NATURALNA ORGANIZACJA SOCJALNA

ŚWIŃ

Weronika Chołżyńska 1a

POCHODZENIE I UDOMOWIENIE

Za przodków świni domowej Sus scrofa
domestica uważa się podgatunki dzika
europejskiego:



Sus scrofa scrofa, który występował w
Europie i północnej Afryce



Sus scrofa cristatus i Sus scrofa vittatus
pochodzących z Azji

POCHODZENIE I UDOMOWIENIE

Dzik został udomowiony najpierw w Azji

ok.

7000 lat temu. Do Europy

przedstawiciele

świniowatych przybyli ze Środkowego

Wschodu

6800 - 4000 lat temu i dopiero wtedy

rozpoczął

się proces ich udomowienia.

POCHODZENIE I UDOMOWIENIE

Podczas procesu udomowienia i

następnie

uszlachetniania zmienił się pokrój świni

domowej.

POCHODZENIE I UDOMOWIENIE

Świnie przystosowały się do warunków
stworzonych przez człowieka. Zmienił

się:



tryb życia - z nocnego na dzienny



rozród - u dzika występuje jeden okres
godowy trwający od listopada do
stycznia, natomiast u świni - regularny
cykl rujowy trwający 21 dni.

NATURALNA ORGANIZACJA SOCJALNA

Dziki oraz świnie gdy są utrzymywane w
naturalnych warunkach zaczynają tworzyć grupy

o

różnej wielkości (tzw. watahy). Składają się one z
kilku lub kilkunastu samic oraz ich potomstwa z
dwóch ostatnich lat. W obrębie watahy tworzą się
struktury socjalne, które regulują stosunki i
współżycie jej członków.

NATURALNA ORGANIZACJA
SOCJALNA

Wstępuje tzw. porządek socjalny, który oznacza,
że każdy żyjący w grupie osobnik zna swoje
miejsce i spełnia określoną rolę. Porządek ten
jest widoczny głównie podczas:



odpasu



zajmowania miejsc legowiskowych



okresu godowego

W związku z występowaniem porządku socjalnego
naturalnym sposobem chowu świń jest ich
utrzymanie grupowe.

HIERARCHIA

Naturalnym zachowaniem zwierząt żyjących w grupach jest
dążenie osobników do osiągnięcia jak najwyższej pozycji w danej
grupie, z czego wynika hierarchia dominacji. W grupach
utworzonych przez świnie wyróżnia się 5 poziomów
hierarchicznych:



dominanty – chętnie podejmują walkę, którą zwykle wygrywają



subdominanty – stają do walki chętnie i ustępują tylko
dominantom



podporządkowane – niezbyt często stają do walki, jednak
przegrywają tylko ze zwierzętami wyższymi rangą



opanowane – rzadko walczą i przeważnie przegrywają



marginesowe – unikają walk, podejmują je sporadycznie,
przegrywają

HIERARCHIA

W obrębie małych grup (do 18 osobników) zależności
hierarchiczne mają charakter liniowy:



dominant (alfa) – przejmuje pierwszeństwo przed
innymi bez przejawiania agresji



zwierzę drugie (beta) – podporządkowane
dominantowi



zwierzę ostatnie (omega) – podporządkowane
wszystkim pozostałym

W większych grupach występuje zależność trójkątna –
jedną pozycję w hierarchii zajmują dwie, trzy świnie.

TWORZENIE HIERARCHII

Już w pierwszych dniach po urodzeniu prosięta
przejawiają porządek socjalny. Podczas ssania
osobniki chcą zająć najbardziej mleczne sutki
(przednie). Zjawisko to nazywane jest hierarchią
ssania (porządkiem sutkowym). Jeśli grupa
zostanie utrzymana w tym samym składzie
porządek sutkowy może utrzymywać się nawet

po

odsadzeniu.

TWORZENIE HIERARCHII

Jeśli po odsadzeniu prosięta są łączone w

grupy z

różnych miotów dochodzi do

gwałtownych walk

trwających aż do wyłonienia dominanta.
Pojedyncza walka trwa 30 - 60 minut.
Po 24 – 48 godzinach intensywność walk

spada i

zostaje ustalona hierarchia.

TWORZENIE HIERARCHII

Największy wpływa na wykształcenie się
ostatecznej hierarchii mają walki, które u
dominantów stanowią 10% wszystkich
wykonywanych czynności. Na każdym

kolejnych

szczeblu czas trwania walk jest coraz

krótszy. U

osobników marginesowych stanowi 2%
wszystkich zachowań.

PRZEJAWY ZALEŻNOŚCI HIERARCHICZNYCH

1.

Miejsce zajmowane przy korycie
Dominanty ustawiają się wcześniej w
miejscach gdzie pasza jest zadawana
najwcześniej lub w największych
ilościach i nie dopuszczają w to
miejsce osobników z niższego
szczebla.

PRZEJAWY ZALEŻNOŚCI HIERARCHICZNYCH

2.

Legowisko
Dominanty zajmują miejsce w środku grupy,
gdzie warunki termiczne są
najkorzystniejsze, natomiast na obwodzie
znajdują się osobniki o niższej randze
socjalnej.

3.

Zmiany form zachowania
Częstsze zmiany obserwuje się u osobników
marginesowych, które dłużej niż dominanty
adaptują się do warunków środowiska.

STABILNOŚĆ HIERARCHII

Hierarchia w grupach o względnie stałym składzie
jest stabilna, jest to jednak stabilność dynamiczna.
Każdy z osobników stara się utrzymać bądź poprawić
swoją pozycję, więc zdarzają się niewielkie zmiany
wśród zwierząt na średnim i niskim poziomie.
Stabilność i utrzymanie ustalonej hierarchii zależy od
zdolności zapamiętywania i rozpoznawania rangi
zwierząt w grupie. Świnie robią to za pomocą wzroku
i węchu.

STABILNOŚĆ HIERARCHII

Usunięcie świni z grupy nie zmienia porządku. W
zależności od pozycji społecznej usuniętego
osobnika okres bezpiecznego powrotu do grupy na
zajmowaną wcześniej pozycję jest różny – u
dominanta wynosi nawet ponad 25 dni. Osobniki
marginesowe będą atakowane nawet po 3 dniach
nieobecności. Ustalona hierarchia traci swoją
stabilność gdy w środowisku kojca zajdą głębokie
zmiany lub stan zdrowia zwierząt w danym kojcu
ulegnie zmianie.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA KSZTAŁTOWANIE I UTRZYMANIE ZALEZNOŚCI
HIERARCHICZNYCH

1.

Wielkość grupy
Nie jest znana maksymalna liczba świń
zdolna do formowania stabilnej
hierarchii w grupie, jednak hodowcy
sugerują grupy poniżej 25 osobników.
Optymalna liczba to 6 do 12 świń.
Może to wynikać z naturalnej liczby
prosiąt w miocie.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA KSZTAŁTOWANIE I UTRZYMANIE ZALEZNOŚCI
HIERARCHICZNYCH

2.

Powierzchnia kojca
Im większa jest grupa zwierząt tym
większa powinna być powierzchnia przez
nie zajmowana, gdyż w na mniejszych
powierzchniach utrudniona jest
komunikacja. Prowadzi to do gryzienia,
przepychania i walk, co z kolei powoduje
mniejszą stabilność hierarchii. Ze
zwiększoną agresywnością są również
związane niższe przyrosty i wyższe
zużycie paszy.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA KSZTAŁTOWANIE I UTRZYMANIE ZALEZNOŚCI
HIERARCHICZNYCH

3.

Dobieranie zwierząt do kojca
Dla zapewnienia lepszych warunków bytowych i
optymalnych wzrostów osobniki najsłabsze
należy odseparować i utworzyć z nich nową
grupę. Trzeba również pamiętać że każda zmiana
składu grupy prowadzi do walk i ponownego
ustalania hierarchii. Walki między starszymi
osobnikami są o wiele bardziej zajadłe, co jest
związane z silnym dążeniem do dominacji.
Zwłaszcza wśród starych knurów posiadających
tzw. oręż (fajki i szable) walka może spowodować
głębokie rany a nawet śmierć.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA KSZTAŁTOWANIE I UTRZYMANIE ZALEZNOŚCI
HIERARCHICZNYCH

4.

Sposób żywienia
Gdy hierarchia w grupie jest ustalona
przejawy agresji występują zwykle podczas
odpasu. Dominanty przebywają przy korycie
najdłużej i jedzą najwięcej nie dopuszczając
do siebie pozostałych, a gdy słabszy osobnik
podejdzie zbyt blisko atakują. Powoduje to
różnice we wzroście poszczególnych świń.
Problemy te występują podczas stosowania
żywienia dawkowanego, zatem coraz
częściej jest stosowane żywienie do woli.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA KSZTAŁTOWANIE I UTRZYMANIE ZALEZNOŚCI
HIERARCHICZNYCH

5.

Rasa
W grupie świń o podobnym genotypie
wyższe pozycje w hierarchii zajmują
osobniki o największej masie. Gdy w grupie
znajdują się świnie o różnych genotypach
świnie ze stojącymi uszami dominują nad
świniami ze zwisającymi uszami. Jeśli uszy
są takie same decyduje agresywność rasy.
Mniejsze osobniki ras bardziej agresywnych
mogą zajmować wyższe pozycje w hierarchii
niż osobniki większe ras mniej agresywnych.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA KSZTAŁTOWANIE I UTRZYMANIE ZALEZNOŚCI
HIERARCHICZNYCH

6.

Płeć
W grupach złożonych z samych loch
hierarchia tworzy się trudniej niż w
grupach, w których żyją knury lub
knury z lochami. Knury (nawet
kastraty) dominują nad lochami.
Między loszkami przypadki agresji
mają niewielkie nasilenie, ale
utrzymują się dłużej niż między
knurami.

ŹRÓDŁA



B.Kalinowska, Cz.Klocek: Hierarchia stadna świń,
Przegląd hodowlany 7/2002



N.Ormian, M.Ruda: Obraz niektórych zachowań świń
w różnych warunkach bytowania, Przegląd
hodowlany 3/2002



M.Ormian, M.Ruda, K.Pokrywka: Obserwacje nad
organizacją socjalną prosiąt po zestawieniu w grupy
do tuczu, Trzoda Chlewna 1/2000



B.Grudniewska: Hodowla i użytkowanie świń,
Wydawnictwo Akademii Rolniczo-Technicznej,
Olsztyn 1998



http://pl.wikipedia.org/wiki/Świnia_domowa



http://pl.wikipedia.org/wiki/Dzik