Czy literatura może być sumieniem ludzkości?











Środa, 26 Kwietnia Imieniny obchodzą: Marzena, Maria, Klaudiusz
 



















  Sciaga.pl > Prace
> Współczesność >
Home | Reklama | Info
| Mail






Gdzie Cz@T ???




Gdzie jestSciaga.pl
?
















Czy literatura może
być sumieniem ludzkości?










kategoria:   J.polski
zakres:   Współczesność
dodano:   1999-08-25




Literatura usiłuje
ukazać fakty, nie wygodne dla ludzkości. Odwołanie tych
faktów do sumienia. Analiza terminu sumienia.
Czynniki w literaturze oddziaływujące na sumienie.
Pisanie, mówienie, dyskusje o rzeczach o których większość
ludzi nie chce mówić, usprawiedliwia nas, uspokaja sumienie, czy też
wręcz przeciwnie oskarża i przestrzega? Literatura nie może
w żadnym wypadku usprawiedliwiać sumienia. Literatura od
wielu wieków usiłuje przekazać między innymi to co jest trudne do
powiedzenia, o czym nie można mówić, lub po prostu tabu. Są tematy
nad którymi ludzkość ubolewa, których żałuje, lub których się
wstydzi. O pewnych rzeczach nie pisze się w przypływie weny
twórczej, pod wpływem impulsu. Pisze się o nich z potrzeby. Z nakazu
ducha, który tego nie akceptuje, który w żadnym wypadku nie
usprawiedliwia historii, wojny, ludzkość. Ten duch w moim
przekonaniu wyraża się czymś co nazywamy sumieniem. Pojęciem
pojmowanym na ogół jako rodzaj dyspozycji do określonych ocen swoich
i cudzych czynów, oraz do uczuć z tym ocenianiem związanych. W
węższym rozumieniu, jako dyspozycja do określonych ocen własnego
tylko postępowania, bądź nawet wyłącznie do ujemnego oceniania
własnych złych czynów minionych i do przeżywania w związku z nimi
specyficznych doznań zwanych wyrzutami sumienia. Warunkiem
kształtowania się tego typu dyspozycji jest istnienie pewnych
zakazów i nakazów, pewnych norm obowiązujących w danej grupie
społecznej. Wpajanie ich uwewnętrznienia, dzięki czemu stają się
niejako "wewnętrznym nakazem", "głosem sumienia". Jako ogół norm i
wzorów kulturowych, sumienie stanowi, obok presji zewnętrznych,
składających się na całokształt kontroli społecznej, jeden z
głównych poziomów regulacji ludzkiego zachowania. Przejmuje w ten
sposób funkcje każące w postaci poczuć winy, oraz nagradzające w
formie zadowolenia z siebie, ze spełnionego obowiązku. Tego
typu literackim przykładem są dla mnie utwory powieściopisarki,
autorki dramatów, publicystki - Zofii Naukowskiej, oraz prozaika,
poety i publicysty - Tadeusza Borowskiego. Moją szczególną
uwagę zwróciła pewna proza dokumentu, zbiór siedmiu opowiadań
wydanych w 1946 roku. Oparte były na relacjach ocalałych ofiar
zbrodniczej działalności hitlerowców podczas II wojny światowej, na
zeznaniach świadków i wizjach lokalnych z miejsc zbrodni. Tytułowe
"Medaliony" to umieszczane na nagrobkach portrety zmarłych mające
uwiecznić pamięć o nich, przedłużyć ich pobyt wśród żywych. Podobną
pamiątką po ofiarach hitleryzmu oraz dowodem solidarności żywych z
umarłymi mają stanowić te utwory. Każde z opowiadań jest
zarazem innym fragmentem tej samej rzeczywistości - okrutnego i
przerażającego obrazu działalności Niemców podczas wojny. Autorka
pozostawia te ułamki zdarzeń prawie bez komentarza, aby tym mocniej
wstrząsnęły świadomością czytelników, a także były obiektywnym,
prawdziwym obrazem martyrologii ludzi. O okrucieństwie hitlerowców i
wyrządzonym przez nich złu świadczy nie tylko treść wspomnień
świadków i ofiar, ich przeżycia, ale również sposób mówienia o
przeszłości, będący dowodem zmian w psychice tych ludzi, zmian jakie
zaszły pod wpływem wojennych doświadczeń. Z jednej strony widać u
nich porażenie śmiercią, zrezygnowanie, brak chęci do życia, z
drugiej oswojenie ze zbrodnią, zobojętnienie na krzywdę, otępienie
psychiczne. Nieludzkie traktowanie, wstrząsające przeżycia ,
zetknięcie ze śmiercią, która stała się codziennością, doprowadziły
do zaniku elementarnego instynktu moralnego. Nie przejawia
takiego instynktu młody gdańszczanin z opowiadania Profesor Spanner,
który wyznaje, że nie wiedział, iż produkowanie mydła z ludzkiego
tłuszczu jest niemoralne. Osłabł ten instynkt także u byłej
więźniarki Ravensbruck, która w opowiadaniu Dno jako "ciekawą scenę"
z ożywieniem wspomina nieludzkie warunki przewożenia kobiet w
wagonach bydlęcych do obozu. Ta sama tematyka zaintrygowała
mnie w twórczości Borowskiego. Jego opowiadania, podobnie jak
Naukowskiej, dają rzeczową i dokładną analizę działania systemu
obozowego. Obóz koncentracyjny stwarza ekstremalne warunki,
nieporównywalne z żadną inną sytuacją. Codziennością jest tu śmierć,
wyzysk, zadawanie bólu. Zamierają tam też naturalne odruchy
uczuciowe jak litość i współczucie dla cierpiących. Nikt nie żałuje
człowieka przeznaczonego na śmierć, bo stała się ona codziennością i
codzienną zwykłością. Zamiera solidarność między ludźmi, gdyż każdy
musi myśleć o ratowaniu siebie. Poniżona i zniszczona została
godność ludzka. Człowiek pozbawiony został wartości moralnych,
wrażliwości na zło. Bezmiar zbrodni, masowe mordy, szafowanie
ludzkim życiem powodują otępienie moralne, zobojętnienie, degradację
psychiki więźniów. Więźniowie liczą na przykład na transporty ludzi
przeznaczonych na śmierć, ponieważ żyją z tego, co ci ludzie
przywiozą. Czy więc lektura tego typu utworów skłania nas do
usprawiedliwienia tego typu czynów, czy też w żaden sposób ich nie
tłumaczy? Ja jestem stanowczo przeciwny usprawiedliwianiu czynów
typu: mordowanie ludzi w komorach gazowych, piecach, lub
rozstrzeliwaniu. W moim odczuciu jest to karygodne, zasługujące na
wszelkie potępienie i w żaden sposób nie wytłumaczalne poprzez
literaturę. Chcę tu powiedzieć, że pomysł obozów nie narodził się w
próżni, powstał w konkretnej cywilizacji i jest konsekwencją i
dowodem kryzysu tej cywilizacji - kultury europejskiej. System
hitlerowskich obozów narrator Borowskiego nazywa "potwornie
rozwiniętą techniką męczenia ludzi", "nagłym zachłyśnięciem się
mordem". Ale co gorsza dostrzegam w tym kontynuację pewnych cech
kultury europejskiej, cech, które istniały w niej od starożytności.
Wszelkie wielkie osiągnięcia tej kultury, jak na przykład piramidy
egipskie, greckie świątynie i rzymskie drogi i miasta, są rezultatem
wyzysku, cierpienia i śmierci wielu milionów niewolników. Świadomość
tego w moim mniemaniu nie może pozwolić na stwierdzenie jakoby
literatura mogła w jakimkolwiek stopniu być sumieniem ludzkości,
gdyż: "nie ma piękna, jeśli w nim leży krzywda człowieka,
nie ma prawdy która tą krzywdą pomija, nie ma dobra,
które na nią pozwala"







Autor: Nieznany

Ocena : 0.0 








oceń
prace:
1 2 3 4 5 6


Home | Reklama | Info
| Mail


Prace | Pomoc | Książki | Artykuły | News | Katalog | Forum
| Rozrywka






Wszelkie prawa zastrzeżone / All
rights reserved  Sciaga.pl
2000