ZNACZENIE

AKTYWNOŚCI

FIZYCZNEJ

W ROZWOJU

CZŁOWIEKA

AKTYWNOŚĆ RUCHOWA (FIZYCZNA)

Aktywność fizyczna

to każda praca, ruch wykonany

przez mięśnie szkieletowe organizmu, który
charakteryzuje się ponad spoczynkowym wydatkiem
energetycznym. To składowa ogólnego
wydatku energetycznego, niezbędna nie tylko do utraty
nadmiaru masy, ale w ogóle funkcjonowania. Aktywność
fizyczna w kontekście wagi ciała rozumiana jest jako
określona postawa wobec własnego organizmu,
świadoma troska o swój rozwój, sprawność i zdrowie, a
także zdolność organizowania i spędzania czasu
z największym pożytkiem dla formy fizycznej i
psychicznej. Żadna dieta nie pozwala schudnąć bez
wysiłku fizycznego. Potrzebna dawka ruchu, aktywność
fizyczna, jest ściśle związana z trybem życia,
nadmiarem tkanki tłuszczowej, ilością spożywanych
kalorii.

Swoje możliwości ruchowe człowiek przejawia na bazie

budowy ciała i jego funkcji wewnętrznych zaś w formie
ruchu rozwija je i doskonali. Ćwiczenia ruchowe są tym
czynnikiem, który rozwija somatyczne i motoryczne
właściwości organizmu. Ich znaczenie dla prawidłowego
przebiegu rozwoju biologicznego trudno jest przecenić.
Ćwiczenia ruchowe kształtują właściwości morfologiczne
organizmu przez intensyfikowanie wzrastania oraz wpływ
na funkcje narządów biorących udział w ćwiczeniu.

Strukturalne i funkcjonalne efekty wpływu ćwiczeń

ruchowych na organizm dziecka znajdują szczególny
wyraz w rozwoju sprawności fizycznej. Wychowanie
fizyczne i sport w najbardziej widoczny sposób
wpływają przede wszystkim na sprawność dzieci i
młodzieży oraz stają się głównym czynnikiem ich rozwoju
motorycznego.

WYDOLNOŚĆ I

SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA

Wydolność

fizyczna

:

o

Zdolność do wykonywania ciężkiej lub długotrwałej pracy
fizycznej bez szybko narastającego zmęczenia
i warunkujących jego rozwój głębokich zmian środowiska
wewnętrznego ustroju,

o

zdolność do szybkiej likwidacji ewentualnych zaburzeń
homeostazy po zakończonym wysiłku,

o

wysoka tolerancja zmian środowiska wewnętrznego ustroju,
szczególnie przy wysiłkach o dużej intensywności.

Prze to pojęcie rozumiemy więc efektywność wykonywanej
pracy i jej ,, koszt fizjologiczny”, jaki ustrój ponosi w celu
osiągnięcia wysokich wyników. Im jest wyższa wydolność,
tym koszt fizjologiczny pracy jest mniejszy (mniejsze
przyspieszenie czynności serca, oddechów itd.)

Na wydolność fizyczną człowieka, rozumianą w
powyższy sposób, mają wpływ następujące czynniki:

1.

Cechy budowy morfologicznej ustroju,

2.

Energetyka wysiłków,

3.

Termoregulacja,

4.

Koordynacja nerwowo- mięśniowa,

5.

Czynniki psychiczne (motywacja).

W największym stopniu o ogólnej wydolności
fizycznej ustroju decyduje sprawność układów i
funkcji współdziałających w zaopatrzeniu w tlen
pracujących mięśni. Dlatego też za najlepszy jej
miernik uważa się maksymalny pobór tlenu.

Sprawność fizyczna:

Jest złożoną właściwością człowieka i istnieje wiele
definicji próbujących wyjaśnić jej istotę, np. wg
Przewędy (1973) jest to aktualna możliwość
wykonania wszelkich działań motoryczny
(ruchowych), decydujących o
zaradności człowieka w życiu.
Zatem sprawność fizyczną należy rozumieć jako
zintegrowany zespół trzech właściwości
osobniczych:

1)

Poziomu zdolności motorycznych

2)

Umiejętności ruchowych

3)

Motywacji i subiektywnego zaangażowania się
w działaniach.

Pojęcie sprawności fizycznej wiąże się więc nie tylko

z funkcją aparatu ruchu, ale z biologicznym działaniem
całego organizmu. Podłożem są tu określone
predyspozycje
i funkcje ustroju, a po stronie przejawów sprawność
fizyczna znajduje swój wyraz w określonych efektach
motorycznych, prawidłowościach budowy ciała, a także
w osobniczej aktywności fizycznej. Niezależnie więc od
określonego zasobu opanowanych ćwiczeń ruchowych
na sprawność fizyczną składa się dany poziom
wydolności wszystkich narządów i układów, stan
zdolności motorycznych (siłowe, szybkościowe,
wytrzymałościowe
i koordynacyjne), a nawet pewne elementy aktywnego
stylu życia.

Dwa typy

sprawności:

Sprawność zdrowotna:

mówiącą o ogólnej kondycji

człowieka, świadczącą o jego

wielostronnym

przystosowaniu do warunków

życia. Sprawność w

tym ujęciu jest podstawą

dobrego zdrowia. Osoba

sprawna fizycznie odznacza

się w

szczególności:

-wytrzymałością krążeniowo-

oddechową

-bystrością umysłu

-pożądanym poziomem sił

i gibkości,

-zdrowym dolnym odcinkiem

kręgosłupa.

Sprawność

wyczynowa:

będąca

wyrazem

ukierunkowanego lub

wyspecjalizowanego

mistrzostwa.

BYĆ SPRAWNYM OZNACZA

BYĆ ZDOLNYM DO

CIESZENIA SIĘ PEŁNIĄ

ŻYCIA!

ZNACZENIE I FUNKCJE AKTYWNOŚCI
FIZYCZNEJ W DZIECIŃSTWIE
I MŁODOŚCI



W okresie życia, zwanym „wiekiem rozwojowym”, aktywność
fizyczna pełni następujące funkcje:

Stymulacja i wspomaganie rozwoju

o

fizycznego

– stymuluje wzrastanie ciała (m.in. przez mechaniczny

nacisk na chrząstki wzrostowe, zwiększenie wydzielania hormonu
wzrostu), sprzyja harmonii rozwoju (proporcjonalne przyrosty
masy ciała, korzystny jego skład), rozwojowi mięśni i funkcji
zaopatrzenia tlenowego,

o

–

motorycznego

– umożliwia uzyskanie odpowiedniego poziomu

sprawności fizycznej i harmonijny rozwój wszystkich jej
składowych (cech motorycznych) oraz umiejętności ruchowych,
dzięki którym dziecko może radzić sobie w różnych sytuacjach
w codziennym życiu i unikać zagrożeń,

o

–

intelektualnego

– umożliwia poznawanie najbliższego

środowiska, przedmiotów, zjawisk,

o

–

psychicznego

– stwarza sytuacje, w których dziecko

uczy się pokonywać trudności, radzić sobie ze
zmęczeniem, przeżywać sukcesy i porażki,
kontrolować emocje,

o

–

społecznego

– sprzyja kształtowaniu relacji z innymi,

umiejętności współpracy, negocjacji, samokontroli.

Adaptacja

do różnorodnych bodźców i zmian

środowiska fizycznego (np. zmian temperatury,
hartowanie) i społecznego.

Kompensacja (wyrównywanie)

niekorzystnych

zjawisk współczesnego życia: nadmiernego
unieruchomienia związanego z nauką w szkole,
odrabianiem lekcji, oglądaniem telewizji, pracą przy
komputerze.

Zapobieganie zaburzeniom rozwoju i zdrowia

,

w tym zwłaszcza otyłości, zaburzeniom układu ruchu

Terapia wielu zaburzeń

, w tym zwłaszcza otyłości,

cukrzycy, astmy oskrzelowej, mózgowego porażenia
dziecięcego, zaburzeń układu ruchu

AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA W RÓŻNYCH

OKRESACH ROZWOJU DZIECKA

Okres wczesnego dzieciństwa

(od urodzenia do

około 6 roku życia) charakteryzuje najbardziej
dynamiczne tempo rozwoju motorycznego oraz
ogromna ruchliwość dziecka. Im młodsze jest
dziecko, tym ma większą potrzebę („głód”) ruchu,
pobudzenie ruchowe, „rozrzutność” ruchową.

Młodszy wiek szkolny

(6.–12. rż.) charakteryzuje się

nadal dużą gotowością do ruchu, potrzebą „wyżycia”
ruchowego i dużą spontaniczną aktywnością
fizyczną. Jest to tzw. złoty okres motoryczności,
w którym stopniowo pojawia się celowość
i ekonomia ruchów, panowanie nad ciałem. Dziecko
łatwo opanowuje podstawowe umiejętności ruchowe
(np. pływanie, jazdę na rowerze, nartach, łyżwach),
czerpie radość z osiągnięć i współzawodnictwa
sportowego

W

okresie dojrzewania płciowego

(12.–18. rż.)

następuje przejściowe zakłócenie rozwoju
motorycznego (tzw. mutacja motoryczności).
W wyniku przyspieszonego, ale nieharmonijnego
wzrastania poszczególnych części ciała zmianie
ulegają proporcje ciała, pojawia się niezgrabność
ruchowa. Zakłócenie równowagi procesów
pobudzenia i hamowania powoduje wzmożone
napięcie mięśniowe, powrót do pewnej rozrzutności
ruchowej oraz niechęć do ruchu. Jest ona
szczególnie nasilona u dziewcząt („lenistwo
ruchowe”), zwłaszcza w okresie około pierwszej
miesiączki.

ZNACZENIE AKTYWNOŚCI

FIZYCZNEJ (OGÓLNIE)



Profilaktyczne znaczenie aktywności fizycznej dla stanu zdrowia
współczesnego człowieka jest właściwie nie do przecenienia. Stąd
też słynne już stało się powiedzenie, że:

,,Ruch może zastąpić większość lekarstw – ale żaden lek nie

zastąpi ruchu”.

Od wczesnego dzieciństwa człowiek przejawia naturalną potrzebę
ruchu. Ruch jest nieodłącznym elementem naszego życia, naszej
egzystencji. Zaniedbania w postaci braku jego nawyku, zaowocują
w przyszłości. Błędem jest czekanie na dorosłość by zrozumieć
jakie korzyści niesie ze sobą aktywność ruchowa. Zatem brak w
młodym wieku zachęty
i warunków do systematycznego zaspakajania tej naturalnej
potrzeby, doprowadzi do jej wygasania.

Aktywność ruchowa jest niezbędna dla prawidłowego rozwoju oraz
zdrowia fizycznego, psychicznego i społecznego ludzi
w każdym wieku. Aktywność fizyczna wpływa na:

Przewód

pokarmowy

:

lepsze trawienie,

normalizacja

apetytu.

Płuca

: lepsze wykorzystanie

pojemności płuc, wzmocnienie

mięśni oddechowych,

sprawniejsze oczyszczanie

oskrzeli

.

Kości

: lepsza

elastyczność, mniej

podatne na

odwapnianie

(również u

starszych), bardziej

odporne na

złamanie

.

Mózg

: poprawa

ukrwienia,

poprawa

procesów

koncentracji

uwagi i

funkcji

intelektualnych

.

Skóra

: lepsze

ukrwienie,

opóźnienie

procesów starzenia

skóry , młodszy

wygląd.

Mięśnie

: lepsza

wytrzymałość i większa

siła, możliwość dłuższej pracy

bez zmęczenia.

Naczynia krwionośne i limfatyczne

:

poprawia krążenia krwi i limfy ,

przeciwdziałanie powstawaniu zmian

miażdżycowych, normalizacja ciśnienia krwi.

Psychika

:

poprawa

obrazu

własnego

,,ja”,

satysfakcja

z

własnej

sprawności,

odwaga

optymizm,

łatwiejsze

radzenie

sobie ze

stresem

.

Stawy

: większy zakres

ruchów, większa odporność

na urazy.

Tkanka

tłuszczowa

:

długotrwały

wysiłek fizyczny

sprzyja

pozbyciu się

nadmiaru

tkanki

tłuszczowej

.

Krew

: dostarcza

więcej tlenu do

tkanek, lepsza

eliminacja zbędnych

produktów

przemiany materii,

poprawia skład

lipidów – mniej

,,złego”, więcej

dobrego

cholesterolu. Lepsza

regulacja poziomu

cukru we krwi.

UKŁAD KOSTNY I MIĘŚNIOWY

A AKTYWNOŚĆ RUCHOWA



Ruch powoduje zmiany w układzie

mięśniowym, kostno -

stawowo - więzadłowym

. Pod wpływem ćwiczeń siłowych

zwiększa się grubość włókien mięśniowych,
a w konsekwencji przekrój poprzeczny, masa, napięcie,
siła i pobudliwość mięśni. Ćwiczenia o charakterze
wytrzymałościowym przyczyniają się do ich kapilaryzacji
( rozbudowania sieci naczyń włosowatych)
umożliwiających lepsze zaopatrzenie mięśni w tlen.
Niezmiernie korzystny jest wpływ ruchu na układ kostny.
Przyśpieszenie procesów rozrostu, zwiększenie ilości
substancji zbitej, poprawa struktury beleczek kostnych
a także składu chemicznego kości (w postaci przyrostu
substancji organicznych i soli mineralnych), powoduje, że
szkielet staje się bardziej odporny na urazy mechaniczne,
zniekształcenia. Pod wpływem ćwiczeń zwiększa się zakres
ruchów w stawach, więzadła stają się grubsze, przez co
wzrasta ich odporność na kontuzje.

BRAK AKTYWNOŚCI

FIZYCZNEJ



Na skutek systematycznego ograniczenia aktywności
ruchowej zauważa się ujemnie wpływy postępującej
cywilizacji technicznej, m.in. na stan zdrowia, poziom
sprawności i wydolności fizycznej dzieci i młodzieży.
Zachodzące w toku przemiany mają charakter
wyraźnie negatywny o postępującej tendencji,
obniżającej potencjał funkcjonalny młodego pokolenia.
Fakty te podkreśla Raczek (1986), wskazując wręcz na
objawy degeneracji biologicznej współczesnej
młodzieży, która coraz wyższa i dorodniejsza – staje
się jednocześnie coraz mniej wydolna fizycznie. Trzeba
jednak podkreślić, że aktywność fizyczna jest tylko
jednym z wielu czynników, mogących oddziaływać
na przebieg rozwoju człowieka.

ZAGROŻENIA WYNIKAJĄCE

Z BRAKU AKTYWNOŚCI RUCHOWEJ

1)

osoby fizycznie nieaktywne mają blisko dwukrotnie
większe ryzyko rozwoju nadciśnienie niż osoby
aktywne,

2)

choroby serca,

3)

otyłość osób w każdym wieku,

4)

osteoporoza,

5)

prowadzenie siedzącego trybu życia zwiększa ryzyko
rozwoju niektórych nowotworów a szczególnie
okrężnicy i żeńskiego układu rozrodczego.

Brak aktywności fizycznej jest niezależnym
czynnikiem ryzyka i równie istotnym jak:
nadciśnienie, palenie tytoniu, podwyższony poziom
cholesterolu

.

ZASADY DOBORU I

PROWADZENIA ĆWICZEŃ

Recepta dla danej osoby, lub grupy ludzi,

musi głównie odnosić się do zmian

jakościowych. Ponadto kluczowym

elementem ćwiczeń prozdrowotnych

powinno być bezpieczeństwo.

Najważniejsze sugestie

:



Optymalna częstotliwość zajęć treningowych wynosi
3-5 razy tygodniowo,



Optymalna intensywność zajęć treningowych
odpowiada u młodych zdrowych ludzi 50-
85% ich maksymalnych możliwości, czas trwania tak
intensywnego treningu powinien trwać od 15-60min.



Zajęcia ,,treningu profilaktycznego” ludzi, którzy nie
uprawiali ostatnio systematycznie sportu, zwłaszcza
ludzi
w średnim i starszym wieku, mogą być odbywane
tylko po odpowiedniej kontroli lekarskiej.

BĄDŹ
AKTYW
NY

Dziękuję za
uwagę.