Okręgi

przemysł

owe w

Polsce

Okręg przemysłowy - Obszar koncentracji różnych gałęzi

przemysłu, silnie ze sobą powiązanych przestrzennie,
technicznie i ekonomicznie, skupiających duży Potencjał
produkcyjny. Okręgi dostarczają ponad połowę ogólnej
produkcji przemysłowej.

Cechy okręgu przemysłowego:
• składa się z kilku zakładów przemysłowych;
• posiada znaczny odsetek ludności zatrudnionej w

przemyśle;

• skupia znaczny potencjał wytwórczy na niewielkim

obszarze;

• zakłady przemysłowe wykazują powiązania produkcyjne.

Ośrodek przemysłowy - miejscowość lub aglomeracja, w

której znajdują się zakłady przemysłowe. Kilka ośrodków
przemysłowych tworzy okręg przemysłowy.

Typy okręgów

przemysłowych:

1) Surowcowe - powstają i rozwijają

się dzięki eksploatacji złóż
mineralnych - Górnictwo, Przemysł
paliwowo-energetyczny, Hutnictwo
metali, chemiczny, metalowy,
maszynowy.

a) W Europie:
• Zagłębie Ruhry (Niemcy, surowcowy niezrestrukturyzowany) -

początkowo Górnictwo węgla kamiennego, Hutnictwo żelaza i
elektromaszynowy, obecnie: chemiczny i zaawansowanych
technologii

• Okręg Reńsko/Westfalski
• Górnośląski
• Doniecko-Naddnieprzański (Ukraina, surowcowy

niezrestrukturyzowany, Donieck) - Górnictwo węgla kamiennego i
Hutnictwo żelaza, chemiczny, elektromaszynowy

• Zagłębie Północne we Francji (surowcowy niezrestrukturyzowany,

Lille) - początkowo Górnictwo węgla kamiennego, Hutnictwo
żelaza i elektromaszynowy, obecnie włókienniczy, odzieżowy,
chemiczny, zaawansowanych technologii

• Birmingham
• Yorkshire w Anglii
• Uralski (Rosja, surowcowy niezrestrukturyzowany) - Górnictwo i

Hutnictwo żelaza i metali nieżelaznych, chemiczny,
elektromaszynowy

b) W Azji
• Okręg Kuźniecki (Rosja, surowcowy

niezrestrukturyzowany, Nowokuźnieck) -
Górnictwo węgla kamiennego, Hutnictwo żelaza i
metali nieżelaznych, metalowy, chemiczny,
elektromaszynowy

• Damodar (Indie, surowcowy

niezrestrukturyzowany) - Górnictwo węgla
kamiennego, rud żelaza i metali nieżelaznych,
Hutnictwo, chemiczny, elektromaszynowy

• Fushun-Anshan (Chiny, surowcowy

niezrestrukturyzowany) - Górnictwo węgla
kamiennego i rud żelaza, Hutnictwo, metalowy,
chemiczny, elektromaszynowy

• Północny (Pekin-Tianjin)

c) W Ameryce
• Okręg Przyjeziorny - (USA,

surowcowy zrestrukturyzowany) -
początkowo Górnictwo rud żelaza i
Hutnictwo, obecnie także chemiczny,
elektromaszynowy, zbrojeniowy,
precyzyjny

• Pd. cz. Nadatlantyckiego
• Minas Gerais w Brazylii

d) W Afryce
• Witwatersrand (Okręg Johannesburga

- RPA, surowcowy
niezrestrukturyzowany) - Górnictwo i
Hutnictwo metali nieżelaznych,
chemiczny, elektromaszynowy

• Shaba (Demokratyczna Republika

Konga) - surowcowy
niezrestrukturyzowany - Górnictwo i
Hutnictwo metali nieżelaznych,
metalowy, chemiczny

2) Transportowe - rozwój dzięki dogodnemu położeniu

komunikacyjnemu

• Szanghajski (transportowy i wielkomiejski) - spożywczy,

chemiczny, elektromaszynowy, zaawansowanych technologii

• Nowojorski (transportowy i wielkomiejski) - spożywczy,

włókienniczy, odzieżowy, Hutnictwo, chemiczny, paliwowo-
energetyczny, środków transportu, zaawansowanych technologii

• Bostoński (transportowy i wielkomiejski) - spożywczy,

włókienniczy, odzieżowy, elektromaszynowy, zaawansowanych
technologii

• Osaki (Japonia, Osaka-Kobe, transportowy i wielkomiejski) -

Hutnictwo, włókiennictwo, odzieżowy, spożywczy,
elektromaszynowy, zaawansowanych technologii

• Okręg Londyński (transportowy i wielkomiejski) - spożywczy,

chemiczny, elektromaszynowy, zaawansowanych technologii

• Tokijski (Tokio-Jokohama, transportowy i wielkomiejski) -

spożywczy, odzieżowy, włókienniczy, hutnictwa żelaza,
chemiczny, paliwowo-energetyczny, elektromaszynowy,
zaawansowanych technologii

3) Miejskie - duże Zasoby siły roboczej i rynku zbytu
• Paryski - chemiczny, włókienniczy, odzieżowy,

elektromaszynowy, zaawansowanych technologii

• Kalifornijski - (transportowy i wielkomiejski) -

spożywczy, chemiczny, elektromaszynowy,
zaawansowanych technologii

• Moskiewski - chemiczny, włókienniczy, odzieżowy,

spożywczy, elektromaszynowy

• Pekiński (Pekin - Beijing) - spożywczy, chemiczny,

elektromaszynowy, zaawansowanych technologii

• Warszawski
• Meksyku
• Mediolanu
• Berlina
• Madrytu

4) Technopolie - rejony koncentracji

przemysłu high-technology bazujące
na badaniach naukowych i wysoko
kwalifikowanej kadrze pracowników

• Krzemowa Dolina (Silicon Valley) w

USA - San Francisco

• Tuluza - południowa Francja

5) Strefy specjalne - wolne obszary

celne, nadmorskie miasta otwarte i
specjalne strefy ekonomiczne -
inwestycji dokonują firmy
międzynarodowe, miasta te obecnie
tworzą rejonu koncentracji przemysłu
elektronicznego, chemicznego i
transportowego.

Obecnie wiele krajów prowadzi politykę
deglomeracyjną polegającą na stosowaniu
ulg i niskooprocentowanych kredytów dla
firm inwestujących poza okręgami
przemysłowymi. Wynika to między innymi
z wysokich kosztów utrzymania przemysłu
ciężkiego oraz ostrych norm
ekologicznych w krajach wysoko
rozwiniętych. Wiąże się to, zatem z
restrukturyzacją surowcowych okręgów
przemysłowych w tych krajach, przenosi
się je na tereny krajów słabo rozwiniętych.

Okręgi przemysłowe w

Polsce i ich

charakterystyka

1) Okręg Warszawski:

W okręgu warszawskim produkcja przemysłowa
skupia się w: Warszawie, Pruszkowie,
Skierniewicach, Żyrardowie, Nowym Dworze
Mazowieckim i Piasecznie. Dominuje przemysł
elektromaszynowy, zwłaszcza precyzyjny,
elektrotechniczny, środków transportu i maszyn
budowlanych. Ponadto rozwija się przemysł
farmaceutyczny, perfumeryjny, odzieżowy i
poligraficzny. Rozwój przemysłowy tego okręgu
opiera się głównie na potężnym rynku zbytu
Warszawy i okolic, wpływ ma także położenie
komunikacyjne i czynniki polityczne.

2)Górnośląski Okręg Przemysłowy:

Jest największym okręgiem przemysłowym w Polsce
i należy do jednych z największych w Europie.
Głównym bogactwem tego terenu jest węgiel
kamienny, dzięki któremu rozwinęło się górnictwo,
przemysł energetyczny i koksowniczy, hutnictwo
żelaza i metali nieżelaznych. Ważny dla tego okręgu
jest również przemysł maszynowy, nastawiony na
typową produkcję dla górnictwa, hutnictwa,
energetyki i branży budowlanej. Co ciekawe, tutaj
wykonywane są także wszelkiego rodzaju obrabiarki
i środki transportu. Cały okręg jest uzależniony od
wydobycia węgla i to go ogranicza rozwojowo, a w
czasach niskiego popytu na węgiel prowadzi do
ubożenia ludności na tym terenie.

3)Okręg Poznański:

W okręgu tym dominuje przemysł
elektromaszynowy (głównie produkcja obrabiarek i
maszyn rolniczych). Dobrze rozwinięty jest przemysł
spożywczy bazujący na lokalnym wysoko
towarowym rolnictwie. Znajdują się tu także zakłady
przemysłu meblarskiego. Głównymi ośrodkami
okręgu są: Poznań, Swarzędz, Luboń, Mosina i
Oborniki.

4)Okręg Gdański:

W strukturze przemysłowej tego okręgu do
niedawna dominował przemysł elektromaszynowy,
głównie produkcja środków transportu - przemysł
stoczniowy. Obecnie największe znaczenie ma
przemysł chemiczny oparty na przywożonych drogą
morską surowcach (ropa naftowa, fosforyty) oraz
przemysł rafineryjny. Nadmorskie położenie okręgu
umożliwia rozwój przetwórstwa rybnego i innych
branż przemysłu spożywczego. Dobrze rozwinięty
jest ponadto przemysł drzewno-papierniczy.
Głównymi ośrodkami tego okręgu są: Gdańsk,
Gdynia, Pruszcz Gdański, Wejherowo, Rumia i Sopot.

5)Okręg Krakowski:

Dominującym jest przemysł hutniczy i
elektromaszynowy, skupiające połowę
zatrudnionych. Znaczącą rolę odgrywa przemysł
chemiczny, w tym farmaceutyczny i sodowy.
Krakowski Okręg Przemysłowy obejmuje przede
wszystkim: Kraków, Bochnię, Skawinę, Myślenice,
Wieliczkę. W sumie 1300 km² i ok. 1 mln ludności.

6)Okręg Łódzki:

Do 1980 r. okręg ten charakteryzował się najwyższą
w kraju liczbą osób pracujących w przemyśle do
ogółu mieszkańców. Główną gałęzią przemysłu był
wówczas przemysł włókienniczy, który, mimo że
nadal w tym okręgu dominuje, w ostatnich latach
podupada. Ponadto rozwija się także przemysł
odzieżowy, spożywczy i wyrobów gumowych.
Produkcja koncentruje się głównie w: Łodzi,
Pabianicach, Zgierzu, Zduńskiej Woli i
Konstantynowie.

7)Okręg Wrocławski:

Głównymi ośrodkami przemysłowymi tego okręgu
są: Wrocław, Oława, Jelcz, Brzeg Dolny i Oleśnica.
Dominuje przemysł elektromaszynowy, zwłaszcza
środków transportu i przemysł elektroniczny.
Znajdują się tu także zakłady chemii organicznej.
Dobrze prosperuje także przemysł spożywczy,
odzieżowy i obuwniczy.

8)Okręg Bielski:

Przez długi okres w okręgu tym dominował przemysł
włókienniczy. Obecnie obszar ten ma duży udział
jedynie w krajowej produkcji tkanin wełnianych.
Znacznie rozbudowano przemysł elektromaszynowy
i chemiczny (zwłaszcza produkcja tworzyw
sztucznych). Znajdują się tu ponadto zakłady
rafineryjne. Głównym ośrodkiem tego okręgu jest
Bielsko-Biała.

9)Okręg Sudecki:

W okręgu sudeckim występuje duża różnorodność
branż przemysłowych wynikająca z silnego związku
z miejscowa bazą surowcową. Dominuje przemysł
wydobywczy, mineralny, szklarski, drzewny i
chemiczny. Występuje tu duże rozproszenie
ośrodków przemysłowych na obszarach wiejskich,
głównie w postaci małych zakładów. Do głównych
ośrodków przemysłowych okręgu należą: Wałbrzych,
Jelenia Góra, Świdnica, Bielawa, Nowa Ruda,
Dzierżoniów, Kłodzko i Bogatynia.

10)Bydgosko – Toruński Okręg

Przemysłowy:

Dobrze rozwinięty przemysł chemiczny. W Bydgoszczy
istnieje zakład zajmujący się związkami organicznymi
– „Zachem”, a w Toruniu ma swoją siedzibę zakład
produkujący włókna sztuczne- „Elana”. Ponadto
istnieją zakłady wyrobów gumowych, produkujące
nawozy fosforowe i kwasy siarkowe, zajmujące się
obróbką sodu czy też produkcją chloru. W Świeciu i
Kwidzynie zlokalizowane są kombinaty celulozowo-
papiernicze. Tu też znajduje się przemysł
elektrotechniczny i elektroniczny, czego przykładem
są zakłady „Telfa” w Bydgoszczy, a także przemysł
rolniczy, cementownie i wapienniki, Do roku 1999 na
tym terenie produkowano rowery marki „Romet”.

11)Okręg Staropolski:

Podstawą rozwoju tego okręgu było rolnictwo i
hutnictwo żelaza, które obecnie prawie całkowicie
straciło znaczenie. Dominującą pozycję zajmuje
współcześnie przemysł elektromaszynowy -
produkcja środków transportu, sprzętu
gospodarstwa domowego i broni. Duże znaczenie
ma również przemysł cementowy, ceramiczny i
kamieniarski. Najważniejszymi ośrodkami
przemysłowymi okręgu są: Kielce, Radom,
Starachowice, Skarżysko-Kamienna, Ostrowiec
Świętokrzyski, Kozienice i Pionki.

12)Okręg Opolski:

Kręg ten posiada bogatą bazę surowcową. Rozwija
się przemysł mineralny, wapienniczy i cementowy,
głównie na terenie Strzelców Opolskich i
miejscowości Górażdże. Ma tu swoje miejsce
przemysł chemiczny. W Kędzierzynie produkuje się
nawozy azotowe, w Bełchatowni Śląskiej jest
rafineria, istnieją także koksownie. Rozwija się także
rolnictwo i związany z nim przemysł spożywczy,
głownie mleczarski i cukierniczy. Istnieją również
zakłady zajmujące się produkcją butów i
włókiennictwem, a także elektrownia Opole.

13)Piotrkowsko-Bełchatowski Okręg

Przemysłowy:

Położony na Równinie Piotrkowskiej i Wysoczyźnie
Bełchatowskiej. Region ten jest częścią Niziny
Wielkopolskiej. Okręg oparty na wydobyciu węgla
brunatnego oraz przemyśle włókienniczym oraz
maszynowym. Głównymi ośrodkami są dwa miasta Piotrków
Trybunalski i Bełchatów stąd też nazwa okręgu. Okręg
zamieszkuje około 250 tys. ludzi a czasem określany jest
mianem dwumiasta. W okolicach Bełchatowa a dokładnie w
gminie Kleszczów występują złoża węgla brunatnego.
Natomiast około 16 km na wschód od Piotrkowa
Trybunalskiego w Sulejowie występują złoża skał
wapiennych. Przemysł w okręgu wyraźnie się spolaryzował.
Bełchatowie koncentruje się przemysł wydobywczy
natomiast w Piotrkowie dominuje przemysł maszynowy,
przetwórczy oraz włókienniczy.