Włochy –
zwycięstwo
faszyzmu

Sytuacja we Włoszech po
I wojnie światowej

- straty w ludziach i gospodarce po

wojnie

- wysokie koszty wojny – ok. 148 mld

liwrów i zadłużenie państwa;

- wzrost inflacji i bezrobocia –

przyczyna było ograniczenie produkcji
i pojawienie się na rynku pracy 3 mln
byłych żołnierzy;

- niezadowolenie wśród weteranów

wojennych, którzy utracili swe
przywileje oraz miejsca pracy;

- zła sytuacja chłopów, którym obiecano

nadziały ziemi, ale z obietnic tych się
wycofano;

- 1919 – 20 fala strajków chłopów oraz

robotników oraz tworzenie tzw.
„czerwonych gwardii”;

- brak sukcesów rządku, który w

przeważającej części składał się z
liberałów;

- przekonanie o tzw. „okaleczonym

zwycięstwie” – Włochy z wielu obietnic
otrzymały jedynie południowy Tyrol
( Trydent) i Istrię z Triestem.

Sytuacja taka doprowadziła do
utraty większości mandatów w
parlamencie przez liberałów i
konieczność utworzenia koalicji
rządowej. Coraz większe poparcie
zdobywały ugrupowania lewicowe –
np.

Włoska Partia Socjalistyczna

,

która dzięki zwiększeniu poparciu
przekształciła się we

Włoską Partię

Komunistyczną

, której celem stało

się wywołanie rewolucji.
Powstały w wyniku wyborów w 1921
koalicyjny rząd lewicowo-liberalny
nie przetrwał długo (6 miesięcy)
pokazał, że nadciąga kryzys
autorytetu władz włoskich. Rząd nie
zdołał opanować sytuacji w kraju,
którą komplikowały dodatkowo
nawoływania Włoskiej Partii
Komunistycznej do rozpoczęcia
rewolucji.
W takich nastrojach, na podatny
grunt padały hasła nowej siły
politycznej –

faszystów.

Narodziny faszyzmu we Włoszech.

Ruch faszystowski narodził się w
1919 roku, kiedy

Benito Mussolini

założył

Fasci di Combattimento

–

Związek Kombatantów

.

Związek ten skupiał
zdemobilizowanych żołnierzy, którzy z
trudem odnajdywali się w powojennej
rzeczywistości.
Wielu z nich pozostawało bez
środków do zżycia, więc łatwo można
było ich wykorzystać do działań,
których celem stało się obalenie
panującego porządku.
Jeszcze w1919 roku faszyści nie
odgrywali znaczącej politycznej roli,
ale w kolejnych latach ich wpływy
szybko zaczęły rosnąć.
W końcu 1919 roku Mussolini
dysponował już kilkudziesięcioma
grupami bojówkowymi liczącymi
prawie 900 członków – nosili oni
jednolite mundury- z których
najważniejszym elementem były

czarne koszule

. W 1922 r. bojówki te

przekształciły się w

Ochotniczą

Milicję Bezpieczeństwa Narodowego.

Benito Mussolini (1883-
1945), z wykształcenia
nauczyciel, był głównym
ideologiem i wodzem (duce)
faszyzmu włoskiego. Początki
jego ewolucji ideowej
przebiegały od związków z
Włoską Partią Socjalistyczną,
dla której redagował pismo
„Avanti” w duchu ateizmu,
antyklerykalizmu i
antymilitaryzmu. W 1915 roku,
służąc w armii w stopniu
kaprala, czym później jako
zwierzchnik armii się szczycił,
należał do współzałożycieli
nacjonalistycznej organizacji
Fasci di Azione Revoluzionaria.

Benito Mussolini

Faszyści nie licząc się z prawem,
zwalczali przejawy działalności
socjalistów i komunistów – posuwając się
nawet do zamachów na działaczy tych
ruchów. Działania bojówek zastraszały
obywateli, którzy w konsekwencji zaczęli
popierać faszystów.
Swoim programem działania faszyści
szybko zdobywali poparcie zwłaszcza w
północnych , bogatych i
uprzemysłowionych miastach Włoch –
skąd Mussolini zdobywał finanse na
swoja działalność – sponsorowali go
przemysłowcy, bankierzy i bogaci
ziemianie obawiający się wzrostu
znaczenia komunistów.

W 1921 Fascio di Combattimento został
przekształcony w Narodową Partię
Faszystowską
(wł. Partito Nazionale Fascista, PNF),
która szybko zdobywała nowych
zwolenników, z których ponad połowa
brała udział w I wojnie światowej.

Partia

stała się organizacją masową licząca na
wiosnę 1922 r ponad 320 tys. członków

Grono członków poszerzyło się jeszcze,
gdy zrezygnowano z haseł
antyklerykalnych i żądań likwidacji
monarchii. Z czasem doprowadziło to
do poparcia WPF przez króla Wiktora
Emanuela III.

Faszyści chcieli przywrócić

Włochom mocarstwową pozycje jak

za czasów Starożytnego Rzymu –
dlatego chętnie nawiązywali do

rzymskich symboli i zwyczajów. Z

antycznego Rzymu zapożyczyli

pozdrowienie poprzez podniesienie

wyprostowanej prawej ręki.

Marsz na Rzym

24 października 1922 r

. Mussolini

zażądał przekazania faszystom
najważniejszych tek ministerialnych i
rozpisania nowych wyborów. W razie
niespełnienia żądań faszyści
zorganizowali wielotysięczny marsz na
Rzym i sami na drodze zamachu stanu
przejęliby władzę. Dokładnie tak się
też stało.

27 października bojówki

faszystowskie zaczęły zbierać się w
Mediolanie i ruszyły w kierunku
Rzymu.

Była to polityczna

demonstracja siły – zablefowana,
ponieważ bojówki faszystowskie i tak
nie dałyby rady pokonać rządowych
oddziałów. Król jednak obawiał się
wybuchu wojny domowej, dlatego nie
ogłosił stanu wyjątkowego ale

28

października przyjął dymisję rządu.
Marsz zakończył się sukcesem
Mussoliniego, który stanął na czele
rządu.

„Głupota państwa liberalnego leży w
tym, że daje ono wolność wszystkim,
nawet tym, którzy się nią posługują, by
to państwo obalić. My nie damy tej
wolności. Nawet gdyby żądanie było
owinięte w stary wypłowiały papier
nieśmiertelnych zasad”

Rządy Mussoliniego

Przejęcie rządów przez faszystów nie
oznaczało natychmiastowej likwidacji
ustroju parlamentarnego, chodź
wszyscy wiedzieli że takie jest
założenie Mussoliniego. Znakiem do
wielkich zmian była

delegalizacja

partii komunistycznej.

Proces wprowadzania władzy
dyktatorskiej zajął Mussoliniemu 3
lata.

W 1924 r. wobec braku opozycji
wybory parlamentarne wygrali
faszyści.

W dwa miesiące po wyborach włoskie
bojówki zorganizowały zamach na

Giacomo Matteottiego

– lidera partii

socjalistycznej, który zarzucał
faszystom fałszowanie wyników
wyborów. Wywołało to ostry sprzeciw
zwolenników Mussoliniego, jednak
poparcie dla niego ze strony króla i
Watykanu, zażegnały naciski na wodza.

W odwecie za oskarżenia, Mussolini
zaczął już otwarcie zwalczać opozycję,
likwidowano wszelkie opozycyjne gazety,
ograniczono wolność słowa a niektórych
posłów pozbawiono mandatów
poselskich.
Kiedy wyszły na jaw plany
organizowanego na Mussoliniego
zamachu, ten potraktował to jako
pretekst do

zdelegalizowania partii

socjalistycznej i nasilenia represji.

W dalszej kolejności

zniesiono zasadę

odpowiedzialności premiera i rządu
przed parlamentem

( „O atrybutach i

prerogatywach szefa rządu”) a

w

grudniu 1926 r. Mussolinii upoważnił
Radę Ministrów do ogłaszania dekretów
z mocą ustawy – owe akty prawa
faszystowskiego oznaczały koniec
istnienia rządów parlamentarnych we
Włoszech.

Wybory 1929 r. doskonale to pokazały, bo
kandydatów na posłów zatwierdzała

Wielka Rada Faszystowska

, składająca

się z działaczy faszystowskich.

Rola króla została zmniejszona do
funkcji reprezentacyjnej a pełnia
władzy znalazła się w rzekach
Mussoliniego, który już w

1925 roku

przyjął tytuł Il Duce – wódz

. W ten

sposób powstał we Włoszech system
rządów autorytarnych, który powoli
ewoluował w kierunku państwa
totalitarnego.

AUTORYTARYZM – inaczej zwany
„rządami silnej ręki” - system rządów

oparty na koncentracji i centralizacji

władzy w ręku jednostki cieszącej się

autorytetem wśród społeczeństwa.

Charakteryzuje się rozbudowaną

biurokracją, monopartyjnością i

militaryzmem.

W tym systemie interes państwa jest

interpretowany przez sprawujących

władzę.

Przy zachowaniu części
demokratycznych instytucji ogranicza

się wolności obywatelskie oraz

minimalizuje się zakres działania

opozycji. W przeciwieństwie do

totalitaryzmu państwo autorytarne nie

ingeruje w każdą dziedzinę życia

obywateli, ale stara się kontrolować

przejawy życia polityczno- społecznego.

Społeczny program proponowany przez
faszyzm zawierał w sobie wiele elementów
zapożyczonych z socjalizmu. Faszyści
domagali się

zniesienia kapitalizmu i podziału

na klasy

, a we Włoszech

proponowano

stworzenie korporacji.

Faszyzm zakładał

likwidację bezrobocia poprzez
zorganizowanie robót publicznych,
wprowadzenie ośmiogodzinnego dnia pracy,
godziwe pensje, a także stworzenie wielu
resortowych i rekreacyjnych organizacji

.

Propagowanie haseł socjalistycznych
sprawiało, że coraz więcej osób popierało
politykę państwa faszystowskiego.
W państwach o ustroju faszystowskim

został

zahamowany rozwój kultury, a przepisy
prawne właściwie straciły na znaczeniu.

Obowiązywał kult państwa, na czele którego
stał wódz (duce). Utożsamiał on jednym
państwo i narów. Był on jednocześnie
najwyższym sędzią, przywódcą partii i
państwa, a także dowódcą wojskowym. To
wódz miał zawsze racę i był nieomylny, a
także decydował co można uznać za
przestępstwo. Od niego zależało jaki czyn
można było uznać za moralny.

Manifest faszystowski ogłoszony przez
Mussoliniego w 1919 roku.

Dla planów faszystów był potrzebny
nacjonalizm. Był on ideologicznym
uzasadnieniem planów ekspansji
tego państwa. Celem faszystów było
bowiem odrodzenie Imperium
Rzymskiego.
 
Chociaż Mussolini wiele obiecywał,
mało co spełnił. Robotnikom
odebrano ośmiogodzinny dzień
pracy, a chłopom ziemię wcześniej
przez nich zajętą. Stale był
umacniany autorytet wodza - jego
kult. Dla realizacji celów narodowych
miał służyć solidaryzm społeczny
połączony z kultem państwa i wodza.
W efekcie powstało państwo o
charakterze totalitarnym.

Dziękuję za uwagę !