
dodatkowej energii na przekształcenie w tłuszcz
zapasowy.
SPOSOBY ZMNIEJSZENIA SPOŻYCIA TŁUSZCZU W
DIECIE
Zmiana stylu żywienia: wzrost spożycia warzyw, owoców, produktów
zbożowych, chudych ryb.
Wykorzystanie
technologii
przyrządzania
potraw
sprzyjających
ograniczeniu stosowania tłuszczu (smażenie beztłuszczowe, grill).
Zmniejszenie ilości tłuszczu dodawanego do potraw (sosy, zasmażki).
Wybieranie produktów o obniżonej zawartości tłuszczu: (margaryny, chude
mleko i jego przetwory, drób - indyk, kurczak).
Unikanie produktów zawierających "ukryty tłuszcz": żółte sery, tłuste białe
sery, pasztety, podroby, kremy do ciast, dania typu fast-food, chipsy
LECZENIE OTYŁOŚCI
Dieta - zalecenia dietetyczne oprócz zmniejszenia
kaloryczności posiłków powinny polegać przede wszystkim
na ograniczeniu spożycia tłuszczu oraz cukrów prostych.
Jednocześnie należy zalecać jak największe spożycie
warzyw i owoców oraz całkowite unikanie konsumpcji
alkoholu. Ubytek masy ciała i tempo jego uzyskiwania
będzie zależało od wielkości deficytu energetycznego -
różnicy
między
energią
uzyskiwaną
w
diecie
a
wydatkowaną przez organizm.
Ruch - wzmożona aktywność fizyczna stanowi obok diety
podstawowy element kuracji odchudzającej. Ułatwia ona utratę
energii, wyrównuje współistniejące zaburzenia metaboliczne.
Aktywność
fizyczna
zapobiega
obniżeniu
podstawowej
przemiany materii po odchudzaniu oraz efektowi jo-jo.
Początkowo
ćwiczenia
powinny
być
prowadzone
bez
nadmiernego obciążania kolan, bioder i kręgosłupa (basen).
Intensywność ćwiczeń powinna być stopniowo zwiększana.
LECZENIE OTYŁOŚCI
Leki - leczenie farmakologiczne otyłości należy rozpocząć, gdy:
BMI jest wyższe niż 30 kg/m2
BMI jest niższe, ale współistnieją choroby związane z otyłością (cukrzyca typu II,
nadciśnienie, hiperlipidemia)
próby leczenia samą dietą i wysiłkiem fizycznym zakończyły się niepowodzeniem
Leczenie chirurgiczne - wskazania do chirurgicznego leczenia otyłości:
BMI powyżej 40 kg/m2
BMI 35-40 kg/m2 w sytuacji zagrożenia życia lub przygotowania do operacji, gdy
otyłość stanowi przeszkodę w skutecznym leczeniu choroby podstawowej.
KORZYŚCI WYNIKAJĄCE Z UTRATY MASY CIAŁA
obniżenie ciśnienia tętniczego krwi
obniżenie poziomu glukozy we krwi oraz wzrost wrażliwości na insulinę
(bardzo istotne u chorych z upośledzoną tolerancją glikemii oraz
cukrzycą)
obniżenie stężenia cholesterolu (spada cholesterol całkowity oraz
frakcja LDL, natomiast korzystnie wzrasta frakcja HDL)
możliwość zmniejszenia dawek leków stosowanych w leczeniu
nadciśnienia tętniczego i cukrzycy
zmniejszenie ryzyka rozwoju choroby wieńcowej
lepsze samopoczucie i zwiększenie długości życia
więcej energii życiowej
wzrost samooceny i wiary w siebie
ABY ZACHOWAĆ SZCZUPŁA SYLWETKĘ NALEŻY:
Unikać głodzenia się w ciągu dnia i objadania wieczorem
Nie podjadać między posiłkami
Gimnastykować się
Gotować posiłki na parze
Jeść dużo warzyw i owoców
Nie jeść z innych przyczyn niż zaspokajanie głodu
Zredukować sól, cukier, białą mąkę
Unikać szybkiego jedzenia
Unikać słodzonych napojów, soków, piwa
Pić wodę mineralną
DZIĘKUJEMY
ZA UWAGĘ
WIOLETTA FRANCZAK
HENRYK SKÓRSKI
MAGDALENA WIERZBICKA
UMCS, PEDAGOGIKA WCZESNOSZKOLNA, II STOPIEŃ, II ROK