Dlaczego mówimy, �że treny to nie tylko dramat cztowieka, lecz tak�że artysty - filozofa?



Twierdzenie takiejest s�łuszne, gdy�ż treny s�ą nie tylko wyrazemojcowskiego bólu, s�ą tak�że traktatem filozoficznym. Najdziwniejsze i zaskakuj�ące staje siê to, �że poeta, który dot�ąd w Pieœniach i we fraszkach g�łosi�ł pochwa�łê �życia, pochwa�łê cz�łowiekajako istoty wspania�łej, nakazywa�ł spokój, wyznawa�ł stoickie zasady, renesansowy postulat harmoniii i równowagi �życiowej - tworzy dzie�ło, które w du�żej mierze jest zaprzeczeniem tych idea�łbw, za�łamaniem ca�łego renesansowego pogl�ądu. Okazuje siê, �że cz�łowiek dotkniêty nieszczêœciem nie znajduje odpowiedzi ani ukojenia w filozofii, jest bezradny. Kochanowski w Trenie IX pisze o sobie, zwracaj�ąc siê do M�ądroœci:

Nieszezêœliwy ja cz�łowiek,

którym lata swoje Na tym strawi�ł,

�żebych by�ł ujrza�ł progi twoje!

Terazem nagle ze stopniów ostatnich zrzucony I

miêdzy insze, jeden z wiela policzony.

Fragment ten dowodzi, �że nie tylko ojciec têskni�ący za córk�ą pisze treny, lecz �że wypowiada siê tu filozof, myœliciel, którego system zasad i wartoœci rozsypa�ł siê w proch. W tym sensie "Treny" s�ą traktatem filozoficznym - analiz�ą w�łasnych uczu�Ś i pogl�ądów, obrazem kryzysu œwiatopogl�ądowego - kryzysu, który niesie zw�ątpienie w Boga i �ład œwiata. Dopiero w ko�ącu cyklu powraca spokój: Ludzkie przygody, ludzkie noœ! - mówi matka poety - znoœ po cz�łowieczemu to, co los cz�łowiekowi zgotowa�ł. Stara siê tak�że wysnu�Ś koncepcjê ukazuj�ąc�ą sens Boskiej decyzji - Urszula przez œmier�Ś w wieku dzieciêcym uniknie cierpiei�ą ziemskich.