ORGANIZACJA

OCHRONY

PRZECIWPOŻARO

WEJ

SPIS TREŚCI

1.Ochrona przeciwpożarowa
2.Pożar

A) Podział pożarów
B) Fazy rozwoju pożaru

3.Sposoby walki z ogniem

A) Woda
B) Piana gaśnicza
C) Proszki gaśnicze
D) Dwutlenek węgla i inne gazy gaśnicze
E ) Piasek

4.Jednostki ochrony przeciwpożarowej
5.Państwowa Straż Pożarna

A) Zadania PSP
B) Jednostki organizacyjne PSP
C) Krajowy System Ratowniczo – Gaśniczy

6.Wojskowa Straż Pożarna
7.Ochotnicza Straż Pożarna

A) Cele OSP
B) Jednostka Operacyjno Techniczna
C) Młodzieżowe Drużyny Pożarnicze

Ochrona przeciwpożarowa  polega na realizacji
przedsięwzięć mających na celu ochronę  życia,
zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, 
klęską żywiołową lub innym  miejscowym
zagrożeniem poprzez :
• zapobieganie powstaniu i rozprzestrzenianiu się

pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego 
zagrożenia,

• zapewnienie sił i środków do zwalczania pożaru,

klęski żywiołowej lub innego miejscowego
zagrożenia,

•  prowadzenie działań ratowniczych.

OCHRONA

PRZECIWPOŻAROWA

Jest to niekontrolowany proces spalania w miejscu
do tego nieprzeznaczonym. Warunkiem
zapoczątkowania i przebiegu procesu jakim jest
pożar (podobnie jak w procesie spalania) jest
istnienie czworokąta spalania:
• materiał palny
• utleniacz
• ciepło
• skomplikowane reakcje łańcuchowe (wolne

rodniki)

Pożary należą do grupy najważniejszych zagrożeń
zarówno czasu wojny, jak i pokoju (pożary
naturalne i wywołane działalnością człowieka).

POŻAR

PODZIAŁ POŻARÓW

• Pożar ciał stałych
• Pożar cieczy palnych i substancji

topiących się pod wpływem
ciepła

• Pożary gazów palnych
• Pożary metali
• Pożary tłuszczów

FAZY ROZWOJU

POŻARU

• Faza I

- charakteryzuje się rozszerzaniem ognia

od źródła zapalenia, w tej fazie następuje
gwałtowny wzrost temperatury.

• Faza II

- Pożar osiąga pełny rozwój przez objęcie

płomieniem całego pomieszczenia, lub przez
wniknięcie w głąb materiału palnego, faza ta ma
najwyższą temperaturę ok. 800-1200°C

• Faza III

- następuje dopalanie się resztek

materiału palnego oraz żarzenie, w fazie tej
temperatura stopniowo zaczyna spadać

• Faza IV

- jest to faza, w której następuje

stygnięcie pogorzeliska, a temperatura osiąga
wartość sprzed zapaleniem.

SPOSOBY WALKI Z

OGNIEM

• Woda
• Piana gaśnicza
• Proszki gaśnicze
• Dwutlenek węgla i inne

gazy gaśnicze

• Piasek

Woda absorbuje z palącego się ciała duże ilości ciepła tym samym
uniemożliwiając dalsze palenie się. W zetknięciu z pożarem z wody
wytwarza się para wodna, która wypiera tlen z ogniska pożaru, hamując
cały proces palenia się. W przypadku pożaru palnych cieczy mieszających
się z wodą (np. etanolu) działa ona poprzez rozcieńczanie palnej cieczy,
która w końcu gaśnie, gdy jej stężenie w roztworze znacznie spadnie.

Nie może być użyta do gaszenia:
• ciał reagujących chemicznie z wodą (np. karbid) – co powoduje

zwiększenie pożaru

• ciał żarzących o bardzo wysokiej temperaturze żaru (groźba rozkładu

wody na wodór i tlen)

• płynów łatwopalnych lżejszych od wody (powoduje rozbryzg palącej się

cieczy)

• urządzeń elektrycznych pod napięciem (przewodzi prąd i może

spowodować porażenie)

WODA

Jej działanie gaśnicze polega na odizolowaniu dostępu
tlenu do powierzchni palącego się materiału, oraz ma
działanie chłodzące (obniża temperaturę).
Nie może być użyta do gaszenia :
• ciał reagujących chemicznie z wodą (np. karbid) – co

powoduje zwiększenie pożaru.

• ciał żarzących o bardzo wysokiej temperaturze żaru

(groźba rozkładu wody na wodór i tlen).

• urządzeń elektrycznych pod napięciem (przewodzi

prąd i może spowodować porażenie).

Ograniczenia te wynikają z zawartości wody w składzie

piany.

PIANA GAŚNICZA

Są to drobno zmielone (niepalne) związki
węglanowe lub fosforanowe, mają za
zadanie odizolować płonące ciała od
dostępu tlenu. Dodatkowo mogą wydzielać
dwutlenek węgla mający właściwości
tłumiące ogień.
Nie mogą być użyte do gaszenia
precyzyjnych urządzeń mechanicznych w
ruchu (mogą powodować ich mechaniczne
zatarcie)

PROSZKI GAŚNICZE

Są bardzo skutecznym środkiem gaśniczym, ich rola polega na
odizolowaniu palącego się materiału od powietrza oraz obniżeniu
temperatury.
Dwutlenek węgla jest uniwersalnym i skutecznym środkiem
gaśniczym:
• nie przewodzi prądu
• nie reaguje z palącymi się materiałami
• skutecznie izoluje od powietrza (większy ciężar właściwy niż

powietrze)

• nie niszczy urządzeń mechanicznych w ruchu
Wadą jest duży ciężar gaśnicy, oraz (w przypadku dwutlenku
węgla jego dość niska temperatura krytyczna i przez to wrażliwość
na podwyższoną temperaturę otoczenia gaśnicy).

DWUTLENEK WĘGLA I
INNE GAZY GAŚNICZE

Piasek należy do łatwo dostępnych środków
gaśniczych. Jego działanie polega na odcinaniu
dostępu tlenu do palącego się materiału, użycie piasku
zapobiega rozbryzgom. Jest higroskopijny a przez to
ma zmienne właściwości, może przewodzić prąd, zimą
od zawartej wilgoci może ulec zbryleniu.

PIASEK

Nie może być użyty do gaszenia:
• płynów łatwopalnych lżejszych od wody (tonie w

palącej się cieczy)

• precyzyjnych urządzeń mechanicznych (powoduje

ich mechaniczne uszkodzenie)

• urządzeń elektrycznych pod napięciem

W zależności od sposobu ich powoływania dzielą się na :
•jednostki organizacyjne Państwowej Straży Pożarnej
•jednostki organizacyjne wojskowej ochrony przeciwpożarowej
•zakładowe straże pożarne, zakładowe służby ratownicze
•gminne zawodowe straże pożarne,  powiatowe, miejskie

zawodowe straże pożarne, terenowe służby ratownicze

•ochotnicze straże pożarne
•inne jednostki ratownicze

JEDNOSTKI OCHRONY

PRZECIWPOŻAROWEJ

Przeznaczone są do walki z pożarami, klęskami
żywiołowymi lub innymi zagrożeniami. Są to jednostki
organizacyjne umundurowane i wyposażone  w  sprzęt
specjalistyczny.  

Zawodowa, umundurowana i
wyposażona w specjalistyczny sprzęt
formacja przeznaczona do walki z
pożarami, klęskami żywiołowymi i
innymi miejscowymi zagrożeniami.
Komendant Główny PSP jest organem
podległym wobec Ministra Spraw
Wewnętrznych i Administracji.

PAŃSTWOWA STRAŻ

POŻARNA

• Rozpoznawanie zagrożeń pożarowych i innych miejscowych

zagrożeń.

• Organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczych w czasie

pożarów, klęsk żywiołowych lub likwidacji miejscowych
zagrożeń.

• Wykonywanie pomocniczych specjalistycznych czynności

ratowniczych w czasie klęsk żywiołowych lub likwidacji
miejscowych zagrożeń przez inne służby ratownicze.

• Kształcenie kadr dla potrzeb Państwowej Straży Pożarnej i innych

jednostek ochrony przeciwpożarowej oraz powszechnego
systemu ochrony ludności.

• Nadzór nad przestrzeganiem przepisów przeciwpożarowych.
• Prowadzenie prac naukowo – badawczych w zakresie ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony ludności.

ZADANIA

PAŃSTWOWEJ

STRAŻY POŻARNEJ

• Komenda Główna
• Komenda wojewódzka
• Komenda powiatowa / miejska
• Szkoła Główna Służby Pożarniczej,

pozostałe szkoły oraz ośrodki
szkolenia

• Jednostki badawczo – rozwojowe
• Centralne Muzeum Pożarnictwa

JEDNOSTKI

ORGANIZACYJNE PSP

Państwowa Straż Pożarna jest organizatorem
krajowego systemu ratowniczo – gaśniczego,
mającego na celu ochronę życia, zdrowia, mienia
lub środowiska poprzez:
• walkę z pożarami lub innymi klęskami

żywiołowymi

• ratownictwo techniczne
• ratownictwo chemiczne
• ratownictwo ekologiczne
• ratownictwo medyczne

KRAJOWY SYSTEM

RATOWNICZO - GAŚNICZY

Służba w Wojskowej Straży
Pożarnej jest podobna do tej,
jaką pełnią funkcjonariusze
Państwowej Straży Pożarnej. Do
tej służby wybierani są przede
wszystkim poborowi, którzy w
swoim życiu mieli już kontakt z
działalnością pożarniczą np. w
Ochotniczej Straży Pożarnej.

WOJSKOWA STRAŻ

POŻARNA

W większości jednak są to już dobrze
wyszkoleni i wyposażeni pracownicy
cywilni wojska.

Ochotnicza Straż Pożarna jest stowarzyszeniem
opierającym się na pracy społecznej swoich
członków. Jako stowarzyszenie OSP działa na
podstawie ustawy z dnia 7 kwietnia    1989 r.
prawo o stowarzyszeniach oraz ustawy z dnia
24 sierpnia 1991 r. o ochronie
przeciwpożarowej, a także w oparciu o
uchwalony statut. Ochotnicza Straż Pożarna
może być powołana w miejscowości (tzw.
terenowa ) lub w zakładzie pracy (zakładowa).

OCHTNICZA STRAŻ

POŻARNA

CELE OSP

• Prowadzenie działalności zmierzającej do zapobiegania

pożarom oraz współdziałanie w tym  zakresie z instytucjami i
stowarzyszeniami.

• Branie udziału w akcjach ratowniczych przeprowadzonych w

czasie pożarów, zagrożeń ekologicznych związanych z ochroną
środowiska oraz innych klęsk i zdarzeń.

• Informowanie ludności o istniejących zagrożeniach pożarowych

i ekologicznych  oraz sposobach ochrony przed nimi.

• Rozwijanie wśród członków OSP kultury fizycznej i sportu oraz

prowadzenie działalności kulturalno – oświatowej i rozrywkowej.

• Uczestniczenie i reprezentowanie OSP w organach

samorządowych i przedstawicielskich.

• Wykonywanie innych zadań wynikających z przepisów  o 

ochronie przeciwpożarowej i statutu.

Przy jednostkach OSP działają Jednostki
Operacyjno-Techniczne, będące społecznym
odpowiednikiem jednostek ratowniczo-gaśniczych
PSP. Osoby wyznaczone do działania w strukturach
takiej jednostki muszą posiadać odpowiedni wiek
(18…60 lat), posiadać aktualne badania lekarskie,
jak również posiadać ukończone przeszkolenie
pożarnicze – odpowiednie do zajmowanej funkcji.
Skład JOT bierze bezpośredni udział w działaniach
ratowniczych.

JEDNOSTKA OPERACYJNO

– TECHNICZNA (JOT)

Przy ochotniczych strażach pożarnych powoływane są
również Młodzieżowe Drużyny Pożarnicze (MDP), które
stanowią w pewnym sensie przyszłe kadrowe zaplecze
każdej jednostki. Młodzieżowa drużyna pożarnicza jest
integralną część składową danej jednostki OSP. Osoby
działające w takiej drużynie poznają zasady funkcjonowania
ochrony przeciwpożarowej w Polsce, zapoznają się ze
sprzętem będącym na wyposażeniu danej OSP, uczą się
zachowania w sytuacjach niecodziennych, od najmłodszych
lat wyrabiają w sobie poczucie odpowiedzialności, uczą się
opanowania, dyscypliny, a także podnoszą swoją sprawność
fizyczną poprzez udział w zawodach sportowo-pożarniczych.

MŁODZIEŻOWE DRUŻYNY

POŻARNICZE

AUTOR

Marcin Kwieciński