Mikroflora środowiska
Gleba i woda - podstawowe naturalne środowiska bytowania drobnoustrojów.
Powietrze - środowisko wtórne, drobnoustroje nie rozmnażają się, przebywają przejściowo.
Gleba - główne środowisko bytowania drobnoustrojów
- drobnoustroje glebowe: bakterie, grzyby i pierwotniaki odpowiedzialne za krążenie pierwiastków w przyrodzie (węgiel,
azot, siarka, fosfor), rozkład organizmów zwierzęcych, roślinnych, odpadów przemysłowych, powstawanie humusu
- w olbrzymich ilościach występują w glebach żyznych ( miliony komórek w 1g gleby)
- w glebach o odczynie obojętnym i alkalicznym - więcej bakterii
- w glebach kwaśnych - lepiej rozwijają się grzyby
Bakterie glebowe:
-bakterie autochtoniczne - występują w mniej więcej stałej liczbie dla danego typu gleby,
-bakterie zymogenne - rozwijają się w glebie okresowo, dostają się z resztkami roślin, odchodami ludzi i zwierząt, ściekami;
giną one po zakończeniu rozkładu wprowadzonych do gleby substancji organicznych
problem: bakterie chorobotwórcze, dostające się do gleby wraz z odchodami ludzi i zwierząt oraz chorymi tkankami
roślin
Woda - zróżnicowane ilości drobnoustrojów
- woda opadowa - uboga w mikroflorÄ™
- wody podziemne- różne ilości drobnoustrojów, w zależności od głębokości
*woda zaskórna - najwięcej drobnoustrojów
*woda podziemna płytka - najczęściej dostatecznie oczyszczona
*woda podziemna głęboka - zwykle wolna od bakterii
Zbiorniki otwarte - drobnoustroje mogą występować w dość znacznych ilościach, w zależności od ilości substancji
organicznych, zawartości tlenu, temperatury wody, naświetlenia.
Drobnoustroje wód powierzchniowych mineralizują związki organiczne, biorą udział w procesie samooczyszczania wody.
Niezbędne jest wstępne oczyszczanie ścieków miejskich i przemysłowych przed wpuszczeniem ich do wód zbiorników
otwartych.
Mikroflora wody:
-naturalna
-dostajÄ…ca siÄ™ z ziemi i powietrza,
-przewodu pokarmowego ludzi i zwierzÄ…t
-pochodząca ze ścieków przemysłowych np. browarów, drożdżowni
Z sanitarnego punktu widzenia - najważniejsze jest występowanie w wodzie mikroflory jelitowej, dostającej się z odchodami
zwierzęcymi i ściekami miejskimi, podstawa kwalifikowania wody jako zdatnej lub niezdatnej do picia
Określa się miano coli - najmniejsza objętość wody, z której można wyhodować bakterie z grupy E. coli
" 0,1 - woda jest niezdrowa
" 1,0 - woda jest zanieczyszczona (niepewna)
" 10 - woda jest stosunkowo czysta (możliwa do użycia)
" 100 - woda jest dostatecznie czysta
Normy:
" woda studzienna >50
" woda wodociÄ…gowa >100
Powietrze
Drobnoustroje - najczęściej w postaci bioaerozolu (saprofityczny - pyłki, zarodniki grzybów (alergia), zakaz
ny (gruz
lica,
grypa..)
- dostają się z gleby, wody z cząsteczkami pyłu, kurzu, pary wodnej, wydalane z kaszlem, kichaniem, są przenoszone przez
wiatr
- liczba bardzo różna, zależy od wielu czynników (miejsce, zatłoczenie, wysokość, pora dnia, klimat..
*w dużych miastach - więcej mikroorganizmów niż na wsi
*mniej w lasach ogrodach, parkach, polach (więcej kleszczy)
*im wyżej - powietrze staje się coraz czystsze, nawet nad miastami przemysłowymi (działanie bakteriobójcze promieni
słonecznych)
*najmniej drobnoustrojów zimą (gleba pokryta śniegiem)
*najwięcej latem (gleba wysuszona, wiatr unosi pyły wraz z mikroorganizmami
*w klimacie ciepłym - więcej mikroflory niż w umiarkowanym, najmniej w strefie polarnej
Wskaz
nik zanieczyszczenia powietrza - przemysł spożywczy, linie produkcyjne, wentylacja, sale operacyjne&
(metoda sedymentacyjna, filtracyjna)
Niszczenie drobnoustrojów poza organizmem ludzkim
Cel: walka z zakażeniami
Zadania:
" stworzenie środowiska nieprzyjaznego dla przetrwania drobnoustrojów patogennych
" uniemożliwienie transmisji patogenów z jednego miejsca na drugie
" prowadzenie skutecznych zabiegów sanitarnych  sanityzacja, dezynfekcja, sterylizacja...
Definicje
" Sanityzacja  ogólne działania mające na celu utrzymanie i polepszenie warunków zdrowotnych organizmu i populacji
cel: zmniejszenie liczby drobnoustrojów u człowieka i jego otoczenia (mieszkanie, ulice, ścieki, woda..) do
bezpiecznego poziomu np. mycie zębów, rąk, pranie, wietrzenie, sprzątanie, malowanie, chlorowanie wody...
stosowane środki: woda, detergenty, środki dezynfekujące słabiej działające
" Dezynfekcja (odkażanie) - eliminacja większości form wegetatywnych bakterii, wirusów, grzybów na nieożywionych
przedmiotach (powierzchnie, narzędzia, ręce), ale nie przetrwalników bakterii, zarodników grzybów, HBV !!!
Cel: przerwanie szerzenia się drobnoustrojów ze z
ródła zakażenia na osoby zdrowe
środki dezynfekcyjne  związki chemiczne zabijające patogenne i niepatogenne drobnoustroje
*Antyseptyka  dezynfekcja skóry i błon śluzowych
*antyseptyki  środki dezynfekujące stosowane na żywe tkanki
nie należy używać śr. dezynfekujących jako antyseptyków i odwrotnie !!! - oporność
" Sterylizacja  zabicie lub usunięcie wszystkich form żywych !!!
bakterie, grzyby, wirusy, zarodniki, pasożyty
" Dekontaminacja  zabiegi mające na celu usunięcie drobnoustrojów z powierzchni sprzętu medycznego, środowiska,
zapewniają bezpieczne użycie
* dekontaminacja jelita przed operacją w jamie brzusznej aby uniknąć zakażenia endogennego
" Pasteryzacja  zabija formy wegetatywne, prątki, większość wirusów
zabieg stosowany w przemyśle spożywczym do zabezpieczenia mleka, piwa, soków...
klasyczna: 63-72o 15 sek.  30 min.
UHT: 112-132o kilka sek.
" Tyndalizacja  trzykrotna ekspozycja(pasteryzacja) w temp. 70-100o, 30 min., przez 3 dni przetrwalniki kiełkują w
formy wegetatywne
stosowana obecnie sporadycznie do sterylizacji podłoży (jeżeli zepsuje się autoklaw)
" Liofilizacja  wysuszenie w próżni, w niskich temperaturach
do przechowywania szczepów bakterii, wirusów, surowic, szczepionek, suchych podłoży
" Wyżarzanie  np. ezy laboratoryjnej
" Spalanie  np. odpadów medycznych
" Ultradz
więki  rozbijają komórki , 20-100 kHz  do mycia delikatnych narzędzi
" Aseptyka, działania aseptyczne różne procedury zmierzające do ograniczenia zakażeniom  przygotowanie sprzętu,
pomieszczenia, diagnostyka, zabieg chirurgiczny....
Metody dezynfekcji
" chemiczne  ogólnie dostępne, często stosowane
zw. zawierajÄ…ce aktywny chlor - niestabilne
czwartorzędowe zw. amoniowe - bakteriostatyczne
alkohole  etylowy (70%), propylowy  bakteriobójcze, słabo penetrują
aldehydy  glutarowy, formaldehyd  szeroki zakres, drażniące
pochodne fenolowe  bakteriobójcze, słabo na wirusy
zw. nadtlenowe  kw. nadoctowy, dobry
" termiczne  urzÄ…dzenia myjÄ…co-dezynfekujÄ…ce,
* dekoktacja (gotowanie !!!) - ok. 100o C, 10-30 min., ciśnienie normalne
lub w parze wodnej (para bieżąca)  aparat Kocha
wady: nie zabija przetrwalników, zarodników, HBV bielizna, pościel, sprzęt, baseny
" chemiczno-termiczne  ok. 60o C + zw. chemiczny w niskich stężeniach sprzęt wrażliwy na temperaturę
· promieniowanie ultrafioletowe
maksymalny efekt zabijający formy żywe  dł. fali 260 nm
lampy bakteriobójcze  dezynfekcja sal operacyjnych, sal chorych, boksów, stołów do pracy jałowej...  czas pracy
lampy jest ograniczony  prowadzić rejestr zużycia!!! UV nie penetruje, działa tylko na powierzchnię !!!
Substancje czynne stosowane w dezynfekcji
" Aldehydy  mrówkowy, glutarowy, glikosal (glioksal)  drażniące, b.dobre - w wyższych stężeniach inaktywują
przetrwalniki
" Pochodne fenolu  nie działają na przetrwalniki, przykry zapach
" Alkohole  bakterie i grzyby,stężenie 40 70%,etanol, izopropanol, do odkażania skóry
" Czwartorzędowe związki amonowe  chlorek benzyloalkilodwumetyloamonowy, nieaktywne wobec prątków, wirusów,
dobra tolerancja przez skórę, eliminacja
" Biguanidy  chlorheksydyna, j.w.
" Tlen aktywny  wydzielany przez nadtlenek wodoru, kwas nadoctowy, nadboran, nadwęglan, szerokie spektrum, dobry
rozklad
" Chlorowce (halogeny)  chlor (woda), jod, drażniące działanie, bakterie, grzyby, wirusy
" Związki powierzchniowo czynne (detergenty)  redukcja napięcia powierzchniowego,  pomagają związkom
dezynfekujÄ…cym
" ZwiÄ…zki kompleksujÄ…ce  fosforany, karboksylaty, intensywne mycie, jw..
" Sole alkaliczne  węglany, borany, krzemiany, wchodzą w reakcje z olejami, zmydlają, chronią metale przed korozją
" Barwniki i olejki zapachowe  dodawane do śr.dez.  estetyka, zapach, dezynfekcja skóry
Co wpływa na dezynfekcję?
" właściwości czynnika dezynfekcyjnego  rodzaj i stężenie związków aktywnych i wspomagających
działanie bójcze: podstawowe - bakterie, wirusy, grzyby  formy wegetatywne
szerokie - prÄ…tki, + grzyby+ przetrwalniki + zarodniki
środki: bakteriobójczy, grzybobójczy, prątkobójczy, zarodnikobójczy..
" rodzaj i liczba drobnoustrojów  duże , małe zanieczyszczenie
" oporność na śr. dezynfekcyjne
" warunki środowiska
* temperatura, czas działania, pH, dostęp śr. dezynf. do wszystkich miejsc  jeżeli środek (nie
wszystkie) działa w wyższym stężeniu lub dłużej może dać efekt sterylizacji
* czynniki zanieczyszczające - ropa, śluz, krew, kał, ziemia...
zw. chemiczne koagulują białka i chronią drobnoustroje
najpierw dezynfekcja wstępna, potem mycie właściwe, potem dezynfekcja/sterylizacja końcowa !!!
* typ, budowa, stopień zagrożenia przedmiotu dezynfekowanego
stetoskop, endoskop  części optyczne, narzędzia operacyjne...
" oddziaływanie na personel (drażniące), koszt, biodegradacja..
Metoda dezynfekcji powinna być: skuteczna, nie niszczyć sprzętu, nie szkodzić personelowi i choremu, ekonomiczna
Sterylizacja
" wysokotemperaturowa
* para wodna w nadciśnieniu (nasycona) autoklawy przepływowe,
próżniowe
121o C - 1 atm - 20 min ; 134o C - 2 atm - 5-6 min
* suche gorące powietrze (suszarki)  szkło, wazelina, narzędzia..
140o C - 3 godz.; 160o C - 2 godz. 170o C  1 godz.
" niskotemperaturowa
* chemiczna  aldehyd glutarowy, kw.nadoctowy, nadtlenek wodoru, ozon
* gazowa  tlenek etylenu  potem musi być degazacja
pary formaldehydu + 60o C
* plazmowa  4. stan materii - b.dobra (endoskopy), 40o C, 75 min. droga
* radiacyjna: sprzęt do jednorazowego użytku  cewniki, strzykawki, probówki plastikowe, wymazy
- promieniowanie gamma z kobaltu przenikliwe
- szybkie elektrony z akceleratora liniowego
* filtracja  mechaniczna sterylizacja płynów biologicznych wrażliwych na temperaturę,
zwiÄ…zki chemiczne, surowice, witaminy, hormony, cukry....
- filtry szklane, porcelanowe, azbestowe, membranowe
Kontrola procesu sterylizacji potwierdzenie skuteczności działania bójczego
" wskaz
niki fizyczne  temperatura, ciśnienie, czas, stała kontrola !!
" wskaz
niki chemiczne  wynik natychmiast, zmiana barwy
kilka klas: wskaz
niki procesu, pojedynczego parametru, wieloparametrowe, zintegrowane, emulacyjne
rurki Browna, taśmy papierowe samoprzylepne, wskaz
niki bibułowe..
wskaz
niki biologiczne  wynik po kilku dniach ale najbardziej miarodajny
Sporal A  do autoklawu (Geobacillus stearothermophilus)
Sporal S  do  suszarki i tl. etylenu (Bacillus subtilis obecnie B. atrophaeus)
Bacillus pumilus - sterylizacja radiacyjna
Bacillus  laseczki, tworzÄ… przetrwalniki !!
Wybór metody dezynfekcji/sterylizacji
wynika z ryzyka związanego z użyciem danego przedmiotu, przebywaniem
w danym pomieszczeniu  ustala się ścisłe procedury postępowania (lekarz mikrobiolog, epidemiolog, pielęgniarka
epidemiologiczna  zespół ds.zwalczania zakażeń szpitalnych)
Podział sprzętu szpitalnego w zależności od ryzyka zakażenia:
* niskie ryzyko przeniesienia zakażenia  kontakt z nienaruszoną skórą
termometr, basen, bielizna pościelowa, meble, podłoga
mycie, dezynfekcja środkiem o niskiej aktywności  alkohole, fenole, jodofory,
* średnie  kontakt z błoną śluzową lub uszkodzoną skórą
lusterko laryngologiczne, endoskopy, sprzęt do sztucznej wentylacji
aldehyd glutarowy (10 min), kwas nadoctowy, chlor lub sterylizacja
* wysokie  kontakt naturalnie jałowymi obszarami ciała: tkanki, krew
narzędzia chirurgiczne, igły, cewniki, wszczepy
sterylizacja !!! ewentualnie: aldehyd glutarowy (20 min), kwas nadoctowy
Zakażenia szpitalne/zakładowe
Definicje:
- zakażenie szpitalne - zakażenie, które wystąpiło w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych, w przypadku, gdy
choroba:
a/ nie pozostawała w momencie udzielania świadczeń zdrowotnych w okresie wylęgania albo
b/ wystąpiła po udzielaniu świadczeń zdrowotnych, w okresie nie dłuższym niż najdłuższy okres jej wylęgania
(ustawa o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaz
nych u ludzi z dnia 5 grudnia 2008, Dz. U. Nr 234, poz.
1570)
Zakażenia szpitalne, krzyżowe, zakładowe
związane z udzielaniem świadczeń zdrowotnych oraz innych czynności, w trakcie których dochodzi do naruszenia czynności
tkanek ludzkich
" Przenoszenie (transmisja) czynnika zakaz
nego w obrębie palcówki zdrowotnej/innej: szpital, przychodnia, gabinety -
różne, dom starców, koszary..
" Kontakt: pacjent-pacjent; pacjent  personel; pacjent  personel  pacjent, środowisko; personel  pacjent; skażone
przedmioty - pacjent
" Drogi przenoszenia: kontakt bezpośredni: krew, wydaliny: ślina, kał, mocz, tkanki; skażone narzędzia, aparatura, krany,
zlewy, klamki; droga kropelkowa, powietrzna; ssaki, stawonogi..
" Drogi wnikania: inhalacyjna, pokarmowa, krwionośna, przez łożysko, przez uszkodzone tkanki, skórę..
Zakażenia szpitalne
" były, są i będą
" nie można wyeliminować
" można zapobiegać i ograniczać
" mogą być endogenne (własna flora lub kolonizacja florą szpitalną) lub egzogenne
" zwiększają koszty leczenia i cierpienia chorego
" szpitale płacą odszkodowania  za zakażenia własne
" pacjent może trafić do szpitala już z zakażeniem !!
inny oddział, inny szpital, przychodnia, dom opieki, gabinet kosmetyczny...
" w różnym okresie: okres wylęgania, kliniczne objawy zakażenia, kolonizacja szczepem szpitalnym
nosicielstwo np. Salmonella, HBV
Zakażenia szpitalne
szczepy szpitalne
* łatwość przenoszenia się w środowisku - oddział, szpital, szpitale
* kolonizacja personelu i chorych
* ciężki, często śmiertelny przebieg zakażenia
pacjenci z obniżoną odpornością, leczeni lekami immunosupresyjnymi, po interwencjach chirurgicznych (sztuczne
zastawki, endoprotezy, cewniki..), noworodki
* wielooporność na stosowane antybiotyki i chemioterapeutyki !!!  przenoszenie genów oporności
y
ródła zakażenia w praktyce ambulatoryjnej
" Osoba z zakażeniem objawowym: drogi oddechowe, pokarmowe, zmiany skórne
" Osoba w okresie wylęgania zakażenia: drobnoustroje namnażają się, brak objawów  największa zakaz
ność (wirusowe)
" Nosiciel  S.aureus, S.pneumoniae, C.diphteriae, S.pyogenes, N.meningitidis, Salmonella, Shigella, H.influenzae, HBV,
HCV, HIV, szczepy szpitalne..
- w okresie rekonwalescencji, po przechorowaniu
- bezobjawowy
Każdy pacjent powinien być traktowany jako rezerwuar patogenów
 uniwersalne zasady postępowania dotyczą wszystkich pracowników
Czynniki etiologiczne
" bakterie - należące do flory fizjologicznej, szczepy szpitalne oporne na antybiotyki  MRSA, VRE, ESBL(+),
Pseudomonas, Acinetobacter, prÄ…tki gruz
licy..
" wirusy - przenoszone drogÄ… krwi: HBV, HDV, HCV, HIV, CMV, jelitowe: Rotavirus, Norwalk, oddechowe: Influenza,
RSV, inne: Herpes, świnki, różyczki, odry...
" grzyby - Candida (C. albicans, C. parapsilosis, C. cruzei,
C. glabrata, C. tropicalis), Aspergillus, Rhizopus, Mucor, Pneumocystis jiroveci
" pasożyty - Toxoplasma gondii, Cryptosporidium, Giardia lamblia, wszy, pchły, roztocza (świerzb)
Czynniki środowiskowe
" liczba łóżek  mniej łóżek, mniej zakażeń
" rodzaj i architektura oddziałów  IOM, oddziały zabiegowe  więcej zakażeń
" inwazyjne procedury diagnostyczne i lecznicze  cewnikowanie, endoskopia, dializa, transplantacja...
" codzienna dezynfekcja, sterylizacja, kontrola jałowości
" kuchnia, pralnia, gospodarka odpadami
" reżim sanitarny na sali operacyjnej, system wentylacji
" niestaranność personelu
" polityka antybiotykowa  oporność szczepów
Czynniki zależne od chorego
" wiek  wcześniactwo, niemowlęta, osoby starsze
" choroby współistniejące - cukrzyca, miażdżyca, niewydolność krążenia, oddychania..
" choroby upośledzające odporność  nowotwory, dializa, transplantacja...
" uraz wielonarzÄ…dowy
" liczba i długość wcześniejszych pobytów w szpitalu  kolonizacja, zakażenie
" przebyte zabiegi inwazyjne
Czynniki zwiÄ…zane z diagnostykÄ…/leczeniem
" zabiegi operacyjne  czysty, brudny, czas pobytu w oddziale przed zabiegiem, przygotowanie zespołu do zabiegu,
traumatyzacja (krwiaki, drenaż), czas trwania zabiegu..
" sztuczna wentylacja  czas trwania
" cewniki obwodowe, pęcherzowe, pępkowe, wkłucia centralne..
" protezy naczyniowe, stawowe..
" endoskopia, koronarografia..
" liczba procedur u chorego
Czynniki ryzyka zakażenia u chorych operowanych
różne na różnych oddziałach zabiegowych
oddział chirurgiczny - mały szpital
neurochirurgia, kardiochirurgia, torakochirurgia, ortopedia, ch. naczyniowa, transplantacyjna, ginekologiczna,
stomatologiczna&
dorośli, dzieci
Zakażenia szpitalne
" pojedyncze przypadki
" szpitalne ognisko epidemiczne
- wystąpienie co najmniej dwóch przypadków zakażeń, powiązanych łańcuchem epidemiologicznym, wywołanych tym
samym drobnoustrojem
- nagły wzrost zakażeń w porównaniu ze średnią okresu poprzedzającego
- pojawienie siÄ™ drobnoustroju alarmowego wraz z objawami klinicznymi
Postaci kliniczne zakażeń
" Zakażenie układu moczowego - ZUM
" Zakażenie miejsca operowanego - ZMO: powierzchowne, głębokie, narządu lub jamy ciała
" Zakażenie układu oddechowego
" Zakażenie krwi: pierwotne, wtórne
" Inne
Zakażenia u chorych operowanych
różne postaci kliniczne:
" zakażenie miejsca operowanego
" zapalenie dróg moczowych
" zapalenie płuc
" sepsa
" inne
" każda może wystąpić jako ognisko epidemiczne
" ten sam drobnoustrój może dać różne postaci kliniczne zakażeń
System kontroli zakażeń szpitalnych odpowiedzialny - dyrektor/kierownik ZOZ
" Zespół Kontroli Zakażeń Szpitalnych: lekarz - przewodniczący, pielęgniarka/położna - specj. ds. epidemiologii (1/200
łóżek), diagn. lab. - specj. ds. mikrobiologii, jeżeli lekarz nie posiada specj. z mikrobiologii lek.
" Komitet Kontroli Zakażeń Szpitalnych: kierownik szpitala, kierownicy komórek organiz. diagn. mikrob. centr. steryl.
apteka, przew. ZKZS, naczelna pielęgn. lekarz med. pracy
" Zadania:
- opracowanie, aktualizacja, plany, systemu zapobiegania i zwalczania zakażeń, szkolenia personelu, kontrole
wewnętrzne, standardy farmakoprofilaktyki, terapii itp. :
* profilaktyka - sterylizacja, dezynfekcja, higiena szpitalna, instrukcje, procedury postępowania
* rozpoznawanie zakażeń  mikrobiologia, monitorowanie drobnoustrojów, oporności
* polityka antybiotykowa, antybiotyki w profilaktyce i leczeniu, zużycie a oporność, antybiotyki w lecznictwie
otwartym, w regionie
* edukacja  rekomendacje, standardy, zjazdy
* własna strategia postępowania  własne procedury
" Efekty - świadomość, zaangażowanie  czynnik ludzki !!
Bieżący nadzór nad zakażeniami w oddziale
Cel:
rozpoznanie i ocena sytuacji epidemiologicznej (specyfiki procesu epidemicznego) w danym oddziale
“!
optymalny program zapobiegania i zwalczania zakażeń
ważne
- przy ocenie zagrożenia dla pacjenta we własnym oddziale
- przy przejęciu chorego z innej placówki celem oceny już istniejącego zakażenia/zagrożenia
dane specyficzne dla oddziału: częstość występowania poszczególnych typów zakażeń, gęstość zapadalności, czynniki
ryzyka zakażenia np. miejsca operowanego, zależne od chorego, procedury chirurgicznej, czynnika etiologicznego,
analiza ognisk epidemicznych& .
Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaz
nych z dnia 5 grudnia 2008 - Dz.U. Nr 234 poz. 1570
Rozdz. 3 - Zakażenia związane z udzielaniem świadczeń zdrowotnych oraz innych czynności, w trakcie wykonywania
których dochodzi do naruszenia ciągłości tkanek ludzkich
" Kierownik jednostki - obowiązek wdrożenia i funkcjonowania systemu zapobiegania i zwalczania zakażeń
zespół i komitet kontroli zakażeń szpitalnych
- ocena ryzyka zakażeń związanych z wyk. świadczeń, warunki izolacji
- rejestracja zakażeń szpitalnych i czynników alarmowych (11 marca 2005, Dz. U. Nr 54, poz. 484)
- obowiązkowe zgłaszanie zakażeń szpitalnych PIS - bieżące raporty-aktualnie brak przepisów wykonawczych odnośnie
rodzaju zakażeń szpitalnych podlegających obowiązkowi zgłaszania i rejestracji, dotychczas obowiązkowe było
zgłaszanie ognisk epidemicznych
- ognisko epidemiczne zgłosić w ciągu 24 godzin
- możliwość badań mikrobiologicznych w ciągu całej doby
- weryfikacja badań - jednostki referencyjne, płatność z budżetu MZ
Zapobieganie
dotyczy innych chorych, personelu, odwiedzajÄ…cych
ale i danego pacjenta  zakażenie szczepami własnego/nowego szpitala
" ustalenie skali problemu  kolonizacja, zakażenie, okres wylęgania
" znajomość biologii drobnoustroju/ów, dróg przenoszenia, wrażliwości gospodarza
" wprowadzenie odpowiednich środków zapobiegawczych
" świadomość problemu i odpowiedzialność - u chorego, personelu, innych chorych, odwiedzających
" i z o l a c j a c h o r e g o
Kontrola zakażeń w praktyce ambulatoryjnej
" Zasada  każdy pacjent zakażony
" Każdy pracownik podejmujący pracę  szkolenie teoretyczne i praktyczne - wg napisanych procedur, odpowiednich do
specyfiki danej praktyki
" Szkolenia w trakcie zatrudnienia  aktualizacja zasad i norm
Aspekty kontroli w praktyce ambulatoryjnej
" Ocena zakaz
ności pacjenta
" Środki ochrony personelu  higiena osobista (nie dotykać niczego, co nie jest potrzebne: oczy, nos, usta, włosy;
skaleczenia, włosy związane, mycie rąk !!) odzież ochronna, izolacja kontaktowa (rękawiczki, okulary, maski..),
program szczepień
" Mycie, sterylizacja, przechowywanie narzędzi
" Sprzęt jednorazowego użytku
" Dezynfekcja
" Zachowanie zasad aseptyki w pracy
" Usuwanie odpadów: zakaz
ne, komunalne
" Szkolenie personelu
Zasady izolacji chorego
" izolacja jako środek ostrożności działa tylko wtedy, gdy przestrzega się jej zasad stale i prawidłowo
" dotyczy personelu, chorego/chorych, odwiedzajÄ…cych
dwa poziomy ostrożności:
I. rutynowe środki związane z kontrolą zakażeń przewidziane niezależnie od choroby lub podejrzenia
II. dodatkowe, w zależności od dróg przenoszenia  różne kategorie, modyfikowane w zależności od potrzeby
Rutynowe środki ostrożności
" izolacja chorych  w chwili przyjęcia, zgłoszenie do ZKSZ, odrębne pomieszczenie z sanitariatem, ew. na końcu oddziału
blisko toalety, ograniczenie poruszania siÄ™, odwiedzin, transportu
" odrębny personel  odzież ochronna: rękawiczki, maski, fartuchy, bezpieczne obchodzenie się z ostrymi przedmiotami,
dezynfekcja rozpryśniętej krwi, sprzętu, pranie, sprzątanie, usuwanie odpadów, mycie rąk !!!
" personel ten sam - pacjentem izolowanym zajmować się na końcu
" odwiedziny ograniczone, po instrukcji pielęgniarki  edukacja rodziny co do zagrożenia
" końcowe mycie i dezynfekcja sali, sprzętu
Rodzaje izolacji
" izolacja z
ródła zakażenia  pacjent stanowi z
ródło zakażenia dla innych chorych i personelu
" izolacja ochronna  chorzy z ciężkim upośledzeniem odporności, wrażliwi na zakażenie ze strony personelu, otoczenia 
przeszczepy, neutropenia, chemioterapia, sala powinna mieć wentylację z dodatnim ciśnieniem
" izolacja ścisła  zapobiega rozprzestrzenianiu się chorób przenoszonych drogą oddechową, kontaktową, pokarmową,
bardzo niebezpiecznych i zakaz
nych: gorączki krwotoczne, dżuma, błonica gardła, cholera...
przewóz specjalną karetką z zachowaniem szczególnych środków ostrożności
ograniczenie personelu, odwiedzających  ścisła lista
jednorazowa odzież ochronna, rękawiczki, higiena rąk !!! ...
odpowiednio oznakowane odpady, materiał do laboratorium...
Izolacja przy zakażeniach drogą kontaktową
przez kontakt bezpośredni z pacjentem, otoczeniem, wydalinami, wydzielinami - MRSA, VRE, HLAR, wielooporne
pałeczki
Gram(-), gonokokowe zapalenie spojówek noworodków, rozsiana opryszczka, zakażenia paciorkowcowe, gronkowcowe
" oddzielna sala z toaletą, minimum sprzętów
" personel opiekujący się chorym bez chorób skóry, skaleczeń
" odwiedzający powinni zgłosić się do pielęgniarki
" rękawiczki jednorazowe, niejałowe przy kontakcie z wydalinami, opatrunkiem, fartuchy bez rękawów, chirurgiczne tylko
przy dużym zabrudzeniu, maski nie są konieczne, sprzęt jednorazowy
" higiena rąk  mycie płynem antyseptycznym, przed i po kontakcie
" odpady  szpitalne
" transport  ograniczony do minimum
Izolacja przy zakażeniach drogą pokarmową
zakażenia fekalno-oralne: drobnoustroje wywołujące zapalenia żołądka i jelit: Salmonella, Shigella, Clostridium difficile,
HAV, HEV, Rotavirus...
" jednoosobowa sala z umywalkÄ… i toaletÄ…
" nakaz mycia rąk mydłem pod bieżącą wodą po wyjściu z toalety  odpowiedni zapas mydła, ręczników papierowych i
papieru toaletowego !!!
" basen, kaczka, inny sprzęt  do osobistego użytku, potem odpowiednia dezynfekcja końcowa
" rodzice dzieci  staranne mycie i wysuszenie rÄ…k po zmianie pieluszki u dziecka
" cały personel może się zajmować chorym  rękawiczki przy kontakcie z kałem, zabrudzonymi przedmiotami, maski 
nie, ręce !!!
" odpady  szpitalne
" rozpryski kału  mycie i dezynfekcja jednorazową ściereczką
Izolacja przy zakażeniach drogą oddechową
przenoszą się przez jądra skraplania: małe <5 um śr.  gruz
lica, odra, ospa wietrzna, VZV, duże > 5 um 
zak.pneumokokowe, paciorkowcowe, meningokokowe, krztusiec
kropelki powstają w czasie mówienia, kaszlu, kichania, podczas zabiegów: odsysanie, intubacja, bronchoskopia
" izolatka -zamknięte drzwi, mało sprzętu
" rękawiczki, fartuchy - niekonieczne, maski - tak
" ograniczenie poruszania siÄ™ i odwiedzin, transport chorego w masce
" mycie rąk  płyn dezynfekcyjny
" pranie, odpady, sprzęt  procedury szpitalne
Izolacja przy zakażeniach drogą krwiopochodną
zakażenia drogą krwi i płynami ustrojowymi: HBV, HCV, HIV..
" izolacja nie jest konieczna  tylko w przypadku krwawienia, biegunki, otwartej rany, założonego drenu, chory
nieprzytomny, upośledzony umysłowo..
" skaleczenia, otarcia  wodoszczelny opatrunek
" opieka przez osoby z nieuszkodzoną skórą
" rękawiczki, maski, fartuchy, kalosze  gdy jest ekspozycja na krew i płyny ustrojowe
" higiena rąk  mycie z płynem antyseptycznym, osuszone papierowym ręcznikiem, po zdjęciu odzieży ochronnej, przed
kontaktem z następnym chorym
" dezynfekcja sprzętu, odpady, pranie, rozpryśnięcie krwi (chlor), materiał do badania laboratoryjnego, zwłoki  zalecenia z
grupy wysokiego ryzyka, oznakowanie
Monitorowanie chorych z innej placówki
" wnikliwa ocena kliniczno-epidemiologiczna
" ustalenie czynników ryzyka zakażenia
- długość pobytu, oddział, stosowane procedury  wystarczy, aby
doszło tylko do kolonizacji  w ciągu kilku dni do 80% flory szpitalnej
- kolonizacja szczepami opornymi  ocena nosicielstwa przed przyjęciem
lub pobranie materiału w izbie przyjęć
- czynniki ryzyka ze strony pacjenta - już istniejące
" wdrożenie środków zapobiegawczych
- odpowiedni typ izolacji chorego,
- dezynfekcja izby przyjęć, karetki, sprzętu..
- przestrzeganie zasad postępowania
Rola pracowni mikrobiologicznej w kontroli zakażeń szpitalnych
Podstawowe zadania
* ustalenie czynnika / czynników etiologicznych zakażeń
* określenie wrażliwości na antybiotyki - stwarza warunki racjonalnej antybiotykoterapii
* typowanie genetyczne  epidemiologia zakażeń
" większość zakażeń szpitalnych ma charakter klonalny - pochodzi od jednej komórki bakteryjnej - wzory restrykcyjne
identyczne lub prawie identyczne
" wykazanie różnic pomiędzy izolatami tego samego gatunku pozwala zidentyfikować powstawanie różnych klonów lub
grup klonalnych.
" istnienie szczepów identycznych , blisko spokrewnionych i potencjalnie spokrewnionych wskazuje na selekcję opornych
mutantów na oddziale i horyzontalne szerzenie się opornych szczepów wśród hospitalizowanych pacjentów.