Psychologia rozwojowa 07.11.2013r.
Mechanizmy zmiany oraz aspekt biologiczne rozwoju.
Mechanizmy zmiany:
Pytanie o przyczyny rozwoju
Konieczność wyjaśnienia mechanizmów odpowiedzialnych za zmiany.
Ustalenie względnego wpływu wpływu czynników biologicznych i społecznych.
Dojrzewanie – sekwencja zmian zachowawczych w organizmie w toku rozwoju sterowanych instrukcjami zawartymi w kodzie genetycznym.
J.J Rosseau - „zachowanie rozwija się według wewnętrznego planu natury” (1762r.)
Arnold Gesell (1928r.) - podjął się próby ustalenia norm rozwojowych szczegółowego określenia przebiegu wzorca i tępa „ dojrzenia u dzieci normalnych i wyjątkowych”.
Normy rozwojowe – przeciętne poziomy wieku na których pojawiają się nowe cechy zachowanie i zakresy ich zmienności.
A.Gesell:
dostarczył rodzicom i specjalistom wskazówek jak porównywać rozwój dzieci z normami dla ich grupy wiekowej
opracował Skale Rozowojowe Gesella ( zestaw testów )
badał rozwój, sugerując jego stadialności – sekwencyjne zmiany
wskazał, iż umiejętności motoryczne pojawiają się zgodnie z dwoma prawami: cefalo-kadalnym i peroksymalno-dystalnym
był przekonany, że zmiany w rozwoju są wynikiem czynników przede wszystkim wewnętrznych ( geny )
środowisko odgrywało wg Gesella role drugorzędną
Dojrzewanie – „Początkowy impuls do wzrostu (…) jest raczej wewnętrzny niż zewnętrzny. Tak zwane środowisko (…) nie wytwarza progresji rozwojowej. Czynniki środowiskowe spierają, dookreślają podstawowe formy i sekwencje ontogenezy, ale ich nie wywołują”. A.Gesell
Dojrzewanie aktualnie:
Dojrzewanie stanowi istotny element wielu teorii rozwojowych. (Freud, Erikson, Piaget)
Szczególną role pełni w teorii przyswajania mowy i rozwoju percepcyjnego
Istnieje zatem wrodzony mechanizm uaktywniania tzw. „kamieni milowych rozwoju”
Badania: spowolnienie rozwoju w sytuacji deprywacji lb niedożywienia częstsze niż przyspieszenie rozwoju pod wpływem szczególnej stymulacji
Współzależność czynników wewnętrznych (dojrzewania) i zewnętrznych znacznie bardziej skomplikowana i wielokierunkowa. (niemowlęta – pozycja pionowa)
Cztery rodzaje stymulacji środowiskowej na rozwój:
indukcyjny – ukierunkowanie rozwoju w określony sposób ( język ojczysty)
facylitacyjny – wywieranie wpływu wówczas, gdy pojawia się nowa funkcja ( przyspieszenie lub opóźnienie rozwoju funkcji motorycznych pod wpływam określonych doświadczeń)
podtrzymujący – podtrzymywanie działa istniejących struktur i funkcji, które bez stymulacji zostałyby utracone
kanalizujący – zawężenie wrażliwości w rezultacie pewnych doświadczeń ( wrażliwość w zakresie fenomenów w rozwoju mowy)
Uczenie się w środowisku – zmiany rozwojowe są spowodowane przede wszystkim wpływami środowiska zewnętrznego i mogą być wyjaśnione mechanizmami uczenia się
relacja dorosły – dziecko
mechanizmy jak nagrody, kary, modelowanie
Trzy najistotniejsze teorie:
warunkowanie klasyczne C. Hull
warunkowanie instrumentalne sprawcze B.F. Skinnera
teorii społecznej uczenia się A. Bandura
Pomysł, że uczenie może jako mechanizm wyjaśnić wszystkie aspekty rozwoju psychicznego:
John Locke - umysł czysta biała karta papieru, tabula rasa, umysł dziecka zapisuje doświadczenie, którego dostarczają dziecku rodzice.
Carl Hull – nawiązanie do prac Pawłowa. Bodziec początkowy neutralny skojarzony zostaje z bodźcem znaczącym – warunkowanie klasyczne – wiele bada,ń zachowanie może być warunkowe - uaktywnienie lub wygaszanie reakcji
Badania wyjaśniły jedynie niewielką ilość zjawisk rozwojowych, które wyjaśniania ten paradygmat
Skinner – warunkowanie instrumentalne, sprawcze. Zachowanie jest pod kontrolą jego następstw. Reakcje nagradzane - są wzmacniane.
Reakcje karane – są wygaszane i eliminowane
Mechanizm wyjaśniający większą ilość nabywanych zachowań, techniki częste w terapii behawioralnej.
Albert Bandury – teoria współczesnego uczenia się – nabywanie nowych wzorców zachowania w wyniku obserwowania, jak wykonują to inni.
Uczenie się w środowisku:
Zachodzi głównie w sytuacjach społecznych, w których dostępny jest model, umożliwiający dziecku naśladowanie.
Może obejmować całą sekwencje reakcji za jednym razem, w odróżnieniu od procesów przebiegających etapowo, opisanych w modelach warunkowania
Może następować bardzo szybko, nawet po jednej ekspozycji (uczenie się bez prób – no-trial) – w przeciwieństwie do stopniowego kształtowania, wynikającego z warunkowania.
Nie wymaga żadnego wzmocnienia
Uczenie się zastępcze – obserwowanie nagród lub kar, występujących po reakcji innej osoby
Wzmocnienie wewnętrzne – wewnętrzne poczucie dumy lub przyjemności ( motywacja wewnętrzne).
Uczenie się w środowisku:
koncepcja Bandrury ie jest koncepcją rozwojową
istotny element – procesy poznawcze: uwaga, przechowanie, wytwarzanie informacji, motywacja
konieczna: zdolność do symbolicznego ujmowania kodowani i odtwarzania obserwowanych aktów, zdarzeń, reakcji
z czasem umiejętności nabywane w rozwoju zależne są coraz bardziej od kodów werbalnych, nie zaś od wyobrażeń wzrokowych i bodźców czuciowych.
Koncepcja Bandury:
Teoria społecznego uczenia się.
Teoria społeczno-poznawcza.
Konstruktywizm – podgląd stwierdzający, że umysł aktywnie uczestniczy w gromadzeniu wiedzy o świecie w procesie wzajemnych oddziaływań ze środowiskiem, zamiast, biernie nabywać taką wiedzę, na drodze bezpośredniego spostrzegania.
Wiedza: stanowi wynik selekcji, interpretacji i odświeżenia doświadczeń zmysłowych, której dokonuje ludzki umysł.
Czynniki subiektywne: poziom poznawczy, zapisane doświadczenia, przekonania, motywy, temperament.
„Ojciec” konstruktywizmu: Immanuel Kant. Umysł jest wyposażony w różne struktury ( kategorie rozumu), dzięki którym wszyscy ludzie mogą rozumieć doświadczenie w pewien sposób, struktury te mogą zostać uruchomione jedynie w obecności odpowiednich doświadczeń. Wiedza nabywana podczas aktywnej interakcji osoby ze środowiskiem i kształtuje się jako rezultat dążenia umysły do asymilacji doświadczenia.
Jan Piaget (aspołecznik) – poznanie jest działalnością konstrukcyjną stanowi uniwersalny aspekt rozwoju człowieka wiedza nie jest kopią obiektywnej rzeczywistość i nie zastaje nagromadzona w wyniku biernego wchłania informacji. Człowiek w rozwoju kreatywnie dobiera i interpretuje dostępne informacje ( wykorzystują posiadaną już wiedzą oraz wszystkie strategie poznawcze).
Wygotski – znaczenie przepisane doświadczeniom są gromadzone społecznie, w zależności od kultury, w jakiej wychowane jest dziecko i od jednostek odpowiedzialnych za wychowanie..
Procesy interpersonalne – geneza rozwoju poznawczego
Język - ogromna rola w kształtowaniu rozwoju
Systemy dynamiczne – każda założona struktura, składająca się z wielu różnych części składowych, z których każda pewni własną, odrębną funkcję, ale także wchodzi we wzajemne oddziaływania z innymi częściami, tworząc określony wzorzec.
Systemy dynamiczne zasady :
Całościowość – system jest zintegrowaną całością, która jest czymś więcej niż sumą jej części, jego właściwości nie można zrozumieć jedynie na podstawie analizy funkcjonowania poszczególnych składników.
Integralność podsystemów – system składa się z podsystemów, a każdy z nich może być również traktowany jako osobny system.
Stabilność i zmiana – system może być otwarty na wpływy z zewnątrz, może początkowy opierać się zmianom w celu zachowania stabilności często jednak konieczna jest zmiana całego systemu.
Cyrkularność oddziaływań – w obrębie systemu wzorzec oddziaływań nie ma charakteru liniowego, ale cyrkularny.
Mechanizmy zmiany:
Dojrzewanie
Uczenie się w środowisku
Konstruktywizm
Systemowość