UNIWERSYTET A
ÓDZKI
WYDZIAA
NAUK O WYCHOWANIU
INSTYTUT PSYCHOLOGII
Ewa L.Gajda
nr albumu: 110578
POZIOM L
KU I AGRESJI U SPRAWCÓW CZYNÓW
PEDOFILNYCH
THE SEXUAL OFFENDERS OF CHILDREN ANXIETY AND AGGRESSION
LEVEL
Praca magisterska
rozpoczęta pod kierunkiem
prof. dr hab. Zdzisława
Majchrzyka i ukończona
pod kierunkiem
dra Leszka Putyńskiego
A
ódz
, 2006
 PARS HÓMINUM VÍTIIS GAUDET CONSTANTER ET URGIT
PROPÓSITUM; PARS MULTA NATAT MODO RECTA CAPESSENS,
INTERDUM PRAVIS OBNÓXIA
(Horatius)
 Część ludzi znajduje nieustannie radość w występkach i uporczywie zmierza do celu; część
znaczna pływa czepiając się raz tego, co słuszne, to znowu ulegając błędom
(Horacy)
2
Spis treści:
1. Streszczenie............................................................................................. 5
2. Wstęp....................................................................................................... 6
3. Pedofilia  definicje, badania oraz częstotliwość występowania
zjawiska................................................................................................... 8
3.1. Definicje pedofilii....................................................................... 8
3.2. Definicje czynu pedofilnego....................................................... 9
3.2.1.Klasyfikacje kontaktów seksualnych z dziećmi............. 10
3.3. Typologie sprawców czynów pedofilnych................................. 11
3.4. Badania psychologiczne dotyczące osobowości
i poziomu funkcjonowania umysłowego sprawców
czynów pedofilnych................................................................... 14
3.5. Badania kryminologiczne dotyczące sprawców czynów
pedofilnych................................................................................. 18
3.6. Badania psychiatryczno  seksuologiczne sprawców
czynów pedofilnych................................................................... 20
3.7. Statystyki dotyczące zasięgu zjawiska przemocy
seksualnej wobec dzieci i ilości ofiar przypadającej
na jednego sprawcÄ™ czynu pedofilnego..................................... 22
3.8. Statystyki dotyczÄ…ce wieku i pochodzenia
sprawców czynów pedofilnych.................................................. 24
3.9. Statystyki policyjne dotyczÄ…ce molestowania
seksualnego dzieci (według poszczególnych artykułów
kodeksu karnego)....................................................................... 25
3.10.Etiologia czynów pedofilnych.................................................... 26
3.10.1.Biologiczne przyczyny przestępczości seksualnej.......... 28
3.10.2.Teorie psychologiczne wyjaśniające przyczyny przemocy
seksualnej w tym przemocy wobec dzieci....................... 30
3.10.3. Społeczne i kulturowe przyczyny przestępczości
seksualnej......................................................................... 35
4. Metodologia badań własnych.................................................................. 36
4.1. Przedmiot i cele badań ............................................................ 36
4.2. Hipotezy badawcze..................................................................... 36
3
4.3. Metody, techniki i narzędzia badawcze...................................... 36
4.3.1.Inwentarz STAI............................................................... 37
4.3.2.Inwentarz Psychologiczny Syndromu Agresji................ 39
4.4. Charakterystyka osób badanych................................................. 41
4.5. Statystyczne opracowanie przeprowadzonych badań  analiza
i interpretacja w oparciu o założone hipotezy............................
42
4.5.1. Analiza wyników uzyskanych za pomocą kwestionariusza
STAI........................................................................................ 42
4.5.2. Analiza wyników uzyskanych za pomocą kwestionariusza
IPSA........................................................................................ 43
5. Dyskusja wyników badań własnych i wnioski........................................ 50
6. Bibliografia............................................................................................ 52
7. Aneks...................................................................................................... 57
4
1. Streszczenie
Niniejsza praca dotyczy następującego problemu: czy sprawcy czynów pedofil-
nych różnią się pod względem nasilenia lęku i agresji od przeciętnych mężczyzn?
Grupa badawcza składała się z dwudziestu, osadzonych w zakładach karnych,
sprawców czynów pedofilnych (N = 20). Badani odpowiadali na pytania dwóch
powszechnie znanych w psychologii kwestionariuszy  STAI (ISCL - Inwentarz
do Pomiaru Stanu i Cechy Lęku) i IPSA (Inwentarz Psychologiczny Syndromu
Agresji). Pytania te dotyczyły nasilenia lęku jako cechy osobowości oraz lęku jako
stanu (w danym momencie) oraz różnych rodzajów agresji (samoagresji emocjo-
nalnej, samoagresji fizycznej, wrogości wobec otoczenia, nieuświadomionych
skłonności agresywnych, agresji przemieszczonej, agresji pośredniej, agresji słow-
nej, agresji fizycznej oraz kontroli zachowań agresywnych i skłonności do działań
odwetowych). Badani mężczyz
ni wykazywali podwyższony poziom lęku oraz nie-
podwyższony poziom agresji.
5
2. Wstęp
W dzisiejszej psychologii istnieje wiele opracowań dotyczących zjawiska pedofilii
(Salter 2005, Marzec  Holka 1999, Czernikiewicz, Pawlak-Jordan 1998, Gordon
1998, Glaser, Frosh 1995, Gromska 1993, Lew  Starowicz 1992). Jednak dotyczÄ…
one głównie jej rodzajów, rozpowszechnienia i skutków dla ofiar, mniej jest badań
dotyczących samych sprawców tego przestępstwa oraz ich cech osobowościowych
(Gordon 1998, Lew  Starowicz 2000, Green 1980, Mrazek, Mrazek 1987). Nie
udało mi się dotrzeć do badań, które jednoznacznie stwierdzałyby związek lęku
lub agresji z  byciem sprawcą czynu pedofilnego czy też ze skłonnością do
molestowania seksualnego dzieci. O lęku jako jednej z przyczyn zachowań
pedofilnych piszą zwolennicy psychoanalizy (Becker i Schorsch, Szczęsna,
Eysenck, Hoche, Groth, Hobson, Gary), jednak trudno tu o jakiekolwiek badania
naukowe. Podobnie na gruncie psychoanalizy zajmowano siÄ™ agresjÄ… jako majÄ…cÄ…
wpływ na popełnianie przestępstw seksualnych wobec dzieci (Freud, Lorentz,
Eysenck).
Wydaje mi się być bardzo ważnym poszerzanie wiedzy zarówno
psychologów, jak i społeczeństwa na temat sprawców przemocy seksualnej wobec
nieletnich, gdyż może to ułatwić ściganie oraz ewentualne leczenie i
resocjalizowanie takich jednostek. Zrozumienie bowiem motywacji drugiego
człowieka, nawet jeśli jego czyny budzą w nas odrazę, jest kluczem do niesienia
pomocy, zarówno jemu jak i jego ofiarom. Ponadto zwiększenie ilości informacji
na ten temat spowoduje prawdopodobnie zmniejszenie lęku społecznego (bo to, co
znane, jest mniej straszne) i osłabienie panujących powszechnie stereotypów.
Coraz więcej mówi się o skutkach jakie dla dziecka może mieć doświadczenie
przemocy seksualnej ze strony dorosłego, pojawiają się informacje jak chronić
swoje dzieci przed takim wydarzeniem, o tym jak mu pomagać jeśli znajdzie się w
sytuacji molestowania seksualnego, jednak nadal bardzo niewiele trafia do
społeczeństwa danych dotyczących tego kim jest sprawca tego czynu, jaki jest i
dlaczego zrobił to, co zrobił.
Do dziś nie został rozwiązany dylemat badaczy dotyczący tego czy
sprawcy przemocy seksualnej wobec dzieci posiadajÄ… jakieÅ› charakterystyczne
cechy osobowości czy też nie różnią się niczym od  nie  pedofilów . Alicja
6
Pacewicz (1995) uważa na przykład, że tym, co charakteryzuje wszystkich
sprawców jest obniżona kontrola impulsów i zachowań seksualnych oraz
traktowanie dziecka jako obiektu, służącego do zaspokojenia własnych potrzeb.
Twierdzi też, że sprawcy są osobami o niskiej samoocenie, silnym poczuciu
własnej bezradności, mają zaburzone relacje z otoczeniem lub też mogą
wykazywać nadmierną potrzebę kontroli nad innymi.
Inne zdanie na ten temat reprezentuje między innymi Kacprzak (2006).
Uważa on, że osoby wykorzystujące seksualnie dzieci, nie wyróżniają się niczym
szczególnym, są wśród nich zarówno szanowani obywatele jak i osoby
nieprzystosowane społecznie. Podobnego zdania jest Kazimierz Pospiszyl (2005) 
dewiacja jaką jest pedofilia, nie ma, według niego jednej określonej determinanty
czy też zespołu typowych uwarunkowań. Jest to raczej wynik  spotkania się
różnych czynników, które nie są powiązane z tylko taką formą wadliwego
zachowania.
Praca na temat  Nasilenie lęku i agresji u sprawców czynów pedofilnych
będzie zawierała kolejno: przegląd definicji zjawiska i klasyfikacje przestępców,
przegląd badań dotyczących charakterystyk danej kategorii sprawców, statystyki
policyjne dotyczące molestowania seksualnego dzieci, przyczyny przestępczości
seksualnej, charakterystykę i metody badań przeze mnie przeprowadzonych oraz
charakterystykę badanych, następnie analizę uzyskanych wyników badań oraz
wnioski z nich wynikajÄ…ce.
7
3. Pedofilia  definicje, badania oraz częstotliwość występowania zjawiska
Określenie czym jest pedofilia, kim jest pedofil oraz czy tylko  pedofile
popełniają przestępstwa seksualne wobec nieletnich jest niezbędne do zrozumienia
istoty zjawiska oraz dla zachowania klarowności niniejszej pracy.
3.1. Definicje pedofilii
W literaturze przedmiotu można znalez
ć następujące definicje zjawiska:
Pedofilia (paedophilia)  pociÄ…g seksualny do nieletnich; pedofiliÄ™ spotyka
się częściej u mężczyzn niż u kobiet, niekiedy u homoseksualistów; pedofilia
może być uwarunkowana przez wrodzone odchylenia typu psychopatycznego albo
też bywa przejawem braku inicjatywy i zdolności do pozyskania wzajemności ze
strony dorosłych partnerów przez osoby niedorozwinięte umysłowo; skłonność
seksualną skierowaną do nieletnich można zauważyć także u alkoholików oraz u
ludzi w wieku starczym (Korzeniowski L., Pużyński S., 1986).
Pedofilia (pedophilia, paedophilia) - dosłownie: skłonność do dzieci;
użycie tego terminu ma zawsze podtekst seksualny, znaczenie ogranicza się do
odczuć seksualnych osoby dorosłej wobec dziecka. Pedofilię zalicza się do
parafilii jedynie wówczas, gdy kończy się faktycznym aktem seksualnym, a
dziecko jest w okresie przed pokwitaniem (Reber A.S., Reber E.S., 2005).
Pedofilia to parafilia, w której preferowanym lub wyłącznym partnerem
seksualnym osoby dorosłej jest dziecko przed okresem pokwitania (Butcher J.N.,
Carson R.C., Mineka S., 2005).
Pedofilia (nimfofilia) to zaburzenie preferencji seksualnej polegajÄ…ce na
życiu płciowym z dzieckiem lub dziećmi; przez dzieci rozumie się tutaj osoby
przed wiekiem pokwitania; pedofilia może mieć również postać fantazji
dotyczących aktywności seksualnej z dziećmi przed okresem dojrzewania;
zaburzenie to dotyczy dorosłych, ale może zaczynać się już w okresie dojrzewania
(Krzystanek M., 2001)
W niniejszej pracy będę się posługiwać terminem pedofil wyłącznie w
stosunku do jednostek spełniających kryteria zaburzeń preferencji seksualnych
wyróżnionych w ICD  10, czyli:
a) spełnione muszą być ogólne kryteria zaburzeń preferencji seksualnych czyli:
8
- osoba doświadcza powtarzającego się, nasilonego popędu i wyobrażeń
seksualnych dotyczących niezwykłych przedmiotów lub działań,
- osoba zarówno realizuje ten popęd, jak i odczuwa z tego powodu wyraz
ne
cierpienie,
- preferencja występuje od co najmniej 6 miesięcy,
b) utrwalona lub dominująca skłonność do aktywności seksualnej z dzieckiem lub
dziećmi w wieku przed pokwitaniem;
c) osoba ma co najmniej 16 lat i jest co najmniej 5 lat starsza od dziecka lub
dzieci z kryterium poprzedniego.
3.2. Definicje czynu pedofilnego
Czynem pedofilnym jest każde zachowanie osoby dorosłej wobec dziecka, które
motywowane jest seksualnie i służy podniecaniu się i zaspokajaniu popędu
seksualnego (Czernikiewicz, Pawlak-Jordan 1998, s. 9).
Lista zachowań, które są, bądz
mogą być czynami pedofilnymi:
1) odbywanie stosunku z dzieckiem:
- pochwowego,
- odbytniczego,
2) wprowadzanie dziecku palca do:
- pochwy,
- odbytu,
3) wprowadzenie dziecku członka do ust;
4) nakłanianie dziecka do dotykania narządów płciowych, piersi osoby dorosłej;
5) nakłanianie dziecka do całowania narządów płciowych, piersi osoby dorosłej;
6) zaangażowanie dziecka w aktywność seksualną dorosłych;
7) dotykanie, całowanie narządów płciowych dziecka;
8) podglÄ…danie dziecka;
9) robienie dziecku szczególnych fotografii;
10) filmowanie dziecka.
W przypadku zachowań wymienionych w punktach 7  10 nie samo
zachowanie jest czynem pedofilnym, ale jego szczególna, seksualna motywacja,
nie będąca przejawem rodzicielskiej czułości i troski.
9
3.2.1. Klasyfikacje kontaktów seksualnych z dziećmi
Najbardziej wyczerpującą klasyfikacją kontaktów seksualnych z dziećmi, na jaką
natknęłam się z w literaturze przedmiotu, wydała mi się klasyfikacja  child sexual
abuse według Kathleen Faller (1988, za: Lew  Starowicz, 2000, s. 237):
Øð bez kontaktu fizycznego:
- rozmowy o treści seksualnej,
- ekspozycja anatomii i czynności seksualnych,
- oglÄ…dactwo (voyeuryzm),
Øð pobudzanie intymnych części ciaÅ‚a dziecka:
- dotykanie ciała dziecka,
- całowanie intymnych części ciała dziecka,
- ocieractwo,
- pobudzanie ręczne narządów płciowych dziecka,
- zmuszanie dziecka do pobudzania narządów płciowych sprawcy,
Øð kontakty oralno  genitalne:
- lizanie,
- całowanie,
- stosunek oralny,
- kontakt z pochwÄ… (Å‚ac. cunnilingus ),
- kontakt z członkiem (łac. fellatio),
- kontakt z odbytem (Å‚ac. analingus),
Øð stosunki udowe;
Øð penetracja seksualna:
- palcem,
- narzędziem,
- genitalna,
- analna,
Øð seksualne wyzyskiwanie dzieci:
- dziecięca pornografia,
- dziecięca prostytucja,
Øð przemoc seksualna z różnymi formami przemocy:
- narkotyki,
10
- alkohol,
- urolagnia,
- defekacja,
- inne.
Obszerną klasyfikację kontaktów seksualnych z dziećmi w oparciu o
kryterium użycia bądz
nie przemocy podajÄ… Czernikiewicz i Pawlak-Jordan (1998,
s. 10):
Kontakt seksualny wymuszony przemocÄ…:
- osoba dorosła nieznajoma dziecku  jest to z reguły brutalna napaść seksualna,
silnie urazowa dla ciała i psychiki dziecka; napastnicy mają zazwyczaj dobrze
przemyślaną i opracowaną strategię działania;
- osoba dorosła znajoma dziecku  agresja ogranicza się zwykle do gróz
b,
szantażu, przytrzymania; przy aktywnej obronie dziecka napastnik najczęściej
odstępuje od realizacji kontaktu seksualnego; agresor zazwyczaj jest pod
wpływem alkoholu;
- osoba dorosła z najbliższej rodziny (kazirodztwo).
Kontakt seksualny podjęty bez użycia przemocy:
- osoba dorosła nieznajoma dziecku  kontakt może mieć charakter tak
zawoalowany, że ani ofiara ani jej rodzice nie zdają sobie sprawy z tego, że
miał miejsce; może wywołać u dziecka duże poczucie winy, że samo było
sprawcÄ… incydentu;
- osoba dorosła znajoma dziecku  zarówno incydentalne jak i regularne
kontakty seksualne; kontakty przybierają zazwyczaj formę spółkowania lub
kontaktów oralno  genitalnych; dziecko jest nagradzane prezentami,
pieniędzmi i tym podobne;
- osoba dorosła z najbliższej rodziny (kazirodztwo)
11
3.3. Typologie sprawców czynów pedofilnych
Kazimierz Imieliński (1990) dzieli pedofilię na pierwotną ( prawdziwą ) i wtórną
( zastępczą ). Pierwszy typ tej dewiacji - pedofilia  prawdziwa , charakteryzuje
się przymusowym i natrętnym pożądaniem kontaktów seksualnych z dziećmi.
Drugi typ - pedofilia  zastępcza objawia się podejmowaniem kontaktów
seksualnych z nieletnimi na skutek niemożności utrzymywania ich z osobami
dorosłymi. Przyczyną tu mogą być zaburzenia sprawności seksualnej czy brak
spostrzeganej własnej atrakcyjności erotycznej (często związanej z podeszłym
wiekiem). Z badań autora (1990) wynika, że wśród 89 pedofilów było jedynie 6
dewiantów  właściwych , a 83  zastępczych .
Zastępczy, obronny charakter kontaktów pedofilnych Lew  Starowicz
przedstawia na przykładzie poniższych ciągów:
- problemy seksualne w małżeństwie  pedofilia heteroseksualna,
- kompleksy, lęki wobec kobiet  pedofilia heteroseksualna,
- małżeństwo  konflikty na tle seksualnym  pedofilia heteroseksualna,
- homoseksualizm  pedofilia homoseksualna.
Groth, Hobson i Gary (za: Pospiszyl 2005) wprowadzili podział pedofili na
podstawie kryterium dynamiki rozwoju psychoseksualnego  wyróżnili w nim
pedofili fiksacyjnych i regresyjnych. Pedofil fiksacyjny to człowiek, który od
zawsze za najbardziej pociągający obiekt seksualny uważa dzieci. Pedofil
regresyjny natomiast to taki, który kieruje swoje zainteresowania seksualne na
dzieci wtedy, gdy nie może zaspokoić popędu seksualnego w inny, akceptowany
społecznie sposób.
Pospiszyl (2000) uważa, że do podziału sprawców czynów pedofilnych
można przyjąć kryterium empatyczności sprawcy wobec ofiary. Pojawia się tu
kontinuum, na którego jednym krańcu można zlokalizować typ bezuczuciowy,
instrumentalnie traktujÄ…cy (pedofil psychopatyczny) dzieci a na drugim  typ
czuły, wrażliwy, dobrotliwy wobec ofiar, taki który uważa swoje kontakty z
dzieckiem jako swojego rodzaju  zwiÄ…zek dusz (pedofil neurotyczny).
Wiesława Kołakowska (2004) stwierdza, że nadużycia seksualne służą nie
tylko zaspokajaniu potrzeb seksualnych, ale również zaspokojeniu potrzeby
władzy, kontroli i podporządkowania sobie ofiary. Podobnie jak Czernikiewicz i
12
Pawlak - Jordan (1998) wprowadza typologiÄ™ opierajÄ…cÄ… siÄ™ na kryterium sposobu
nawiÄ…zywania interakcji z ofiarÄ…:
- sprawcy uwodzący  najchętniej nawiązują kontakty z dziećmi zaniedbanymi
fizycznie i emocjonalnie; posługują się metodą uwodzenia i adorowania
dziecka, wykorzystują umiejętność słuchania i rozmawiania z dzieckiem;
- sprawcy sadystyczni  to najczęściej gwałciciele, potencjalni mordercy,
wabiący dzieci podstępem, stosujący często brutalną przemoc, uzyskują
zaspokojenie seksualne poprzez zadawanie dziecku cierpienia;
- sprawcy introwertywni  wybierają dzieci obce, małe, a kontakty z nimi są
krótkie i przelotne; sprawcy ci obawiają się  zaangażowania emocjonalnego
w jakąkolwiek relację, komunikacja werbalna z ofiarą jest więc w ich
przypadku ograniczona, z nich rekrutują się pedofile obnażający się przed
dziećmi.
Niektórzy autorzy stosują następującą typologię osobników
dopuszczających się czynów pedofilnych zastępczych, czyli takich, w których
dziecko nie jest najbardziej pożądanym partnerem seksualnym, ale sytuacja
kontaktu seksualnego z dorosłym partnerem jest dla sprawcy prawdopodobnie zbyt
zagrażająca (Kołakowska 2004, Czernikiewicz, Pawlak-Jordan 1998):
1. typ zahamowany - do tej grupy należą osobnicy z niską samooceną,
zahamowani w kontaktach z ludz
mi (w tym w kontaktach seksualnych),
dziecko stanowi substytut dorosłego partnera, bardziej dostępny i mniej
zagrażający;
2. typ regresyjno  frustracyjny - kontakt seksualny z dzieckiem traktowany jest
jako zachowanie regresyjne pojawiajÄ…ce siÄ™ w wyniku frustracji potrzeby
seksualnej, często  wyzwalaczem jest spożyty alkohol; przyczyną
niezaspokojenia potrzeb seksualnych sprawców tej kategorii są najczęściej:
wady wrodzone narządów płciowych, przewlekłe choroby, lęki, uzależnienia
prowadzące do zaburzeń potencji, długotrwały konflikt małżeński;
3. typ nieprzystosowany - grupa ta obejmuje osoby, u których rozpoznano:
psychozę, zaburzenia osobowości, upośledzenie umysłowe, otępienie starcze,
zmiany organiczne w ośrodkowym układzie nerwowym; wybór dziecka jako
partnera seksualnego jest podyktowany w tej grupie spostrzeganÄ…
13
niemożnością nawiązania kontaktów seksualnych z dorosłym; często w trakcie
takiego kontaktu dochodzi do wybuchów kumulowanej złości i agresji, co
może skutkować okrucieństwem i torturami wobec dzieci;
4. typ moralnie nieodróżniający  osoba taka stosuje zazwyczaj przemoc
fizyczną, wykorzystywanie dziecka jest wpisane w jego ogólny wzór
postępowania  wykorzystuje wszystkich, którzy go otaczają;
5. typ seksualnie nieodróżniający - grupa ta obejmuje osoby dobrze kontrolujące
wszystkie dziedziny swojego życia z wyłączeniem sfery seksualnej; mają one
bardzo duże zapotrzebowanie na stymulację seksualną i poszukują wciąż
nowych bodz
ców, eksperymentują i to skłania ich do inicjowania kontaktów
seksualnych z dziećmi.
3.4. Badania psychologiczne dotyczące osobowości i poziomu funkcjonowania
umysłowego sprawców czynów pedofilnych.
Badania sprawców czynów lubieżnych wobec dzieci, w latach sześćdziesiątych i
siedemdziesiątych (na przykład Green 1980; Mrazek, Mrazek 1987, za: Praszkier
1995) wskazywały na następujące cechy sprawców (czasem sprzeczne):
- impulsywność,
- niedojrzałość,
- sztywność,
- postawa dominujÄ…ca,
- zależność,
- narcyzm,
- skłonności sadomasochistyczne,
- ukryte tendencje homoseksualne,
- zaburzenia emocjonalne,
- zaburzenia osobowości,
- słaba kontrola emocji,
- trudności w relacjach społecznych.
Badania dotyczące cech osobowości sprawców czynów pedofilnych
przeprowadziła Maria Gordon (1998) i opisała w artykule  Sprawcy przestępstw
14
seksualnych (komunikat z badań) zamieszczonym w  Przeglądzie Więziennictwa
Polskiego ). Metody, na podstawie których wyciągnięto poniższe wnioski, były
niejednorodne. Zawierała się w nich obserwacja sądowo  psychiatryczna oraz
testy psychologiczne każdorazowo dostosowane do konkretnego przypadku.
Badanie obejmowało 83 mężczyzn, sprawców przestępstw seksualnych, w tym 34
skazanych za pedofilię i kazirodztwo. Analiza wyników wskazuje na nasilenie u
badanych, skazanych za czyny pedofilne, właściwości osobowościowych, które
nie sprzyjają prawidłowemu funkcjonowaniu psychologicznemu i społecznemu.
CharakteryzujÄ… siÄ™ oni:
- niedostateczną internalizacją norm i zasad społecznego współżycia, które tym
samym nie są ważnymi wyznacznikami ich zachowań,
- brakiem trwałych zainteresowań i dążeń,
- opozycyjnym nastawieniem do wymagań i autorytetów,
- nieumiejętnością nawiązywania trwałych i satysfakcjonujących związków
emocjonalnych,
- brakiem zdolności wglądu w motywy własnych zachowań, a w konsekwencji
nieumiejętnością dokonywania krytycznej oceny własnego postępowania i
wyciągania wniosków z jego konsekwencji,
- tendencją do obwiniania innych za własne niepowodzenia i trudności,
- niezdolnością odraczania gratyfikacji,
- nadmierną koncentracją na własnych problemach,
- tendencjami manipulacyjnymi,
- podejrzliwością i wrogością wobec innych ludzi,
- słabą tolerancją sytuacji stresowych,
- labilnością emocjonalną, wyrażającą się zwłaszcza wzmożoną drażliwością i
wybuchowością lub rzadziej  skłonnością do przeżywania uczuć
depresyjnych i zamykania siÄ™ w sobie.
Krystyna Marzec  Holka (1999) przeprowadziła badania (niestety nie
podaje jakimi metodami) sprawców czynów pedofilnych, które dały następujący
obraz populacji:
Badania obejmowały 83 badanych, z których:
15
- posiadający normę rozwoju zdrowia fizycznego i psychicznego to 28 osób
(33,73%)
- sprawcy posiadający zaburzenia zdrowia fizycznego i osobowości lub
niedorozwój intelektualny  45 osób (54,21%)
Tabela 1. Zaburzenia rozwoju społecznego oraz osobowości badanych sprawców
(według Krystyny Marzec  Holka 1999)
ZABURZENIA LICZBA BADANYCH
l.b. %
psychopatia 17 24,48
socjopatia 4 4,81
charakteropatia 13 15,66
obniżone moralia + obniżona uczuciowość wyższa 4 4,81
ograniczenie umysłowe 7 8,43
Bardzo ciekawe badania Bliss i Larson (1985) dotyczące podatności
sprawców przestępstw seksualnych na autosugestię i hipnobilność przytacza Lew
 Starowicz (2000). Badacze ci oceniali reakcje seksualne i zainteresowanie
marzeniami, fantazjami i autohipnozą 33 sprawców przemocy seksualnej (w tym
18 gwałcicieli, 9 pedofilów, 6 kazirodców). U 67% stwierdzono podatność na
hipnozę. Ponadto okazało się, że 66% badanych nie miało związków uczuciowych
z kobietami, że 69% wręcz odczuwało wrogość wobec płci przeciwnej, 53%
ujawniało osobowość specjalną, 31% było ofiarami przemocy seksualnej w
dzieciństwie a 28% nadużywało alkoholu. Autohipnoza wiązała się u badanych z
poczuciem dystansu wobec ludzi, odrealnieniem, słabym zapamiętywaniem
wydarzeń. Autorzy tłumaczyli mechanizm autohipnozy oddziaływaniem wczesnej
izolacji społecznej, wpływem alkoholu, problemami seksualnymi, oraz wczesnymi
urazowymi doświadczeniami seksualnymi. Wyniki badań wskazują również, że tuż
przed popełnieniem czynu jak i w trakcie jego trwania u 2/3 sprawców wystąpiło
pewne  rozkojarzenie .
Dwyer i Amberson (za: Lew - Starowicz 2000, s. 220) opracowali profil
osobowości przestępcy seksualnego w wieku dorosłym  cechują go:
-niedojrzałość społeczna,
-religijna obsesyjność,
16
-postrzeganie niezgodnych z prawem zachowań seksualnych jako niezależnych od
 Ja ,
-cechy dysocjacyjne,
-stłumiony gniew,
-manipulowanie otoczeniem,
-represyjność w zachowaniach,
-projekcja.
Przy tym w dzieciństwie obecne mogły być poniższe cechy/wydarzenia:
- doznanie urazu seksualnego,
- zespół braku ojca,
- wykorzystanie seksualne,
- nadopiekuńcza matka,
- bierność,
- niska samoocena, wysoki samokrytycyzm.
Hillbrandt (1990, za: Lew - Starowicz 1992) przedstawił wyniki badania
trzech grup sprawców: gwałcicieli dzieci, stosujących inne formy przemocy
seksualnej wobec dzieci oraz gwałcicieli dorosłych. Ze względu na charakter
niniejszej pracy interesują mnie pierwsze dwie grupy  badania wykazały, że nie
różniły się one w zakresie następujących cech psychicznych i społecznych:
-niedojrzałość,
-zaburzenia osobowości,
-złe relacje społeczne,
-zbuntowanie w okresie dzieciństwa,
-zmienność nastrojów,
-agresywność,
-słaba identyfikacja z męskością.
Według Wiesławy Kołakowskiej (2004) sprawca jest często jest osobą
pochodzącą z rodziny patologicznej, będącą ofiarą przemocy fizycznej,
emocjonalnej czy seksualnej. Jest to jednostka niedojrzała emocjonalnie, z niskim
poczuciem własnej wartości i przekonaniem, że dzieci nie mają praw. Jest
niedostosowana do świata ludzi dorosłych, nie posiada umiejętności
konstruktywnego rozładowywania sytuacji stresowych. Zdarza się, że będąc
17
pozbawioną kontaktu z własną płcią, nie do końca jest świadoma seksualnego
charakteru swoich zachowań.
Wyrsch (1955, za: Kozarska  Dworska 1973) ujawnił wyraz
ny zwiÄ…zek
upośledzenia umysłowego i psychopatii z przestępczością seksualną.
Zaakcentował także nerwicowy mechanizm kształtowania się anomalii popędu
płciowego.
Schorsch (1971, za: Kozarska  Dworska 1973) znalazł pewne cechy
psychiczne wspólne dla sprawców przestępstw seksualnych i ujął je w czterech
zespołach objawów. Trzy z nich wynikające z tak zwanych czystych zaburzeń
seksualnych, wpływów środowiskowych oraz zmian psychopatologicznych
występowały u wszystkich z 416 zbadanych przez autora sprawców 
ekshibicjonistów, pedofilów i gwałcicieli. Czwarty zespół objawów, wynikający z
tak zwanych cech pedagogiczno  estetycznych występował tylko w grupie
pedofilów, nie był natomiast spotykany u sprawców przestępstw seksualnych
noszÄ…cych znamiona znacznej agresji.
Hoche (1934, za: Kozarska  Dworska 1973) wykazał związek uczucia
lęku z pobudzeniem seksualnym (u agresorów seksualnych), oraz na możliwość
zrodzenia się tendencji do okrucieństwa w trakcie trwania aktu seksualnego, w
przypadku pojawienia się trudności z jego realizacją.
3.5. Badania kryminologiczne dotyczące sprawców czynów pedofilnych
Specjaliści FBI (Federal Beureau Of Investigation) zajmujący się
przestępczością seksualną określają  pedofila (czyli osobę molestującą dzieci z
pobudek preferencyjnych) jako osobę funkcjonującą w następujący sposób
(materiały ze szkolenia FBI dla psychologów z Komendy Głównej Policji w
Warszawie, 2002, niepublikowane  z
ródło własne):
1) Długotrwały lub stały sposób zachowania:
-maltretowanie seksualne w młodszym wieku,
-ograniczony kontakt społeczny jako nastolatek,
-przedwczesne opuszczenie służby wojskowej,
-częste i nieoczekiwane przeprowadzki,
-uprzednie aresztowania,
18
-wiele ofiar,
-planowane, powtarzane próby o wysokim stopniu ryzyka,
2) Dzieci jako preferowane obiekty seksualne:
-ma ponad 25 lat, nieżonaty, nigdy w przeszłości nie był żonaty,
-mieszka sam lub z rodzicami,
-ograniczone umawianie siÄ™ na  randki (powierzchowne),
-jeśli żonaty, szczególny związek z żoną,
-przesadne zainteresowanie dziećmi,
-osoby, z którymi się wiąże i krąg przyjaciół stanowią ludzie młodzi,
-ograniczone kontakty z rówieśnikami,
-preferencje co do wieku i płci,
-mówi o dzieciach jako o czystych, niewinnych itp. (należy zwracać uwagę na
słowa i sygnały),
3) Dobrze wypracowane techniki zdobywania ofiar:
-dobrze potrafi zidentyfikować łatwe do zdobycia ofiary,
-identyfikuje się z dziećmi,
-ma dostęp do dzieci (ważny wskaz
nik),
-zajęcia z dziećmi często bez dorosłych,
-uwodzi troskÄ…, afektami i prezentami,
-umiejętnie manipuluje dziećmi (obniża zahamowania dzieci),
-ma hobby i zainteresowania, które są atrakcyjne dla dzieci,
-pokazuje dziecku materiały wyraz
nie seksualne,
4) Fantazje seksualne koncentrujÄ… siÄ™ na dzieciach:
-dekoracje w domu lub pokoju mają orientację młodości,
-fotografuje dzieci,
-kolekcjonuje pornografię lub materiały erotyczne,
Istotna dla charakterystyki sprawców czynów pedofilnych tego typu może
być analiza sposobów obrony w sytuacji ujawnienia przestępstwa (materiały ze
szkolenia FBI dla Komendy Głównej Policji 2002).
Zazwyczaj pierwszÄ… reakcjÄ… ze strony sprawcy jest zaprzeczenie, po
którym następuje szok, zdziwienie i oburzenie; może on twierdzić, że nie wie nic
lub że nie pamięta, może przyznać się do czynu lub zaprzeczyć seksualnym
intencjom  na przykład  czyż zbrodnią jest uściskanie dziecka? ,  ona siedziała
19
tylko na moich kolanach! . Często nadmienia, że jego zachowanie jest z
le
rozumiane, jego zaprzeczanie potwierdzone jest przez przyjaciół,
współpracowników, rodzinę.
Innym sposobem obrony, szczególnie w sytuacji, gdy dowody są silne, a
zaprzeczenie niemożliwe, jest minimalizacja czyli zmniejszenie powagi i liczby
przestępstw  na przykład  wydarzyło się raz czy dwa ,  kilkunastoletni chłopcy
często to robią i tym podobne.
Zazwyczaj pedofil próbuje usprawiedliwić swoje zachowanie przed policją
 na przykład  zajmuję się dzieckiem lepiej niż jego rodzice ,  ja naprawdę
kocham dzieci , w przypadku kazirodztwa  lepiej jeśli dziecko nauczy się ode
mnie . Próby usprawiedliwiania są zawsze przerzuceniem winy na ofiarę.
Częstym sposobem obrony są także fabrykacje  czyli dość dobrze
wymyślone historie  prowadzenie badań, pomoc lekarzowi, uczenie córki
kobiecej higieny, pomaganie dziecku rozpoznawania zwariowanych ludzi i tym
podobne.
W obronie pedofili pojawia się również próba wzbudzenia współczucia -
jest to obrona typu  jestem miłym człowiekiem , osoba taka wykazuje żal i
gotowość do naprawienia swoich błędów, stara się pokazać swoje dobre strony.
Czasem metodÄ… obrony staje siÄ™ atak  groz
by, próby przekupstwa i tym podobne.
Tabela 2. Sposoby działania sprawców przestępstw seksualnych wobec dzieci
(według Marzec  Holka 1999)
SPOSÓB DZIAA
ANIA LICZBA BADANYCH
l.b. %
Stosowanie metod przymusu 50 60,24
Stosowanie metod groz
by 19 22,89
Stosowanie metod podstępu 18 21,68
Stosowanie metod przemocy 8 4,33
Stosowanie Å‚Ä…czne groz
by i przemocy 20 24,09
3.6. Badania psychiatryczno  seksuologiczne sprawców czynów pedofilnych
20
Jadwiga Gromska (1993) na podstawie analizy 500 orzeczeń
psychiatryczno  seksuologicznych (analiza ilościowa, przeprowadzona za
pomocą własnego kwestionariusza i badań korelacyjnych, wyodrębnionych cech
osobowości z rodzajem przestępstwa, po zebraniu danych na skalach nominalnych
i analizie statystycznej, za pomocÄ… nieparametrycznego Ç oraz analiza ze skal
interwałowych testem t  Studenta) wyodrębniła istotne statystycznie cechy
sylwetki psychologicznej pedofila: przestępca pedofil ma średnio 35 lat, jest często
charakteropatą, psychopatą, może mieć nerwice, miewa zaburzenia w sferze
zawyżonej samooceny, obniżonej samokontroli, uszkodzonej identyfikacji. Doznał
on urazu seksualnego, przebył uszkodzenie OUN (ośrodkowego układu
nerwowego), żył w zaburzonym środowisku rodzinnym i wszedł uprzednio w
kolizję z prawem (dotyczy to przestępstw pospolitych). Wśród badanych było 250
gwałcicieli, 110 pedofilów i 50 różnych przestępców seksualnych. Jadwiga
Gromska przeprowadziła analizę osobowości sprawców i wskazała na istotne
statystycznie różnice miedzy nimi a grupą kontrolną. W obrębie tej samej pracy
zamieszczone są wyniki badań porównawczych trzech grup przestępców i ustalone
na tej podstawie ich cechy charakterystyczne. Pedofilia w 35 przypadkach łączyła
się z kazirodztwem. Dzieci były ofiarami gwałcicieli aż w 60 przypadkach, a
 różnych przestępców seksualnych w 10 przypadkach. Dzieci były ofiarami
łącznie w 180 przypadkach przy ogólnej liczbie przestępstw  410. Z tej liczby 35
ofiar to chłopcy, a reszta to dziewczynki. Granice wieku ofiar wahały się od 9
miesięcy do 15 lat. Najwięcej dzieci było w wieku 11  15 lat (120 dzieci),
następnie w wieku 9 miesięcy  5 lat (14 dzieci). W 4 przypadkach doszło do
zabójstwa. Analiza jakościowa sprawców ujawniła w 160 przypadkach działanie
pod wpływem alkoholu, w 9 przypadkach pod wpływem psychozy, w 34
przypadkach czyn był związany z lekkim organicznym uszkodzeniem
ośrodkowego układu nerwowego (różne postacie encefalopatii), w 26 przypadkach
z upośledzeniem umysłowym, a u pozostałych 110 sprawców stwierdzono jedynie
nieznaczne zaburzenie osobowości uwarunkowane środowiskowo i nie
zakwalifikowane do grupy zaburzeń psychicznych.
Z badań Kazimierza Imielińskiego (1990), który zbadał 89 pedofilów,
wynika, że wielu ze starszych sprawców (powyżej 50 roku życia) cierpiało na
niemoc płciową i to świadomość tego zaburzenia powodowała, że nie
podejmowali prób współżycia z dorosłymi partnerkami, w obawie, że i tak będą
21
nieskuteczne. Wśród młodszych pedofilów  zastępczych dominowało poczucie
mniejszej wartości, które utrudniało im nawiązywanie kontaktów z dojrzałymi
partnerkami. Do grupy tej należało także pięć osób z niedorozwojem umysłowym,
które nie wierzyły w możliwość  zdobycia dorosłej partnerki. Wśród sześciu
pedofilów  prawdziwych było dwóch takich, u których doszło do przekształcenia
się dewiacji  zastępczej we  właściwą . W badaniu tym dostrzeżono również u
pedofilów cechę fetyszyzmu  właściwym bodz
cem podniecającym była sama
niedojrzałość dziecięcego ciała.
Smoczyński (1977, za: Lew  Starowicz, 2000) na podstawie 117 orzeczeń
sądowo  psychiatrycznych dotyczących sprawców przestępstw seksualnych
stwierdza, że tylko ośmiu z nich nie miało zaburzeń psychicznych. Objawy
zespołu psychoorganicznego stwierdzono w 74 przypadkach a
pneumoencefalogram u 47 badanych był patologiczny.
3.7. Statystyki dotyczące zasięgu zjawiska przemocy seksualnej wobec dzieci
oraz ilości ofiar przypadającej na jednego sprawcę przemocy seksualnej
Statystyki dotyczące zjawiska molestowania seksualnego dzieci bardzo się między
sobą różnią, zarówno na przestrzeni lat jak i w poszczególnych krajach. Wiąże się
to zapewne z niechęcią osób molestowanych do mówienia o swojej traumie,
szczególnie w krajach, w których pedofilia jest tematem tabu, a bycie ofiarą
pedofila jest piętnowane społecznie.
Z danych pochodzących z USA (za: Lew-Starowicz, 1992) wynika, że w
dzieciństwie przemocy seksualnej doświadcza około 33% dziewczynek i 10%
chłopców. Z badań przeprowadzonych w środowisku studentek w przedziale
wiekowym 18 - 24 lata wynika, że 61% doświadczyło obscenicznych rozmów,
44% przemocy seksualnej w dzieciństwie, 27% było molestowanych przez
ekshibicjonistów, 24% przeżyło usiłowanie zgwałcenia, a 1% było zgwałconych.
W poszczególnych stanach odsetek zgwałceń jest różny  na przykład w stanie
Ohio 7,5% uczennic i studentek doświadczyło zgwałcenia, a 55% przemocy
seksualnej. Około 40% ofiar przemocy seksualnej miało do czynienia z więcej niż
jednym sprawcÄ… tej przemocy.
22
Dane z amerykańskiego National Incidence Studies wskazują, że
wykorzystanie seksualne występowało w skali 210 na 100 tysięcy dzieci w roku
1986 i 450 na 100 tysiÄ™cy dzieci w roku 1993 (Krahé, 2005).
Pod koniec lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku doktor Gene Abel i jego
współpracownicy (1985, 1987, 1988, za: Salter A., 2005) prowadzili w Stanach
Zjednoczonych badania przestępców seksualnych. W trakcie badań pytano tych,
którzy dobrowolnie zgodzili się wziąć w nich udział, o ogólną liczbę popełnionych
przestępstw. W efekcie dwustu trzydziestu trzech przestępców przyznało się do
ponad pięćdziesięciu pięciu tysięcy prób seksualnego molestowania dzieci i
powiodło im się w trzydziestu ośmiu tysiącach przypadków. Na każdego
mężczyznę molestującego chłopców poza domem przypadało średnio 150 ofiar.
Russel na podstawie badania 930 kobiet z San Francisco (1978, za: Lew-
Starowicz Z., 1992) stwierdził, że 48% z nich doświadczyło na sobie przemocy
seksualnej przed 14 rokiem życia, a 60% sprawców nie było znanych. W tym do
serii kontaktów seksualnych lub ręcznego pobudzania pochwy dochodziło u 41%
badanych z członkami rodziny, a u 27% z osobami spoza rodziny.
Alan Tuckman (1989) stwierdził, że w Stanach Zjednoczonych w 1989
roku co czwarta dziewczyna i co piąty chłopiec doświadczyli przemocy
seksualnej, 10% dziewcząt miało aktualnie kontakty seksualne, w 20%
przypadków z ojcami, w S! z innymi członkami rodziny, a w przypadku osób
spoza rodziny  aż 75% z osobami znanymi dziecku (za: Lew - Starowicz, 1992).
Baker i Duncan uważają, że na podstawie badań przeprowadzonych w
Wielkiej Brytanii (1985, za: Glaser, Frosh, 1995) można założyć, że około
czterech i pół miliona dorosłych Brytyjczyków było seksualnie wykorzystywanych
w okresie dzieciństwa i prawdopodobnie 1 117 000 dzieci zostanie
wykorzystanych zanim ukończy 15 lat. West (1985, za: Glaser D. Frosh S., 1995)
wykazał, że 46% z pięciuset badanych kobiet przyznało się do bycia obiektem
seksualnego wykorzystania w dzieciństwie.
Z badań profesora Lwa - Starowicza (1992) wynika, że w Polsce 24,9%
dziewcząt i 22,3% chłopców poddanych jest oddziaływaniu pornografii przez
sprawców, 5,4% dziewczynek i 1,9% chłopców różnym czynom lubieżnym, a 9%
dziewcząt i 2% chłopców pobudzaniu narządów.
W latach siedemdziesiÄ…tych i osiemdziesiÄ…tych w Polsce liczba skazanych
za odbywanie stosunków seksualnych z osobami poniżej 15 roku życia nie
23
przekraczała 600 przypadków i stanowiła 3% ogółu skazań w tym okresie
(Sobiech R, 1993).
Danya Glaser i Stephen Frosh przytaczają następujące wyniki badań
dotyczących czynów pedofilnych, ich ofiar i sprawców:
- badania Bakera i Duncana (1985)  49% ofiar znało sprawców;
- badania DeJonga (1983)  26% dzieci zostało wykorzystanych seksualnie
w swoim własnym domu, 21% w domu sprawcy, który był osobą znaną dziecku.
3.8. Statystyki dotyczące wieku i pochodzenia sprawców czynów pedofilnych
W badaniach Lwa - Starowicza (1992) badana populacja oskarżonych o
czyny lubieżne wobec dzieci jest stosunkowo młoda: 60% z nich ma poniżej 25
lat. W porównaniu do innych badanych populacji uderza wyższy odsetek osób
pochodzenia inteligenckiego; najczęściej chodzi tu o mężczyzn z zaburzeniami
identyfikacji w roli męskiej, zakompleksionych, niepewnych siebie,
wychowywanych przez nadopiekuńcze matki, izolowanych od  złego
towarzystwa , pozbawionych kontaktów rówieśniczych. Zachowania pedofilne w
badanej populacji, ogólnie rzecz biorąc wynikały z zaburzeń identyfikacji w roli
męskiej, z zastępczych form realizacji potrzeb seksualnych, w których obiekt
seksualny był mnie zagrażający od obiektu dorosłego.
Z badań Walmsy i White (1979) wynika, że ponad połowa z 709 mężczyzn
było w wieku poniżej 21 lat.
Wyniki badań przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych wskazują na
to, że osoby napastujące seksualnie dzieci to w 95% mężczyz
ni, najczęściej
pomiędzy 21 a 30 rokiem życia. Napastnicy są zazwyczaj dziecku znani  około
80  90% stanowią członkowie bliższej i dalszej rodziny oraz przyjaciele domu
(za: Lipowska  Teutsch 1992)
3.9. Statystyki policyjne dotyczące molestowania seksualnego dzieci (według
poszczególnych artykułów kodeksu karnego)
24
Art. 200
ż 1 Kto doprowadza małoletniego poniżej lat 15 do obcowania płciowego lub
poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności,
podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
Tabela 3. Według danych ze strony internetowej Komendy Głównej Policji
PRZEST
PSTWA
ROK PODEJRZANI
STWIERDZONE
1997 2210 924
1998 1875 871
1999 1659 808
2000 1506 812
2001 1448 827
2002 1453 842
2003 1786 957
2004 1904 1052
ż 2 Tej samej karze podlega, kto utrwala treści pornograficzne z udziałem takiej
osoby.
Tabela 4. Według danych ze strony internetowej Komendy Głównej Policji
PRZEST
PSTWA
ROK PODEJRZANI
STWIERDZONE
1999 14 3
2000 12 5
2001 12 3
2002 32 6
2003 31 8
2004 19 6
Art. 202
ż 2 Kto małoletniemu poniżej lat 15 prezentuje treści pornograficzne lub
udostępnia mu przedmioty mające taki charakter, podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
ż 3 Kto produkuje w celu rozpowszechniania lub sprowadza albo upowszechnia
treści pornograficzne z udziałem małoletniego poniżej lat 15 albo związane z
użyciem przemocy lub posługiwaniem się zwierzęciem, podlega karze
pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Tabela 5. Według danych ze strony internetowej Komendy Głównej Policji
PRZEST
PSTWA
ROK PODEJRZANI ż 2-3
STWIERDZONE ż 2-3
1999 53 16
25
2000 65 11
2001 67 18
2002 98 26
2003 104 39
2004 128 43
Art. 204
ż 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, nakłania inną osobę do
uprawiania prostytucji lub jej to ułatwia, podlega karze pozbawienia wolności do
lat 3.
ż 2. Karze określonej w ż 1, podlega kto czerpie korzyści majątkowe z uprawiania
prostytucji przez innÄ… osobÄ™.
ż 3. Jeżeli osoba określona w ż 1 i 2 jest małoletnim, sprawca podlega karze
pozbawienia wolności od roku do lat 10.
Tabela 6. Według danych ze strony internetowej Komendy Głównej Policji
PRZEST
PSTWA
ROK PODEJRZANI ż 3
STWIERDZONE ż 3
2000 30 16
2001 43 20
2002 45 22
2003 34 30
2004 43 18
3.10. Etiologia czynów pedofilnych
W Stanach Zjednoczonych opracowano Indeks Ryzyka (Centrum Urazów
Dziecięcych w Waszyngtonie), w którym wymieniono jako główne i podstawowe
przyczyny maltretowania dzieci: alkoholizm, psychozy oraz narkomanię rodziców.
Częstym z
ródłem zachowań agresywnych mogą być także zaburzenia osobowości
rodziców (na przykład narcyzm, egocentryzm, niedojrzałość, impulsywność) a
także czynniki zewnętrzne takie jak: samotność, słaba sytuacja materialna oraz
czynniki społeczne - długotrwała separacja od urodzonego dziecka, własne
przykre doświadczenia z dzieciństwa (Gromska 1993)
Podział na pedofili regresyjnych i frustracyjnych wprowadzony przez
Grotha, Hodsona i Gary ego (za: Pospiszyl 2005) opiera siÄ™ o dynamikÄ™ rozwoju
psychoseksualnego i nawiązuje do psychoanalizy, wedle której, wszelkie postacie
perwersji wynikają z  utknięcia na drodze rozwoju. Dlatego według tych autorów
najważniejsze jest studiowanie przyczyn, które uniemożliwiają, utrudniają czy
26
powodują regresję w rozwoju psychoseksualnym. Za główny czynnik powodujący
ową blokadę uważano początkowo lęk, nieco póz
niej położono nacisk na narcyzm.
W przypadku pedofili regresywnych pewną rolę miał odgrywać również proces
starzenia się, a więc zaniku sprawności seksualnej.
Do roli procesu starzenia w rozwoju skłonności pedofilnych nawiązuje
również seksuologiczna koncepcja tak zwanego łuku życia, według której wraz z
dojrzewaniem człowiek osiąga coraz wyższe stopnie życia seksualnego, a od
pewnego momentu zaczyna się cofać. W postaci schematu  schodków
przedstawiÅ‚ to H. Bürger - Prinz:
Ryc. 1.  Å‚uk życia wedÅ‚ug Bürger  Prinz a (za: Pospiszyl 2005)
Heteroseksualizm
Pedofilia
Pedofilia
Homoseksualizm
Homoseksualizm
Ekshibicjonizm
Ekshibicjonizm
Fetyszyzm
Fetyszyzm
Według autora  schodki te obrazują rozwój w następujący sposób  droga
zaczyna siÄ™ od partnera rzeczowego (fetyszyzm), przebiega przez zainteresowanie
partnerem anonimowym (zespół ekshibicjonistyczny z oglądactwem i
ocieractwem), następnie przez partnera tej samej płci (zespół homoseksualizmu,
samogwałt, narcyzm, transwestytyzm), partnera niedojrzałego w okresie przed
pokwitaniem i w czasie pokwitania (pedofilia wraz z jej odwrotnością 
gerontofilią) aż do heteroseksualizmu. Zatrzymanie się w jakimś z tych stadiów
rozwoju może być spowodowane warunkami życiowymi, wyrazem niezależności
charakteru lub chorowitości. Po osiągnięciu szczytu może pojawiać się proces
cofania się, na przykład wskutek starzenia.
Profesor Lew - Starowicz (2000) uważa, że następujące czynniki prowadzą
do przestępczości seksualnej:
- negatywne doświadczenia z okresu dzieciństwa,
- cechy osobowości agresywno  impulsywnej,
27
- stres,
- alkohol,
- nieudane relacje małżeńskie,
- niepowodzenia w życiu seksualnym,
- fantazje i marzenia erotyczne pełne przemocy seksualnej,
- cechy dewiacyjne o charakterze seksualnym, które mogą być zaspokajane w
przypadku użycia przemocy seksualnej (pedofilia),
- potrzeba uzyskania gratyfikacji seksualnej bez wysiłku i natychmiast,
- cechy wrogości, lęku, poczucia zagrożenia wobec osób płci odmiennej.
3.10.1. Biologiczne przyczyny przestępczości seksualnej
W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych bardzo popularna była
teoria, że aberracja genetyczna typu kariotyp XYY u mężczyzn, wiąże się z
wysokim poziomem agresywności (Hope 1967, Price, Whatmore 1967, Guaraldi
1970, za: Lew  Starowicz 2000 s. 200). Stwierdzono wówczas, że występuje on u
1 na 700 urodzonych chłopców i wiąże się z  większą niż w populacji kontrolnej
agresywnością, przestępczością i dewiacyjną patologią seksualną .
Eibl - Eibesfeldt (1990, za: Lew - Starowicz 1992) uważa, że dążenie do
dominacji jest silną potrzebą każdego człowieka. Spostrzeżenie słabości u innych
powoduje pojawienie się dążenia do ujawnienia własnej siły, a to z kolei powoduje
wzrost poziomu testosteronu w surowicy krwi (przegrana w takiej potyczce
powoduje spadek poziomu testosteronu). Eibl - Eibesfeldt pisze (1990, za: Lew-
Starowicz 1992,):  Wiele zachowań przybierających charakter agresji seksualnej
wyraża potrzebę dominacji, podporządkowania innych, a także wyzwalania w nich
strachu. Typowym tego przykładem są demonstracje falliczne spotykane zarówno
w świecie przyrody, jak i u ludzi na całym świecie .
Badania przeprowadzone wśród sprawców przestępstw seksualnych (z
użyciem przemocy) ujawniły, że część z nich cierpi na różne formy patologii
mózgu: Scott i Hucker (1988, za: Lew - Starowicz 1992) rozpoznali je u 55%
badanych sprawców. Zaburzenia w obrębie płatów czołowych i skroniowych
stwierdzono u 33% sadystów (grupa kontrolna mężczyzn  18%). Różnorodne
zmiany patologiczne w zapisie tomografii komputerowej stwierdzono u 67%
28
sadystów, 36% agresorów seksualnych (bez cech sadystycznych) i u 39%
mężczyzn z grupy kontrolnej.
Z przedstawionych rezultatów badań nie wynika na ile zmiany
patologiczne w obrębie ośrodkowego układu nerwowego mają wpływ na
przestępczość seksualną; wydaje się tu być istotny stan kliniczny badanego.
Zmiany patologiczne w centralnym układzie nerwowym stwierdzono u
tych sprawców przemocy seksualnej, u których jednocześnie stwierdzono cechy
osobowości aspołecznej, patologiczną agresywność i mikrouszkodzenia tkanki
mózgowej (za: Lew - Starowicz 1992). Przemoc seksualną ujawniały również
osoby z rozpoznaniem osobowości z pogranicza (borderline).
Aigner (1997, za: Lew  Starowicz 2000) w badaniu mózgu 35
przestępców seksualnych rezonansem magnetycznym rozpoznał zmiany
patologiczne u 4 z 9 pedofilów, 9 z 11 sadystów oraz 14 z 21 agresorów
seksualnych.
Zverina i Pondelnickowa (1979, za: Lew - Starowicz 1992) zbadali 264
sprawców przemocy seksualnej. W tej grupie u 33,7% stwierdzono osobowość
nieprawidłową, u 28% dewiacje seksualne, u 10% niedojrzałość psychosocjalną,
6% alkoholizm, 4,5% defekty umysłowe, a u 14% nie stwierdzono żadnej
psychopatologii.
Liczni autorzy (Cwynar, Mazurowa 1968, Czmoch 1970, Dryjski 1992,
Kędra 1977, Koska 1970; Kysela 1939, Morawski 1977, Nelken 1981, Sławik
1988, za: Leszczyński 1992; Imieliński 1990) stwierdzają, że ogromnie ważnym
czynnikiem etiologicznym wielu przestępstw, a w szczególności przestępstw
seksualnych jest alkohol. Działanie alkoholu, zwłaszcza na osoby
niezrównoważone psychicznie oraz te, które doznały uszkodzenia ośrodkowego
układu nerwowego, wyzwala agresję, osłabia zahamowania społeczno  etyczne,
intoksykuje korę mózgową, powoduje rozpad zdolności do samokrytyki i głębszej
oceny zdarzeń, wywołuje zmniejszenie poczucia odpowiedzialności i osłabia
kontrolę nad postępowaniem, hamuje również ośrodki Centralnego Układu
Nerwowego odpowiadające za tak zwaną uczuciowość wyższą. Ponadto pod
wpływem działania alkoholu ulegają wyzwoleniu ukryte tendencje agresywne
pozostające pod kontrolą korową (Morawski 1977, za: Leszczyński 1992). W
przypadku przestępców seksualnych działanie alkoholu ma szczególne znaczenie
29
ze względu na to, że z jednej strony wzmaga popęd płciowy, z drugiej zaś utrudnia
jego realizacjÄ™.
Imieliński (1990) uważa ponadto, że do rozwoju skłonności pedofilnych
prowadzą wszelkie zaburzenia utrudniające prawidłowy kontakt seksualny z osobą
dojrzałą (czyli zaburzenia sprawności seksualnej lub widoczne wady cielesne) oraz
zaburzenia obniżające siłę hamulców psychicznych takie jak wymieniony już
alkoholizm, niedorozwój umysłowy, psychozy i zespoły psychoorganiczne.
Lew  Starowicz (1992) uważa także, że urazy seksualne w dzieciństwie
oraz zaburzenia rozwoju psychoseksualnego w okresie dojrzewania mogą mieć
wpływ na kształtowanie się antysocjalnych zachowań seksualnych.
3.10.2. Teorie psychologiczne wyjaśniające przyczyny przemocy seksualnej w
tym przemocy wobec dzieci
Jedną z najważniejszych teorii zajmujących się agresją (między innymi agresją
seksualną) jest teoria Zygmunta Freuda, w której zawarł on twierdzenie, że istnieje
w człowieku wrodzony mechanizm agresji - niszczycielski instynkt. Ponadto
kompleks Edypa powoduje nieświadome poczucie winy i potrzebę ukarania przez
surową, z natury karzącą strukturę, jaką jest Superego. Większość sprawców
czynów przestępczych nie ma możliwości czy umiejętności kontrolowania
ukrytych, destrukcyjnych sił popędowych, w przebiegu czynu przestępczego
często współistnieje poczucie winy i potrzeba kary (za: Lew-Starowicz 1992).
Na gruncie psychoanalizy pedofilię rozpatrują również Becker i Schorsch
(1975, za: Imieliński 1990). Uważają oni, że dewiacja taka jest obroną przed
lękiem, który powstaje wobec kobiety lub seksualności osób dorosłych. Lęk ten
zwiÄ…zany jest z kompleksem kastracyjnym i ujawnia siÄ™ w postaci
małowartościowości genitalnej, posiadania małego penisa i niemożności
zaspokojenia partnerki  czyli w postaci lęku o potencję. Tak więc konfrontacja z
dziecięcymi genitaliami daje pedofilowi poczucie pełnowartościowości genitalnej,
a co za tym idzie  zmniejsza lęk. Lęk może ujawniać się jednak także w wyniku
kontaktu z żeńskimi narządami płciowymi, które są przeżywane jako  nieczyste ,
kalekie czy uszkodzone. Odwrotnie  dziecięce ciało i genitalia są przeżywane
jako czyste, a poprzez identyfikację z dziecięcą niewinnością pedofil unika
30
poczucia winy oraz  zabrudzenia . CharakterystycznÄ… cechÄ… dewiacji pedofilnej
jest także to, że każdorazowo zostaje przez taką osobę regresyjnie odtworzona
własna, dziecięca sytuacja. Jest to narcystyczny wybór partnera - pedofil
identyfikuje się z dzieckiem i jednocześnie podświadomie podejmuje rolę matki.
W ten sposób zaspokaja własne potrzeby  czułości, bezpieczeństwa, kontaktu
skórnego i bycia rozpieszczanym. Agresywni pedofile, którzy nie tworzą żadnych
relacji interpersonalnych z dzieckiem, w mniejszym stopniu realizujÄ… pragnienia
popędowe, a w większym oczekiwanie na karę (za zakazane podniety, zabronioną
aktywność seksualną) lub też wzmacniają w ten sposób identyfikację z frustrującą
ich matką. Według Beckera i Schorscha szczególność tej dewiacji polega na tym,
że nie tylko zostaje zmniejszony lęk (co już samo w sobie jest gratyfikacją), ale
także anulowana zostaje rzeczywista relacja matka  dziecko, ponieważ w sytuacji
pedofilnej zostaje ona w sposób  upragniony na nowo zbudowana. Kontakt taki
jest więc przeżywany jako pozytywny i dający zaspokojenie.
Konrad Lorentz (1974, za: Krahé 2005) zaproponowaÅ‚ model agresji,
którego osią jest rozwój i metody rozładowywania agresywnej energii u ludzi i
zwierząt. Podstawowym założeniem modelu jest stwierdzenie, że w organizmie
cały czas gromadzona jest agresywna energia a to, czy dojdzie do jej manifestacji
w postaci agresywnego zachowania czy też nie, zależy od ilości tej nagromadzonej
energii oraz od siły bodz
ców zewnętrznych mogących wyzwolić reakcję
agresywnÄ…. Te dwa czynniki pozostajÄ… w relacji odwrotnie proporcjonalnej, czyli
im niższy jest poziom energii, tym silniejszy bodziec jest konieczny do wywołania
agresywnej reakcji i na odwrót. Jeśli poziom energii stanie się bardzo wysoki, to
nawet bez bodz
ca zewnętrznego może dojść do tak zwanej agresji spontanicznej.
Lorentz obrazowo porównuje ten proces do działania kotła parowego, w którym
ciśnienie wzrasta do momentu aż zostanie uwolnione w sposób kontrolowany lub
rozładowuje się w spontanicznej eksplozji.
W teorii Eysencka można znalez
ć pogląd, że skłonności do przemocy mają
charakter uniwersalny i tylko struktura osobowości zwana sumieniem
powstrzymuje człowieka od bezpośrednich działań. Sumienie formuje się w
okresie dzieciństwa i młodości, i jeśli nie natrafi na odpowiednie warunki
środowiskowe, to sprzyja stosowaniu przemocy. Ponadto wysoki poziom
zmiennych takich jak lęk, neurotyzm i ekstrawersja sprzyja przejawom agresji,
31
ponieważ utrudnione jest w tym przypadku kontrolowanie emocji i zachowań (za:
Lew-Starowicz 1992).
Przy wyjaśnianiu przyczyn przestępczości należy uwzględnić poglądy
Andersena, Abrahamsena oraz Yablonsky'ego (za: Ciosek 2003)  wszystkie z nich
odwołują się do zmiennych psychologicznych, które uważane są za najważniejsze
(jednak większość tych koncepcji uwzględnia także czynniki biologiczne i
środowiskowe). Do czynników psychologicznych autorzy zaliczają następujące:
- ograniczona sprawność umysłowa,
- zaburzenia psychotyczne,
- zaburzenia psychonerwicowe,
- określone cechy osobowości (np. agresywność, zewnątrzsterowność),
- cała zaburzona osobowość (osobowość antyspołeczna, psychopatyczna,
socjopatyczna).
Ciosek (2003) stwierdza, że badania korelacyjne między wyżej
wymienionymi zmiennymi a przestępczością nie dały jednoznacznych rezultatów.
Uważa, że czynniki psychologiczne nie determinują zachowania przestępczego,
ale tylko wpływają na wybór takiego postępowania w określonych sytuacjach.
Autor ten przedstawia trzy wersje stanowiska psychologicznego: teoriÄ™
racjonalnego wyboru, teorię wzmożonego zapotrzebowania na stymulację oraz
teoriÄ™ kryminologicznÄ… o orientacji psychoanalitycznej.
Teoria racjonalnego wyboru (Becker 1968, Brier, Fienberg 1980; Cook
1980, za: Ciosek 2003) posługuje się pojęciami z zakresu nauk ekonomicznych
takich jak subiektywna ocena użyteczności wyboru określonego zachowania,
antycypacja ewentualnych zysków i kosztów oraz racjonalny wybór zachowania.
Uważa się w obrębie tej teorii, że człowiek  waży różne możliwości, a następnie
wybiera rozwiązanie optymalne. Decyzja o zachowaniu przestępczym zapada więc
wtedy, gdy dana osoba uzna, że przyniesie ona więcej zysków niż strat. Teoria ta
jest jednak dość ograniczona jeśli chodzi o zastosowanie, bowiem zachowaniem
człowieka często kierują powody irracjonalne i pozbawione motywów
ekonomicznych.
Teoria poszukiwania mocnych wrażeń H.C. Quay'a (1965, za: Ciosek
2003) odwołuje się w pierwszej kolejności do uwarunkowań dziedzicznych, jest
więc po części koncepcją biologiczną. Podstawową tezą jest twierdzenie, że
wysokie zapotrzebowanie na stymulację wiąże się nierozerwalnie z
32
przestępczością. Przestępcy charakteryzują się hyperreaktywnym systemem
nerwowym, co powoduje, że częściej niż  normalni ludzie podejmują pewne
działania (w tym niezgodne z prawem) aby podnieść niskie pobudzenie korowe.
Tezę tę potwierdzają liczne badania nad zapotrzebowaniem psychopatów
na stymulacjÄ™ (Ruter, Giller 1984; Lykken 1957, za: Ciosek 2003). PrzeglÄ…du
literatury na temat wyżej wymienionych związków dokonał Doren (1987, za
Ciosek 2003). Stwierdził on, że związek między przestępczością i psychopatią a
zapotrzebowaniem na stymulacjÄ™ jest wyraz
ny w tych badaniach, w których
uwzględniono rozmaite wskaz
niki behawioralne tych tendencji. H. Quay (1977, za
Ciosek 2003) w zmodyfikowanej wersji swojej teorii uwzględnił istotną rolę
kryminogenną czynników środowiskowych  dziecko, które rodzi się z
hyperreaktywnym układem nerwowym poszukuje od początku sytuacji
podwyższających poziom stymulacji. Najczęściej jest za to przez rodziców karane,
a jego tendencje hamowane, może to wpływać pozytywnie na póz
niejszy rozwój
tendencji przestępczych.
Teoria kryminologiczna o orientacji psychoanalitycznej, jak sama już
nazwa wskazuje, wywodzi się w swych początkach od ogólnych założeń
freudowskiej psychoanalizy. Do wyjaśnienia przyczyn przestępczości,
psychoanalizy używali następujący autorzy (za Ciosek 2003): Aichorn,
Alexsander, Healy, Friedlander, Dixon oraz Glover. O założeniach Freuda
dotyczących przestępczości pisałam już na początku rozdziału.
Lew - Starowicz (1992) uważa, że sprawców przemocy seksualnej często
cechuje nieprawidłowa osobowość. Do zespołu czynników sprzyjających
rozwojowi przemocy seksualnej należą:
- negatywne doświadczenia z dzieciństwa (patologie w domu rodzinnym,
doznanie przemocy seksualnej czy fizycznej, kazirodztwo),
- cechy osobowości agresywno  impulsywnej,
- częste doznawanie stresu,
- nadużywanie alkoholu,
- nieudane relacje małżeńskie i niepowodzenia w spełnianiu roli seksualnej,
- fantazje i marzenia erotyczne zawierające treści pełne przemocy seksualnej,
- cechy dewiacji seksualnych,
- nieumiejętność odwlekania gratyfikacji seksualnej,
- cechy wrogości, lęku i poczucie zagrożenia wobec osób płci odmiennej.
33
Niektórzy badacze (za: Lew-Starowicz 1992) używają pojęcia
 potencjalnej pedofilii , która polega na tym, że pewna grupa ludzi posiada
skłonności czy predyspozycje do kontaktów pedofilnych, które mogą się ujawnić
w sprzyjajÄ…cych warunkach. Briere i Runtz z Los Angeles (1989, za: Lew-
Starowicz) przebadali 193 studentów i stwierdzili, że aż 27% badanych czuło
pociąg seksualny do nieletnich, 9% miało erotyczne fantazje pedofilne, a u 5%
towarzyszyły one masturbacji. Skłonności te ujawniły związek z negatywnymi
pierwszymi doświadczeniami seksualnymi, z masturbowaniem się przy użyciu
pornografii pedofilnej, pragnieniami zgwałcenia kobiety, zdominowaniem
mężczyzn przez kobiety i różnymi innymi problemami w życiu seksualnym.
Powyższe czynniki mają określać  potencjalną pedofilię , która może trwać wiele
lat i przekształcić się w pedofilię w wieku dojrzałym lub w wieku póz
nym. Zdarza
się, że takie skłonności ujawniają się tylko incydentalnie i są przejściowe, zależą
od sytuacji życiowej.
Hanna Szczęsna (1973) jako przyczyny pedofilii u młodszych sprawców
podaje zbyt niskie poczucie własnej wartości, nieśmiałość i wynikającą z tego
trudność w nawiązywaniu kontaktów seksualnych z dorosłymi partnerkami. W
wieku przedstarczym i starczym przyczyną zachowań pedofilnych może być
niemoc płciowa i lęk przed kompromitacją a także potrzeba poszukiwania
silniejszych pobudek seksualnych, niż te, które oferują im partnerki w podobnym
wieku. Może mieć tu znaczenie także łatwość w nakłanianiu dzieci do praktyk
seksualnych. Osoby w wieku dojrzałym, dokonujące czynów lubieżnych na
dzieciach, rekrutują się według autorki z osób o bezwzględnym charakterze,
chłodnych uczuciowo, często alkoholików.
3.10.3. Społeczne i kulturowe przyczyny przestępczości seksualnej
Tak jak w przypadku każdego złożonego zjawiska, także i w kwestii
społecznych przyczyn przestępczości seksualnej, badacze zdecydowanie się różnią
34
między sobą w poglądach. Tezą zwolenników skrajnego socjologizmu był na
przykład pogląd, że zachowania przestępcze są całkowicie zdeterminowane przez
mechaniczny wpływ czynników zewnętrznych (Ciosek 2003).
Lew - Starowicz (1992) uważa, że przemoc seksualna wiąże się  zarówno
ze społecznościami o silnym patriarchalnym modelu, z dominującą pozycją
mężczyzny, jak również z kulturami znajdującymi się w procesie przemian, które
wyrażają się dążeniami emancypacyjnymi kobiet, rywalizacjami i walką między
płciami . Ponadto badacz ten wyciąga następujące wnioski ze znanych mu badań
(których niestety nie przytacza):
- pewne mity i stereotypy panujące w społeczeństwie sprzyjają stosowaniu
przemocy seksualnej (na przykład kult macho w krajach Ameryki A
acińskiej),
- przemoc seksualna w znacznie częściej występuje w niższych warstwach
społecznych (niski poziom wykształcenia i dochodów), mimo, że występuje w
każdym środowisku,
- zakres przemocy seksualnej zwiększa się w okresie wojen, napięć
społecznych, pogorszenia warunków życia itp.,
- pornografia (szczególnie tzw. twarda pornografia) sprzyja rozpowszechnianiu
przemocy seksualnej w następstwie oglądania brutalnych scen,
- rozpowszechniane w mediach brutalne sceny także mogą sprzyjać przemocy
seksualnej.
W przypadku przemocy seksualnej wobec dzieci w rodzinie o jej
zaistnieniu decydują w głównej mierze czynniki środowiskowe (Czernikiewicz,
Pawlak  Jordan 1998, s. 23):
- przekazywane z pokolenia na pokolenie wzorce nadużyć seksualnych,
- klimat przemocy i agresji panujÄ…cy w rodzinie,
- alkoholizm, nadmierne spożycie alkoholu,
- izolacja rodziny ze społeczeństwa,
- zaburzenie więzi między rodzicami (emocjonalnych i seksualnych),
- wyłączenie się matki z życia rodzinnego,
- zakłócenia komunikacji między członkami rodziny.
Moore (1994, za Lew  Starowicz 2000) po przeanalizowaniu wyników
badań transkulturowych stwierdził, że przemoc seksualna wbudowana jest w
męskie role seksualne, w interakcje między płciami oraz struktury życia w
rodzinie i obyczaje panujące w danym społeczeństwie.
35
4. Metodologia badań własnych
4.1. Przedmiot i cele badań
Przedmiotem przeprowadzonych badań było określenie nasilenia dwóch cech
osobowości  lęku i agresji u dość specyficznej grupy - sprawców czynów pedofil-
nych. Celem badania było stwierdzenie czy pod względem tych dwóch cech ludzie
dokonujący przestępstw seksualnych wobec dzieci różnią się czymś od przecięt-
nych członków społeczeństwa. Innym celem niniejszej pracy było sprawdzenie,
czy przestępcy tej kategorii mają pewne  cechy charakterystyczne i czy tymi ce-
chami mogą być lęk i agresja. Gdyby się bowiem okazało, że są one  typowe
mogłoby to dawać pewną bazę do planowania oddziaływań profilaktycznych bądz

resocjalizacyjnych.
4.2. Hipotezy badawcze
1. Osoby odbywające karę za czyny pedofilne charakteryzuje wyższy niż
przeciętny poziom lęku
2. Osoby odbywające karę za czyny pedofilne charakteryzuje wyższy niż
przeciętny poziom agresji
4.3. Metody, techniki i narzędzia badawcze
W celu sprawdzenia powyższych hipotez postanowiłam zastosować na-
stępujące narzędzia badawcze:
1. Inwentarz do Pomiaru Stanu i Cechy Lęku opracowany przez C.D. Spielberge-
ra, R.L. Gorsucha i R. E. Lushene a (STAI)
2. Inwentarz Psychologiczny Syndromu Agresji Zbigniewa B. Gasia (IPSA)
4.3.1. Inwentarz STAI
36
ISCL - Inwentarz do Pomiaru Stanu i Cechy Lęku (State  Trait Anxiety Inventory
- STAI) opracowany został przez trzech psychologów amerykańskich: C.
Spielbergera, G.L. Gorsucha i R.E. Lushene a. W mojej pracy magisterskiej
posłużyłam się jego polską adaptacją, której autorami są Tytus Sosnowski i
Kazimierz Wrześniewski (2002).
Narzędzie to zdobyło dużą popularność w latach osiemdziesiątych
ubiegłego wieku ze względu na to, że pozwala na rozróżnienie i niezależny pomiar
dwóch rodzajów lęku: rozumianego jako aktualny stan jednostki oraz jako
względnie stała cecha osobowości. Ponadto jest to narzędzie wygodne w
stosowaniu  test jest krótki i umożliwia wielokrotne badanie tej samej populacji
w niedużych odstępach czasu.
Czym jest lęk jako cecha i lęk jako stan?
Rozróżnienie między dwoma rodzajami lęku zostało wprowadzone w 1958
roku przez R.B. Cattella i I.H. Scheiera (za: Wrześmniewski, Sosnowski 2002).
Poddali oni analizie czynnikowej wyniki pomiarów różnych wskaz
ników lęku 
samoopisowych, obserwacyjnych i psychofizjologicznych (uzyskanych drogÄ…
kilkakrotnego testowania tej samej grupy badawczej). Na podstawie tych badań
wyodrębnili dwa czynniki  jeden odpowiedzialny za współzmienność wyników z
sytuacji na sytuację i nazwali go stanem lęku oraz drugi odpowiedzialny za
różnice indywidualne i nazwali go cechą lęku. Jednak największe zasługi w
tworzeniu tej koncepcji należy przypisać Spielbergerowi, który skonstruował wraz
z R.L. Gorsuch em i R.E. Lushene m inwentarz STAI.
Stan lęku charakteryzuje się wg Spielbergera  subiektywnymi, świadomie
postrzeganymi uczuciami obawy i napięcia, którym towarzyszy związana z nimi,
aktywacja lub pobudzenie autonomicznego układu nerwowego (Spielberger 1966,
za: Sosnowski, Wrześniewski 1983). Operacjonalizacją tego pojęcia są pozycje
skali X-1 testu STAI.
Charakterystyczną właściwością stanu lęku jest jego duża zmienność pod
wpływem różnego rodzaju czynników zagrażających i stresowych. Zmienność tę
uwzględniono przy konstrukcji skali X-1, której pozycje były dobierane ze
względu na kryterium różnicowania przez nie odpowiednio dobranych sytuacji
(Spielberger, Gorsuch, Lushene 1970, za: Sosnowski, Wrześniewski 1983).
Cecha lęku definiowana jest przez Spielbergera jako konstrukt teoretyczny,
oznaczający  motyw lub nabytą dyspozycję behawioralną, która czyni jednostkę
37
podatnÄ… na postrzeganie szerokiego zakresu obiektywnie niegroz
nych sytuacji jako
zagrażających i reagowanie na nie stanami lęku nieproporcjonalnie silnymi w
stosunku do wielkości obiektywnego niebezpieczeństwa (Spielberger 1966, za:
Sosnowski, Wrześniewski 1983). Wskazuje to na wyuczony charakter lęku,
którego powstawanie Spielberger wiąże z wczesnym okresem dzieciństwa i
relacjami zachodzącymi między dzieckiem a rodzicami. W szczególności dotyczy
to sytuacji karania. W definicji tej podkreśla się również rolę procesów
poznawczych (postrzeganie sytuacji) w powstawaniu osobowości lękowej.
(Sosnowski, Wrześniewski 1983).
Sosnowski i Wrześniewski (1983) określają stanowisko autora tego
narzędzia jako koncepcję lęku reaktywnego, co oznacza, że osoby o wysokim
nasileniu cechy lęku w porównaniu z osobami o niższym nasileniu nie muszą w
sposób chroniczny przejawiać wyższego poziomu lęku, a tylko reagują nim w
sytuacjach o odpowiednim nasileniu czynników zagrażających.
Lęk jako cechę ma opisywać skala X-2 testu STAI.
We wszystkich badaniach, w których korelowano ze sobą wyniki obu skal
(X-1 i X-2) uzyskiwano dodatnie czynniki korelacji, co oznacza, że w parze z
wysokim poziomem lęku jako cechy idzie większe nasilenie lęku jako stanu
(Sosnowski, Wrześniewski 1983).
Zasady badania testem
ISCL może być stosowany zarówno w badaniach indywidualnych jak i
grupowych. Przed przystąpieniem do wypełniania badani powinni zapoznać się z
instrukcją podaną na arkuszu testowym, a badający powinien zorientować się czy
instrukcja została jednoznacznie zrozumiana. Ponieważ obie strony arkusza są do
siebie podobne należy zwrócić uwagę badanym, że skala X-1 dotyczy tego jak
czujÄ… siÄ™ w danym momencie, a skala X-2 tego jak czujÄ… siÄ™ zazwyczaj. Badanym
należy również przypomnieć aby wypełnili wszystkie pozycje kwestionariusza.
Czas badania testem ISCL nie jest limitowany, badanie nie wymaga użycia
żadnych dodatkowych narzędzi poza arkuszem testowym i ołówkiem.
4.3.2. Inwentarz Psychologiczny Syndromu Agresji (IPSA)
Kwestionariusz ten przygotowany został do badania osób dorosłych i zaopatrzony
jest w tymczasowe normy dla kobiet i mężczyzn.
38
Czym jest syndrom agresji?
Obecnie istnieje wiele definicji agresji, ale żadna z nich nie wyczerpuje w pełni
wszystkich objawów agresywnych i dlatego na użytek kwestionariusza stworzono
roboczą wersję definicji. Syndrom agresji określono jako zespół przeżyć, postaw i
zachowań, których celem lub skutkiem (zamierzonym lub nie zamierzonym) jest
wyrządzenie krzywdy (bezpośrednio lub pośrednio) innej osobie lub sobie
samemu. Syndrom ten obejmuje tendencje agresywne uświadomione i
nieuświadomione, skierowane na zewnątrz lub na siebie samego, zarówno
przejawiane w zachowaniu jak i te wyłącznie przeżywane (Gaś 1980).
Opis skal
Kwestionariusz obejmuje 10 skal, z których każda zwiera kilka twierdzeń.
Skale oznaczone sÄ… kolejnymi cyframi rzymskimi od I do VIII oraz literami K i O.
I  samoagresja emocjonalna
Wysoki wynik oznacza skłonność osoby badanej do wydawania o sobie
nieprzychylnych opinii, niską samoocenę, wyolbrzymianie własnych braków i
niedostatków, skłonności do samoponiżania. Osoba taka skierowuje wobec siebie
wrogie pragnienia, myśli o samounicestwieniu i pragnie śmierci.
II  samoagresja fizyczna
Osoba uzyskujÄ…ca wysokie wyniki kieruje agresjÄ™ fizycznÄ… na siebie, zadaje sobie
ból, dokonuje samookaleczeń, podejmuje próby samobójcze.
III  wrogość wobec otoczenia
Wysoki wynik świadczy o tym, że osoba, która go uzyskała rzutuje swoją wrogość
na otoczenie, przejawia wrogie pragnienia wobec innych, jest negatywnie
nastawiona wobec ludzi, czuje siÄ™ wykorzystywana i niedoceniana, podejrzewa
innych o prywatÄ™ i ukryte cele, jest nieufna i podejrzliwa wobec otoczenia.
IV  nieuświadomione skłonności agresywne
Osoba uzyskująca wysokie wyniki przejawia skłonność do manifestowania
czynności i zachowań pozornie nieagresywnych, które są formą w miarę
bezkonfliktowej i nie karanej agresywnej aktywności.
V  agresja przemieszczona
Wysokie wyniki na tej skali oznaczają, że dana osoba dokonuje przemieszczenia
celu zachowania agresywnego, wskutek czego bezpośredni atak na inną osobę
39
zamienia się w atakowanie przedmiotów martwych (na przykład trzaskanie
drzwiami).
VI  agresja pośrednia
Osoba uzyskujÄ…ca wysokie wyniki przejawia tendencjÄ™ do zmiany formy
napastliwości z bezpośredniej na pośrednią. Atakuje ona pośrednio osoby
konkretne przez ośmieszanie ich, plotkowanie o nich, skarżenie, sporządzanie
donosów, wyśmiewanie cudzych poglądów i przekonań, niesprawiedliwe
traktowanie, obwinianie o pewne czyny, nadmierne krytykowanie itp. Odbywa siÄ™
to zazwyczaj pod nieobecność osoby do której skierowana jest rzeczywista
agresja.
VII  agresja słowna
Wysoki wynik oznacza napastliwość słowną, przejawiającą się m.in. w
przeklinaniu, robieniu wymówek, kłótniach.
VIII  agresja fizyczna
Osoba, której wynik w tej skali jest wysoki ma silną tendencję do podejmowania
działań o charakterze przemocy fizycznej kierowanej bezpośrednio na osobę,
której dotyczy agresja.
Skala K  kontrola zachowań agresywnych
Osoba uzyskująca wysokie wyniki kontroluje przejawy własnej agresywności,
panuje nad agresywnymi impulsami, wybiera bardziej akceptowane społecznie
formy agresji, nie jest wybuchowa i nie doprowadza do konfliktów między ludz
mi
ze swojego otoczenia.
Skala O  skłonność do działań odwetowych
Osoba uzyskująca wysokie wyniki reaguje agresją zarówno na realną jak i urojoną
krzywdę, mści się, planuje i przygotowuje zemstę, swoje agresywne działania tłu-
maczy koniecznością reakcji na zachowania innych (Gaś 1980).
4.4. Charakterystyka osób badanych
40
Grupę osób badanych stanowiło dwudziestu mężczyzn w wieku od 23 do 70 lat
(M=42,300; SD=10,926).
Tabela 7. Wiek badanych i odpowiadające mu liczebności
WIEK 23 28 29 31 34 37 39 40 41 42 47 48 49 52 56 70 RAZEM
LICZEBNOŚĆ 1 1 1 1 1 1 1 2 2 1 2 1 1 2 1 1 20
Pięciu sprawców osadzonych było w Zakładzie Karnym w Sztumie przy
ulicy Nowowiejskiego 14, a piętnastu w Zakładzie Karnym w Rzeszowie przy
ulicy Załęskiej 76.
Badani wykazywali się wysoką motywacją do wypełniania arkuszy
testowych i chętnie współpracowali. Osoby badane były przyprowadzane
pojedynczo z cel przez strażników bądz
wychowawców, nie były informowane o
tym dlaczego akurat one są badane (mężczyz
ni nie wiedzieli, że badani są ze
względu na rodzaj popełnionego czynu).
Jeden z badanych miał wykształcenie wyższe, trzech średnie, ośmiu
zawodowe i ośmiu podstawowe.
Tabela 8. Wykształcenie badanych i odpowiadające mu liczebności
WYKSZTAA
CENIE LICZEBNOŚĆ
wyższe 1
średnie 3
zawodowe 8
podstawowe 8
RAZEM: 20
4.5. Statystyczne opracowanie przeprowadzonych badań  analiza i
interpretacja w oparciu o założone hipotezy
4.5.1. Analiza wyników uzyskanych za pomocą kwestionariusza STAI
41
Hipoteza 1: Osoby odbywające karę za czyny pedofilne charakteryzuje wyższy niż
przeciętny poziom lęku
Aby móc określić poziom nasilenia lęku u osób badanych przeliczono
wyniki surowe, jakie uzyskali w kwestionariuszu STAI na normy stenowe. Do
przeliczeń użyto norm dla ogólnej próby dorosłych mężczyzn pochodzących z
roku 2000 (Wrześniewski, Sosnowski, Matusik 2002).
Skala stenowa składa się z 10 jednostek, jest to forma przekształcenia
wyników surowych, która umożliwia porównywanie wyników między sobą
poprzez odniesienie ich do wyników w populacji. Przyjmuje się, że osoby, które
osiągnęły wyniki na poziomie 7 stenu mają podwyższony poziom danej cechy.
Ponieważ norma stenowa ma rozkład normalny dlatego możemy określić, że
osoby osiągające wyniki równe lub wyższe niż 7 sten (a więc wyniki
podwyższone) stanowią 30,9% populacji, zaś osoby osiągające wyniki poniżej 7
stenu (przeciętne lub obniżone) stanowią 69,1% populacji (Hornowska 2005,
Anastasi, Urbina 1999).
Oczekiwalibyśmy, że wśród osób odbywających karę za czyny pedofilne
również będą występować takie proporcje. Dla sprawdzenia tej hipotezy użyto
testu chi-kwadrat. Test miał sprawdzić, czy obserwowane liczebności osób o
podwyższonym i niepodwyższonym poziomie lęku różnią się od liczebności
oczekiwanych.
Tabela 9. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i
niepodwyższonym poziomie lęku  stanu
L
K  STAN OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY
Niepodwyższony 6 14 - 8
Podwyższony 14 6 8
RAZEM: 20 20
Wynik testu pozwala nam odrzucić hipotezę zerową i stwierdzić, że
występują istotne statystycznie różnice między oczekiwanymi i obserwowanymi
liczebnoÅ›ciami grup: Ç2(1) = 15,238; p < 0,001. Gdy przyjrzymy siÄ™ liczebnoÅ›ciom
zauważymy, że osób o podwyższonym poziomie lęku  stanu jest więcej niż
oczekiwano. Dlatego więc hipoteza badawcza jest częściowo potwierdzona.
42
Analogiczne analizy wykonano wobec lęku  cechy, wyodrębnionej przy
pomocy kwestionariusza STAI. Tutaj wynik testu chi-kwadrat jest niższy i wynosi
Ç2(1) = 5,952; p < 0,05.
Tabela 10. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i
niepodwyższonym poziomie lęku  cechy
L
K  CECHA OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY
Niepodwyższony 9 14 - 5
Podwyższony 11 6 5
RAZEM: 20 20
Obserwujemy jednak, że osób o podwyższonym lęku jest więcej niż tych o
niepodwyższonym. Tym samym w pełni potwierdzono hipotezę mówiącą o tym,
że osoby odsiadujące karę za czyny pedofilne charakteryzuje podwyższony
poziom lęku.
4.5.2. Analiza wyników uzyskanych za pomocą kwestionariusza IPSA
Hipoteza 2: Osoby odbywające karę za czyny pedofilne charakteryzuje wyższy niż
przeciętny poziom agresji
Inwentarz psychologiczny syndromu agresji składa się z 10 skal, które
można indywidualnie analizować, i które składają się na cztery wskaz
niki: ogólny
wskaz
nik poziomu agresji, wskaz
nik samoagresji, wskaz
nik agresji ukrytej i
wskaz
nik agresji skierowanej na zewnątrz. Dla każdej z dziesięciu skal i czterech
wskaz
ników opracowano  tymczasowe normy stenowe (Gaś, 1980).
Normalizacja przeprowadzona była na zaledwie 320 osobach, studentach
lubelskich uczelni. Budzi to pytania o reprezentatywność próby oraz o to, na ile
normy te można odnieść do badanej próby. Fakt, że na czterech skalach wartości
przeliczone rozpoczynają się od 4 lub 5 stenu wskazuje na zbyt dużą moc
dyskryminacyjną pozycji, która sugeruje, że trafność tego testu jest artefaktem
(Zawadzki 2006). Inwentarz budzi również pytania o trafność fasadową oraz
skłonność osób badanych do dysymulacji.
43
Do testowania hipotezy użyto przedstawionej już wcześniej metody.
Przeliczone wyniki zdekodowano na podwyższone i nie podwyższone (a więc
takie, które były równe i wyższe niż 7 sten oraz niższe niż 7 sten), następnie
obliczono statystyki chi-kwadrat jako wartości oczekiwane podając proporcje,
jakich oczekiwanoby w badanej populacji.
Na skali kontroli zachowań agresywnych obserwujemy istotne różnice
między wartościami obserwowanymi i oczekiwanymi. Statystyka chi-kwadrat
osiÄ…ga wartość Ç2(1) = 15,238; p < 0,001, i okazuje siÄ™, że w badanej grupie
większość stanowią osoby o podwyższonym poziomie kontroli zachowań
agresywnych.
Tabela 11. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i
niepodwyższonym poziomie kontroli zachowań agresywnych.
POZIOM KONTROLI OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY
ZACHOWAC
AGRESYWNYCH
Niepodwyższony 6 14 - 8
Podwyższony 14 6 8
RAZEM: 20 20
Na skali skłonności do działań odwetowych znajdujemy podobne
zależności: w grupie osób badanych było więcej niż oczekiwano osób o
niepodwyższonym poziomie skłonności do działań odwetowych (19 wobec
oczekiwanych 14), a statystyka daÅ‚a wynik Ç2(1) = 5,952; p < 0,05.
Tabela 12. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i
niepodwyższonym poziomie skłonności do działań odwetowych.
POZIOM SKA
ONNOÅšCI DO OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY
DZIAA
AC
ODWETOWYCH
Niepodwyższony 19 14 5
Podwyższony 1 6 - 5
RAZEM: 20 20
44
InteresujÄ…ce wyniki znajdujemy na skali samoagresji emocjonalnej.
Wartość statystyki chi-kwadrat wynosi Ç2(1) = 3,810; p = 0,051 i, jak widać, jest na
granicy istotności. Nie możemy z pełną odpowiedzialnością stwierdzić, że w
badanej grupie występuje podwyższony poziom samoagresji emocjonalnej, jednak
warto jest przyjrzeć się temu wynikowi. Zdaje się, że skala ta jest mało podatna na
dysymulację: nie jest w interesie osadzonych, aby sztucznie zaniżać swoje wyniki
na niej, a  przy założeniu rzetelnego pomiaru  mówi nam dużo o wewnętrznej
rzeczywistości osadzonych pedofili.
Tabela 13. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i
niepodwyższonym poziomie samoagresji emocjonalnej.
POZIOM SAMOAGRESJI OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY
EMOCJONALNEJ
Niepodwyższony 10 14 - 4
Podwyższony 10 6 4
RAZEM: 20 20
Na skali samoagresji fizycznej nie znaleziono istotnych statystycznie
różnic, Ç2(1) = 2,143; p = 0,143, co Å›wiadczy o tym, że rozkÅ‚ad tej cechy w
badanej grupie odpowiada rozkładowi w populacji.
Tabela 14. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i
niepodwyższonym poziomie samoagresji fizycznej.
POZIOM SAMOAGRESJI OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY
FIZYCZNEJ
Niepodwyższony 11 14 - 3
Podwyższony 9 6 3
RAZEM: 20 20
Również na skali poziomu wrogości wobec otoczenia nie znaleziono
istotnych statystycznie różnic między obserwowanymi i oczekiwanymi wynikami:
Ç2(1) = 0,238; p = 0,626.
45
Tabela 15. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i
niepodwyższonym poziomie wrogości wobec otoczenia.
POZIOM AGRESJI OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY
WOBEC OTOCZENIA
Niepodwyższony 15 14 1
Podwyższony 5 6 - 1
RAZEM: 20 20
Analiza rozkładu wyników na skali nieuświadomionych skłonności
agresywnych wykazała, że w grupie badanej zdecydowaną większość stanowią
osoby o niepodwyższonym poziomie nieuświadomionych skłonności
agresywnych: Ç2(1) = 5,952; p < 0,05. Wynik ten Å›wiadczy o tym, jakoby w
badanej grupie poziom nieuświadomionych skłonności agresywnych był niższy
niż w populacji.
Tabela 16. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i
niepodwyższonym poziomie nieuświadomionych skłonności agresywnych.
POZIOM
NIEUÅšWIADOMIONYCH OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY
SKA
ONNOÅšCI AGRESYWNYCH
Niepodwyższony 19 14 5
Podwyższony 1 6 - 5
RAZEM 20 20
Na skali mierzÄ…cej agresjÄ™ przemieszczonÄ… nie znaleziono istotnych
statystycznie różnic, Ç2(1) = 0,952; p = 0,329, co Å›wiadczy o tym, że nie ma
istotnych różnic w rozkładzie poziomu agresji przemieszczonej między grupą
badanÄ… a grupÄ… normalizacyjnÄ… (populacjÄ…).
46
Tabela 17. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i
niepodwyższonym poziomie agresji przemieszczonej.
POZIOM AGRESJI OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY
PRZEMIESZCZONEJ
Niepodwyższony 16 14 2
Podwyższony 4 6 - 2
RAZEM: 20 20
Podobnie brak różnic wykazano na skali agresji poÅ›redniej: Ç2(1) = 0,952;
p = 0,329.
Tabela 18. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i
niepodwyższonym poziomie agresji pośredniej.
POZIOM AGRESJI OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY
POÅšREDNIEJ
Niepodwyższony 16 14 2
Podwyższony 4 6 - 2
RAZEM: 20 20
Analiza wykazała, że grupa badanych osób o niepodwyższonym poziomie
agresji sÅ‚ownej jest wiÄ™cej niż w populacji: Ç2(1) = 5,952; p < 0,05.
Tabela 19. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i
niepodwyższonym poziomie agresji słownej.
POZIOM AGRESJI SA
OWNEJ OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY
Niepodwyższony 19 14 5
Podwyższony 1 6 - 5
RAZEM: 20 20
Na skali agresji fizycznej wartości obserwowane nie różnią się w sposób
istotny statystycznie od wartoÅ›ci oczekiwanych: Ç2(1) = 0,952; p = 0,329.
Tabela 20. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i
niepodwyższonym poziomie agresji fizycznej.
47
POZIOM AGRESJI FIZYCZNEJ OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY
Niepodwyższony 16 14 4
Podwyższony 4 6 - 4
RAZEM: 20 20
Wskaz
nik agresji ogólnej inwentarza uzyskuje się dokonując pewnych
operacji arytmetycznych na wynikach skal. Wynik ogólny przeliczono na normę
stenową i powtórzono operację podziału wyników na podwyższone i
niepodwyższone. Wynik testu chi-kwadrat wyniósÅ‚ Ç2(1) = 3,810; p = 0,051, a wiÄ™c
na poziomie tendencji statystycznej występują różnice między liczebnościami
oczekiwanymi i obserwowanymi. Co zwraca uwagę, to fakt, że osób o
niepodwyższonym poziomie agresji jest więcej niż się spodziewano, a więc na
poziomie tendencji statystycznej możemy powiedzieć, że w grupie badanych jest
więcej osób o niepodwyższonym poziomie agresji niż w populacji.
Tabela 21. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i
niepodwyższonym poziomie agresji ogólnej.
POZIOM AGRESJI OGÓLNEJ OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY
Niepodwyższony 18 14 4
Podwyższony 2 6 - 4
RAZEM: 20 20
Również na poziomie tendencji obserwujemy nierówność liczebności
oczekiwanych i obserwowanych na skali samoagresji: Ç2(1) = 3,810; p = 0,051.
Osób o podwyższonym poziomie samoagresji jest (na poziomie tendencji
statystycznej) więcej niż się spodziewano.
Tabela 22. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i
niepodwyższonym poziomie samoagresji
POZIOM SAMOAGRESJI OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY
Niepodwyższony 10 14 4
Podwyższony 10 6 - 4
RAZEM: 20 20
48
Na skali agresji ukrytej odnajdujemy zależności podobne jak na skali
agresji ogólnej. Na poziomie tendencji statystycznej obserwujemy wyższe niż się
spodziewano liczebności osób o niepodwyższonym poziomie agresji ukrytej
(Ç2(1) = 3,810; p = 0,051).
Tabela 23. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i
niepodwyższonym poziomie agresji ukrytej.
POZIOM AGRESJI UKRYTEJ OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY
Niepodwyższony 18 14 4
Podwyższony 2 6 - 4
RAZEM: 20 20
Podobnie jak wyżej, na skali agresji skierowanej na zewnątrz obserwujemy,
na poziomie tendencji statystycznej, większą, niż się spodziewano liczebność osób
o niepodwyższonym poziomie agresji: Ç2(1) = 3,810; p = 0,051.
Tabela 24. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i
niepodwyższonym poziomie agresji skierowanej na zewnątrz
POZIOM AGRESJI OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY
SKIEROWANEJ NA ZEWN
TRZ
Niepodwyższony 18 14 4
Podwyższony 2 6 - 4
RAZEM: 20 20
5. Dyskusja wyników badań własnych i wnioski
W niniejszej pracy starałam się zaprezentować pewną  część osobowości spraw-
ców czynów pedofilnych, a mianowicie nasilenie u nich dwóch cech  lęku i agre-
sji. Badania miały na celu sprawdzenie dwóch hipotez badawczych. Pierwsza do-
tyczyła tego, czy sprawcy czynów pedofilnych cechują się wyższym niż przeciętny
poziomem lęku, a druga tego czy są oni bardziej agresywni niż przeciętni mężczy-
z
ni. Nie udało mi się wprawdzie w pełni potwierdzić poczynionych założeń, ale
praca ta przyczyniła się tak czy inaczej do poszerzenia wiedzy na temat faktyczne-
49
go nasilenia tych cech w badanej populacji. Uzyskane w czasie badań wyniki po-
twierdziły częściowo wysunięte hipotezy. Potwierdzone zostało założenie, że w
grupie sprawców przemocy seksualnej wobec dzieci jest więcej osób o podwy-
ższonym wskaz
niku lęku jako cechy i lęku jako stanu niż w populacji ogólnej.
Tym samym została w pełni potwierdzona hipoteza badawcza numer 1. Jedno-
cześnie hipoteza numer 2 dotycząca agresji sprawców czynów pedofilnych nie
została potwierdzona  co uwidacznia wskaz
nik ogólny agresji inwentarza. Osób
o niepodwyższonym poziomie agresji w badanej grupie było więcej niż oczekiwa-
no. Analizując wyniki badań uzyskane przy pomocy kwestionariusza IPSA może-
my zaobserwować różnice w jego poszczególnych skalach. Na skalach: samoagre-
sji fizycznej, wrogości wobec otoczenia, agresji przemieszczonej, agresji pośred-
niej oraz agresji fizycznej nie zostały ujawnione istotne statystycznie różnice po-
między grupą badaną a populacją ogólną. Takie różnice pojawiły się natomiast na
skalach: skłonności do działań odwetowych, nieuświadomionych skłonności agre-
sywnych oraz agresji słownej  w tych przypadkach badani wykazali poziom agre-
sji niższy niż w populacji. Następnie na skali kontroli zachowań agresywnych ba-
dani uzyskali podwyższone wyniki. Ciekawy wynik pojawił się w przypadku skali
samoagresji emocjonalnej, na której uzyskane wyniki były na granicy istotności.
Nie można więc stwierdzić z całą odpowiedzialnością, że w badanej populacji po-
ziom tej cechy jest podwyższony, natomiast jest to prawdopodobnie skala najmniej
podatna na dysymulację, co sugeruje, że warto się tym wynikom przyjrzeć.
W trakcie analizy wyników badań pojawiła się wątpliwość czy podwyższo-
ny wynik na obu skalach lęku nie wynika z samego faktu osadzenia w zakładzie
karnym, jednak jest to zmienna, którą trudno by było kontrolować ze względu na
to, że czas przebywania w więzieniu, u każdego z osadzonych jest inny, a poziom
lęku w zależności od długości pobytu może się zmieniać. Jeśli chodzi o poziom
agresji to test IPSA jest niestety dość podatny na dysymulację, a więz
niom praw-
dopodobnie wydaje się, że powinni się pokazywać z jak najlepszej strony, nieza-
leżnie od tego czy przyniesie im to jakieś wymierne korzyści czy też nie. Ponadto
w zakładach karnych nie panuje raczej atmosfera  wzajemnego zaufania , tak
więc więz
niowie mogą się spodziewać, że od wyników testów może zależeć coś
co ich dotyczy.
Wyniki przeprowadzonych przez mnie badań empirycznych dotyczących
natężenia lęku u osób skazanych za molestowanie seksualne nieletnich okazują się
50
być zgodne ze stwierdzeniami autorów zajmujących się tematem (Becker i
Schorsch, Lew  Starowicz, Imieliński, Szczęsna), jakoby osoby te były bardziej
 lękowe niż przeciętnie. Jeśli chodzi zaś o poziom agresji  badania nie wykazały
spodziewanego jej poziomu, a nawet przeciwnie  wynika z nich jakoby sprawcy
czynów pedofilnych cechowali się niższym niż przeciętny poziomem agresji, co
może ale nie musi być wynikiem dużej podatności narzędzia na dysymulację.
Bibliografia:
1. Abel G.G. i in. (1985).  Sexual offenders: Results of assesment and
recommendations for treatment . Clinical Criminology: The Assesment and
Treatment of Criminal Behavior. Toronto: M&M Graphic Ltd.
2. Abel G.G. i in. (1987).  Self-reported sex crimes of nonincarcerated
paraphiliacs . Journal of Interpersonal Violence 2 (1)
3. Abel G.G. i in. (1988).  Multiple paraphilic diagnoses among sex offenders .
Bulletin of the American Academy of Psychiatry and the Law 16 (2)
4. Anastasi, A., Urbina, S. (1999). Testy psychologiczne. Warszawa: Pracownia
Testów Psychologicznych PTP.
5. Baker A., Duncan S.  Child Sexual Abuse: A Study of Prevalence in Great
Britain . Child Abuse and Neglect, 9
6. Barbaree H.E., (1991).  The role of male sexual arousal in rape: Six models .
Journal of Consulting and Clinical Psychology
7. Becker G.S. (1968),  Crime and punishment: An economic approach .
Journal of Political Economy, 76, 169  217
8. Becker N., Schorsch E. (1975).  Die psychoanalytische Theorie sexueller
Deviationen . Ergebnisse zur sexualforschung. Köln
9. Brier S.S., Fienberg S.E.,(1980).  Recent econometric modeling of crime and
punishments . Evalluation Review, 4, 147 - 191
10. Butcher J.N, Carson R.C., Mineka S (2005).  Psychologia zaburzeń . Gdańsk:
Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
51
11. Bürger  Prinz H. (1976).  Psychopatologia życia pÅ‚ciowego . Seksuologia
(red. H. Giese). Warszawa: PZWL
12. Ciosek M. (2003).  Psychologia sÄ…dowa i penitencjarna . Warszawa:
Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis;
13. Cook P.J. (1980).  Research of criminal deterrence . Crime and justice, vol. 2.
Chicago; 211  268
14. Cwynar S., Mazurowa A. (1968).  Zaburzenia psychiczne w chorobach
somatycznych . Warszawa
15. Czernikiewicz W., Pawlak-Jordan B. (1998)  Wykorzystywanie seksualne
dzieci , Warszawa: Fundacja Dzieci Niczyje
16. Czmoch H. (1970).  Wyrzuty sumienia . Problemy Kryminalistyki nr 87
17. Doren D.M. (1987).  Understanding and treating the psychopath . New York
18. Drieschner K., Lange A. (1999).  A review of cognitive factors in the etiology
of rape . Clinical Psychology Review.
19. Dryjski A. (1992).  Mózg i dusza . Warszawa
20. Faller K. (1988).  Child sexual abuse . New York: Columbia University Press
21. GaÅ› Z.B. (1980).  Inwentarz Psychologiczny Syndromu Agresji . Lublin:
PrzeglÄ…d Psychologiczny, t. XXIII, nr 1
22. Glaser D., Frosh S. (1995).  Dziecko seksualnie wykorzystywane . Warszawa:
Wydawnictwo Lekarskie PZWL
23. Gordon M. (1998).  Sprawcy przestępstw seksualnych . Przegląd
Więziennictwa Polskiego
24. Green A.H. (1980).  Child Maltreatment . New York: Jason Aronson
25. Gromska J. (1989)  Funkcjonowanie psychospołeczne osób, które w
dzieciństwie przebyły zaburzenia popędu seksualnego (monografia). AMG
26. Gromska J. (1993)  Raport o przestępczości seksualnej wobec dzieci. Na
podstawie analizy 410 orzeczeń sądowo  psychiatrycznych i
seksuologicznych . Rozpoznawanie zespołu maltretowanego dziecka 
Pamiętnik II Ogólnopolskiego Spotkania na temat: Ochrona Dzieci przed
Okrucieństwem. A
ódz
: Wydawnictwo Sekcji Dziecka Maltretowanego
Polskiego Towarzystwa Chirurgów Dziecięcych i Fundacji na Rzecz Ochrony
Dzieci przed Okrucieństwem
27. Groth A.N., Hobson W.F., Gary T.S. (1982).  The child molester . Social work
and child sexual abuse. New York: Haworth
52
28. Hall G.C.N., Shondrick D.D., Hirschman R. (1993).  The role of sexual
arousal in sexually aggressive behavior: A meta  anlysis . Journal of
Consulting and Clinical Psychology.
29. Hoche A. (1934).  Handbuch d. geriatlichen Psychiatrie . Berlin: Springer 
Verlag
30. Hołyst B. (1999).  Kryminologia . Warszawa: PWN
31. Hornowska, E. (2005).  Testy psychologiczne. Teoria i praktyka . Warszawa:
Scholar
32. ICD  10 (1997).  Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń
zachowania . Kraków  Warszawa: Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne
 Vesalius , Instytut Psychiatrii i Neurologii
33. Imieliński K. (1990).  Sexiatria t. 2. Warszawa: PWN
34. Kacprzak L. (2006).  Przemoc wobec dziecka jako patologia społeczna . Piła:
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Staszica w Pile.
35. Kędra E. (1977).  Sprawcy zabójstw o motywie seksualnym . ZNASW
36. Kołakowska W. (2004)  W kręgu agresji, przemocy i brutalizacji życia ,
Materiały dydaktyczne, Szczytno: Wyższa Szkoła Policji
37. Korzeniowski L, Pużyński S. (1986).  Encyklopedyczny słownik psychiatrii .
Warszawa: PZWL
38. Koska W. (1970).  Wpływ alkoholu na przestępczość zgwałcenia . S MO
39. Kozarska  Dworska J. (1973).  Ekspertyza sÄ…dowo  psychiatryczna w
sprawach o przestępstwa seksualne . Przestępczość seksualna. Materiały III
Wrocławskiego Sympozjum kryminologicznego 10-20. X. 1973. Wrocław:
Uniwersytet Wrocławski im. Bolesława Bieruta
40. Krahé B. (2005).  Agresja . GdaÅ„sk: GdaÅ„skie Wydawnictwo Psychologiczne
41. Kysela J. (1939).  Zabójstwo w świetle etyki chrześcijańskiej . Kraków
42. Krzystanek M. (2001). www.psychiatria.pl
43. Leszczyński J. (1992).  Zabójstwa na tle seksualnym w Polsce: studium
kryminologiczne . Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze
44. Lew  Starowicz Z. (1992)  Przemoc seksualna . Warszawa: Jacek Santorski
& CO AGENCJA WYDAWNICZA
45. Lew  Starowicz Z. . (2000).  Seksuologia sÄ…dowa . Warszawa:
Wydawnictwo Lekarskie PZWL
53
46. Lipowska  Teutsch A. (1992)  Rodzina a przemoc . Kraków: Ośrodek
Pomocy i Interwencji Psychologicznej Uniwersytetu Jagiellońskiego i
Akademii Medycznej im. M.Kopernika
47. Lipowska  Teutsch A. (1995).  Rodzina a przemoc . Warszawa: PARPA
48. Lorenz K. (1974).  Civilized world s eight deadly sins . New York: Harcourt,
Brace, Jovanovich.
49. Lykken D. (1957).  A study of anciety in the sociopathic personality . Journal
of Abnormal and Social Problems.
50. Malamuth N.M., Heilmann M.F. (1998).  Evolutionary psychology and sexual
aggression . Handbook of evolutionary psychology. New York: Lawrence
Erlbaum Associates Inc.
51. Malinowski A. (1974).  Podstawowe zagadnienia w orzecznictwie sÄ…dowo -
psychiatrycznym .
52. Marzec  Holka K. (1999).  Przemoc seksualna wobec dziecka. Studium
pedagogiczno  kryminologiczne . Bydgoszcz: WSP
53. Miller  Pervin C.L., Pervin (1999).  Child Maltreatment . California:
Thousand Oaks
54. Morawski J. (1977).  Alkohol a zabójstwa w perspektywie światowej .
Przestępczość na świecie t. 9. Warszawa
55. Mrazek D., Mrazek P. (1987).  Child Maltreatment . Child and Adolescent
Psychiatry. Oxford: Blackwell Scientific Publications
56. Pacewicz A.  Nadużycia seksualne wobec dzieci  rozpoznanie, terapia,
profilaktyka .  Dziecko krzywdzone: próba opisu zjawiska (red. E. Czyż i
J.Szymańczak). Warszawa: Fundacja Dzieci Niczyje.
57. Podgajna  Kuśmierek M. (2003).  Pedofilia: zarys zagadnienia . Kraków:
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
58. Pospiszyl K. (2005).   Przestępstwa seksualne: Geneza, postacie,
resocjalizacja oraz zabezpieczenia przed powrotnością . Warszawa :
Wydawnictwo Naukowe PWN
59. Praszkier R. (1995).  Przemoc w rodzinie  sprawcy i ofiary w świetle
wybranych badań . Dziecko krzywdzone: próba opisu zjawiska (red. E. Czyż i
J.Szymańczak). Warszawa: Fundacja Dzieci Niczyje
60. Quay H.C. (1965).  Psychopatic personality as pathological stimulation-
seeking . American Journal of Psychiatry , 122, 180 - 183
54
61. Reber A.S., Reber E.S. (2005).  SÅ‚ownik psychologii . Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR
62. Rutter M., Giller H. (1984).  Juvenile delinquency . New York
63. Salter A.C. (2005).  Drapieżcy. Pedofile, gwałciciele i inni przestępcy
seksualni. Kim są, jak działają i jak możemy chronić siebie i nasze dzieci .
Poznań: Media Rodzina
64. Schorsch E. (1971).  Sexualstraftater . Stuttgart: F.Emke Verlag
65. Sillamy N. (1989).  SÅ‚ownik psychologii . Katowice
66. Sobiech R. (1993).  Krzywdzenie dzieci jako problem społeczny w:
 Rozpoznawanie zespołu maltretowanego dziecka  Pamiętnik II
Ogólnopolskiego Spotkania na temat:  Ochrona Dzieci przed
Okrucieństwem . A
ódz
: Wydawnictwo Sekcji Dziecka Maltretowanego
Polskiego Towarzystwa Chirurgów Dziecięcych i Fundacji na Rzecz Ochrony
Dzieci przed Okrucieństwem
67. Sosnowski T., Wrześniewski K. (1983).  Metody i techniki badań Warszawa:
PrzeglÄ…d Psychologiczny, t. XXVI, nr 2
68. Spielberger C.D., Gorsuch R. L., Lushene R.E. (1966)
69. Spielberger C.D., Gorsuch R. L., Lushene R.E. (1970)
70. Szczęsna H. (1973).  Zboczenia płciowe a przestępstwa seksualne .
Przestępczość seksualna Materiały III Wrocławskiego Sympozjum
kryminologicznego 10-20. X. 1973. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski im.
Bolesława Bieruta
71. Thornhill R., Thornhill N.W. (1991).  Coercive sexuality of men:n Is there
psychological adaptation to rape? . Sexual coercion (s. 91-107). MA:
Lexington Books
72. West D. (1985).  Sexual Victimisation . New York: Gower
73. Wrześniewski, K., Sosnowski, T., Matusik, D (2002). Inwentarz stanu i cechy
lęku: polska adaptacja STAI: podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów
Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego
74. Wyrsch J. (1955)  Geriatliche Psychiatrie . Berlin: P.Haupt
75. Zawadzki, K. (2006).  Kwestionariusze osobowości. Strategie i procedura
konstruowania . Warszawa: Scholar
76. Materiały szkoleniowe FBI dla Komendy Głównej Policji (2002);
(niepublikowane  z
ródło własne)
55
Aneks.
Załącznik nr 1.
Inwentarz Psychologiczny Syndromu Agresji
Zbigniew GaÅ›
I.P.S.A.
Nazwisko i imiÄ™.......................................................................................................
Wiek....................
Data badania.................................
1. Gdy jestem zły staję się zrzędny.............................................................................T ? N
2. Idąc przez las lubię kopać rosnące grzyby..............................................................T ? N
3. Szukam sposobności, żeby zaszkodzić ludziom, których nie lubię....................... T ? N
4. Wpadłem kiedyś w taką złość, że uszkodziłem jakieś sprzęty w mieszkaniu....... T ? N
5. Zdarzało mi się zrywać kwiaty z klombu dla kawału............................................ T ? N
6. Istnieje ktoÅ›, kogo nienawidzÄ™............................................................................... T ? N
7. Człowiek pokrzywdzony ma prawo do zemsty.................................................... T ? N
8. Mojej złości często towarzyszy załamanie............................................................ T ? N
9. Gdy ktoś się mnie ciągle czepia, to w końcu solidnie oberwie............................. T ? N
10. W ostrej dyskusji zdarza mi się tracić panowanie nad sobą.................................. T ? N
11. Kiedy się wścieknę, wygaduję różne rzeczy.......................................................... T ? N
12. Zrobiłbym chyba wszystko gdyby mnie sprowokowano........................................T ? N
13. Czasem wyśmiewam cudze przekonania............................................................... T ? N
14. Gdy się zdenerwuję, wszystko, co jest wokół mnie, znajduje się w
niebezpieczeństwie................................................................................................ T ? N
15. Lubię demonstrować swoją siłę............................................................................. T ? N
56
16. Chciałbym zemścić się na kimś, kogo nie lubię.....................................................T ? N
17. Zachowuję spokój nawet wtedy, gdy ktoś stroi sobie ze mnie żarty..................... T ? N
18. Byłem kiedyś w takiej sytuacji, że chciałem popełnić samobójstwo.................... T ? N
19. Gdy mnie ktoś skrzywdzi, odpłacam mu tym samym........................................... T ? N
20. W gniewie zapominam czym jest grzeczność i tolerancja..................................... T ? N
21. Gdy mi ktoś przerwa pracę, może usłyszeć parę przykrych słów..........................T ? N
22. Gdy jestem na kogoś wściekły, zaciskam pięści....................................................T ? N
23. Zdarza mi się niesprawiedliwie kogoś traktować tylko dlatego, że go nie lubię... T ? N
24. Gdy jestem zły, kopię w co się da...........................................................................T ? N
25. Z przyjemnością trzymałbym w rękach nabity karabin......................................... T ? N
26. Są chwile, kiedy czuję nienawiść do całego świata............................................... T ? N
27. Zdarzyło mi się zabrać przemocą cudzą własność................................................ T ? N
28. Nienawidzę siebie, gdyż wiem, że jestem złym człowiekiem.............................. T ? N
29. Nie mam żadnych skrupułów, gdy szkodzę komuś, kto mi wyrządził krzywdę... T ? N
30. Potrafię zapanować nad natychmiastowym wyładowaniem gniewu..................... T ? N
31. W złości robię awantury najbliższym.................................................................... T ? N
32. Zdarza mi się zadawać sobie ból........................................................................... T ? N
33. Zdarzało mi się skarżyć na innych bez uzasadnionej przyczyny........................... T ? N
34. W złości uderzam pięścią w stół.............................................................................T ? N
35. Gdyby wybuchła wojna, wtedy bym pokazał na co mnie stać.............................. T ? N
36. Zdarza mi się zachowywać w sposób natarczywy................................................. T ? N
37. Zdarzało mi się pierwszemu inicjować bójki......................................................... T ? N
38. Czasem odczuwam chęć zrobienia sobie czegoś złego..........................................T ? N
39. Z zasady rewanżuję się za doznane krzywdy........................................................ T ? N
40. Kto chce żyć ze mną w zgodzie, lepiej niech mi się nie sprzeciwia...................... T ? N
41. W zdenerwowaniu nie przebieram w słowach....................................................... T ? N
42. W złości zdarza mi się uderzać głową w coś twardego......................................... T ? N
43. Gdy mi siÄ™ nie wiedzie, obwiniam o to innych...................................................... T ? N
44. W złości ciskam przedmiotami o ziemię................................................................T ? N
45. Lubię oglądać filmy grozy......................................................................................T ? N
46. Czasem w gniewie odczuwam chęć wyrządzenia komuś krzywdy........................T ? N
47. Gdy ktoś nie chce oberwać, to lepiej niech mi nie wchodzi w drogę.................... T ? N
48. Były takie chwile, kiedy czułem nienawiść do samego siebie.............................. T ? N
49. Ludzie sami są winni temu, że w pewnych sytuacjach staję się mściwy.............. T ? N
50. W chwilach zdenerwowania potrafię się opanować.............................................. T ? N
51. Zdarza mi się bez namysłu mówić ludziom przykre rzeczy.................................. T ? N
52. Kiedyś dokonałem samouszkodzenia.................................................................... T ? N
53. Lubię przeszkadzać w pracy tym, którzy mnie denerwują.................................... T ? N
54. W złości podarłem kiedyś na sobie ubranie........................................................... T ? N
55. Lubię czytać książki o obozach koncentracyjnych................................................ T ? N
56. Mam wrażenie, że nikt mnie nie kocha................................................................. T ? N
57. Gdy mnie ktoÅ› denerwuje w autobusie, niby niechcÄ…cy kopiÄ™ go
58. lub stajÄ™ mu na nogÄ™.............................................................................................. T ? N
59. Często mam ochotę ukarania siebie za przewinienia, jakie popełniłem................ T ? N
60. Są rzeczy, za które potrafię się zemścić................................................................. T ? N
61. Jestem zwykle spokojny i trudno wyprowadzić mnie z równowagi...................... T ? N
62. Gdy mnie ktoś zaczepia, staję się kłótliwy............................................................ T ? N
63. W bezsilnej złości zdarza mi się wyłamywać sobie palce..................................... T ? N
64. Cieszę się z porażek ludzi, których nie lubię......................................................... T ? N
65. W złości zdarza mi się tupać nogami..................................................................... T ? N
66. Lubię oglądać obrazy zniszczeń............................................................................ T ? N
67. Znam ludzi, którzy są wrogo do mnie nastawieni................................................. T ? N
68. Czasem w gniewie dopuszczam się rękoczynów................................................... T ? N
69. Wiem, że uczyniłem wiele zła............................................................................... T ? N
70. Cudze zaczepki z reguły kończą się moim odwetem............................................. T ? N
71. Mam porywcze usposobienie................................................................................. T ? N
57
72. W złości wymyślam innym.................................................................................... T ? N
73. Kiedyś usiłowałem popełnić samobójstwo............................................................ T ? N
74. Lubię ośmieszać ludzi............................................................................................ T ? N
75. Gdy jestem zły, trzaskam drzwiami....................................................................... T ? N
76. Uważam, że ludzie posiadający broń są bardziej niezależni i pewni siebie.......... T ? N
77. Brak mi zaufania do ludzi...................................................................................... T ? N
78. Zdarza mi się kogoś uderzyć, gdyż nie mogę się opanować................................. T ? N
79. Ze złości cały się w środku trzęsę.......................................................................... T ? N
80. Jeśli ktoś mnie rozgniewa, mogę mu wyrządzić krzywdę..................................... T ? N
81. Miewałem ataki złości, w których przestawałem panować nad swoim
82. zachowaniem.......................................................................................................... T ? N
83. Każdy, kto mnie kiedyś uraził, jeszcze dostanie za swoje..................................... T ? N
84. Jestem mało zdolny................................................................................................ T ? N
85. W gniewie zachowuję się w sposób nieobliczalny................................................ T ? N
Załącznik nr 2.
Kwestionariusz STAI
C.D. Spielberger, J.Strelau, M.Tysarczyk, K. Wrześniewski
KWESTIONARIUSZ SAMOOCENY
STAI  ARKUSZ X  1
ImiÄ™ i nazwisko..................................................................................Data..................
Rok urodzenia................................................ Płeć M K
1 2 3 4
INSTRUKCJA: niżej podano szereg twierdzeń, przy pomocy których ludzie zwykle
1 2 3 4
opisują samych siebie. Przeczytaj każde z tych twierdzeń, następnie otocz kółkiem
odpowiednią cyfrę na prawo od twierdzenia, aby wskazać jak czujesz się właśnie teraz tj.
1 2 3 4
w tym momencie. Nie ma odpowiedzi dobrych i złych. Nie poświęcaj zbyt wiele czasu
1 2 3 4
poszczególnym twierdzeniom. Podawaj odpowiedzi, które jak Ci się wydaje najlepiej
opisujÄ… to, co czujesz w tej chwili. 1 2 3 4
1 2 3 4
1 2 3 4
1 2 3 4
1 2 3 4
1 2 3 4
1. Jestem spokojny ............................................................................
1 2 3 4
2. CzujÄ™ siÄ™ bezpiecznie .......................................................................
1 2 3 4
3. Jestem napięty ..................................................................................
1 2 3 4
4. Jestem rozżalony .............................................................................
1 2 3 4
5. CzujÄ™ siÄ™ swobodnie ......................................................................
1 2 3 4
6. Jestem przygnębiony .......................................................................
1 2 3 4
1 2 3 4
58
1 2 3 4
Zdecydowanie nie
Raczej nie
Raczej tak
Zdecydowanie tak
7. Martwię się czy nie stanie się coś złego ........................................
8. Czuję się wypoczęty .........................................................................
9. Odczuwam niepokój ........................................................................
10. Jest mi dobrze .................................................................................
11. CzujÄ™ siÄ™ pewny siebie ....................................................................
12. Jestem zdenerwowany ......................................................................
13. Jestem roztrzęsiony .........................................................................
14. Jestem  podminowany ..................................................................
15. Jestem odprężony .............................................................................
16. Jestem zadowolony ...........................................................................
17. Jestem zmartwiony ........................................................................
18. CzujÄ™ siÄ™ nadmiernie podniecony ....................................................
19. Jestem radosny ................................................................................
20. Jest mi przyjemnie ..........................................................................
KWESTIONARIUSZ SAMOOCENY
STAI, ARKUSZ X  2
INSTRUKCJA: niżej podano szereg twierdzeń, przy pomocy których ludzie zwykle
opisują samych siebie. Przeczytaj każde z tych twierdzeń, a następnie otocz kółkiem
odpowiednią cyfrę na prawo od twierdzenia, aby wskazać, jak się zazwyczaj czujesz. Nie
ma odpowiedzi dobrych i złych. Podawaj odpowiedzi, które jak ci się wydaje, najlepiej
opisują jak się na ogół czujesz.
1 2 3 4
1 2 3 4
1 2 3 4
1 2 3 4
1 2 3 4
1 2 3 4
21. Jest mi przyjemnie ..................................................................................
1 2 3 4
22. Szybko się męczę .................................................................................
1 2 3 4
23. Chce mi się płakać ................................................................................
1 2 3 4
24. Chciałbym być tak szczęśliwy jak inni .................................................
1 2 3 4
25. Tracę na tym, że nie umiem się dostatecznie szybko decydować ...........
1 2 3 4
26. Czuję się wypoczęty ................................................................................
1 2 3 4
27. Jestem spokojny i opanowany ..............................................................
1 2 3 4
28. Czuję, że trudności tak się piętrzą, że nie potrafię ich przezwyciężyć .....
1 2 3 4
29. Za bardzo martwię się czymś, co w gruncie rzeczy nie jest ważne .........
1 2 3 4
30. Jestem szczęśliwy ..................................................................................
1 2 3 4
31. Jestem skłonny brać wszystko zbyt poważnie .......................................
1 2 3 4
32. Brak mi pewności siebie ..........................................................................
33. CzujÄ™ siÄ™ bezpiecznie .........................................................................
1 2 3 4
34. Staram się nie zauważać kryzysów i trudności .....................................
1 2 3 4
35. Jest mi smutno .......................................................................................
1 2 3 4
59
Zdecydowanie nie
Raczej nie
Raczej tak
Zdecydowanie tak
36. Jestem zadowolony ...............................................................................
37. Jakaś nieważna myśl chodzi mi po głowie i dręczy mnie ....................
38. Przeżywam rozczarowania tak dotkliwie, że nie mogę przestać
o nich myśleć ........................................................................................
39. Jestem osobą zrównoważoną ................................................................
40. Staję się napięty lub rozdrażniony, gdy myślę
o swoich niedawnych kłopotach ...........................................................
Załącznik nr 3.
Tabele norm stenowych dla mężczyzn do Inwentarza Psychologicznego Syndromu
Agresji oraz do kwestionariusza STAI
Tabela nr 25 Normy stenowe dla mężczyzn według IPSA Z. Gasia (1980)
Sten Skale Sten
K O I II III IV V VI VII VIII
1 0  4 1
2 5  6 0  1 2
3 7  8 0  2 0 0  1 2 0 0  1 3
4 9  11 3  5 1  3 2  3 3 1 2  3 4
5 12  14 6  7 4  5 0 4  5 4  6 2  4 0  1 4  7 0  1 5
6 15  16 8  11 6  7 1 6  7 7  9 5  6 2  3 8  9 2  3 6
7 17  19 12  14 8  9 2  3 8  9 10  11 7  9 4  7 10  11 4  6 7
8 20 15  16 10  11 4  6 10  12 12  13 10  11 8 12  13 7 8
9 21 17 12  13 7  9 13 14  15 12  13 9  10 14  15 8  10 9
10 22 18 - 20 14 - 18 10 - 12 14 - 16 16 - 18 14 - 16 11 - 16 16 11 - 12 10
Tabela nr 26 Normy stenowe dla mężczyzn (lęk jako stan)
Sten wiek (w latach) Sten
21  40 41  54 55  69 70 - 79
1 20  22 20  25 20 20  21 1
60
2 23  27 26  27 21  22 22  23 2
3 28  30 28  29 23  29 24  28 3
4 31  32 30  32 30  34 29  31 4
5 33  36 33  38 35  38 32  37 5
6 37  40 39  42 39  43 38  42 6
7 41  44 43  45 44  50 43  46 7
8 45  49 46  51 51 47  55 8
9 50  65 52  56 52  60 56  60 9
10 66  80 57 - 80 61 - 80 61 - 80 10
Tabela nr 27 Normy stenowe dla mężczyzn (lęk jako cecha)
Sten wiek (w latach) Sten
21  40 41  54 55  69 70 - 79
1 20  23 20  27 20  30 20  25 1
2 24  30 28  30 31 - 31 26  34 2
3 31  32 31  33 32  33 35  37 3
4 33  36 34  38 34  39 38  40 4
5 37  39 39  43 40  44 41  44 5
6 40  42 44  46 45  48 45  46 6
7 47  48 49  53 47  50 7
8 43  49 49  54 54  60 51  56 8
9 50  55 55 61  63 57  63 9
10 56  80 56  80 64  80 64  80 10
Załącznik nr 4. Wyniki surowe badań własnych
Tabela nr 28 Wyniki surowe IPSA
NUMER PYTANIA IPSA
L.p. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 L.p.
1 1 3 3 3 1 3 3 1 1 1 2 3 3 3 3 3 2 1 3 2 3 2 1 3 3 1
2 3 3 3 3 3 1 1 3 3 3 1 3 3 3 3 2 3 3 3 3 1 3 3 3 3 2
3 1 3 3 1 3 3 3 1 3 1 1 1 1 3 3 3 3 1 3 1 1 3 1 1 3 3
4 3 3 3 1 3 1 3 1 3 1 1 3 3 3 3 3 1 3 3 3 1 3 3 3 3 4
5 3 3 3 3 1 3 3 3 3 1 3 3 3 3 3 3 1 1 3 3 1 3 3 3 3 5
6 3 3 3 1 3 3 1 1 1 3 1 3 3 3 3 1 1 3 3 3 3 3 3 3 3 6
7 1 3 3 3 3 3 1 3 3 3 1 3 3 3 3 3 1 3 3 3 3 3 3 3 3 7
8 3 3 3 3 3 3 3 2 3 3 3 3 3 3 3 3 1 1 3 3 3 3 3 3 3 8
9 3 3 3 3 3 3 2 3 3 3 3 3 3 3 3 3 1 3 3 3 3 3 3 3 3 9
10 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 1 3 3 3 3 3 3 3 3 10
11 3 3 3 1 3 2 3 3 3 3 1 3 3 3 3 3 3 3 3 3 1 1 3 3 3 11
61
12 1 3 3 3 2 3 3 1 1 1 1 3 3 3 3 3 2 3 3 2 3 3 3 3 3 12
13 3 3 2 1 1 1 2 3 1 2 3 3 1 3 3 2 1 1 2 3 3 2 3 3 2 13
14 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 1 3 3 3 3 3 1 1 3 3 3 3 3 3 3 14
15 3 3 3 3 1 3 2 3 3 3 3 3 2 3 3 3 1 3 3 2 1 3 3 3 3 15
16 1 3 3 3 3 1 1 3 3 1 1 3 1 3 3 3 1 1 1 3 3 3 1 3 3 16
17 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 1 3 3 3 1 3 3 3 2 3 3 3 3 17
18 3 3 3 3 3 1 2 3 3 3 3 3 3 3 3 3 1 3 3 3 3 3 3 3 3 18
19 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 3 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 19
20 3 3 3 1 1 1 1 3 3 3 1 3 1 3 3 3 1 1 3 3 3 3 2 1 3 20
NUMER PYTANIA IPSA
L.p. 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 L.p.
1 3 3 2 2 2 3 1 3 1 3 1 3 1 3 3 1 3 3 2 3 2 3 1
2 1 3 3 1 1 3 3 3 1 2 3 3 3 3 3 3 3 3 3 1 3 3 2
3 1 3 1 3 3 1 3 3 1 3 3 1 1 3 3 1 3 3 1 1 3 3 3
4 3 1 3 3 1 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 1 3 3 3 3 4
5 3 3 1 3 1 3 3 3 1 3 1 3 3 3 1 3 3 3 3 3 3 3 5
6 1 1 3 3 1 3 1 3 3 3 3 3 1 3 3 3 1 3 1 3 3 3 6
7 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 1 3 3 3 3 3 3 7
8 3 3 3 3 1 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 2 3 3 8
9 3 3 3 3 1 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 2 3 3 9
10 3 3 3 1 1 3 3 3 3 3 1 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 10
11 3 1 3 3 1 3 3 1 3 3 3 1 3 1 3 1 3 3 3 1 3 3 11
12 3 3 2 3 2 3 3 3 2 2 1 1 3 3 3 1 3 3 3 3 3 3 12
13 2 3 3 3 1 2 3 3 3 2 3 1 3 2 3 3 3 3 3 1 3 3 13
14 3 3 3 1 1 3 3 3 3 1 1 3 1 2 2 3 3 3 3 1 3 3 14
15 3 3 3 3 1 3 3 1 3 2 3 3 3 3 2 3 3 3 3 3 3 3 15
16 3 3 3 3 1 1 1 1 3 3 1 3 3 1 3 3 1 3 3 1 1 3 16
17 3 3 3 3 1 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 17
18 1 3 3 1 1 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 2 3 3 18
19 1 1 1 1 3 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 3 1 1 1 1 1 1 19
20 1 1 1 3 1 3 3 3 1 3 1 3 1 3 3 3 3 3 1 1 3 3 20
NUMER PYTANIA IPSA
L.p. 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 L.p.
1 1 3 2 1 1 3 3 3 2 3 2 3 1 2 3 3 3 3 1 2 1 3 1
2 1 2 1 3 3 3 3 1 2 3 2 2 1 3 3 3 3 1 1 3 1 3 2
3 1 3 3 1 1 3 3 1 3 3 1 3 3 1 3 3 1 1 1 1 1 3 3
4 1 1 1 3 3 3 3 1 1 3 1 3 1 3 3 3 3 1 1 3 1 3 4
5 1 3 1 3 3 3 3 3 3 3 1 3 1 3 3 3 3 3 3 3 1 3 5
6 1 1 3 3 1 3 1 3 1 3 3 3 3 1 3 3 3 3 1 3 3 3 6
7 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 1 3 3 3 3 3 3 3 3 3 1 3 7
8 3 3 1 3 3 3 3 3 2 3 3 3 1 3 3 3 3 3 3 1 3 1 8
62
9 3 3 1 3 3 3 3 2 2 3 2 3 2 3 3 3 3 2 3 3 3 2 9
10 3 3 1 3 3 3 3 3 3 3 3 3 1 3 3 3 3 3 1 3 1 3 10
11 3 3 1 3 3 3 3 1 3 3 1 3 1 3 3 3 3 3 1 1 1 3 11
12 1 2 2 3 3 3 3 2 3 3 3 3 2 1 3 3 3 3 2 3 1 3 12
13 1 3 1 3 3 3 3 3 3 3 3 1 1 3 3 2 3 3 1 1 2 2 13
14 1 1 1 3 3 3 3 3 3 3 3 3 1 3 3 3 3 3 1 3 3 3 14
15 3 3 1 3 3 3 3 1 3 3 3 3 1 3 3 3 3 3 1 3 3 2 15
16 1 3 1 1 1 3 3 1 3 3 1 1 1 3 3 3 3 3 1 3 1 3 16
17 2 3 1 3 3 3 3 2 3 3 2 3 1 3 3 3 3 3 3 3 2 3 17
18 3 2 1 3 3 3 3 1 3 3 3 3 1 3 3 3 3 3 1 2 3 3 18
19 1 1 3 3 1 1 1 1 1 1 3 1 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 19
20 1 3 1 3 3 3 3 3 3 3 1 1 2 3 3 3 3 3 1 3 1 3 20
NUMER PYTANIA IPSA
L.p. 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 L.p.
1 2 2 1 3 1 3 3 1 1 1 2 3 3 2 1
2 3 1 3 3 2 1 3 2 3 3 3 3 2 3 2
3 1 1 1 3 1 3 1 1 1 3 1 3 3 3 3
4 3 3 3 3 1 1 3 3 1 3 3 3 3 3 4
5 3 3 1 3 1 1 3 1 1 3 3 3 3 3 5
6 1 3 1 3 1 3 1 3 1 3 1 3 3 1 6
7 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 7
8 3 3 3 2 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 8
9 3 3 3 3 3 3 2 3 3 3 3 3 2 3 9
10 3 3 3 3 3 3 1 3 3 3 3 3 3 3 10
11 3 3 3 3 1 3 3 1 3 3 3 3 1 3 11
12 1 3 3 3 2 3 3 3 3 3 1 3 2 3 12
13 3 3 1 3 3 2 3 2 2 3 3 3 2 3 13
14 3 3 1 3 3 1 1 3 3 3 3 3 1 3 14
15 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 15
16 3 3 1 3 3 3 3 3 1 3 1 3 3 3 16
17 3 3 3 3 3 1 2 3 3 3 3 3 2 3 17
18 3 3 3 3 3 3 3 3 1 3 3 3 2 3 18
19 1 1 1 1 1 1 1 3 1 1 1 1 1 1 19
20 1 3 3 3 1 3 1 3 1 3 3 3 1 3 20
Tabela nr 28 Wyniki surowe STAI
L.p. L.p.
NUMER PYTANIA STAI
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
1 1
3 3 2 2 3 2 3 4 3 2 3 3 1 1 2 2 2 2 2 2 3 4 2 4
2 2
3 3 2 2 4 2 3 3 2 3 3 2 2 3 3 3 2 2 3 3 2 1 2 3
3 3
3 3 2 2 2 2 2 3 2 3 3 2 2 2 3 2 2 2 2 2 2 2 2 2
4 4
4 3 4 4 3 4 4 2 3 2 1 1 3 2 2 2 4 1 1 3 3 4 2 4
5 5
4 4 2 2 4 1 1 3 2 3 4 1 1 1 4 3 1 1 2 2 4 2 1 3
6 6
4 2 3 3 2 4 4 2 3 2 2 2 2 2 2 2 3 2 2 2 1 3 2 3
7 7
3 3 2 2 3 1 2 3 1 2 2 2 2 1 2 2 3 1 2 2 1 1 2 3
8 8
4 2 4 3 2 4 3 2 4 1 3 3 4 3 2 1 4 2 1 1 1 2 3 4
9 9
3 3 2 2 3 2 2 3 2 3 2 2 2 2 3 3 2 2 2 3 2 2 1 3
10 10
3 3 2 1 2 3 3 2 3 2 2 1 1 1 2 2 3 1 2 2 2 2 3 3
63
11 11
3 2 3 2 2 3 4 3 3 2 1 2 2 1 3 2 3 2 1 1 1 2 2 3
12 12
3 3 2 2 3 2 3 4 2 3 3 2 1 2 3 3 2 2 3 3 3 1 2 2
13 13
3 3 2 2 2 2 3 3 2 2 2 1 1 1 2 2 2 2 2 2 3 1 2 2
14 14
4 4 4 4 3 4 1 1 1 3 3 1 1 1 4 2 4 1 1 2 1 3 2 4
15 15
4 4 1 1 4 1 4 3 1 3 3 1 1 1 3 2 3 1 2 2 2 3 2 4
16 16
4 4 2 1 3 1 1 2 1 2 3 1 1 1 3 2 2 1 2 2 3 3 2 2
17 17
3 3 3 3 3 3 2 2 2 1 3 2 2 2 2 1 3 1 1 1 2 2 1 3
18 18
1 3 2 2 3 2 2 3 2 2 3 1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 3 2 4
19 19
4 4 2 4 3 4 4 3 3 2 1 1 3 1 2 1 4 2 1 1 2 1 2 4
20 20
3 3 4 2 2 3 1 3 3 2 2 3 3 3 2 3 2 2 2 2 2 2 2 3
L.p. L.p.
NUMER PYTANIA STAI
25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40
1 1
2 2 2 3 2 2 3 1 2 2 2 2 2 1 2 2
2 2
2 3 3 2 2 2 2 1 3 2 2 2 2 2 3 2
3 3
2 2 2 3 3 2 3 2 2 2 3 2 2 3 2 3
4 4
1 3 4 3 1 1 4 3 3 2 3 2 2 4 4 4
5 5
2 2 4 2 2 3 1 2 3 2 2 3 2 1 3 2
6 6
2 1 2 3 4 2 3 2 2 2 4 2 3 4 4 4
7 7
2 2 3 2 3 1 2 3 2 3 3 1 2 3 3 3
8 8
2 1 4 3 3 1 2 2 1 1 4 1 2 2 4 2
9 9
3 3 4 2 1 2 3 2 3 2 2 2 2 1 3 1
10 10
2 2 3 3 2 1 3 3 2 2 3 2 1 3 4 3
11 11
2 2 3 3 2 2 2 2 2 3 3 1 2 2 4 3
12 12
1 4 3 2 2 3 3 3 3 2 2 3 2 2 3 2
13 13
2 3 3 1 2 4 2 2 3 3 2 3 2 2 3 2
14 14
2 2 4 3 1 2 3 2 2 2 4 1 1 3 4 3
15 15
2 2 4 2 4 2 4 2 4 3 2 2 3 2 4 3
16 16
1 3 4 2 3 2 2 1 3 2 3 2 3 1 4 2
17 17
1 2 3 2 2 2 3 2 2 2 2 2 2 3 4 3
18 18
2 2 4 2 1 2 2 2 4 2 2 2 2 2 4 2
19 19
2 2 4 2 3 4 3 2 4 2 2 2 2 3 4 2
20 20
2 2 3 2 3 2 1 2 2 1 2 2 3 2 3 3
64