CZAS PRACY INWALIDY - PRZYKŁADY

(Serwis PP nr 31 z 04.08.2002r)

1. Czas pracy niepełnosprawnych jest uregulowany inaczej niż pracowników pełnosprawnych. Kwestie czasu pracy i innych uprawnień osób niepełnosprawnych reguluje ustawa z 27 sierpnia 1997r o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123 poz. 776 ze zm.). W zakresie uregulowanym tą ustawą do pracowników niepełnosprawnych nie mają zastosowania przepisy Kodeksu pracy.

2. Zgodnie z powołaną ustawą czas pracy jest zróżnicowany ze względu na stopień niepełnosprawności i wynosi on dla osoby niepełnosprawnej:

• Zaliczonej do lekkiego stopnia niepełnosprawności do 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo.

• Zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności do 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo.

3. Należy zwrócić uwagę na to, że norma tygodniowa została określona jako norma sztywna, nie przekraczalna, a nie jako przeciętna na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym.

4. Obniżone normy czasu pracy według powyższych zasad obowiązują od dnia następującego po przedstawieniu pracodawcy orzeczenia o niepełnosprawności.

5. Norm tych nie stosuje się jednak:

• Do osób niepełnosprawnych zatrudnionych przy pilnowaniu.

• W przypadku gdy na wniosek osoby niepełnosprawnej lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą wyrazi na to zgodę.

6. W ramach dobowej normy czasu pracy osoba niepełnosprawna ma prawo do przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek w wymiarze 30 minut, wliczanej do czasu pracy.

7. W tygodniach, w których przypada święto określone odrębnymi przepisami, norma ta ulega stosowanemu zmniejszeniu w myśl art. 138 § 1 KP (święto nie przypadające w niedzielę podlega odliczeniu od normy czasu pracy w okresie rozliczeniowym).

8. Na czas pracy osoby zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności mają wpływ uprawnienia do:

• Dodatkowego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Nabycie prawa do pierwszego urlopu dodatkowego następuje po przepracowaniu roku po dniu zaliczenia tej osoby do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Urlop dodatkowy nie przysługuje osobie uprawnionej do urlopu wypoczynkowego w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych lub do co najmniej 10-dniowego urlopu dodatkowego na podstawie odrębnych przepisów.

• Zwolnienia od pracy w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie częściej niż raz w roku. (Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 24 kwietnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania zwolnień od pracy osobom o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym (Dz. U. Nr 55 poz. 356).

• Zwolnienia w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy.

Czy inwalidzie przysługuje prawo nie tylko do 15-minutowej przerwy wynikającej z Kodeksu pracy, lecz również do 30-minutowej przerwy określonej w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych?

• Powołana ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych w rozdziale 4 w sposób szczególny reguluje m.in. niektóre kwestie dotyczące czasu pracy. Uregulowania te stosuje się zamiast powszechnie obowiązujących przepisów i z tego względu pracownikowi mającemu ustalony stopień niepełnosprawności przysługuje tylko jedna korzystniejsza (30-minutowa) przerwa w pracy wliczana do czasu pracy. Jest ona korzystniejsza nie tylko ze względu na jej wymiar, lecz również dlatego, że przysługuje pracownikowi mającemu ustalony stopień niepełnosprawności niezależnie od dobowego wymiaru zatrudnienia.

Czy normy czasu pracy określane ustawą o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych stosuje się wyłącznie do pracowników zatrudnionych w zakładach pracy chronionej?

• Przepisy powołanej ustawy nie różnicują w zależności od rodzaju zakładu pracy stosowania zawartych w niej przepisów o czasie pracy. Stosuje się je w odniesieniu do pracowników niepełnosprawnych legitymujących się orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności zatrudnionych zarówno w zakładach pracy chronionej, jak i innych zakładach.

• Przepisów tych nie stosuje się, gdy na wniosek zatrudnionej osoby niepełnosprawnej lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą wyrazi na to zgodę.

Jaki wymiar czasu pracy obowiązuje pracownika o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności zatrudnionym przy pilnowaniu?

• Zgodnie z art. 15 i następnym ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych czas pracy osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo, a jeżeli jest ona zaliczona do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności - 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Ponadto osoba niepełnosprawna nie może być zatrudniona w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych. Stosowanie tych unormowań ustawodawca wyłączył w odniesieniu do pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu (art. 16 ust. 1 pkt. 1 powołanej ustawy).

• Wymiar i rozkład czasu pracy pracowników służby ochrony mienia niezależnie od tego, czy pracownikami tej służby są osoby pełnosprawne, czy niepełnosprawne ustala się według zasad określonych przepisami działu szóstego Kodeksu pracy.

Jak ustalić wymiar czasu pracownika o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności zatrudnionym na ¾ etatu?

• Zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych normalny czas pracy pracownika zaliczonego do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Zatrudnieniu w wymiarze 3/4 normalnego czasu pracy po przeliczeniu odpowiada wymiar 5 godzin i 15 minut na dobę i 26godzin i 15 minut na tydzień. Ustalając rozkład czasu pracy, należy mieć na uwadze niedopuszczalność przekroczenia 7-godzinnej dobowej normy czasu pracy.

Zatrudniam osobę o widocznym niedowładem kończyn dolnych. Czy pracownik, ten ze względu na znacznie ograniczoną sprawność fizyczną ma prawo do skróconego czasu pracy

• Nawet oczywiste symptomy niepełnosprawności nie uprawniają pracownika do skróconego czasu pracy. Zgodnie z art. 15 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych czas pracy pracowników niepełnosprawnych podlega zróżnicowaniu w zależności od orzeczonego stopnia niepełnosprawności, jednak osoba niepełnosprawna, która chce skorzystać z uprawnień określonych wymienioną ustawą, powinna uzyskać orzeczenie o stopniu niepełnosprawności i przedstawić je pracodawcy. Pracownikowi niepełnosprawnemu skrócony czas pracy przysługuje od dnia następującego po przedstawieniu pracodawcy orzeczenia o niepełnosprawności.

Pracownikowi przysługuje skrócony czas pracy - 7 godzin na dobę i 35 godzin na tydzień z zachowaniem dotychczasowego wynagrodzenia. Jak mam wyliczać należne, nie pomniejszone, wynagrodzenie, skoro w każdym miesiącu jest inna liczba godzin do przepracowania?

• Zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych stosowanie obniżonych norm czasu pracy (w odniesieniu do osób niepełnosprawnych) nie powoduje obniżenia wysokości wynagrodzenia wypłacanego w stałej miesięcznej wysokości. Przy przejściu na skrócone normy czasu pracy stawki wynagrodzenia zasadniczego, odpowiadające osobistemu zaszeregowaniu lub zaszeregowaniu wykonywanej pracy, ulegają podwyższeniu w stosunku, w jakim pozostaje dotychczasowy wymiar czasu pracy do skróconej normy czasu pracy. Stawka godzinowa pracownika, którego tygodniowa norma czasu pracy uległa obniżeniu z przeciętnie 42 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym do 35 godzin na tydzień, będzie wymagała podwyższenia o wskaźnik 1,2 = (42 godz. : 35 godz.)

2