Przedsiębiorstwo w

gospodarce rynkowej

Wykład 1

Dr Jerzy Zamojski

Literatura podstawowa

Jan Butra, Andrzej Jankowski, Jerzy

Kicki, Stanisław Siewierski, Konrad
Wanielista,

Przedsiębiorstwo

i

jego otoczenie w gospodarce
rynkowej, Wydawnictwo Instytutu
Gospodarki Surowcami Mineralnymi i
Energią PAN, Kraków 1999

Tematyka wykładów:

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA

PRZEDSIĘBIORSTWA:

• Pojęcie przedsiębiorstwa (definicje,

typologia, misja, wizja, cele, zadania i
funkcja);

• Przedmiotowe funkcje

przedsiębiorstwa (B+R, Produkcja,
Logistyka, Marketing, Finanse,
Contorlling);

• Podmioty gospodarcze i ich rodzaje

(Przedsiębiorstwo państwowe, spółki);

• Integracja gospodarcza (Holding,

Koncern, Konsorcjum, Kartel);

Tematyka wykładów (2):

ZARZADZANIE PRZEDSIĘBIORSTWEM:
• Ogólna charakterystyka (Funkcje zarządzania,

decyzje kierownicze, Poziomy i instrumenty
zarządzania, techniki zarządzania, modele
ekonomiczne wspomagające zarządzanie);

• Strategie firmy (strategie specjalizacji,

dywersyfikacji i konsolidacji, formy rozwoju
zewnętrznego firmy, strategie biznesu i ich
formułowanie - metody);

• Analiza strategiczna (Otoczenie firmy i metody

jego analizy, analiza strukturalna sektora, model
łańcucha wartości, bilans strategiczny firmy,
macierze funkcji i zasobów, metody portfelowe,
SWOT);

Tematyka wykładów (3):

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA

PRZEDSIĘBIORSTWA:

• Budowa przewagi konkurencyjnej

firmy (ogólna charakterystyka, kluczowe
czynniki sukcesu, menedżerskie metody
obniżania kosztów, biznes plan).

Tematyka ćwiczeń:

STRUKTURY ORGANIZACYJNE

PRZEDSIĘBIOSTWA:

• Ogólna charakterystyka struktur;
• Cechy struktur;
• Zasady ich budowy;
• Modele struktur organizacyjnych ;
• Integracja w strukturach

organizacyjnych.

Tematyka ćwiczeń (2):

EKONOMIKA PRZEDSIĘBIORSTWA:
• Ogólna charakterystyka rynku

(Sytuacja rynkowa; Rynek finansowy;
Rynek towarowy; Umowy gospodarcze;
Ubezpieczenia; Podatki);

• Majątek przedsiębiorstwa (majątek

trwały i obrotowy; źródła pochodzenia
majątku);

• Określenie przychodów ze sprzedaży

i kosztów ich uzyskania (przychody i
koszty, a wynik finansowy);

• Sprawozdania finansowe (ogólna

charakterystyka, bilans, rachunek zysków
i strat, przepływy pieniężne).

Tematyka ćwiczeń (3):

EKONOMIKA PRZEDSIĘBIORSTWA:
• Analizy ekonomiczne (analiza kosztu

kapitału, próg rentowności i punkty
krytyczne, dźwignia ekonomiczna,
Wskaźniki oceny finansowej, ocena
ekonomiczna inwestycji rzeczowych).

• Wartość pieniądza w czasie

(Oprocentowanie i dyskontowanie, spłata
kredytów, wycena przedsiębiorstwa).

Definicje

Przedsiębiorstwo definiuje się jako

wyodrębniony prawnie, finansowo i
organizacyjnie podmiot gospodarczy
działający w trzech sferach:

1. Ekonomicznej – celem jest osiągnięcie

najkorzystniejszych efektów
gospodarczych;

2. Technicznej – obejmującej

przygotowanie i realizację produkcji;

3. Społecznej – w stosunku do własnych

pracowników i do otoczenia.

Definicje (2)

Wyodrębnia się pewne

charakterystyczne cechy
przedsiębiorstwa:

1. Przedsiębiorczość – rozumiana jako

wola i zdolność do działań zmierzających
do osiągnięcia korzystnych dla
przedsiębiorstwa wyników
ekonomicznych;

2. Samodzielność decyzji

gospodarczych – interpretowana jako
stan, w którym nik z zewnątrz nie może
wydawać poleceń dotyczących jego
działalności za wyjątkiem przypadków
jednoznacznie określonych w
obowiązującym prawie;

Definicje (3)

3. Samofinansowanie – czyli pokrywanie

wszystkich wydatków i zobowiązań
finansowych przedsiębiorstw z
przychodów uzyskiwanych z tytułu
sprzedaży wytwarzanych produktów lub
świadczonych usług;

4. Racjonalność działań – to jest dążenie

do osiągnięcia w określonych warunkach
korzystnego wyniku finansowego.

Definicje (4)

W sensie prawnym pojęcie przedsiębiorstwa jest

określone w kodeksie cywilnym wyłącznie
przedmiotowo:

„Przedsiębiorstwo, jako zespół składników

materialnych i niematerialnych przeznaczonych
do realizacji określonych zadań gospodarczych,
obejmuje wszystko co wchodzi w skład
przedsiębiorstwa, w szczególności:

Firmę (nazwę), znaki towarowe i inne

oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo;

Księgi handlowe;
Nieruchomości i ruchomości należące do

przedsiębiorstwa, w tym produkty i materiały;

Definicje (5)

Patenty i wzory użytkowe;
Zobowiązania i obciążenia związane z

prowadzeniem przedsiębiorstwa;

Prawa wynikające z najmu i dzierżawy

lokali zajmowanych przez
przedsiębiorstwo.

Przedsiębiorstwo nie musi posiadać

osobowości prawnej.

Przedsiębiorstwo państwowe ma

osobowość prawną.

Definicje (6)

Według obowiązującej w Polsce od 1 stycznia 1990

roku Europejskiej Klasyfikacji Działalności (EKD),
Przedsiębiorstwo jest organizacją prawnie
określoną, która:

Prowadzi swoje własne rachunki;
Jest podmiotem zarządzanym przez władzę

zwierzchnią, którą może być osoba fizyczna lub
prawna;

Prowadzi w jednym lub więcej miejscach jedną

lub więcej działalności polegających na produkcji
dóbr lub świadczeniu usług;

Posiada minimalny stopień autonomii decyzji,

którą podejmuje w odniesieniu do swojej
działalności podstawowej.

Definicje (7)

Grupa przedsiębiorstw – jest stowarzyszeniem

przedsiębiorstw połączonych razem przez
prawne lub finansowe więzi. Grupa ta może
podejmować różne decyzje a w szczególności
decyzje w odniesieniu do polityki produkcji,
sprzedaży, zysku itp.

Jednostka rodzaju działalności – jest to część

albo części przedsiębiorstwa związane z
realizacją pojedynczej działalności, którą
charakteryzuje rodzaj produkowanych wyrobów
i świadczonych usług lub zasadniczo identyczny
proces produkcyjny. Część lub części
przedsiębiorstwa mogą być specjalnie
wyodrębnione (zakład przedsiębiorstwa).

Definicje (8)

Jednostka lokalna – jest to taka

jednostka, która jes położona na
geograficznie wyodrębnionym miejscu i w
której jedna lub więcej osób pracuje dla
jednego przedsiębiorstwa (np. warsztat,
fabryka, sklep, biuro, magazyn, kopalnia).

Jednostka jednorodnej produkcji – to

jednostka prowadząca jedną działalność,
która jest identyfikowana przez zużyte
materiały, szczególny proces produkcji i
wytworzone dobra. Może odpowiadać
jednostce instytucjonalnej lub jej części,
ale nigdy nie może należeć do dwóch
różnych jednostek instytucjonalnych.

Definicje (9)

Jednostka instytucjonalna w znaczeniu

Europejskiego Systemu Zintegrowanych
Rachunków Gospodarczych, jest uważana za
taką jeśli:

Posiada kompletny bilans rachunków oraz

autonomię decyzji w odniesieniu do swojej
funkcji podstawowej.

Posiada kompletny bilans rachunków i uważa

się umownie że posiada autonomię decyzji
(quasi-korporacyjne przedsiębiorstwa);

Niekoniecznie prowadzi kompletny bilans

rachunków ale posiada autonomię decyzji
(gospodarstwa domowe).

Definicje (10)

Działalność główną przedsiębiorstwa

ustala się według kryterium wartości
dodanej produkowanych wyrobów i
świadczonych usług. Przeważająca
wartość dodana z określonych wyrobów
lub usług decyduje o uznaniu tej
działalności jako głównej, natomiast
pozostałe działalności są uznane jako
drugorzędne. Jeśli ewidencja nie pokazuje
tego jednoznacznie to stosujemy kryteria
wartości sprzedaży lub liczby
pracujących.

Definicje (11)

Działalność produkcyjną uznaje się za

pomocniczą jeśli spełnia trzy warunki:

1. Dostarcza usług lub produkuje dobra

nietrwałe, które nie wchodzą w skład
wyrobów finalnych jednostki
strategicznej;

2. Stanowi niewyodrębnioną działalność

prowadzona w jednostkach
produkcyjnych przedsiębiorstwa, której
rozmiar nie kwalifikuje jej do
potraktowania jako działalności
drugorzędnej;

3. Dostarcza usługi tylko dla danej

jednostki produkcyjnej.

Typologia

Przedsiębiorstwa można klasyfikować

według:

• Charakteru działalności

(przedsiębiorstwa produkcyjne i
usługowe);

• Przynależności do gałęzi gospodarki

narodowej;

• Celu działalności;
• Głębokości przerobu;
• Rozmiarów produkcji.

Typologia (2)

Przedsiębiorstwa produkujące dobra

materialne dzielimy na:

1. Przedsiębiorstwa rolne – zajmujące się

produkcją i przetwórstwem płodów rolnych;

2. Przedsiębiorstwa wydobywcze (górnicze) –

prowadzące działalność polegającą na
wydobywaniu kopalin sposobem podziemnym,
odkrywkowym lub otworowym;

3. Przedsiębiorstwa przetwórcze – zajmujące

się technologicznym przystosowaniem
uzyskiwanych surowców, względnie obrabianiem
półproduktów do potrzeb konsumentów lub
innych przedsiębiorstw dalej przetwarzających
produkty w wyroby finalne.

Typologia (3)

Przedsiębiorstwa świadczące usługi –

obejmują następujące dziedziny:

 przedsiębiorstwa handlowe, zajmujące się

rozprowadzaniem wyrobów przedsiębiorstw
produkcyjnych, zarówno dla innych
przedsiębiorstw (hurt) jak i dla bezpośrednich
odbiorców (detal);

Przedsiębiorstwa komunikacyjne i transportowe,

zajmujące się transportem dóbr i ludzi oraz
przesyłaniem informacji;

Przedsiębiorstwa handlowe, świadczące usługi w

obrocie pieniężnym, płatnościach i kredytowaniu
oraz w obrocie papierami wartościowymi;

Typologia (4)

Przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe,

przejmujące odpłatne dające się
oszacować ryzyko osób fizycznych i
prawnych;

Przedsiębiorstwa zaopatrujące ludność w

prą, gaz, wodę, komunikacji miejskiej,
oczyszczania miasta, kanalizacji itp.

Inne przedsiębiorstwa usługowe

(restauracje, hotele, schroniska
turystyczne, obiekty wypoczynkowe,
biura prawne, usługi medyczne i
kosmetyczne, kina, teatry, rzemieślnicze
zakłady reperacyjne itp.).

Typologia (5)

Ze względu na przynależność do gałęzi

gospodarki wyróżnia się
przedsiębiorstwa:

Przemysłowe;
Handlowe;
Bankowe;
Transportowe;
Rzemieślnicze;
Hotelarsko-gastronomiczne i turystyki,
Komunalne itp.

Typologia (6)

W zależności od celu działalności

gospodarczej rozróżnia się:

Przedsiębiorstwa zarobkowe, które

przede wszystkim dążą do zysku;

Przedsiębiorstwa użyteczności

publicznej

Przedsiębiorstwa spółdzielcze, które

nastawione są w drodze kooperacji na
wspieranie działalności gospodarczej
drobnych i średnich przedsiębiorstw
będących ich członkami, jak i
gospodarstw domowych.

Typologia (7)

Ze względu na głębokość przerobu tj.

stopień wielofazowości, oznaczający
pionową integrację procesów
wytwarzania wyróżnia się:

Przedsiębiorstwa jednofazowe –

produkujące proste wyroby lub
półprodukty.

Przedsiębiorstwa wielofazowe –

występujące w przypadku bardziej
złożonej produkcji, gdy zachodzi potrzeba
pionowego rozczłonkowania całego
procesu na poszczególne fazy.

Typologia (8)

Ze względu na rozmiary wyróżnia się

przedsiębiorstwa:

Małe;
Średnie;
Duże.

Misja, Wizja, Cele, Zadania i Funkcje

Misją przedsiębiorstwa określa się

przedmiot aspiracji, czy trwałych
dążeń przedsiębiorstwa, określony
zwykle w akcie erekcyjnym lub w
statucie jako zakresie jej społecznie
pożądanej działalności (L.
Krzyżanowski)

Misja jest kategorią socjologiczną z

wyraźnym aspektem prawnym. W
obszarze formułowanym przez misję
organizacji formułowane są jej cele lub
wiązki celów i zadania. Definiuje ona
główny cel, dla którego przedsiębiorstwo
zostało powołane oraz określa rolę, jaką
pełni w środowisku, w którym działa.

Misja, Wizja, Cele, Zadania i Funkcje (2)

Na kształtowanie się misji mają wpływ:
Historia przedsiębiorstwa;
Środowisko, w którym działa

przedsiębiorstwo;

Środki, jakimi dysponuje.

Misja, Wizja, Cele, Zadania i Funkcje (3)

Wizja przedsiębiorstwa określa

długookresową, co najmniej
kilkunastoletnią strategiczną
prognozę rozwoju po względem:

Dziedziny działania;
Zasięgu działania (rynku);
Dystrybucji zasobów;
Wyrózniających kompetencji.

Misja, Wizja, Cele, Zadania i Funkcje (4)

Celem przedsiębiorstwa określa się

przedmiotowo i podmiotowo przyszły
pożądany stan lub rezultat działania
przedsiębiorstwa, możliwy i
przewidziany do osiągnięcia w
terminie lub okresie mieszczącym się
w przedziale czasu objętym
wieloletnim lub krótkookresowym
planem działania. Strukturę celu
można rozbudować za pomocą
różnorodnych wskaźników bądź
jednoznacznych dyrektyw.

Misja, Wizja, Cele, Zadania i Funkcje (5)

Można wyróżnić m.in.:
Cele związane z rynkiem określające:

wielkość udziału w rynku;
Dynamikę obrotów;
Wejście na nowy rynek i jego opanowanie.

Cele efektywnościowe określające:

Wielkość zysku;
Rentowność obrotu;
Stopę zysku od kapitału własnego.

Cele finansowe określające:

Zdolność kredytową;
Przepływy pieniężne;
Płynność majątku.

Misja, Wizja, Cele, Zadania i Funkcje (6)

Cele socjalne określające:

Zadowolenie pracowników z warunków pracy

i płacy;

Integrację pracowników z celami firmy;
Zapewnienie każdemu pracownikowi rozwoju

osobistego.

Cele prestiżowe i związane ze

środowiskiem określające:

Niezależność przedsiębiorstwa;
Image i prestiż;
Misję społeczną;
Wpływy polityczne;
Wpływy społeczne.

Misja, Wizja, Cele, Zadania i Funkcje (7)

Często wyróżnia się:
Cel nadrzędny korespondujący z misją

firmy oraz jej ogólną polityką.

Cele kierunkowe pierwszego rzędu

obejmujące pożądany stan rzeczy, do
których organizacja dąży jako całość;

Cele kierunkowe drugiego rzędu

obejmujące pożądane stany rzeczy, do
których dążyć mają poszczególne
fragmenty organizacji;

Cele konkretne określone ilościowo i

jakościowo;

Misja, Wizja, Cele, Zadania i Funkcje (8)

Cele przedsiębiorstwa powinny być:
Mierzalne – za pomocą wskaźników

dających się praktycznie obliczyć i
porównać;

Zrozumiałe – nie tylko dla kierownictwa

poszczególnych szczebli, ale i dla
wykonawców;

Realistyczne – czyli możliwe do

osiągnięcia z zachowaniem staranności i
zaangażowania, lecz nie przekraczające
możliwości kadry kierowniczej i
pracowników oraz uwzględniające realia,
w których funkcjonuje przedsiębiorstwo.

Misja, Wizja, Cele, Zadania i Funkcje (9)

Możliwe do zaakceptowania, to znaczy

tak sformułowane, by skutecznie
motywowały i dawały szansę na
samorealizację wszystkim
zaangażowanym w nie uczestnikom.

Spójne – wewnętrznie i wzajemnie

niesprzeczne, a w przypadku kolizji
opatrzone wskaźnikiem priorytetu;

Elastyczne – to jest podatne na

modyfikację wraz z rozwojem sytuacji,
możliwości czy zagrożeń.

Misja, Wizja, Cele, Zadania i Funkcje (10)

Zadaniem określa się wyodrębnioną

przedmiotowo, podmiotowo,
przestrzennie, rzeczowo i na ogół też
proceduralnie część celu przewidzianą do
wykonania w ustalonym okresie lub
terminie mieszczącym się w przedziale
czasu przewidzianym na jego osiągnięcie.

Owe zadania mogą być realizowane przy

użyciu różnych technologii.

Misja, Wizja, Cele, Zadania i Funkcje (11)

Przez technologię działań zmierzających

do osiągnięcia jakichś celów końcowych
rozumie się zbiór reguł sztuki celowych
działań, czyli doboru metody i technologii
oraz czasowego i przestrzennego
uporządkowania celów pośrednich i
elementarnych działań, czyli operacji,
prowadzących do ich urzeczywistnienia.
Utrwalenie sposobów (wzorców) działań
prowadzi do ich typizacji i formalizacji, a
stąd do wyodrębnienia się funkcji w
organizacji.

Misja, Wizja, Cele, Zadania i Funkcje (12)

Funkcją określa się zbiór (zakres)

potencjalnych (możliwych), zwykle
powtarzalnych, typowych i
sformalizowanych proceduralnie działań,
wyodrębnionych ze względu na ich
zawartość treściową (rodzaj) oraz na ich
zrelatywizowane do określonego celu lub
jego części (zadania).

Funkcje można podzielić na podmiotowe

i przedmiotowe.

Misja, Wizja, Cele, Zadania i Funkcje (13)

Funkcje podmiotowe dzielą się na

kierownicze i wykonawcze.

Funkcje kierownicze (zarządcze), których

treścią są działania informacyjno-
decyzyjne (sfera regulacji
przedsiębiorstwa) obejmują:

Planowanie;
Organizowanie;
Przywództwo (motywowanie);
Kontrolowanie.

Misja, Wizja, Cele, Zadania i Funkcje (14)

Funkcje wykonawcze, których treścią są

działania materialno-energetyczne
obejmują trzy główne grupy:

1. Funkcje związane z zasileniem produkcji

w czynniki wytwórcze, technicznym
przygotowanie produkcji oraz
utrzymywaniem ruchu;

2. Funkcje związane z produkcją właściwą

czyli transformacją zasileń w wyroby;

3. Funkcje związane ze zbytem wyrobów

(magazynowanie, transport, sprzedaż,
funkcje pozaprodukcyjne np. socjalne).

Misja, Wizja, Cele, Zadania i Funkcje (15)

Funkcje przedmiotowe, których treścią

są główne obszary funkcjonowania
przedsiębiorstwa, obejmują następujące
grupy działań:

Badania i rozwój;
Logistykę;
Produkcję;
Marketing;
Finanse.

PRZEDMIOTOWE

FUNKCJE

PRZEDSIĘBIORSTWA

Badania i rozwój

Badaniem określa się każdą pracę

skierowaną na głębsze zrozumienie lub
odkrywanie i wykorzystanie praw natury
w służbie człowieka.

W odniesieniu do przedsiębiorstwa badania

obejmują różne obszary zagadnień
mających istotne znaczenie dla
funkcjonowania przedsiębiorstwa oraz
utrzymania się w biznesie i osiągnięcia
jego celów. Są one realizowane w
powiązaniu z wyższymi uczelniami i
innymi instytucjami badawczymi. W
szczególności badania mogą dotyczyć:
rynku, produktu, technologii, organizacji
itp.

Badania i rozwój (2)

Badania rynku - obejmują ogół czynności

zmierzających do poznania roli zjawisk i
procesów rynkowych, podaży i popytu, a
także związków między nimi oraz genezy
ich stanu obecnego i tendencji rozwoju.

Metoda trendu – wykorzystuje

stosunkowo prostą technikę ekstrapolacji
danych z przeszłości i obejmuje
określenie trendu wraz z szacowaniem
jego parametrów. Najczęściej
wykorzystywane są dwie postacie trendu:
liniowy i wykładniczy.

Badania i rozwój (3)

Trend arytmetyczny (liniowy) ma postać:

Y = a + bT

Y – zmienna objaśniana
T – zmienna objaśniająca

Trend wykładniczy (semi-logarytmiczny)

ma postać:

bT

Y = ae

Ln Y = lna + bT

Trend ten ma stałe tempo wzrostu b w każdym

okresie.

Badania i rozwój (4)

Metoda poziomu konsumpcji określa poziom

konsumpcji wykorzystując standardowe lub
szacowane wskaźniki i może być zastosowana przy
prognozowaniu popytu dla konkretnego produktu
konsumpcyjnego.

Zakres, w jakim popyt reaguje na zmienny poziom

dochodu mierzy się ekstrapolacją dochodową
popytu. Elastyczności dochodowe popytu są różne
nie tylko dla różnych produktów, ale także dla różnych
grup dochodowych czy różnych regionów dla tego
samego produktu. Dlatego tam, gdzie można określić
wahania w dochodzie na głowę ludności dla grup o
różnych dochodach i różnych regionów, analiza
powinna być rozszerzona o poszczególne sektory
zawodowe, społeczno-gospodarcze i geograficzne.

Badania i rozwój (5)

Formuła określająca współczynnik

elastyczności dochodowej popytu ma
postać:

Q

2

– Q

1

Y

p1

+ Y

p2

E

y

= ------------ - -------------

Y

p2

– Y

p1

Q

1

+ Q

2

Gdzie:
Ey – współczynnik elastyczności dochodowej popytu na

produkt

Q1 – wielkość popytu w roku podstawowym
Q2 – popyt w kolejnych badanych latach
Yp1 – dochód na głowę w roku bazowym
Yp2 – dochód na głowę ludności w kolejnych latach

obserwacji

Ey>1 – popyt elastyczny Ey<1 popyt nie jest

elastyczny

Badania i rozwój (6)

Cenowa elastyczność popytu określa

stosunek względnych zmian wielkości
popytu do względnych zmian ceny,
względem formuły:
Q

1

- Q

0

Q

1

+ Q

0

Q

1

–

Q

o

P

1

+

P

0

E

p

=---------- = ----------- * ----------

P

1

– P

0

P

1

– P

0

Q

1

+ Q

0

P

1

+ P

0

Gdzie: Ep – cenowy współczynnik elastyczności
Q1 – nowy poziom popytu Q0 – istniejący poziom

popytu

P0 – cena obecna P1 – nowa cena

Badania i rozwój (7)

Popyt na produkt określany jest także przez

ceny wyrobów uzupełniających i
zastępczych. Często trzeba określić
wahania cen jakich wyrobów, mogą
wpłynąć na rozpatrywany popyt. Określa
to elastyczność krzyżowa popytu.

Badania i rozwój (8)

Metoda finalnego zastosowania produktu jest

szczególnie przydatna do oceny zapotrzebowania
na półprodukty. Polega ona na tym, że:

Określa się wszystkie możliwe zastosowania

produktu, włączając zastosowania w innych
gałęziach przemysłu, bezpośrednią konsumpcję
oraz eksport i import.

Określa się lub szacuje współczynniki przepływów

międzygałęziowych dla produktu i gałęzie, które
wykorzystują dany produkt; możliwe jest wtedy
określenie popytu na produkt (konsumpcja
skorygowana o saldo handlu zagranicznego) na
podstawie prognozowanych wielkości gałęzi
zużywających dany produkt.

Badania i rozwój (9)

Badania produktu i technologii

powiązane są z cyklem życia
produktu i technologii.

Typowa krzywa cyklu życia produktu jest

krzywą cykliczną, zbliżoną do paraboli i
można ją podzielić na szereg faz, z
których każda charakteryzuje różne
problemy ekonomiczne, organizacyjne i
zarządcze.

Badania i rozwój (10)

Badania i rozwój (11)

W fazie wprowadzenia produktu na rynek wielkość

sprzedaży jest mała, ale charakteryzuje się powolnym
wzrostem; Jeśli produkt spotka się z akceptacją
nabywców następuje okres szybkiego wzrostu
sprzedaży charakterystyczny dla fazy drugiej. Sprzedaż
pod koniec tej fazy osiąga najwyższy poziom.
Jednocześnie zmniejsza się liczba potencjalnych
nowych nabywców, co powoduje osłabienie tempa
wzrostu sprzedaży, choć nadal utrzymuje się ono na
wysokim poziomie. Produkt stopniowo przechodzi do
fazy dojrzałości, w której wielkość sprzedaży rośnie
bardzo powoli lub jest stabilna. Pod koniec tej fazy
rozpoczyna się najpierw powolne, a potem dość
znaczne zmniejszenie zbytu. Produkt stopniowo
przechodzi do fazy spadku kończącej się całkowitym
wycofaniem go z rynku.

Badania i rozwój (12)

Cykl życia produktu sugeruje kierunek polityki

przedsiębiorstwa w ramach poszczególnych faz:

1.

Należy jak najszybciej przejść do fazy wprowadzenia
do fazy wzrostu, aby zminimalizować straty;

2.

Powinno dążyć się do maksymalnego wydłużenia fazy
wzrostu, w której jest zapewnione zwiększenie się
wielkości sprzedaży i zysków;

3.

Powinno starać się wydłużyć fazy dojrzałości dopóki
zyski nie zaczną gwałtownie spadać (chyba, że już
wcześniej istnieje możliwość rozszerzenia sprzedaży i
zwiększenia zysków poprzez zastąpienie produktu
dojrzałego nowym).

Koncepcja cyklu życia produktu jest słuszna niemal dla

wszystkich towarów trwałej konsumpcji oraz
większości maszyn i urządzeń.

Badania i rozwój (13)

Długość cyklu życia produktów istotnie

różni się w zależności od ich rodzajów.
Generalnie obserwuje się tendencję
skracania długości całego cyklu oraz
przesunięć w poszczególnych fazach.
Obecnie fazy wprowadzenia i wzrostu
ulegają wydłużeniu, natomiast faza
dojrzałości czasami znacznie się
skraca.

Każda faza cyklu życia produktu

charakteryzuje się koniecznością
stosowania odmiennych strategii
marketingowych.

Badania i rozwój (14)

Koncepcja cyklu życia technologii jest

bardzo przydatna przy alokacji środków
na badania i rozwój. Pojawiła się w ślad za
cyklem życia produktu i cyklem życia
dziedziny działalności.

W fazie pierwszej przedsiębiorstwo musi

ponieść znaczne koszty na rozwój
technologii, zanim efekty tych inwestycji
zaczną być wyraźnie odczuwalne. W fazie
drugiej skumulowanie odpowiedniej
wiedzy i umiejętności, w wyniku czego
rozwój postępuje bardzo szybko. W fazie
trzeciej rozwój staje się ponownie
wolniejszy, ponieważ technologia zbliża
się do kresu swego życia.

Krzywa S-kształtna rozwoju technologii

Efektywn
ość
zastosow
ań

Nakłady
skumulowa
ne

Początek prac
wdrożeniowyc
h

Kres
technolog
ii

Badania i rozwój (16)

Rozwojem przedsiębiorstwa – określa

się ukierunkowany proces zmian
ilościowych i jakościowych
(strukturalnych, technologicznych,
kulturowych itp.) wykazujących
określonego rodzaju stosunkowo trwałą
tendencję, sprzyjających przetrwaniu,
stabilności i rozwojowi danej organizacji.

Wyróżnia się dwie drogi rozwoju:
 specjalizację;
Dywersyfikację
Realizowane w formie wewnętrznej lub

zewnętrznej.

Badania i rozwój (17)

Specjalizacja – polega na zaangażowaniu się

przedsiębiorstwa w jedną wybraną dziedzinę
działalności i skoncentrowaniu na niej całego
własnego potencjału w celu osiągnięcia w tej
dziedzinie możliwie najwyższych
umiejętności i uzyskanie dzięki temu
decydującej przewago konkurencyjnej.

Nie wszystkie fazy cyklu życia dziedziny są

sprzyjające specjalizacji. Nie należy się
specjalizować w dziedzinach, które weszły już
w stadium dojrzałości, lecz w tych, które się
znajdują w fazach wcześniejszych i stwarzają
zachęcające możliwości rozwoju.

Badania i rozwój (18)

W fazach dojrzałości i schyłku pozycje

rynkowe są już utrwalone, a
przedsiębiorstwo ma do wyboru albo
utrzymywanie wcześniej rozwiniętych
rodzajów działalności, albo ich
intensyfikowanie, albo też otwarte
przerzucenie się na nową działalność
(dywersyfikacja).

Rozwój przedsiębiorstwa przez specjalizację

powinien być stosowany tak długo, aż
przedsiębiorstwo uzyska w danej
dziedzinie zdecydowaną i trwałą
przewagę nad swoimi konkurentami.

Rodzaje specjalizacji

FAZY DOJRZAŁOŚCI

POZ

YCJ

A

KON

KUR

ENC

YJN

A

Rozruch

(wzrost)

Dojrzałość

(schyłek)

Silna i

łatwa do

obrony

Specjaliza

cja

ekstensyw

na

Specjalizacja pasywna

Rozważenie innej drogi rozwoju

– dywersyfikacja

Słaba i

trudna do

obrony

Specjaliza

cja

restrykcyj

na

(nisza

rynkowa)

Specjalizacja przez

rekoncentrację

Specjalizacja restrykcyjna

(odcinanie)

Specjalizacja przez

dywersyfikację

Badania i rozwój (20)

Dywersyfikacją – określa się takie działania, które

polegają na zmianie dziedziny działalności
przedsiębiorstwa lub poszerzeniu zakresu
dotychczasowej specjalności.

Każda strategia dywersyfikacji polega na mniejszym

lub większym wykorzystaniu zjawiska synergiczności
nowej działalności z podstawową dziedziną
aktywności danego przedsiębiorstwa.

Proces ten może opierać się na trzech podstawowych

kryteriach:

1. Kryterium geograficznym (dywersyfikacja

terytorialna)

2. Kryterium powiązań (dywersyfikacja pionowa)
3. Kryterium dziedziny działalności (dywersyfikacja

pozioma)

Badania i rozwój (21)

Dywersyfikacja terytorialna – polega na

wychodzeniu przedsiębiorstwa poza jego
dotychczasowy rynek i penetrowaniu
obszarów o odmiennej kombinacji
kluczowych czynników sukcesu. Jeśli
nawet produkty wytwarzane i
sprzedawane przez przedsiębiorstwo
pozostają podobne, to zmieniają się sieci i
reguły ich dystrybucji, co często oznacza
wchodzenie w nowy sektor, z zasadniczo
odmiennymi warunkami powodzenia.

Badania i rozwój (22)

Dywersyfikacja pozioma – polega na

wchodzeniu przedsiębiorstwa w nowe dla
niego dziedziny działalności. Najczęściej
takie dziedziny są synergiczne, bądź
komplementarne względem jego
podstawowej działalności.

Dywersyfikacja pionowa – polega na

integracji przedsiębiorstwa z innymi w
tym samym łańcuchu gospodarczym.
Integracja pionowa w tył oznacza
kierunek dostawców, natomiast
integracja pionowa w przód oznacza
kierunek nabywców.

Badania i rozwój (23)

Procesy specjalizacji i dywersyfikacji mogą

pójść dwiema drogami, tzn. rozwoju
wewnętrznego i rozwoju zewnętrznego.

Rozwój wewnętrzny jest drogą lepszą przy

zastosowaniu strategii specjalizacji w dziedzinie
znajdującej się w fazie wzrostu. Natomiast
strategia dywersyfikacji wymaga od
przedsiębiorstwa własnej innowacyjności i
uczenia się nowych specjalności.

Rozwój wewnętrzny polega zwykle na własnych

inwestycjach rzeczowych.

Rozwój zewnętrzny może być realizowany przez

zakup udziałów innych firm, fuzje oraz alianse
strategiczne.

Produkcja

Produkcją przedsiębiorstwa określa się

działalność polegającą na przetwarzaniu
czynników produkcji na wyroby i usługi
potrzebne do spożycia i inestycji.

Czynnikami produkcji w ujęciu

ekonomicznym są zużywane w jej
procesie zasoby, które obejmują trzy
zagregowane grupy: pracę, kapitał i
ziemię.

Funkcją produkcji określa się stosunek

między wielkością produkcji danego
wyrobu (Q) a potrzebnymi do jej
wytworzenia nakładami czynników
produkcji (L, K, Z), które mogą być
stosowane w różnych proporcjach.
Czynniki produkcji są w pewnym zakresie
substytucyjne.

Produkcja (2)

Gdy ilość stałego czynnika produkcji (kapitału) w

stosunku do ilości czynnika zmiennego (pracy) jest
bardzo duża, zwiększenie ilości pracy przynosi
więcej niż proporcjonalny przyrost produktu. Po
pewnym czasie dodawania jednostek pracy
proporcja kapitału do pracy wyrównuje się, po
czym każda dodatkowa jednostka pracy przynosi
coraz to mniejszy przyrost produktu, aż w końcu
dalsze zwiększenie ilości pracy w ogóle przestaje
go przynosić. Zjawisko to określa się prawem
malejących przychodów. Jego przyczyną jest
ograniczona możliwość substytucji jednego
czynnika produkcji na drugi i malejąca krańcowa
technologiczna stopa substytucji.

Produkcja (3)

Krańcową produktywnością określa się

dodatkowy przyrost produktu (ΔQ), jaki zostaje
uzyskiwany w wyniku zwiększenia o jednostkę
czynnika C i zachowania wszystkich
pozostałych czynników w nie zmienionej ilości:

ΔQ
KMC

1

= -----

ΔC

1

Zapewnienie przedsiębiorstwu maksymalnych

zysków wymaga, ażeby stosunki krańcowych
produkcyjności poszczególnych czynników do
ich cen (p) były dla wszystkich czynników
równe.

Produkcja (4)

W ujęciu rzeczowym czynnikami

produkcji są:

1. Środki techniczne produkcji – teren

zakładu przemysłowego i powierzchnia
produkcyjna, wyposażenie
technologiczne, budynki i budowle,
instalacje rurowe, energetyczne, sieci
informacyjne.

2. Przedmioty pracy - materiały,

półfabrykaty przeznaczone do dalszej
produkcji lub montażu;

3. Czynniki energetyczne – woda, gazy i

sprężone powietrze, ciepło i czynniki
oziębiające, energia elektryczna, paliwa
stałe i gazowe.

Produkcja (5)

4. Czynnik ludzki (załoga) – personel

inżynieryjno-techniczny, personel
wykonawczy, personel administracyjno-
biurowy, personel zarządzający,
podstawowe relacje uposażeń i warunki
podejmowania decyzji, warunki pracy i
płynność załogi;

5. Informacje – prognozy i informacje

rynkowe, informacje o konstrukcji wyrobu
i funkcjach użytecznych, informacje o
jakości i koszcie własnym, decyzje
związane z postulowanym programem
producji, doświadczenie produkcyjne
załogi;

Produkcja (6)

6. Kapitał – zamrożony w środkach

technicznych produkcji, kapitał
zamrożony w materiałach, półwyrobach i
wyrobach gotowych, kapitał finansowy w
kasie, bankach i u klientów – forma
obiegu kapitału i stopa dyskonta.

Produkcja (7)

W wyniku realizacji procesu produkcji

otrzymuje się:

Wyroby przemysłowe;
Usługi produkcyjne;
Braki produkcyjne i surowce wtórne;
Szkodliwe odpady zanieczyszczające

środowisko – ścieki, wyziewy, odpady
stałe i śmieci, hałas.

Produkcja (8)

Wyróżnia się trzy podstawowe typy

produkcji: jednostykową, seryjną i
masową.

Produkcja jednostkowa – jest to taki typ

produkcji, w którym liczba wykonywanych
jednorazowo wyrobów wynosi zazwyczaj
jedną lub kilka sztuk;

Produkcja seryjna – jest to taki typ

produkcji, w którym liczba wyrobów
wykonywanych jednorazowo jest większa
i tworzy tzw. Partię lub serię. Produkcja
seryjna może być niepowtarzalna, czyli
jednorazowa lub powtarzalna. Okresy
powtarzalności mogą być jednakowe, np.
miesiąc, kwartał, albo zmienne i
nieregularne.

Produkcja (9)

W zależności od liczby sztuk wyrobu, wykonywanych

jednorazowo w serii, rozróżnia się produkcję drobno-,
mało-, średnio- lub wielkoseryjną.

Seria produkcyjna – jest to zadysponowana do

produkcji ilość wyrobów określonego rodzaju lub
konstrukcji. Wielokrotne serie produkcyjne w
produkcji powtarzalnej mogą dotyczyć tej samej,
czyli podobnej ilościowo wielkości serii wykonywanej
według tego samego konstrukcyjnego wyrobu i
według tej samej dokumentacji.

Produkcja masowa – jest to produkcja, w której

liczba wyrobów wykonywanych w okresie produkcji
jest tak wielka, że na stanowiskach roboczych
wykonuje się ciągle tę samą pracę przez cały okres
produkcji.

Produkcja (10)

Procesem produkcyjnym określa się

uporządkowany ciąg działań służący
przekształceniu czynników produkcji w
produkt finalny. Proces produkcyjny dzieli
się na:

Proces podstawowy (wytwórczy), w

którym można wydzielić fazy produkcyjne
charakteryzujące się swoistą technologią;

Procesy pomocnicze np. transportu,

magazynowania, kontroli itp.

Produkcja (11)

Strukturą technologiczną procesu produkcyjnego

określa się jego wewnętrzną budowę technologiczną. W
jej ramach wydziela się operacje, zabiegi, czynności,
ruchy.

Operacją nazywa się zespół czynności, czyli część

określonego procesu produkcyjnego realizowaną na
jednym stanowisku;

Zabiegiem nazywa się tę część operacji, jaka jest

wykonywana przy jednym zamocowaniu przedmiotu na
obrabiarce lub stole produkcyjnym;

Czynnością nazywa się tę część operacji, która odnosi się

do jednych i tych samych elementów, na przykład:
określonej obrabianej powierzchni, narzędzia pracy,
sposobu pracy, urządzenia technicznego.

Ruch roboczy jest to najprostszy element składowy

zabiegu.

Produkcja (12)

Strukturą organizacyjną procesu

określa się sposób przebiegu działań przy
przekształceniu czynników produkcji w
finalny produkt.

Wyróżnia się następujące formy

organizacji: stacjonarną, niepotokową,
potokową.

Organizacja stacjonarna polega na

wykonywaniu całkowitego zadania przez
robotnika lub grupę robotników na
jednym stanowisku pracy.

Produkcja (13)

W niepotokowych formach organizacji proces danego

zadania jest podzielony na części lub operacje; każdą z
operacji wykonuje się na wszystkich zadaniach całej
serii, zanim rozpocznie się realizację następnej operacji.

Niepotokowe formy organizacji mają często przebieg

cykliczny (powtarzalny w określonym czasie);

Cyklem realizacji zadania (operacji, czynności) określa

się czas w którym jest ono wykonane.

Organizacja potokowa zakłada etapowe wykonywanie

zadań: po zakończeniu realizacji etapu następuje
natychmiastowe przekazanie zadania do realizacji
następnego etapu, gdzie bezzwłocznie przystępuje się
do wykonywania prac; a zatem czasy niezbędne do
realizacji każdego z etapów zadania muszą być
jednakowe.

Produkcja (14)

Miejsca w których realizowane są procesy produkcyjne

określa się stanowiskami produkcyjnymi.

Linią produkcyjną określa się zespół powiązanych

wzajemnie stanowisk produkcyjnych
uszeregowanych według kolejności przebiegu
poszczególnych operacji w ramach procesu
produkcji danej części wyrobu. Linie produkcyjne
odpowiadają potokowemu przebiegowi produkcji.

Gniazdem produkcyjnym – określa się zespół

wyspecjalizowanych stanowisk produkcyjnych.
Gniazda produkcyjne są zorganizowane na zasadzie
specjalizacji technologicznej lub przedmiotowej.
Gniazda produkcyjne odpowiadają niepotokowym
przebiegom produkcji.

Produkcja (15)

Podejście grupowe, nazywane czasem

technologią grupową (GT) może stanowić próbę
połączenia zalet form niepotokowych i potokowych.
Oznacza ono poszukiwanie łączących te formy
podobieństw, a nie dzielących je różnic.
Identyfikuje się podobieństwa zadań (prac,
wyrobów) i tworzy się ich rodziny, a niezbędne do
ich wykonywania zasoby łączy się w gniazda.

Technologia grupowa (GT) polega na ustaleniu

typowego produktu dla zbioru wyrobów o podobnej
technologii wytwarzania. W celu zastosowania
technologii grupowej opracowuje się system
klasyfikacji i kodowania, który odnosi się do
konstrukcyjnych i technologicznych cech wyrobów.

Produkcja (16)

Po sformułowaniu rodziny części można określić dla niej

pojęcie tzw. Wyrobu-przedstawiciela. Pojęcie to
odnosi się do takich wyrobów, które mają wszystkie
cechy wyrobów należących do danej rodziny.

Wyrób taki nie koniecznie musi istnieć w rzeczywistości,

ale sama jego koncepcja jest wyjątkowo użyteczna.
Istniejące maszyny bada się pod kątem możliwości
stworzenia takich grup, które najlepiej będą nadawać
się do wytworzenia danej rodziny wyrobów. Następnie
tak wyodrębnioną grupę maszyn przemieszcza się
fizycznie w zakładzie i tworzy gniazdo produkcyjne.
Zastosowanie w komórce GT automatyzacji i
sterowania komputerowego daje w efekcie system
produkcyjny (ESP)

Produkcja (17)

Jako elastyczny system produkcyjny może być

potraktowana komórka GT mająca następujące
udogodnienia:

Sterowane komputerowo obrabiarki zdolne do

samodzielnego przezbrajania się na podstawie
polecenia przekazanego im przez komputer;

Urządzenia mogące przemieszczać obrobione

przedmioty od jednej obrabiarki do drugiej w
odpowiednim czasie i w odpowiednim ustawieniu
przestrzennym, także na polecenie wydane przez
komputer (wózki automatyczne, roboty);

Komputer łaczący obrabiarki i urządzenia

manipulacyjne.

Produkcja (18)

W nowoczesnej technologii produkcji duże znaczenie

ma robotyzacja i komputeryzacja procesów
produkcyjnych.

Robotyzacją (robotyką) określa się zastosowanie

robotów i manipulatorów w działalności wytwórczej.

Robot jest urządzeniem technicznym

programowalnym, przeznaczonym do automatycznej
manipulacji z możliwością wykonywania ruchów
względem kilku osi, zaopatrzonym w chwytaki lub
specjalne narzędzia robocze.

Manipulator jest robotem przeznaczonym najczęściej

do przenoszenia lub zmiany położenia przedmiotów i
wykonującym powtarzalny, zamknięty cykl ruchów o
określonych konstrukcją parametrach statycznych,
dynamicznych i energetycznych.

Produkcja (19)

Typowy robot składa się z trzch elementów:
1. Układu mechanicznego, czyli korpusu,

podstawy, mechanizmu dźwigni i
łączników poruszających się wokół wielu
osi i chwytaków;

2. Układu sterowania bez

serwomechanizmu (pracujące z
mechanicznymi ograniczeniami i
wyłącznikami krańcowymi) lub z
serwomechanizmem (wykorzystujące
sygnał sprzężenia zwrotnego);

3. Układu zasilania hydraulicznego,

pneumatycznego, elektrycznego, lub ich
kombinacji.

Produkcja (20)

Trzy generacje robotów:
1. Roboty sterowane programowo z układem

otwartym – bez urządzeń służących do obserwacji
otoczenia („bez inteligencji”);

2. Roboty sterowane programowo w układzie

zamkniętym – wyposażone w urządzenia czujnikowe
służące do obserwacji otoczenia (stykowe, wizualne)
oraz mające możliwości sprzętowe i programowe
wykorzystania tych obserwacji poprzez zmianę
uprzednio zaprogramowanych działań na zasadzie
sprzężenia zwrotnego.

3. Roboty samoprogramujące się („myślące”) zdolne

do samodzielnego wykonywania zadań
określonych w ogólny sposób, wyposażone w
elementy sztucznej inteligencji, systemy
ekspertowe itp.

Produkcja (21)

W pierwszej generacji robotów można wyróznić cztery

grupy:

1. O stałej kolejności działania – wykonują kolejne

kroki operacji w kolejności uprzednio
zaprogramowanej;

2. Roboty o zmiennej kolejności działania –

charakteryzują się możliwością zmiany informacji
sterujących za pomocą mikroprocesorów.

3. Roboty sterowane numerycznie – mają

możliwość zmiany kolejności, stanu oraz innych
poleceń przez dane cyfrowe wprowadzane do
maszyny. Programy poleceń mogą mieć postać
taśmy perforowanej, magnetycznej, fali radiowej,
impulsu elektromagnetycznego lub mogą być
wczytywane z pulpitu sterowniczego.

Produkcja (22)

4. Roboty recepcyjne – pracują od

punktu do punktu z bazą startu i
zatrzymania się. Robot wyposażony jest w
pamięć służącą do przechowywania
instrukcji operatora. Proces uczenia
operator realizuje za pomocą
regulatorów, którymi naprowadza on
ramiona robota do żądanego kroku
operacji. Połączenie to rejestruje się przez
wciśnięcie guzika na tablicy rozdzielczej,
a następnie realizuje się następny krok aż
do zakończenia procesu. Robot następnie
powtarza wyuczony proces.

Produkcja (23)

Druga generacja

Druga generacja robotów ma pewien poziom

sztucznej inteligencji. Taka maszyna jest

wyposażona w sensory, które informują ją o

zewnętrznym świecie. To mogą być dotykowe

przełączniki nacisku, sensory bliskości, systemy

wizji. Sterownik przetwarza dane od całej

sensoryki i dostosowuje odpowiednio rozkaz dla

robota. Te urządzenia weszły do powszechnego

użycia około 1980 r.

Generacja druga robotów może wykonywać

rozkazy bez potrzeby doglądania ich pracy

przez ludzką część personelu. Oczywiście,

okresowe sprawdzanie jest potrzebne, ponieważ

maszyny mogą zawsze ulec rozregulowaniu – i

bardziej kompleksowy system, może dłużej nie

zadziałać.

Produkcja (25)

Trzecia generacja

Roboty trzeciej generacji zostały tylko wspomniane przez Nakano, ale

od opublikowania jego artykułu wiele rzeczy się zmieniło. Dwie
główne tendencje rozwijają się w kierunku technologii
"inteligentnego" robota. To są: robot autonomiczny i robot-owad. Oba
z tych kierunków wydają się być obiecujące.

Robot autonomiczny może pracować sam z sobą. Zawiera on

odpowiednie oprogramowanie by wykonywać prace w dużej mierze
bez funkcji nadzorującej go czy to przez zewnętrzny komputer, czy
też przez człowieka-nadzorcę. Dobrym przykładem robota trzeciej
generacji jest robot osobisty, jak np. PaPeRo firmy NEC.

Są pewne rzeczy, które tylko autonomiczne roboty robią bardzo dobrze.

W tych przypadkach, wiele bezrozumnych robotów, pracując pod
kontrolą jednego komputera centralnego, mogłoby zostać użyte na
zasadzie architektury agentowej (jeden pomaga innym). Tam, gdzie
osobiste komputery są wciąż "głupie", "inteligencja zbiorowa" może
stać się lekarstwem. Dostrzegają to ludzie tworzący roboty-owady.

Produkcja (26)

Czwarta generacja czyli trochę

futurologii

Nakano nie napisał o niczym powyżej

trzeciej generacji robotów; jednakże,

czwarta generacja choć jeszcze

niewidoczna, ma poważne szanse na

powstanie. Przykładem tego mogłyby być

roboty, które rozmnażają i rozwijają się

czy to częściowo, czy całkowicie "pod

napięciem". Wizję taką już nawet nakreślił

w swym głośnym artykule Bill Joy.

Piąta generacja robotów jest czymś, o

czym nikt jeszcze nie marzył w ogóle –

ale jeszcze nie zostało powiedziane

ostatnie słowo.

Produkcja (27)

Zastosowanie robotów w

konwencjonalnych systemach
produkcyjnych może zwiększyć ochronę
pracy poprzez odsunięcie operatora od
czynności szkodliwych lub
niebezpiecznych, natomiast nie przynosi
efektów ekonomicznych.

Efekty ekonomiczne zastosowania

robotów można uzyskać jedynie w
produkcji wspomaganej komputerowo,
stosując roboty jako element
wyposażenia automatycznych stanowisk
pracy i ich modułów, oraz w liniach
produkcyjnych.

Produkcja (28)

W technologii wśród systemów wspomagania

komputerowego wyróżnia się:

CAD (computer-aided design) – wykorzystanie

komputerów do projektowania części i produktów
oraz do symulacji ich funkcjonowania w sposób,
który eliminuje konieczność budowy prototypów.

CAM (computer-aided manufacturing) –

wykorzystanie komputerów do planowania i
sterowania procesami wytwarzania.

CIM lub CAD/CAM (computer-integrated

manufacturing) – zintegrowane zastosowanie
komputerów, maszyn, urządzeń w kompleksowo
pojętym wytwarzaniu.

Produkcja (29)

Oprócz czynności związanych z rozwojem

wyrobów, CIM obejmuje również inne
zadania wynikające z realizacji zadań:
planowanie i sterowanie produkcją,
opracowanie ofert dla klientów, a także
kalkulację kosztów.

Produkcja (30)

Do pomiaru produkcji przedsiębiorstwa

stosuje się mierniki naturalne, umowne i
wartościowe.

Mierniki naturalne są oparte na

fizycznych jednostkach miary długości,
masy, powierzchni, objętości, energii,
albo są wyrażane w sztukach. W
ilościowym pomiarze wielkości produkcji
za pomocą mierników naturalnych należy
niekiedy posługiwać się dwoma lub
trzema miernikami naturalnymi ponieważ
jedna jednostka miary nie określa w
sposób wyczerpujący wartości użytkowej
danego wyrobu gotowego.

Produkcja (31)

Mierniki umowne – umożliwiają

przeliczenie produkcji różnorodnej, w
ramach grup asortymentowych, na
określony produkt lub produkt umowny -
np. wódkę na spirytus 100%.

Mierniki wartościowe – wyraża się w

cenach bieżących (cenach zbytu, lub
cenach transakcyjnych) i w cenach
stałych (przy badaniu dynamiki
produkcji).

Ze względu na udział pracy własnej i

przeniesionej dzieli się je na mierniki
produkcji netto i brutto.

Produkcja (32)

Podstawowymi miernikami produkcji brutto są

produkcja towarowa i produkcja globalna.

Produkcja towarowa obejmuje wartość

wytworzonej produkcji przemysłowej
przeznaczonej do sprzedaży, w tym:

Wartość wyrobów gotowych;
Wartość sprzedaży półwyrobów i części;
Wartość usług przemysłowych, które mogą być

świadczone (na zewnątrz przedsiębiorstwa, na
rzecz własnej działalności inwestycyjnej, na
rzecz własnej działalności finansowo
wyodrębnionej, a także na inne cele
mieprodukcyjne).

Produkcja (33)

Produkcję towarową oblicza się ze wzoru:

P

t

= W

w

+ W

pc

+ W

up

Ww – wartość wytwarzanych wyrobów gotowych;
Wpc – wartość sprzedanych półwyrobów i części;
Wup – wartość świadczonych usług

przemysłowych.

Produkcję globalną oblicza się ze wzoru:

P

g

= P

t

+ ΔP

n

Pt – wartość produkcji towarowej
ΔP

n

– różnica wielkości zapasów produkcji w toku,

zapasów półfabrykatów oraz zapasów narzędzi,
materiałów pomocniczych własnej produkcji,
przeznaczonych do zużycia wewnętrznego.

Produkcja (34)

Do podstawowych mierników produkcji

netto zalicza się produkcję czystą i
produkcję sprzedaną.

Produkcja czysta jest to wartość nowo

wytworzona w przedsiębiorstwie w
określonym czasie, stanowi przeto wynik
jego przemysłowej działalności. Miernik
ten nie uwzględnia rezultatów
pozostałych rodzajów zasadniczej
działalności operacyjnej przedsiębiorstwa.

W przedsiębiorstwie przemysłowym

produkcję czystą oblicza się przez odjęcie
od produkcji globalnej w cenach
sprzedaży netto (bez podatku od towarów
i usług) kosztów materialnych produkcji
globalnej.

Produkcja (35)

Do obliczenia produkcji czystej służy wzór:

P

cz

= P

g

- K

mt

Gdzie:
P

g

– wartość produkcji globalnej

K

mt

– koszty materialne.

Oblicza w ten spsób produkcja skłąda się z

dwóch podstawowych elementów, a
mianowicie z kosztów materiałowych, do
których zalicza się wynagrodzenie wraz ze
świadczeniami na rzecz pracowników, podatki,
opłaty i koszty usług niematerialnych, oraz z
podatku akcyzowego i zysku ze sprzedaży
produktów.

Produkcja (36)

Produkcja netto jest różnicą między

wartością sprzedaży w cenach zbytu
(skorygowaną o podatek akcyzowy,
dotacje przedmiotowe oraz ujemne i
dodatnie rozliczenia wyrównawcze w
eksporcie) a kosztami materialnymi bez
amortyzacji.

Głównymi elementami produkcji sprzedanej

netto są oprócz zysku ze sprzedaży
koszty wynagrodzeń wraz ze
świadczeniami na rzecz pracowników i
koszt amortyzacji.

Produkcja (37)

Wartość produkcji sprzedanej netto oblicza się ze

wzoru:

P

sn

= (P

sz

+ D

pt

+ U

re

– P

a

– D

re

) – (K

mt

- K

a

)

Gdzie:
P

sz

– przychody ze sprzedaży produktów według cen

sprzedaży netto;

D

pt

– dotacje przedmiotowe;

U

re

– ujemne rozliczenia (dopłaty) wyrównawcze w

eksporcie;

P

a

– podatek akcyzowy;

D

re

– dodatnie rozliczenia (obciążenia) wyrównawcze w

eksporcie;

K

mt

– koszty materialne;

K

a

– koszty amortyzacji.

Dziękuję za uwagę