Reumatologia 2005; 43, 2: 63 69
Artykuł oryginalny/Original paper
Ocena możliwoS
ci kompensacji dysfunkcji kończyn dolnych
na podstawie analizy chodu
Gait analysis and estimation of the mechanism of the internal compensation
in case of the patellofemoral pain syndrome
Andrzej Lesiak, Agnieszka Prusinowska, Artur Synowiec
A
n
d
r
z
e
j
L
e
s
i
a
k
,
A
g
n
i
e
s
z
k
a
P
r
u
s
i
n
o
w
s
k
a
,
A
r
t
u
r
S
y
n
o
w
i
e
c
Instytut Reumatologii im. prof. dr hab. med. Eleonory Reicher w Warszawie, dyrektor Instytutu prof. dr hab. med. Sławomir MaS
liński
Słowa kluczowe: analiza chodu, kompensacja wewnętrzna, konflikt rzepkowo-udowy.
S
ł
o
w
a
k
l
u
c
z
o
w
e
:
Key words: gait analysis, internal compensatio, patellofemoral pain syndrome.
K
e
y
w
o
r
d
s
:
Streszczeni e Summary
Badaniom poddano 30 osób obojga płci ze zmianami zwyrodnie- 30 persons of both sexes with different stages of knee
niowymi stawów rzepkowo-udowych. Przeprowadzono analizę osteoarthritis in variant degenerative changes in patellofemoral
funkcjonalną stawów i badanie chodu za pomocą systemu CDG joint were examined. A functional analysis and gait evaluation
(Computer Dyno Graphy) w dwóch wersjach: histogram i gaitline. was made, using CDG system (Computer Dyno Graphy) in two
Podobne badania przeprowadzono w grupie kontrolnej zdrowych versions: histogram and gait-line. Similar examination of 30
osób. Oceniano reakcję podłoża podczas chodu po równym podło- healthy persons of both sexes, as a control group was made.
żu, po schodach, z obuwiem na płaskich obcasach i z obcasami Tested persons were observed during walking on the floor, on the
o wysokoS
ci 4 cm. Podwyższenie obcasów pobudzało mięsień stairs, with use the shoes with 4 cm high heels and without heels.
czworogłowy uda, powodując ból stawu rzepkowo-udowego. Wy- The heels stimulated the quadriceps muscle, increasing the
łączenie tego mięS
nia, a tym samym zmniejszenie konfliktu rzep- pressure in patellofemoral joint and causes intraarticular pain.
kowo-udowego następowało po zwiększeniu aktywnoS
ci tylnej Rise of back group activity (m. glutens maximus, mm.
grupy mięS
ni: poS
ladkowego wielkiego, kulszowo-goleniowych ischiocrurales, m. triceps surae) as an internal compensation,
(półbłoniasty, półS
cięgnisty i dwugłowy uda) oraz trójgłowego łyd- canceled m. quadriceps femoris activity and protected
ki, jako wyraz kompensacji wewnętrznej. patellofemoral joint.
WS
ród czynników przyczynowych dysfunkcji stawów ból jest jednym z pierwszych, a często jedynym obja-
kończyny dolnej najczęstszymi są zmiany zwyrodnienio- wem, szczególnie w początkowym okresie choroby zwy-
wo-zniekształcające wywołane chorobą zwyrodnienio- rodnieniowej. Wczesna diagnostyka i profilaktyka zmian
wą, które obserwuje się najczęS
ciej w stawie kolano- zwyrodnieniowych, prowadzących do konfliktu rzepko-
wym. Mogą one dotyczyć częS
ci miękkich, takich jak to- wo-udowego, z wykorzystaniem prawideł kompensacji
rebka, więzadła, fałdy błony maziowej, ciała tłuszczowe wewnętrznej i zewnętrznej, może zapobiec szybkiemu
Hoffy, ponadto chrząstki stawowe, łękotki oraz koS
ci, narastaniu zmian chorobowych, nieraz w znacznym
zwłaszcza warstwa podchrzęstna. Nierzadkim umiejsco- stopniu powodujących dysfunkcję stawu kolanowego.
wieniem zmian zwyrodnieniowych są powierzchnie sta- W przypadku istniejących zmian w stawie nawet nie-
wowe rzepki i kłykci koS
ci udowej. W takich przypadkach wielkie obciążenia mogą stanowić poważne zagrożenie
Adres do korespondencji:
dr hab. med. Andrzej Lesiak, Instytut Reumatologii im. prof. dr hab. med. Eleonory Reicher, ul. Spartańska 1, 02-637 Warszawa
Praca wpłynęła: 25.06.2004 r.
P
r
a
c
a
w
p
ł
y
n
ę
ł
a
:
Reumatologia 2005; 43/2
Andrzej Lesiak, Agnieszka Prusinowska, Artur Synowiec
64
W niniejszej pracy postanowiono przeanalizować roz-
Tabela I. Charakterystyka kliniczna badanych osób
T
a
b
e
l
a
I
.
kład sił reakcji podłoża podczas nacisku stopy w trakcie
Badane Kobiety Mężczyx
ni Razem Wiek
B
a
d
a
n
e
K
o
b
i
e
t
y
M
ę
ż
c
z
y
x

n
i
R
a
z
e
m
W
i
e
k
chodu w przypadkach konfliktu rzepkowo-udowego
osoby (lata)
o
s
o
b
y
(
l
a
t
a
)
w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego.
zdrowe 15 15 30 18 43
S
r. 27,8 Materiał i metody
Badaniami objęto 30 osób zdrowych jako grupę kon-
chore 19 11 30 16 79
S
r. 50,75
trolną i 30 pacjentów z konfliktem rzepkowo-udowym,
występującym w chorobie zwyrodnieniowej stawu kola-
nowego bądx
w wyniku przebytego urazu.
Charakterystykę kliniczną obu grup badanych podano
88
w tab. I. Oprócz charakterystycznych objawów klinicz-
nych oraz badania ortopedycznego, rozpoznanie zmian
6 7 7 6
opierało się na obrazie zdjęcia RTG i USG. Wykluczano
osoby z objawami stanu zapalnego jakiegokolwiek stawu
oraz osoby ze zmianami w obrębie stóp, stawów biodro-
4 5 5 4
wych i odcinka lędx
wiowego kręgosłupa, a także będące
w trakcie leczenia (farmakologicznego, fizykalnego itd.).
2 3 3 2
Wszyscy badani byli poddani testom ortopedycznym
LEFT RIGHT
L
E
F
T
R
I
G
H
T
jako wstępnemu badaniu kwalifikującemu.
1 1
Następnie przeprowadzono badania aparaturą wg
systemu Computer Dyno Graphy. System składa się z:
" butów pomiarowych z 8 czujnikami umieszczonymi
Ryc. 1. Umiejscowienie czujników w podeszwie
R
y
c
.
1
.
w każdej podeszwie (ryc. 1.),
buta [6].
" 8-bitowego przetwornika analogowo-cyfrowego, mo-
cowanego w talii badanego i posiadającego możliwoS
ć
zapisu 4 pomiarów trwających 20 s każdy,
dla struktur stawowych w postaci ich przeciążenia wy-
" komputera stacjonarnego z oprogramowaniem dla
wołującego zaburzenia w pracy stawu.
przejmowania danych i ich analizy.
Obciążenia stawu mogą być spowodowane przez si-
ły S
ciskające, prostopadłe do powierzchni stawowych
Program CDG umożliwia analizę danych w 5 opcjach
i siły S
cinające  działające pod mniejszym kątem, ale
graficznych. W niniejszej pracy posłużono się dwiema:
stanowiące powód dużego zagrożenia dla struktur sta- " wykresem słupkowym siły, tzw. histogramem, w któ-
wu. Istnieje wiele sposobów, za pomocą których z mniej- rym wartoS
ć siły okreS
lona jest analogowo przez wyso-
szym lub większym przybliżeniem można obliczyć wiel- koS
ć zaczernionego słupka oraz cyfrowo w niutonach,
koS
ci sił przenoszonych przez staw kolanowy.
w miejscach umieszczonych czujników (ryc. 2a.),
mean of max mean of max
m
e
a
n
o
f
m
a
x
m
e
a
n
o
f
m
a
x
beg: 00.02 beg: 00.02
end: 20.00 8 8 end: 20.00
140 115
thr: 016 N thr: 016 N
136 302
255 6 7 7 6
109
72
53
65 54 4 5 5 4
a b
a
b
2 3 3 2
141 120 92 108
LEFT RIGHT LEFT RIGHT
L
E
F
T
R
I
G
H
T
L
E
F
T
R
I
G
H
T
250
260
11
Ryc. 2. Zapis chodu osoby zdrowej: a) histogram, b) gaitline [6].
R
y
c
.
2
.
Reumatologia 2005; 43/2
Ocena możliwoS
ci kompensacji dysfunkcji kończyn dolnych na podstawie analizy chodu
65
a b
a
b
120
134
160
148
80 97 285
72
173 200 161 158
111 8
10 195 59 44 3 5
48
40 15 211
122 28
4 130
LEFT RIGHT LEFT RIGHT
L
E
F
T
R
I
G
H
T
L
E
F
T
R
I
G
H
T
176 366
77 24
Ryc. 3. Histogram  wyniki zbiorcze. Przykład rozkładu sił nacisku stóp na podłoże: a) u chorych z konflik-
R
y
c
.
3
.
tem rzepkowo-udowym prawych stawów kolanowych, podczas chodu po płaskim terenie, w butach bez
obcasów, b) u chorych z konfliktem rzepkowo-udowym lewych stawów kolanowych, podczas wchodzenia
po schodach w butach z obcasami o wys. 4 cm.
" linią obciążenia stopy (gaitline), okreS
lająca sposób obcią- wyrax
nie obciążenie czujnika 7, tzn. głowy I koS
ci S
ród-
żenia stóp podczas chodu; linia jest wypadkową danych stopia oraz zaobserwowano tendencję do większego
z poszczególnych czujników, w których jest rejestrowana obciążania zewnętrznego brzegu stopy (ryc. 3a. i 3b.);
" w większoS
ci rodzajów chodu w grupie zdrowych ob-
siła reakcji podłoża; przebieg linii pozwala okreS
lić m.in.
rolę poszczególnych częS
ci stopy w przenoszeniu obciąże- serwuje się większe obciążenie czujników 8, tzn. palu-
chów (ryc. 3a. i 3b.)
nia oraz stabilizację stopy podczas chodu (ryc. 2b.).
" chody z użyciem obcasów wyrax
nie odciążały piętę,
przesuwając większe obciążenie w kierunku przodo-
Badano rozkłady sił podczas chodu w następujących
stopia (ryc. 3b.).
warunkach:
1) chód po płaskim podłożu na dystansie 20 m (bez
Linie obciążenia stopy (gaitline)
obcasów),
2) chód po płaskim podłożu na dystansie 20 m (z ob-
Oceniając charakter graficznego zapisu linearnego
casami o wys. 4 cm),
obciążenia stopy, zanotowano:
3) wejS
cie po schodach na dystansie 10 stopni (bez
" podczas chodu po płaskim podłożu, w przypadkach
obcasów),
konfliktu rzepkowo-udowego, linia była cieńsza, zwar-
4) wejS
cie po schodach na dystansie 10 stopni (z ob-
ta w porównaniu ze stroną zdrową, gdzie linie cecho-
casami o wys. 4 cm),
wały się większym rozrzutem w S
rodkowym i przed-
5) zejS
cie po schodach na dystansie 10 stopni (bez
nim odcinku. Zapis ten był widoczny podczas chodu
obcasów),
w obuwiu bez obcasów (ryc. 4a.) i z obcasami (ryc. 4b.);
6) zejS
cie po schodach na dystansie 10 stopni (z ob- " podczas chodu po schodach (w porównaniu z chodem
casami o wys. 4 cm).
po płaskim podłożu) zapisy linii u osób zdrowych i cho-
rych były w większoS
ci krótsze, bardziej rozproszone,
Wyniki przeważnie przesunięte w kierunku przodostopia. Wi-
dać to zarówno podczas wchodzenia, jak i schodzenia,
Wykresy słupkowe siły (histogram)
bez obcasów (ryc. 5a. i 5b.) i z obcasami (ryc. 6a. i 6b.),
Na podstawie analizy danych zanotowano następu- przy czym zaznacza się to wyrax
niej przy schodzeniu;
jące charakterystyczne rozkłady sił: " pomimo wspomnianego powyżej rozproszenia linii
" we wszystkich rodzajach chodu w grupie chorych w po- podczas chodu po schodach, w grupie chorych linie
równaniu z osobami zdrowymi bardzo wyrax
nie uwi- obciążenia stóp są jednak bardziej skupione w porów-
doczniało się obciążenie czujnika 1, tzn. pięty, dosyć naniu z grupą osób zdrowych (ryc. 5. i 6.).
Reumatologia 2005; 43/2
Andrzej Lesiak, Agnieszka Prusinowska, Artur Synowiec
66
a b
a
b
Ryc. 4. Gaitline  lewostronny konflikt rzepkowo-udowy: a) zapis chodu po płaskim podłożu w butach bez
R
y
c
.
4
.
obcasów, b) zapis chodu po płaskim podłożu w butach z obcasami.
Jednym z mięS
ni działających na staw kolanowy jest
Dyskusja
mięsień czworogłowy uda, nazywany najsilniejszym  bo
SpoS
ród stawów ustroju ludzkiego staw kolanowy
właS
ciwie praktycznie jedynym  prostownikiem tego sta-
należy do najczęS
ciej atakowanych przez chorobę zwy-
wu. W istocie jest to bardzo silny prostownik, ale tylko
rodnieniową. Staw ten jest największym stawem czło-
w warunkach odciążenia stawu kolanowego, np. przy ko-
wieka. Składa się właS
ciwie z dwóch zespołów po-
paniu piłki. Obciążenie stawu ciężarem ciała powoduje, że
wierzchni stawowych: udowo-piszczelowego i rzepko-
rola tego mięS
nia sprowadza się głównie do hamowania
wo-udowego. W zależnoS
ci od miejsca zmian zwyrod-
zginania stawu. Dzieje się to szczególnie podczas schodze-
nieniowych i stopnia ich nasilenia można obserwować
nia z góry w dół. WS
ród turystów górskich znane są skargi
różne objawy tej choroby. Objawy kliniczne nie tylko są
na ból przednich częS
ci mięS
ni ud po dłuższym schodzeniu
wynikiem zmian anatomicznych dotyczących chrząstki
stawowej i warstwy podchrzęstnej koS
ci, lecz także od- z wyższych partii gór w doliny. Mięsień czworogłowy uda
działa jako prostujący goleń w stawie kolanowym w skur-
miennej od normalnej czynnoS
ci mięS
ni działających na
chore połączenia stawowe. czu koncentrycznym lub jako hamujący zginanie w stawie
a b
a
b
Ryc. 5. Gaitline  lewostronny konflikt rzepkowo-udowy. Chód po schodach w butach bez obcasów:
R
y
c
.
5
.
a) wchodzenie, b) schodzenie.
Reumatologia 2005; 43/2
Ocena możliwoS
ci kompensacji dysfunkcji kończyn dolnych na podstawie analizy chodu
67
a b
a
b
Ryc. 6. Gaitline  lewostronny konflikt rzepkowo-udowy. Chód po schodach w butach z obcasami wys. 4 cm:
R
y
c
.
6
.
a) wchodzenie, b) schodzenie.
w skurczu ekscentrycznym, przy czym jego działanie odby- kopytne, ale reprezentuje formę poS
rednią, jeżeli chodzi
wa się przez ruch w stawie rzepkowo-udowym, tzn. przez o komfort stania lub chodzenia oraz możliwoS
ci dyna-
ruch rzepki w loży kłykci koS
ci udowej, która to rzepka cią- miczne zespołu mięS
niowo-stawowego goleni i stóp. Ina-
gnie goleń w kierunku wyprostu za pomocą więzadła wła- czej ma się sprawa przypadków konfliktu rzepkowo-udo-
snego rzepki (ligamentum patellae proprium). wego. Tutaj uniesienie pięty nasila tendencję do zwięk-
W przypadku zmian zwyrodnieniowo-zniekształcają- szania kąta zgięcia stawu kolanowego, co pobudza mię-
cych w tym stawie, często współistniejących z innymi do- sień czworogłowy uda, regulujący przez własne napięcie
tyczącymi częS
ci miękkich, docisk powierzchni stawowych dalsze zginanie w stawie kolanowym, a tym samym
przez wspomniany mięsień powoduje tzw. konflikt rzepko- zwiększający siłę wzajemnego nacisku powierzchni sta-
wo-udowy, objawiający się bólem kolana przy schodzeniu wu rzepkowo-udowego. WielkoS
ci takiego nacisku są tym
[1, 5]. Nawet osoby starsze, słabe, często z niewydolnoS
cią większe, im większy jest kąt zgięcia w stawie kolanowym
oddechową lub krążeniową, które łatwo męczą się pod- obciążonym ciężarem ciała [9] (ryc. 7a.).
czas wchodzenia twierdzą, że z powodu bólu kolana Smidt [15] wykazał, że przy przeciętnym ciężarze ciała
w przypadkach artrozy stawu rzepkowo-udowego wolą człowieka dorosłego wynoszącym 82,4 kg, S
rednia maksy-
wchodzić po schodach niż schodzić. W takich przypad- malnych sił nacisku powierzchni stawu rzepkowo-udowe-
kach nauka bezbolesnego, inaczej mówiąc, bezpiecznego go wynosiła 2,7 raza ciężar ciała. Reilly i Martnes [16]
schodzenia, np. schodzenia tyłem lub bokiem, stanowi stwierdzili, że pozycja zgięcia stawu kolanowego, wyno-
o
formę kompensacji wewnętrznej jako profilaktyki dalsze- sząca 60 , u człowieka o ciężarze ciała 80 kg powodowała
go niszczenia powierzchni stawowych. siłę nacisku wspomnianego stawu równą ciężarowi ciała
Innym ważnym problemem w kontekS
cie opisywa- 80 kg. Jednak dalsze powiększanie kąta zgięcia stawu
nych zmian jest właS
ciwy dobór obuwia. Każdy człowiek zwiększało znacząco siłę nacisku powierzchni, np. przy
o
jest praktycznie stale narażony przez używane obuwie na 130 siła nacisku wynosiła 7,6 raza ciężar ciała.
mniejsze lub większe obciążenie, a nierzadko przeciążenie Mathews i wsp. [10] badali staw rzepkowo-udowy
stawów kończyn dolnych, w tym również kolanowych. Pa- z użyciem barwnika, dociskając zabarwioną powierzch-
cjenci mają zróżnicowane preferencje co do wkładek orto- nię rzepki do kłykci koS
ci udowej z siłą 893 N. Przy kącie
o
pedycznych, rodzaju materiału, z których są zrobione bu- zgięcia 15 z koS
cią udową stykało się ok. 230 mm, a przy
o
ty, a zwłaszcza podeszwy (lepsze są miękkie), wysokoS
ci 60 S
rednio 440 mm powierzchni stawowej rzepki.
obcasów itd. Ten ostatni szczegół jest doS
ć ważny, chociaż W warunkach normalnych ruch w stawie powoduje
jeszcze ostatecznie nie rozstrzygnięto, czy lepsze są wyż- niezwykle małe wartoS
ci tarcia. Współczynnik tarcia wyno-
sze obcasy (4 6 cm), czy niższe (1 2 cm). Na ogół przecięt- si od 0,002 do 0,02 (współczynnik tarcia smarowanych ło-
ny zdrowy człowiek czuje się lepiej na podwyższonych ob- żysk metalowych wynosi 0,2) [8]. Płyn stawowy ma funkcję
casach. Bierze się to stąd, że człowiek nie jest stopocho- odżywczą i smarującą powierzchnie stawowe, zmniejsza-
dem, jak np. niedx
wiedx
, lub palcochodem, jak zwierzęta jąc tarcie i absorbując siły nacisku na powierzchni [2].
Reumatologia 2005; 43/2
Andrzej Lesiak, Agnieszka Prusinowska, Artur Synowiec
68
chorych z konfliktem rzepkowo-udowym. Problem ten
a
a
skłonił zespół badający do przeprowadzenia badań S
wiad-
Fm Fm
czących o obciążeniu i reakcji na to obciążenie powierzch-
ni stawu rzepkowo-udowego, za pomocą systemu CDG.
r
Wybór takiego systemu wynikał z możliwoS
ci prze-
Fw
r
prowadzenia nieinwazyjnych badań reakcji chorych sta-
Fw ą
r1 ą1
r1 wów kolanowych za poS
rednictwem rozkładu obciąże-
nia stóp. Podobne badania były prowadzone w ubie-
głych latach przy użyciu platform dynamometrycznych,
wyposażonych w czujniki siły tensometryczne [3], piezo-
elektryczne [14] i pojemnoS
ciowe [7]. Inny sposób reje-
Fp Fp
stracji obciążeń stóp stanowią systemy pomiarowe
związane bezpoS
rednio z pacjentem, tzn. czujniki przy-
mocowane do stóp [4, 11 13].
Systemu CDG nie można uznać za badanie precyzyjne
i w związku z tym wymaga on doS
wiadczenia podczas
badań w celu uniknięcia błędów pomiarowych. Jednak
b
b
Fm system ten ma nowsze rozwiązania konstrukcyjne i po-
zwala na zmniejszenie trudnoS
ci i błędów w obsłudze
w porównaniu z poprzednio wymienionymi urządzeniami.
Obserwowano rozkład nacisku stóp podczas chodu
po równym podłożu oraz wchodzeniu i schodzeniu po
schodach. Używano obuwia z czujnikami bez użycia ob-
casów i z użyciem obcasów o wys. 4 cm.
Charakterystyczne, bardzo duże obciążenia pięty
Fw
(czujnik 1) u chorych we wszystkich badanych chodach
wynika z odruchowego uruchomienia mechanizmu
kompensacyjnego, jakim jest hamowanie ruchu zgina-
nia stawu kolanowego przez tzw. mięS
nie tylnej grupy
stabilizującej staw kolanowy. Są to m.in. mięsień poS
lad-
kowy wielki, mięS
nie kulszowo-goleniowe (m. semiten-
dinosus, m. semimembranosus, m. biceps femoris) i mię-
sień trójgłowy łydki (m. trticeps surae: m. soleus, m. ga-
strocnemius) (ryc. 7b.).
Fm1
Ten sam mechanizm kompensacyjny powoduje
zwiększenie nacisku na podłoże głowy I koS
ci S
ródstopia
(czujnik 7) i palucha (czujnik 8) w zdecydowanej więk-
szoS
ci badanych chodów u pacjentów.
Ryc. 7. Rozkład wielkoS
ci obciążeń stawu rzepko-
R
y
c
.
7
.
Brak przegrupowania siły nacisku, szczególnie na
wo-udowego w funkcji kątowej stawu kolanowe-
czujniki 1, 7 oraz w nieco mniejszym stopniu na czujnik
go. Fp  ciężar ciała, Fm  siła mięS
nia czworo-
8 u badanych zdrowych osób, może S
wiadczyć o więk-
głowego uda, alfa1 alfa2  kąty zgięcia goleni
szym udziale mięS
nia czworogłowego uda w akcie ha-
w stawie kolanowym (a). Przykład działania tyl-
mowania zgięcia stawu kolanowego i tym samym o czę-
nej grupy stabilizatorów stawu kolanowego jako
S
ciowym zwolnieniu z tej czynnoS
ci mięS
ni tylnej grupy
prostowników tego stawu. Fw  siła wypadkowa
stabilizatorów stawu kolanowego.
działających sił mięS
niowych Fm i Fm1 (b).
Chód z użyciem obcasów w przyjętych warunkach
badań odciąża piętę (czujnik 1), przenosząc obciążenie
W warunkach zmian artrotycznych powierzchnie sta- na przodostopie (czujnik 6, 7, 8). Powoduje to większy
wów są nierówne, płyn stawowy chorobowo zmieniony, wysiłek mięS
ni tylnej grupy stabilizatorów, a w przypad-
przez co tarcie i siły nacisku powierzchni stawowych gwał- kach osłabienia lub niedostatecznego udziału w odpo-
townie się zwiększają. W takich przypadkach pozornie ba- wiednim czasie i z właS
ciwą siłą wspomnianej tylnej
nalna sprawa doboru wysokoS
ci obcasa lub wyboru spo- grupy, zmusza do zwiększenia wysiłku mięsień czworo-
sobu schodzenia urasta do rangi poważnego problemu głowy uda, przez co zwiększa konflikt rzepkowo-udowy.
Reumatologia 2005; 43/2
Ocena możliwoS
ci kompensacji dysfunkcji kończyn dolnych na podstawie analizy chodu
69
9. Lesiak A. Mechanika stawów. W: Patomorfologia stawów.
CienkoS
ć linii obciążenia stopy (gaitline) podczas
Małdyk E, Wagner T (red.). PZWL, Warszawa, 1991.
chodu po płaskim podłożu jest charakterystycznym ob-
10. Mathews LS, Sonstegard DA, Henke JA. Load bearing
jawem napinania mięS
ni stopy w celu zwiększenia jej
characteristics of the patello-femoral joint. Acta Orthop Scand
stabilnoS
ci. Dzieje się to w różnych stanach patologicz-
1977; 48: 511-6.
nych, m.in. w bólach stawów i mięS
ni, tutaj z powodu
11. Mittlmeier T, Faessler M, Lob G, et al. Evaluation of Gait
bólu stawu rzepkowo-udowego.
Disorder Following Complex Foot Trauma. Scientific Exhibit,
Przesunięcie linii obciążenia w kierunku przodosto-
AAOS, Anaheim, February 7-11, 1991.
pia podczas chodu po schodach jest u osób zdrowych
12. Morlock M. The use of pressure distribution. Novel electronics
i chorych naturalną konsekwencją większego obciążenia
inc. Business and Technology Center, 1994.
przednich partii stóp. Gaitline w takich warunkach cha-
13. PEDAR system  The Pressure Distribution Measurement System
rakteryzuje większe rozproszenie na boki, w miarę prze-
for accurate Gait Analysis. Novel electronics inc. Business and
suwania obciążenia w kierunku przodostopia. W grupie
Technology Center, 1994.
chorych temu rozproszeniu towarzyszy typowy bezład 14. Piezo-Instrumentation Kistler  Operating and service-instructions.
kierunków linii, większy i z obrazem gwałtownych zmian 1986.
15. Smidt GL. Biomechanical analysis of knee flexion and
kierunku w postaci linii zygzakowatych.
extension. J Biomech 1973; 6: 79-92.
16. Reilly DT, Martens M. Experimental analysis of the quadriceps
Wnioski
muscle force and patello-femoral joint reaction force various
1. Zmiany w stawie rzepkowo-udowym wywołujące ból
activities. Acta Orthop Scand 1972; 43: 126-37.
powodują kompensacyjne, nienaturalne, nadmierne
napięcie mięS
ni obciążonej stopy jako wyraz zwięk-
szonej stabilizacji mięS
niowej w celu uniknięcia bólu.
2. Ból badanego stawu odruchowo wyłącza mięsień
czworogłowy uda na rzecz większej aktywnoS
ci tylnej
grupy mięS
ni stabilizatorów stawu kolanowego, od-
ciążającej tym samym staw rzepkowo-udowy, jako
wyraz kompensacji wewnętrznej.
3. Używanie obcasa naraża na przeciążenie i ból staw
rzepkowo-udowy przez zwiększenie wzajemnego na-
cisku powierzchni stawowych w wyniku zwiększonej
aktywnoS
ci mięS
nia czworogłowego uda, hamującego
zginanie stawu kolanowego.
4. Celowa wydaje się dalsza obserwacja rozkładu sił re-
akcji podłoża podczas chodzenia po schodach, z uży-
ciem mechanizmów kompensacji zewnętrznej.
PiS
miennictwo
P
i
S

m
i
e
n
n
i
c
t
w
o
1. Abrahams S, Kern J. Anterior knee pain. Physiotherapy 2001,
87: 523.
2. Pope MH, Fleming B. Knee biomechanics. In: Total Knee
Replacement. Laskin R. S. (eds). Springer-Verlag, London, Berlin,
Heidelberg, New York, Paris, Tokyo, Hong Kong, Barcelona,
Budapest, 1991.
3. Buczek M. Trójskładowa platforma tensometryczna. Sport
Wyczynowy 1983; 6:
4. Cavanagh P. Biomechanics of distance running. Human
Kinetics Books, 1990.
5. Dieppe P. Towards a better understanding of osteoarthritis the
knee joint. Knee 2000; 7: 135-7.
6. Dudziński K i wsp. Computer Dyno Graphy (CDG) 
charakterystyka systemu do pomiaru rozkładu sił reakcji
podłoża podczas chodu. Postępy Rehabilitacji 1996; 10:
7. EMED system. Novel electronics inc. Business and Technology
Center, 1994.
8. Fung V. Bone and cartlige. In: Biomechanics: Mechanical
properties of living tissues. Springer Verlag. New York, 1981.
Reumatologia 2005; 43/2