Wózek inwalidzki

Wózek inwalidzki – to pojazd specjalny przeznaczony dla osoby niepełnosprawnej motorycznie. Wózki inwalidzkie zastępują lub kompensują ich użytkownikom dwie całkowicie zniesione lub częściowo upośledzone funkcje:

* lokomocyjną (umożliwiają przemieszczanie się),

* związaną ze stabilizacją pozycji ciała (pełnią funkcję ortezy, czyli utrzymują ciało użytkownika w przestrzeni).

Każdy wózek składa się więc z dwóch podstawowych systemów: odpowiedzialnego za lokomocję oraz służącego do stabilizacji ciała.

Rodzaje

Wózki inwalidzkie można rozmaicie klasyfikować:

1. Ze względu na pochodzenie energii napędowej[1].

* napędzane przez jego użytkownika (zwykle za pomocą ramion lub bardzo rzadko za pomocą nóg),

* napędzane silnikiem (bardzo często elektrycznym),

* napędzane hybrydowo (np. siłą mięśni użytkownika i wspomagającymi silnikami elektrycznymi),

* napędzane przez osobę drugą.

2. Ze względu na przeznaczenie i związaną z tym konstrukcję[1].

* Wózki z napędem elektrycznym - dla osób ze znaczą niepełnosprawnością, przeznaczone do przemieszczania się wewnątrz i na zewnątrz pomieszczeń. Szczególnym typem tego rodzaju wózka jest mechatroniczny iBOT.

* Skutery elektryczne - tylko do przemieszczania się w przestrzeni zurbanizowanej dla osób z niewielkim stopniem niepełnosprawności (mogących samodzielnie chodzić).

* Wózki dźwigniowe - do wydajnego i stosunkowo szybkiego przemieszczania się na zewnątrz pomieszczeń.

* Wózki wielofunkcyjne - pełnią dodatkowe funkcje terapeutyczne (np. możliwość pionizacji użytkownika).

* Wózki pasywne - są dobierane do wymiarów antropometrycznych ich użytkownika, są jednak skonfigurowane w sposób zapewniający jak największą stabilność siedzenia i możliwość asysty osoby drugiej kosztem zmniejszenia mobilności,

* Rowery z napędem ręcznym - są wyposażone w korbowy mechanizm napędowy, służą do rekreacji i nie nadają się do przemieszczania wewnątrz pomieszczeń.

* Wózki uniwersalne służą do doraźnego transportu wewnątrz instytucji (np. szpitale, lotniska).

* Wózki terenowe są wyposażone w szerokie niskociśnieniowe opony umożliwiające poruszanie się w trudnym terenie.

* Wózki sportowe produkuje się w wielu odmianach, każda jest dedykowana do uprawiania konkretnej dyscypliny sportu (np. tenisa, koszykówki, rugby, szermierki, wyścigów szosowych, zjazdów górskich itd.),

* Wózki aktywne są indywidualnie dopasowywane do ich użytkownika, a ich konfiguracja ułatwia samodzielne pokonywanie niektórych przeszkód architektonicznych, urbanistycznych i terenowych. Zwiększona mobilność jest uzyskana kosztem zmniejszonej funkcji ortotycznej wózka. Podstawowe narzędzie rewalidacji osób po urazach rdzenia kręgowego.

* Wózki dla dzieci są indywidualnie dopasowane do użytkownika. Ich konstrukcja zakłada zwiększoną stabilność oraz możliwość popychania przez osobę towarzyszącą.

Budowa modułowa

Współczesny wózek inwalidzki, zarówno z napędem ręcznym, elektrycznym, hybrydowym, czy napędzany przez osobę opiekującą się jego niepełnosprawnym użytkownikiem składa się z modułów konstrukcyjnych. Niektóre z nich muszą zostać zastosowane (moduły podstawowe, np. koła czy rama) inne mogą być użyte w razie potrzeby (moduły dodatkowe, np. podpórka pod głowę). Funkcje poszczególnych modułów mogą się nakładać na siebie (tzn. dwa różne moduły mogą pełnić tą samą funkcję - podnóżek i siedzisko służą do podpierania ciała) lub częściowo pokrywać. Wózek inwalidzki składa się wg PN-ISO 6440:2001 z czterech funkcjonalnych podsystemów:

* układu podparcia ciała (siedzisko, oparcie, oparcia boczne, podnóżek, podpórka pod głowę, dodatkowe urządzenia podtrzymujące nogi),

* ramy (rama siedziska i rama oparcia),

* układu jezdno-napędowego (obręcze napędowe, mechanizm obrotu przednich kółek samonastawnych),

* kół (zwykle dwóch małych przednich kół oraz dwóch tylnych dużych kół).

Układ podparcia ciała pełni funkcję ortotyczną, układ jezdno-napędowy wraz z kołami pełni funkcję lokomocyjną. Wszystko jest spajane konstrukcyjnie przez ramę. Modułowa konstrukcja współczesnych wózków inwalidzkich sprawia, że niemal każdy z typów można idywidualnie skonfigurować za pomocą wartości nastaw w modułach podstawowych lub doboru modułów dodatkowych. Zależy to od indywidualnych wymagań konkretnego niepełnosprawnego człowieka (rodzaj niepełnosprawności, wymiary antropometryczne, upodobania, sprawność intelektualna i in.). Przykładowe opcjonalne lub nastawne moduły wózków to:

* rama (rodzaj, długość, szerokość i głębokość siedziska; wysokość siedziska nad ziemią; wysokość i kąt oparcia; sposób składania itp.),

* podpórki pod stopy (stałe lub składane dla osób chodzących),

* tapicerka siedziska i oparcia (rodzaj),

* przednie kółka samonastawne (konstrukcja i średnica kółka, długość widelców),

* tylne koła (średnica, konstrukcja, rodzaj ciągów napędowych),

* oparcia boczne (wymiary, składalność),

* napęd (rodzaj, parametry - tylko wózki z napędem elektrycznym i hybrydowym),

* sterowanie napędem (tylko wózki z napędem elektrycznym i hybrydowym),

* poduszka na siedzisko,

* poduszka oparcia (opcja),

* rączki do pchania wózka (opcja),

* amortyzatory (opcja),

* torby i sakwy (opcja),

* oświetlenie (opcja),

* urządzenia przeciwywrotne (opcja),

* pasy bezpieczeństwa (opcja),

* podparcie głowy (opcja),

* oprawy, pozwalające przymocować i przenosić kule (opcja),

* zbiornik tlenu (opcja),

* chorągiewka rowerowa (opcja),

* inne.

Historia

500 pne – w Chinach oraz w Grecji ilustracje przedstawiające krzesła na kołach

1595 – król Hiszpanii Filip II poruszał się na krześle z kołami

1885 – wynaleziono obręcze przymocowane do kół służące do napędu wózka

1899 – zbudowano wózek napędzany benzynowym silnikiem spalinowym

1900 – zbudowano wózek napędzany ręcznie za pomocą przekładni łańcuchowej

1900 – wyprodukowano pierwszy wózek z kołami ze stalowymi szprychami

1932 – skonstruowano wózek składany – konstruktorem był Harry Jennings (USA)

1984 - skonstruowano pierwszy wózek elektryczny (Norwegia) [3]