Wojna informacyjna

Wywiady i maskarady

Alvin Toffler

wyróżnił w dziejach ludzkości trzy fazy : pierwsza-

rolniczą, drugą – przemysłową, trzecią- medialną, powiązał je ze
sposobami prowadzenia wojen.

•Uzbrojennie-

proste

(maczugi,miecze,

piki, muszkiety)

•Czołgi, samoloty

•F. Informatyczno-

medialna

•Wygrywaja tzw.

wojownicy wiedzy

(Achilles, izraelski

Dawid)

pierwsza

druga

trzecia

Wojna przeciw Irakowi w 1991 roku była
pierwszym w historii ludzkości przypadkiem, w
którym techniki informacyjne decydowały
praktycznie o wszystkim . Wojnę rozpoczęto na
kilka miesięcy przed rozpoczęciem zbrojnego
starcia. Amerykanie intensywnie zbierali dane
potrzebne do wojskowego rozgromienia irackiego
agresora (wywiady, szpiedzy, satelity
rozpoznawcze)

Techniki telekomunikacyjne

obserwacje satelitarne i urządzenia rozpoznawcze

NSA – National Security

Agency

nieustanna obserwacja

satelitarna oraz podsłuch

telekomunikacyjny

budżet kilkakrotnie

większy od CIA

dysponuje dziesiątkami

satelitów zwiadowczych,
które są zaprogramowane
na obserwację określonych

rejonów.

zarejestrowano m. in

rozpaczliwy krzyk

kosmonautów radzieckich
w czasie pożaru ich statku
kosmicznego

ICON-zdolność

dostrzegania obiektów od
10 do 15 cm nawet w nocy
(1985)

Samoloty AWCS-

radiolokacyjny system

wczesnego ostrzegania i

dowodzenia

Pociski manewrujacę (crusie

missiles)

Rakiety (pershing II) –

potrafia same naprowadzać

się na cel, zmieniając tor lotu

Srodki zbierania informacji

(Zatoka Perska) – Operacja

„Pustynna burza” – wojska

alianckie wykonały tzw.

uderzenie ogłuszające, czyli

unieszkodliwienie systemu

łączności przeciwnika- na

moment ogłuszył obronę

przeciwlotniczą

F16 –trójwymiarowy obraz

Współczesna wojna informacyjna

dawniej- psychologiczna

„Największym osiągnięciem jest pokonać wroga bez

walki” – Sun Tzu

Zalecał sparaliżowanie wroga strachem, także za pomocą

nieprawdziwych

wiadomości. Ministerstwa obrony na całym świecie dobrze

przyswoiły tę

maksymę.

• Informacyjne służby wojskowe dostarczają prasie wiadomości mających

uzasadnić lub ukryć planowane działania.

• Media stały się orężem we współczesnych konfliktach. Mimo starań

dziennikarzy o dostarczenie rzetelnych wiadomości, często są oni
manipulowani nie tylko przez wojsko.

• Wynajęcie przz rząd Kuwejtu Hill & Knowlton (PR), która przygotowała

serię audycji pokazujących okrucieństwo żołnierzy Saddama Husajna
wobec ludności cywilnej – czarna propaganda

Terroryzm a media

Terror to użycie siły najczęściej wobec ludzi nie mających nic

wspólnego z

wojną, ale ponadto i przede wszystkim wpływanie na opinię

publiczną ,

świadomość społeczną, psychikę jednostkową i zbiorową. Cele:
• Sianie strachu
• Koncentracja uwagi na określonych tematach
• Wywołanie histerii zbiorowej
Terroryści umiejętnie wykorzystują logikę działania mediów. „Media, a

szczególnie telewizja, i terroryści potrzebują jedni drugich, a
między nimi istnieje wręcz symbiotyczna relacja. Bez telewizji
terrorysta staje się jak przysłowiowe drzewo w filozoficznym lesie. I
telewizja bez terroryzmu, choć nie zostaje pozbawiona
przedstawienia interesujących zdarzeń, jest pozbawiona jednego z
wydarzeń najbardziej spektakularnych”. – Ted Koppel (1984)

• George Gerbner „ Czego nie pokazuje telewizja, społecznie nie

istnieje”

• Paul Levingston „Nigdzie McLuhanowska koncepcja globalnej wioski

nie jest tak dobrze ilustrowana jak w międzynarodowym
terroryzmie”

• John le Carre „Terror jest teatrem. My inspirujemy, my przerażamy,

my oburzamy, my wzbudzamy gniew albo miłość. My edukujemy.
Teatr także. Terrorysta jest wielkim światowym aktorem”.

Jak działaja media w czasie terroryzmu?

 Na ogół same, dobrowolnie nagłaśniają akty – w świetle

doktryny dziennikarskiej obiektywności jest to całkiem
zrozumiałe. Za swój podstawowy obowiązek mają
informowanie.

 Udostępniane relacji z aktów terroru na ogół wykraczają

poza zwykłe informowanie, prowadzi to do udramatyzowania

 Howell Raines – „Chcąc pokazać prawdę o tragedii, nie

można odrzucać wszystkiego, co dramatyczne”

• Nasuwa się pytanie – gdzie kryje się

prawda o terroryzmie?

• Czy w takich sytuacjach media nie

stają się zakładnikiem terrorystów?

Znając zasady dziennikarstwa oraz logikę

komercyjnych mediów

terroryści w skuteczny sposób wpływają na przekazy.

To są

dylematy współczesnego społeczeństwa: w jakim

zakresie media

przekazują informacje, a w jakim stopniu przez ich

spektakularna

prezentację kształtują – „obrazy w ludzkich głowach”

– Walter

Lippman

Media jako czwarta władza:

• - pozostaje poza tradycyjnym trójpodziałem na władzę

ustawodawczą (parlament), wykonawczą (rząd) i sądowniczą

• -to określenie przypisuje się angielskiemu parlamentarzyście

Edmundowi Burke, który miał zwracać się do dziennikarzy
zasiadających na galerii prasowej: „Jesteście czwartym stanem w
królestwie”, przez co miał na myśli ich wpływ na opinię publiczną,
a zarazem na poparcie polityczne

• Dziennikarze – samozwańczy głos opinii publicznej, uważający się

za równy z nim. Dziennikarze obserwują się wzajemnie i
konsultują, tworzą opinię prasową (medialną), dzięki czemu
wywierają decydujący wpływ na opinię publiczną, oraz na
polityków, administrację i sądownictwo

• - Media są dla polityków ważniejsze niż wyborcy.
• - Politycy są bardziej lojalni wobec mediów niż wobec elektoratu,

ponieważ te nie zapominają błędów i nie wybaczają niczego.

• przekazy medialne i prasa są obowiązkową lekturą ministrów

oraz innych polityków i są podstawą do odpowiednich działań
podejmowanych nawet dużym kosztem. Ministrowie na ogół
bardziej słuchają prasy niż organizacji pozarządowych

• - system komunikowania masowego – stał się funkcjonalnym

warunkiem działania innych systemów i podsystemów.
Podsystem polityczny jest niezbędny do funkcjonowania
społeczeństwa. Inne, w tym gospodarczy zapewnia materialną
podstawę życia społecznego. Medialny zaś służy do spajania
społeczeństwa zapewniając obieg informacji

• - Media – mają status niezależnych, obiektywnych i

bezinteresownych. Korzystają z międzynarodowych i krajowych
agencji prasowych. Mogą prowadzić swoje analizy, a także
śledztwa dziennikarze. Dlatego partie polityczne o nie
zabiegają, ponieważ same nie są w stanie informować
elektoratu – informacje przez nie przekazywane nie są
obiektywne, przekazują jedynie korzystne dla siebie informacje.

Media elitarne i popularne:

• Elitarne – należą do nich prestiżowe środki przekazu, na

ogół dzienniki o długiej tradycji („The Times”), tygodniki
(„The Economist”), programy publicystyczne (wywiady
dziennikarskie i fora dyskusyjne) i informacyjne (BBC
World Service, w Polsce np. Fakty TVN). Docierają do
trzech grup odbiorców: elit politycznych i biznesowych,
dziennikarzy innych mediów i wykształconej
publiczności. Właściciele i naczelni redaktorzy są
powiązani z różnymi elitami. Te medialne wywierają
wpływ na tematy i oceny, stanowiska. Informacje
medialne są niezbędne dla systemu politycznego.

• Popularne – nastawione są jedynie na licznegi i najlepiej

masowego odbiorcę.

Media a opinia publiczna i

dążenie do prawdy:

•

media zatrudniają dziennikarzy wedle własnej woli i kryteriów. Nie

muszą organizować konkursów, sprawdzać formalnego wykształcenia
dziennikarskiego. Dzięki temu dziennikarze często zmieniają pracę, są
przygotowani do interpretacji faktów w zależności od sytuacji.

• - w odróżnieniu do sądów, które muszą prowadzić długotrwałe,

żmudne postępowanie „w sprawie”, media mogą „skakać” od
skandalu do skandalu. Nie muszą stosować zasady równości czy
sprawiedliwości. Jeżeli popełną błąd, tylko one mogą, choć nie muszą,
publikować sprostowania. Nierzadko robią to w tonie złośliwym czy
ironicznych, co wzmacnia pozycję redakcji.

• -dla wzmocnienia swojej roli jako reprezentanta opinii publicznej

media wykorzystują sondaże. Często same je zamawiają i opłacają
wyznaczając temat sondażu, a ich wyniki publikują wybiórczo w ten
sposób urabiając opinie i postawy społeczne.

• - wolność i tajemnica dziennikarska stawia media

poza kontrolą polityczną i odpowiedzialnością
społeczną. Odniesienie się do tajemnicy śledztwa
dziennikarskiego sprawia, że dziennikarza nie
można oskarżyć, gdyż powołuje się na informacje
uzyskane przez innych. Ochrona danych osobowych
sprawia, że dziennikarz staje się bezkarny.

• - Jak twierdzi prof. Walery Pisarek, dziennikarz

„zobowiązany prawnie lub ekonomicznie do
przestrzegania linii programowej macierzystej
redakcji, w coraz większym stopniu traci są
podmiotowość, stając się tylko dodatkiem do
jednego z coraz mniej licznych, ale za to coraz
większych konglomeratów medialnych:

Dylematy polityczne:

• - zakres i skara regulacji i kontroli działania elektronicznych środków

komunikowania masowego i mediów najnowszych stanowi dla władzy
państwowej problem. Rozwój techniczny środków telekomunikacji
umożliwił demonopolizację i zwielokrotnienie liczby mediów w skali
państwowej.

• - coraz trudniej utrzymać niezależność polityczną.
• - transfer - przez sieci telefoniczne i satelitarne – informacji zwiększa

zależność mniejszych, słabszych krajów od krajów technologicznie
przodujących

• - deregulacja środków telekomunikacji – ma doprowadzić do takiej

sytuacji, w której każdy abonent będzie mógł wybierać między
konkurencyjnymi sieciami chcąc uzyskać korzystniejsze dla siebie warunki.
Do jej zwolenników należą teoretycy i ideologowie komunikowanie oraz
przedstawiciele przemysłu telekom. Do przeciwników zalicza się tych,
którzy widzą pozytywne strony regulacji państwowej, w szczególności
obronę interesów słabszych ekonomicznie warstw społecznych.

Problemy prawne:

• - problem własności intelektualnej – do kogo należy i co z

owej własności wynika? W jakim zakresie można
kontrolować wykorzystanie dzieła, w jakim stopniu musi być
oryginalne?

• - nadmierny nacisk na ochronę praw autorskich spowoduje

ograniczenie praw odbiorcy/użytkownika, a zaniedbania z
kolei skutkują osłabieniem aktywności twórców i wydawców

• - problem przepływu informacji przez granice, problem

ochrony własnych zasobów informacyjnych przed
penetracją zagraniczną. Ochrona danych osobowych przed
komercyjnym i politycznym wykorzystaniem wbrew woli
obywatela.