Bezpośrednie poznawanie

przyrody przez dzieci w wieku

przedszkolnym

TYLKO PRZECZYTAĆ

Kształtowanie umiejętności obserwacji

spostrzeżenia związane z działaniem

dziecka w najbliższym otoczeniu

dzięki pojawieniu się uwagi dowolnej,

przekształcają się w proces

obserwacji

Odzwierciedlanie obiektywnej

rzeczywistości

• Odzwierciedleniem nazywamy
obraz spostrzeżeniowy przedmiotu, na

który właśnie patrzymy,

 myśl, w której uświadamiamy sobie jego

istotne cechy.

• Najwyższą formę odzwierciedlenia stanowi

ludzka świadomość, ściśle związana z
praktyczną działalnością człowieka.

Dziecko obserwuje otaczającą

rzeczywistość –

• zjawiska przyrodnicze,
• pracę urządzeń technicznych,
• zachowania ludzi

z ciekawością, fascynacją,

zaangażowaniem, czasem
przerażeniem.

Zauważone fakty próbuje opisać i

wyjaśnić

• pyta dorosłych o naturę zjawiska -

„dlaczego?", „jak?", „w jaki sposób?",
„po co?",

• czy też — zgodnie ze specyfiką swego

rozwoju psychofizycznego - pragnie poznać
świat wszystkimi zmysłami: dotyka,
obserwuje, wącha, smakuje, słucha.

Przy pomocy pytań, które

dzieci zadają, odpowiedzi,

których szukają, dzieci

sterują aktywnie swoimi

procesami nauki i

zdobywania doświadczeń,

ważnych dla ich rozwoju oraz

kształtowania ich osobowości.

Fazy orientacji dzieci w otoczeniu

• W pierwszej fazie podstawę orientacji

stanowi działanie. Dziecko wykonuje różne
czynności, spostrzega ich skutki i tak zdobywa
doświadczenie („myślenie rękami„). Jest to faza
myślenia praktycznego.

• W fazie drugiej znaczenie ma myślenie

oglądowo-obrazowe, oparte na rozwoju
procesów wyobrażeniowych.

• Faza trzecia to już ukształtowane myślenie

słowne, oparte na rozwoju mowy - procesów
uogólniania o charakterze abstrakcyjno-
symbolicznym.

Rozwój pamięci

• początkowo rozwija się pamięć natychmiastowa,

odtwórcza, jeżeli nauczyciel organizuje na
zajęciach powtarzanie opanowanego materiału,

• lub odroczona - gdy nauczyciel systematycznie

powraca do wiedzy wcześniej przyswojonej przez
dzieci.

• jeśli nauczyciel sprawdza jedynie reprodukcyjne

przyswajanie treści, to rozwija się pamięć
mechaniczna,

• kiedy wymaga zapamiętywania treści ze

zrozumieniem, wówczas rozwija się pamięć
logiczna.

Planując obserwację, nauczyciel powinien

uwzględnić następujące fazy:

• Globalny ogląd całego obiektu, sytuacji, środowiska dla

ogólnego zorientowania się w całości.

• Spostrzeganie szczegółów, dokładne zapoznanie się z

ich cechami i funkcją pełnioną w danej całości.

• Spostrzeganie powiązań między elementami całego

układu, zwrócenie uwagi na stosunki zachodzące
między częściami składowymi obserwowanego
środowiska.

• Doszukiwanie się i wyłanianie cech istotnych dla

danego obiektu czy środowiska, wyciąganie wniosków,
spojrzenie całościowe, ale już na wyższym poziomie.

• Sprawdzanie wyników obserwacji, zanotowanie lub

zapamiętanie istotnych cech, końcowych wniosków,
uzyskanych odpowiedzi na pytania postawione przed
obserwacją.

Warunki obserwacji

• przedstawienie celów obserwacji, ukierunkowaniu

spostrzegania;

• przypomnienie podstawowych informacji o

obserwowanych przedmiotach i zjawiskach;

• koncentrowanie uwagi dzieci na obserwowanym

obiekcie;

• eliminowanie czynników rozpraszających uwagę

dzieci, zmęczenia itp.;

• kojarzenie nazwy z obserwowanym przedmiotem,

eliminowanie nieistotnych szczegółów;

• emocjonalne zaangażowanie dzieci w działanie,

pobudzanie motywacji.

Przedmiot obserwacji

• pojedyncze obiekty przyrodnicze,

przedmioty, modele, obrazy, np. drzewo,
pies, wóz strażacki, termometr;

• środowisko, np. las, ogród warzywny, sad,

łąka, zakład usługowy, sklep, ruch drogowy,
krajobraz okolicy, wygląd miasta;

• pogoda, zmiany w przyrodzie w różnych

porach roku, zmiany w środowisku wywołane
działalnością człowieka (np.
zanieczyszczenie środowiska);

• praca ludzi w różnych zawodach.

Zalety poznania

bezpośredniego

• łatwiejsze zapamiętywanie

informacji,

• sprawniejsze się nimi posługiwanie,
• umiejętność ich wykorzystania,

Zalety praktycznie wykonanych

doświadczeń:

• znacząco zwiększają poziom

zrozumienia zależności przyczynowo-
skutkowych,

• pobudzają do analizy zdarzeń i

formułowania prawidłowych (choć
czasem nieco infantylnych i
naiwnych) wniosków,

• skłaniają do przemyśleń, porównań,

dociekania.

Udział dzieci w czynnościach eksploracyjnych przysparza im wielu emocji:

• radości z wykonywania działań,
• zaciekawienia przebiegiem i

wynikiem eksperymentu,

• niecierpliwego oczekiwania na

rezultat,

• satysfakcji z wykonania itp.

W trakcie samodzielnych eksploracji dziecko:

• poznaje inną drogę zdobywania wiedzy -

poprzez badanie, poszukiwanie i
odkrywanie,

• uczy się korzystania z rozmaitych narzędzi i

przyborów,

• przygotowuje się do stosowania instrukcji,
• wyrabia umiejętność realizacji planów i

zamierzeń

• rozwija swą umiejętność dostrzegania w

najbliższym otoczeniu frapujących zjawisk.

Zasady organizowania zajęć laboratoryjnych

• eksperyment musi być prosty;
• dziecko w miarę możliwości powinno samo

przeprowadzać określone czynności, operacje
manualne i myślowe;

• eksperyment musi przynieść określony wynik;
• dziecko musi być nastawione na przyjęcie nowych

lub potwierdzenie znanych informacji zależnie od
celu;

• dziecko, przeprowadzając eksperyment, musi

dokładnie i stale obserwować jego poszczególne
etapy i wyniki;

• eksperyment powinien pobudzać dziecko do

samodzielnego badania obiektów i zjawisk
przyrodniczych.

Przebieg doświadczenia

• stworzenie sytuacji problemowej - aby

dzieci dostrzegły trudność, niewiedzę i
chciały ją uzupełnić;

• poszukiwanie hipotez - dzieci wysuwają

pomysły dotyczące rozwiązania, które
często mogą mieć charakter intuicyjny,

• weryfikacja hipotez w trakcie działania -

najlepiej samodzielnego działania dzieci
pod kontrolą nauczyciela,

Przebieg doświadczenia –

c.d.

• ustalenie i sformułowanie

prawidłowych rozwiązań - najlepiej, żeby
dzieci samodzielnie podały wyjaśnienie
problemu i odpowiednio je uargumentowały;

• utrwalenie zdobytych informacji, np. w

postaci rysunku czy udzielenia odpowiedzi
na postawione pytanie;

• zastosowanie poznanej wiedzy w nowych

sytuacjach w celu wyjaśnienia następnych
zagadnień.

KONIEC !