ORGANIZAC

JA

PRZEMYSŁU

W POLSCE

Przemysł to dział gospodarki narodowej,

który zajmuje się wytwarzaniem produktów
w celach konsumpcyjnych i produkcyjnych.
Od wieków pełnił ważną rolę dla rozwoju
społeczeństw cywilizacyjnych, stąd też jego
różnorodne funkcje:



funkcja społeczna, czyli dostarczanie
nowych miejsc pracy dla ludzi i zmiana
warunków bytu społeczeństwa



funkcja ekonomiczna polegająca na
wytwarzaniu dóbr i oddziaływaniu na
rozwój gospodarczy kraju



funkcja przestrzenna to szereg zmian
zachodzących w środowisku naturalnym na
skutek działalności przemysłowej.

Polski przemysł został podzielony na tzw. gałęzie

przemysłowe, a te z kolei na poszczególne branże
przemysłowe, co przedstawia się następująco:



mineralny: branża- ceramiczna, budowlana,
szklarska



paliwowo- energetyczny: branża- energetyczna,
paliw płynnych



chemiczny: branża- rafineryjna, chemiczna,
włókien sztucznych



metalurgiczny: branża- hutnictwo



elektromaszynowy: branża- elektroniczny,
elektrotechniczny, maszynowy, metalowy, środków
transportu, recyzyjny



celulozowo-papierniczy: branża- papierniczy,
drzewny



spożywczy: branża- wszystkie działy produkcyjne
w przemyśle spożywczym



lekki: branża- odzieżowa, skórzana, włókiennicza



pozostały: branża- na przykład poligraficzna

Lokalizacja przemysłu w danym miejscu jest

uzależniona od wielu czynników, najważniejsze z nich
to:



baza surowcowa (występowanie złóż danego surowca
by mógł rozwijać się przemysł wydobywczy);



dostęp do wody (czynnik decydujący o rozwoju wielu
gałęzi przemysłu, gdyż woda jest niezbędna do
produkcji, stąd lokalizacja zakładów przemysłowych
w pobliżu rzek);



rynki zbytu (możliwość dostarczenia wytworzonych
produktów szybko i tanio na sprzedaż, ważne przede
wszystkim dla gałęzi przemysłu wytwarzających
produkty szybko psujące się- przemysł spożywczy);



wykwalifikowana siła robocza,



infrastruktura techniczna (drogi, kanalizacja itp.,
która nie wpłynie na wzrost cen produkcyjnych przy
budowie zakładów przemysłowych);



stosowne regulacje prawne.

W rozwoju przemysłu określono kilka

pojęć:



ośrodkiem przemysłowym nazywa się
miasta, w których rozwija się dana
gałąź przemysłu, na przykład
Starachowice, Bydgoszcz;



okręgiem przemysłowym nazywa się
region, który skupia kilka miast,
gdzie koncentruje się działalność
przemysłowa;



regionem przemysłowym nazywa się
zespół kilku okręgów
przemysłowych.

Warto pamiętać, iż przemysł to nie tylko same plusy dla regionu, miejsca pracy i

poprawa warunków bytu społeczeństw lokalnych, to także degradacja
środowiska naturalnego i zmiany nieodwracalne w krajobrazie przestrzennym.
Przemysł w Polsce, podobnie jaki i na świecie, rozwijała się etapami, biorąc pod
uwagę warunki społeczno-ekonomiczne i sytuację polityczną, stąd też możemy
wymienić następujące fazy rozwoju przemysłu:



faza porozbiorowa

Od wieku XIX do rozpoczęcia I wojny światowej na ziemiach polskich; wówczas

obserwowano duże zróżnicowanie poziomu rozwoju gałęzi przemysłowych, co
było odzwierciedleniem istnienia zaborów, najlepiej rozwijał się przemysł w
zaborze pruskim, w którym wyznaczono okręgi przemysłowe (rybnicki, sudecki,
górnośląski, wrocławski i zielonogórski). Na ziemiach zaboru rosyjskiego
przemysł rozwijała się gorzej ale okręgi przemysłowe występowały —
warszawski, łódzki, dąbrowski, zaś najgorzej sytuacja wyglądała na ziemiach
zaboru austriackiego — tylko bielski okręg przemysłowy.



faza dwudziestolecia międzywojennego

Zakres czasowy od 1919 do 1939 roku; wówczas rozpoczęto nowe inwestycje w

przemyśle, nowe gałęzie przemysłowe doinwestowano, na przykład powstaje
port w Gdyni i zaczyna rozwijać się na większa skalę przemysł stoczniowy,
powstaje również Centralny Okręg Przemysłowy.



faza gospodarki socjalistycznej

To lata od zakończenia II wojny światowej do roku 1989; intensywny rozwój

przemysłu ciężkiego, zwłaszcza hutnictwa metali: budowa Nowej Huty w
Krakowie, huty w Częstochowie; powstają między innym zakłady siarkowe w
zagłębiu Tarnobrzeskim, zakłady azotowe w Puławach czy elektrownia w Solinie,
Bełchatowie.



faza restrukturyzacji przemysłu

Od roku 1989 polegają na przekształceniach i wprowadzeniu innych, bardziej

opłacalnych technologii przemysłowych, prywatyzacji wielu zakładów
przemysłowych, napływie kapitału zagranicznego na polski rynek, miedzy
innymi rozwija się przemysł lekki, elektromaszynowy, a coraz mniejsze
znaczenie ma przemysł ciężki.



faza gospodarki rynkowej

W przemyśle dominuje kapitał prywatny, wolna konkurencja na rynku, napływ

obcego kapitału, swobodny dostęp do informacji.

Rozwój przemysły w Polsce był możliwy dzięki obecności surowców

mineralnych, przede wszystkim złoża: węgla kamiennego, węgla
brunatnego, rud żelaza, siarki, cynki, miedzi, soli kamiennej, soli
potasowej, ropy naftowej i gazu ziemnego; także dobrze rozwiniętej sieci
hydrograficznej i zapleczu pracowników. Dlatego też w Polsce mamy
okręgi przemysłowe, każdy wyspecjalizowany w wytwarzaniu określonych
produktów, zróżnicowany przestrzennie, dający źródło utrzymania dla
wielu mieszkańców. Rozwój okręgów przemysłowych jest ściśle powiązany
z:



rynkami zbytu, polskimi i zagranicznymi,



rozwojem bazy technicznej,



stosowaniem nowoczesnych technologii produkcyjnych,



rozwojem nauki,



kadrą specjalistów.

CHARAKTERYSTYKA

WYBRANYCH OKRĘGÓW

PRZEMYSŁOWYCH POLSKI



Warszawski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe należy
wymienić: Warszawę, Wołomin, Otwock, Piaseczno, Legionowo, Konstancin-
Jeziorna, Pruszków; bardzo duży udział inwestycji zagranicznego kapitału, który
przyciąga stolica państwa, duże rynki zbytu, rozwój przemysłu: poligraficznego,
odzieżowego, elektromaszynowego- tutaj samochody, maszyny budowlane, sprzęt
TV i gospodarstwa domowego, hutnictwo metal;



Górnośląski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Katowice,
Rybnik, Sosnowiec, Zabrze, Bytom, Dąbrowa Górnicza, Jastrzębie, Gliwice;
największy okręg przemysłowy Polski, wytwarza około 20 % całej produkcji
przemysłowej; bark tutaj dominacji jednego dużego ośrodka przemysłowego,
najgęściej zaludniony, opiera się na wydobyciu surowców mineralnych, stąd duża
dewastacja środowiska naturalnego; tutaj rozwinęły się wszystkie gałęzie
przemysłowe; przemysł energetyczny, hutniczy, lekki, spożywczy, poligraficzny,
samochodowy, maszynowy i inne;



Poznański Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Poznań,
Swarzędz, Kórnik, Mosina; dogodne położenie komunikacyjne i zaplecze kadry
pracowniczej sprawia, że jest atrakcyjnym miejscem dla inwestorów; rozwój
przemysłu odzieżowego, meblarskiego spożywczego, elektromaszynowego,
kosmetycznego;



Staropolski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Kielce,
Starachowice, Radom, Skarżysko-Kamienna, Ćmielów, Ożarów, Opoczno,
Ostrowiec Świętokrzyski; to bardzo stary okręg przemysłowy, oparty na
wydobyciu surowców mineralnych (słynne dymarki), przede wszystkim rozwój
przemysłu hutniczego, mineralnego, ceramicznego — zakłady w Ćmielowie,
chemicznego, spożywczego, obuwniczego, środków transportu;



Łódzki Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Łódź, Pabianice,
Ozorków, Zduńska Wola, Sieradz, Zgierz, Tomaszów Mazowiecki, Aleksandrów;
założony w XIX wieku jako okręg włókienniczy, początki to bardzo dynamiczny
rozwój i liczne miejsca pracy, zwłaszcza dla kobiet, dlatego występuje tu
najwyższy współczynnik feminizacji w Polsce; lata następne to restrukturyzacja
przemysłu i kryzys przemysły włókienniczego — załamanie rynku wschodniego i
brak odbiorców, napływ tanich włókien z Azji; obecnie dominacja przemysłu
lekkiego, także przemysł chemiczny, elektromaszynowy, spożywczy; stosunkowo
wysokie bezrobocie i patologie społeczne;



Gdański Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Gdańsk, Gdynia,
Sopot, Starogard Gdański, Tczew, Kwidzyn; utworzony przez aglomerację
Trójmiasta (Gdańska, Gdyni i Sopotu) oraz miast ościennych; duży rynek zbytu i
bliskość morza sprawia, że rozwija się przede wszystkim przemysł: stoczniowy,
rafineryjny, przetwórstwo ryb, spożywczy, chemiczny i elektroniczny;



Krakowski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Kraków,
Brzesko, Bochnia, Krzeszowice, Skawina, Wieliczka, Myślenice, Chrzanów;
dominacja Krakowa jako centrum aglomeracji krakowskiej, a mniejsze ośrodki
satelickie są powiązane z centrum; liczne gałęzie przemysłu: przemysł
spożywczy to Zakłady Wawel w Krakowie, cukrowniczy, piwny w Brzesku,
tytoniowy, metalurgiczny, hutniczy, chemiczny, elektromaszynowy, poligraficzny;
relatywnie słabe zaplecze naukowo-badawcze w całej aglomeracji krakowskiej;



Bielski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Andrychów, Bielsko-
Biała, Kęty, Cieszyn, Żywiec, Ustroń, Skoczów, Czechowice-Dziedzice;
nastawiony na przemysł włókienniczy, przede wszystkim tkaniny wełniane; także
przemysł elektromaszynowy, samochodowy (samochody osobowe), chemiczny,
metalowy, spożywczy;



Wrocławski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Wrocław, Brzeg,
Oława, Oleśnica, Jelcz, Twardogóra; dominacja Wrocławia — tutaj skupia się głownie
przemysł elektromaszynowy (tabor kolejowy, maszyny, autobusy i samochody osobowe,
sprzęt AGD, obrabiarki), chemiczny (lakiery, farby, garbniki syntetyczne, lekarstwa),
przemysł spożywczy (piwowarski, cukrowniczy, tłuszczowy, młynarski), przemysł lekki
(odzieżowy, obuwniczy — Oleśnica);



Bydgosko-Toruński Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Toruń,
Bydgoszcz, Janikowo, Inowrocław, Kruszwica; obecność złóż soli kamiennej stała się
podstawą do rozwoju przemysłu górnictwa (Inowrocław); inne gałęzie: przemysł
spożywczy (mięsny, tłuszczowy, cukrowniczy), włókien syntetycznych, mineralny
(cement, szkło, wapno), elektromaszynowy, meblarski; przemysł jest skupiony głównie
w Toruniu i Bydgoszczy;



Sudecki Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Jelenia Góra, Wałbrzych,
Bogatynia, Bolesławiec, Kłodzko, Świdnica, Lubań, Kamienna Góra, Zgorzelec,
Strzegom, Strzelin; dużo małych ośrodków przemysłowych, liczne gałęzie przemysłu:
paliwowo- energetyczny (Turoszów), przemysł lekki (tkaniny z lnu, dywany), mineralny
(porcelana, szkło gospodarcze, fajans, pozyskiwanie granitu, min. Wałbrzych),
chemiczny, farmaceutyczny; duży problem z degradacją środowiska naturalnego i
bezrobociem, na skutek załamania rynków zbytu i produkcji przemysłowej;



Karpacki Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Krosno, Jasło, Gorlice,
Jedlicze, Sanok, Nowy Sącz; raczej słabo wykształcony — brak dużych pokładów
surowców mineralnych; przemysł elektromaszynowy, szklarski, zakłady wydobywające
i przetwarzające ropę naftowa — Jedlicze, Krosno, Jasło;



Rzeszowski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Rzeszów, Dębica,
Mielec, Łańcut; rozwój przemysłu mineralnego (szkło, porcelana),
spożywczego(spirytusowy, cukierniczy, mięsny), chemiczny (opony Dębica, farby,
lakiery), elektromaszynowy (sprzęt AGD, samoloty);



Tarnobrzeski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Tarnobrzeg, Stalowa
Wola, Leżajsk, Sandomierz, Nisko, Nowa Dęba; niegdyś podstawą rozwoju były złoża
siarki, dziś wydobycia zaprzestano, a tereny pokopalniane są objęte restrukturyzacją;
obecne gałęzie przemysłowe: elektromaszynowy (sprzęt dla wojska), spożywczy (piwny,
mięsny, przetwórstwo owocowo-warzywne), mineralny;

Wyk.:

Paulina

Wullert