Ćwiczenia 10

Temat: Rozumowanie indukcyjne

Tyszka T., „Psychologiczne pułapki podejmowania decyzji”

str. 128 – 155 (rozdział 9)

ZŁUDZENIA W OCENIANIU SZANS – WYOLBRZYMIENIE I NIEDOCENIANIE SZANS

1. Tversky, Kahneman

• przy tworzeniu ocen (szacowanie prawdopodobieństwa jakiegoś zdarzenia) ludzie mają skłonność kierować się pewnymi heurystykami (zasadami, które bywają użyteczne, ale nie dają gwarancji trafności)

• Trzy heurystyki: (ocena szans niepewnych zdarzeń)

  a) zasada reprezentatywności

  - w jakim stopniu są podobne do populacji, z której pochodzą

  - w jakim stopniu posiadają wyróżniające cechy procesu, który je wytwarza

  - złudzenie gracza → przykład: Dostojewski i kasyno. Wydaje się, że nie może cały czas wypadać czerwone pole.

  - ignorowanie ogólnych prawidłowości → przykład z taksówką, która spowodowała wypadek (zielone i niebieskie taksówki w mieście: bierze się pod uwagę tylko wiarygodność świadka, zupełnie ignorując podstawową proporcję między taksówkami obu kolorów. Zeznanie świadka – jest traktowane jako bardziej typowe dla tego przypadku niż ogólna proporcja taksówek), przykład: czy John jest inżynierem czy prawnikiem

  ignorowanie ogólnych prawidłowości w sądzie → (Saks, Kidd mówią, że sąd powinien z jednakową wagą traktować pochodzące od ekspertów informacje statystyczne i pochodzące od świadków informacje dotyczące przypadków jednostkowych)

  ignorowanie ogólnych prawidłowości w polityce personalnej → przyjmowanie do pracy kogoś kto ma lepszą opinię, ale pochodzi z nierenomowanej szkoły, zamiast tego kogoś kto ma gorszą opinię, ale pochodzi z renomowanej szkoły

  - nieuwzględnianie regresji w przewidywaniach → po pojawieniu się wyjątkowo dobrego wyniku, oczekuje się gorszego, występuje naturalna tendencja regresji do średniej ! Należy pamiętać o tym prawie.

  - błąd koniunkcji → prawdopodobieństwo koniunkcji jakichś zdarzeń jest mniejsze niż prawdopodobieństwo pojedynczego zdarzenia należącego do tej koniunkcji.

  Dawes: Nasze myślenie przebiega nie tyle według praw formalnej logiki, co raczej według łatwych do wyobrażenia (reprezentatywnych) obrazów czy scenariuszy.

  b) zasada zakotwiczenia

  - Mamy skłonność do niedostatecznego korygowania wyjściowej oceny (skądkolwiek by ona pochodziła), przykład 1*2*3*4*5*6*7*8 i odwrotnie, szacowanie wyniku.

  - heurystyka zakotwiczenia a sądownictwo → zaczynając od przewinień cięższych, sędziowie „zakotwiczali” się na surowszych wyrokach.

  - heurystyka zakotwiczenia a negocjowanie → przed zakotwiczeniem nie chroni nawet biegłość i doświadczenie. Przykład: wycenianie nieruchomości ( im wyższe ceny katalogowe, tym wyżej wyceniany był dom)

  - heurystyka zakotwiczenia w marketingu → przedłużające się wyprzedaże (ludzie traktują to jako okazję do zakupów), domokrążcy też to wykorzystują, albo sprzedawcy zaczepiający na ulicy

  - złudzenie w ocenianiu zdarzeń łącznych (koniukcji) i rozłącznych (dysjunkcji) → losowanie kul. Bardziej prawdopodobne wydają nam się zdarzenia koniunkcyjne (które są w rzeczywistości mniej prawdopodobne) niż zdarzenia dysjunkcyjne.

  „lepsze wrogiem dobrego”

  c) zasada dostępności psychicznej

  - listy sławnych osób (kobiet i mężczyzn było tyle samo, ale badanych pytano których było więcej). Okazało się, że dla każdej listy badani błędnie wskazywali przewagę tej płci, która miała sławniejszych reprezentantów.

  - może prowadzić do zniekształceń, wtedy gdy:

  • zdarzenia są łatwiej dostępne pamięci nie dlatego, że występują częściej, ale dlatego, że wydarzyły się niedawno, albo są wysoce emocjonalne, albo niezwykłe

• znaczenie żywych i budzących emocje opisów: polityka → kampania Busha, wykorzystał jeden przypadek, który pobudził emocje Amerykanów by pokonać rywala. (Statystyki nie pomogły rywalowi)

• znaczenie żywych i budzących emocje opisów: firmy → negatywna opinia jednego konsumenta, może mocno niekorzystnie wpłynąć na opinię reszty. (bez względu na statystyki)

• zasada dostępności i środki masowego przekazu → media kreują obraz świata, dokonują selekcji informacji ze względu na widowiskowość zdarzeń.

• Zasada dostępności i spostrzegane zagrożenie → nieinformowanie przez państwo (wtedy ZSRR) o klęskach, zmniejszało wiedzę obywateli o tym co się dzieje, więc ludzi ci pytani o ocenę zagrożeń technologicznych i naturalnych, oceniali nisko.

• Zasada dostępności i percepcja inflacji → ludzie zawyżali procent o który wzrosła cena produktów (gdy najpierw ich zapytano o aktualną cenę, następnie o cenę sprzed miesiąca)

• zasada dostępności i percepcja swojego wkładu w obowiązki → poczucie nierówności wkładu we wspólną pracę (ja wniosłem więcej)

• zasada dostępności i zachowania konsumenckie → natrętne powtarzanie sloganów, zalet sprawia, że gdy czegoś potrzebujemy, przypomina nam się to hasło. I m więcej zalet, tym częściej wybierany produkt.

• Zasada dostępności i stronniczości ocen → wyobrażanie sobie określonego wyniku ( np. kto wygra wybory), czyniło ten wynik bardziej prawdopodobnym dla danej osoby.