I rok AiAK

Przedmiot : Psychologia (ćwiczenia)

Temat: Teorie osobowości – Wielka Piątka.

Teoria pięcioczynnikowa – teoria cech, zakładająca, że osobowość składa się z pięciu wymiarów. Obecnie najbardziej preferowaną ze względów praktycznych i teoretycznych jest propozycja skoncentrowana na potwierdzeniu wagi podstawowych cech osobowości, które określa się mianem modułu Wielkiej Piątki (Big Five). Zasadniczo punktem wyjścia do późniejszego rozbudowania w formę teorii Wielkiej Piątki były analizy empiryczne jak również badacze posługiwali się matematycznym narzędziem analizy czynnikowej (która umożliwia poszukiwanie związków między odpowiedziami na poszczególne pytania testów osobowości). Autorzy, którzy najbardziej przyczynili się do rozwoju badań w tym zakresie
i dalej konstrukcji teorii, to Paul t. Costa oraz Robert R. McCrae. Model Pięcioczynnikowy sięga do wczesnych analiz Allporta i ma wielu swoich poprzedników. Punktem wyjścia była lista nazw cech opracowana przez Allporta i Odbert. Autorzy ci sami podzielili zestaw prawie
18 tysięcy określeń na grupy: a) cechy stabilne, b) przejściowe stany, nastroje i aktywności,
c) ewaluacje społeczne, d) metaforyczne, fizyczne i niejasne określenia. Lista ta stała się podstawą analiz przeprowadzonych przez Catella. Z tym że on wybrał 4500 określeń raczej
z kategorii cech stabilnych, zmniejszając ich liczbę do 171 kategorii – co dalej doprowadziło, dzięki analizie statystycznej, do odkrycia 35 związków cech osobowości. W następnym etapie D. W. Fiske (1949) przeprowadził analizę czynnikową na podzbiorze tylko 22 z 35 cattelowskich klasterów i odkrył pięć podstawowych czynników (był on zatem pierwszą osobą, która odpowiedziała się za modelem pięcioczynnikowym, choć nie przedstawił zwartego modelu struktury tych cech). Kolejnymi badaczami, którzy przyczynili się do rozwoju omawianego modelu byli E. C. Tupes i R. C. Christal (1961). Przeanalizowali oni dokładnie na 8 próbach badanych osób strukturę czynnikową 22 uproszczonych opisów, odkrywając pięć podstawowych czynników (były to: surgencja, ugodowość, sumienność, stabilność emocjonalna, kultura). Tego typu analiza później została powtórzona przez
W. T. Normana ,który dokładnie już opisał treść wyróżnionych pięciu czynników.
W najnowszym okresie czeto podstawowy udział w opracowaniu modelu Wielkiej Piątki przypisuje się Lewisowi R. Goldbergowi. On to bowiem zainicjował badania leksykalne, używając do tego celu pojedynczych przymiotników (badani dokonywali samooceny),
a przeprowadzona analiza czynnikowa potwierdziła zasadność wyróżnienia wcześniej wymienionych przez Normana cech. Uważał bowiem, że w każdym języku zawarte są określenia, którymi ludzie się posługują i które uważają za ważne – takie przypuszczenie nosi nazwę podstawowej hipotezy leksykalnej. Goldberg wyróżnił surgęcję (lub ekstrawersję), ugodowość, sumienność, stabilność emocjonalną oraz intelekt (albo wyobrażnię).

Nieco inną strategię badań zastosowali Costa i McCrae, posługując się nie tyle określeniami, ile stwierdzeniami, do których mieli ustosunkować się badani (technika znana jako
NEO-PI – Neuoroticism Extrawersion Openness – Personality Inwentory). Ich wersja uzyskanych w analizie czynnikowej nazw cech została powszechnie zaakceptowana, przy czym, autorzy ci podzielili każdą z wymienionych cech na opisujące je komponenty (aspekty).

Szeroka krytyka „Wielkiej Piątki” sprowokowała McCrae i Costę do uzasadnienia poprawności traktowania czynników NEOAC (Neuroticism, ,Openness (to experience), , Agreeableness, Conscientiousness) jako podstawowych wymiarów osobowości. Obrona opierała się na czterech argumentach:

• Czynniki NEOAC istnieją realnie. Występują zarówno przy diagnozie metodą samopisu, jak i szacowania. Stwierdzono też znaczenie czynników NEAC w procesie adaptacji jednostki do środowiska.

• Niezmienności czynników NEOAC, pierwotnie udokumentowana na podstawie bada leksykalnych, potwierdza się w odniesieniu do psychometrycznie wyodrębnionych pięciu czynników.

• Uniwersalność czynników NEOAC. Niezależnie od płci, wieku, rasy i kultury uzyskano tę samą pięcioczynnikową strukturę.

• Podstawy biologiczne czynników NEOAC. Czynniki te charakteryzują się wysokim stopniem dziedziczności (30 – 40 %).

Kolejnym argumentem przemawiającym na korzyść tych czynników, są prowadzone ostatnio badania oparte na swobodnym opisie, odwołujące się wprost do języka naturalnego, w wyniku których ponad 80% opisów da się zaklasyfikować w ramach pięcioczynnikowego modelu osobowości.

Ludzie przeciwni tym założeniom opierają swą krytykę głównie na zarzutach Mischela dotyczących wszystkich teorii opartych na pojęciu cechy. Najostrzejszą krytykę reprezentuje Jack Block, który zarzucał tej koncepcji całkowitą ateoretyczność i fakt, iż jest ona obciążona wszystkimi niedostatkami jakie ciążą na metodzie analizy czynnikowej, czyli m.in. subiektywność i arbitralność w dobieraniu zmiennych, nieuwzględnianie dynamizmu
i kontekstu w opisie osobowości. Zaś Eysenck (1994) stwierdził, że sumienność i ugodowość to składniki, ze znakiem przeciwnym, bardziej ogólnego czynnika osobowości, jakim jest psychotyczność, a otwartość na doświadczenie nie należy do struktury osobowości, tylko jest charakterystyką funkcjonowania procesów poznawczych.

Mimo wszystkich wad i ocen negatywnych i sprzeciwów jest to z pewnością najbardziej popularna i zwięzła metoda diagnozowania osobowości, która wykorzystując pięć uniwersalnych dwubiegunowych czynników daje możliwości stworzenia profilu cech człowieka.

Schemat nr 1. Model Wielkiej Piątki w opracowaniu McCrae i Costa.

Objaśnienia: strzałki wskazują na kierunek wzajemnego oddziaływania komponentów osobowości (tzw. procesy dynamiczne).

Charakterystyka pięciu czynników opisujących ludzką osobowość wg McCrae i Costę:

• Neurotyczność

Składa się na nią następujące składniki

• Lęk (tendencja do reagowania napięciem i strachem, nerwowość i skłonność do martwienia się).

• Agresywna wrogość (tendencja do doświadczenia gniewu i irytacji, niekoniecznie wyrażanych na zewnątrz).

• Impulsywność (niezdolność do kontrolowania pragnień i popędów).

• Nadwrażliwość (podatność na stres, niezdolność do zmagania się ze strachem, tendencja do reagowania poczuciem bezradności i paniką w sytuacjach trudnych).

• Nadmierny samokrytycyzm (lęk społeczny, niskie poczucie wartości, wstydliwość
  i poczucie zmieszania w obecności innych).

Osoby o wysokim neurotyzmie są pobudliwe i chwiejne emocjonalnie, podatne na doświadczanie negatywnych emocji, często lęku, przygnębienia, poczucia winy. Są mało odporne na stres, mają obniżoną samoocenę. Osoby takie gorzej przystosowują się
i funkcjonują poniżej swoich możliwości.
Neurotyzm jest cechą osobowości oznaczającą chwiejność i wrażliwość emocjonalną. Wynika ze szczególnej wrażliwości autonomicznego układu nerwowego i przede wszystkim wiąże się z występowaniem podwyższonego stanu lęku. Permanentny strach to najpowszechniejszy z symptomów neurotycznych. W przeciwieństwie do normalnego strachu, strach neurotyczny dotyczy przewidywanych w przyszłości trudności Lęk neurotyczny ma swoje źródła w wypartych wspomnieniach sytuacji, która spowodowała frustrację i wystraszyła daną osobę na tyle, że doszło do zepchnięcia wspomnień głęboko do pamięci (świadomości). Neurotycy bardzo często przeżywają napady lęku i paniki. Często pojawiają się one bez żadnego powodu (pozornie bez żadnego), mogą dotyczyć konkretnie sprecyzowanych obaw lub czegoś zupełnie nieokreślonego.
Przyczynę neurotyzmu upatruję się w negatywnych doświadczeniach z dzieciństwa. Neurotyzm wynika z doświadczania lęku podstawowego, czyli uczucia osamotnienia przez dziecko. Brak poczucia bezpieczeństwa u dziecka bierze się z braku poszanowania jego osoby i potrzeb, braku zdrowego pokierowania dzieckiem, poniżania, braku serdeczności, braku
(lub nadmiernej ilości) podziwu oraz obojętności lub dominacji
Do tego rodzaju osobowości przyczynia się także nadmierna (lub za mała) ilość obowiązków, nadmierna opiekuńczość, izolacja dziecka od rówieśników, wroga atmosfera w domu czy też zmuszanie dziecka do stawania po którejś stronie w konflikcie między rodzicami. Dziecko pozbawione poczucia bezpieczeństwa i doświadczające lęku rozwija w sobie różnorakie mechanizmy, które mają mu pomóc z uczuciem bezradności i izolacji. Może stać się wrogie lub uległe – w zależności od tego, czy chce ukarać swoje otoczenie za sytuacje z przeszłości lub tez próbuje odzyskać miłość, której nie miało.
W momencie, gdy nie umie zapewnić sobie miłości - nadmiernie dąży do władzy (kompensacja uczucia bezradności). Neurotyk w stosunku do otoczenia stosuje jedną z trzech strategii: dążenie do ludzi, odsuwanie się od ludzi lub występowanie przeciwko nim. Neurotyk to osoba mająca bardzo silne wewnętrzne potrzeby, niestety cały problem leży
w tym, że nie może ich łatwo zaspokoić, źródło tych potrzeb leży w dzieciństwie.
Z jakimi potrzebami boryka się neurotyk? Z potrzebą uczucia i uznania, wówczas zabiega
o względy i akceptację innych, jest wrażliwy na wszelkie sytuacje odtrącenia. Z potrzebą posiadania partnera (zastępczego rodzica), który weźmie ich los w swoje ręce i nimi pokieruje. Ma potrzebę prestiżu, podziwiania własnej osoby oraz władzy. Neurotyk może mieć również potrzebę zamykania swojego życia w wąskich ramach, usuwania się na bok
i zadowalania małymi rzeczami. Kolejne z potrzeb to: potrzeba wykorzystywania innych
i potrzeba osiągnięć, mająca na celu zamaskowanie braku poczucia bezpieczeństwa.
Neurotyk ma również potrzebę samowystarczalności i niezależności – zwłaszcza, gdy rozczarował się ludźmi, wówczas odsuwa się od nich i nie chce się wiązać z nikim ani
z niczym. Z obawy przed popełnieniem błędów i spotkaniem z krytyką neurotyk dąży do perfekcji, co stanowi kolejną z jego potrzeb. U neurotyka może występować kilka
z powyższych potrzeb, wzajemnie sprzecznych i wchodzących z sobą w konflikt.
Neurotycy są odbierani jako dziwacy – z powodów swojej częstej alienacji i dziwnych zachowań spowodowanych wewnętrznymi konfliktami i problemami. Jednocześnie, gdy
w parze z neurotyzmem idzie wysoki stopień samoświadomości mogą być jednostkami wybitnymi – sławnymi pisarzami, scenarzystami, czy tez reżyserami. Neurotycy to osoby wrażliwe i mające tendencje do występowania depresji i załamań nerwowych.
Neurotyzm jest formą ukształtowanej osobowości, aby wychować dziecko w jak najmniejszym stopniu neurotyczne należy dać mu dużą dozę poczucia bezpieczeństwa, miłości, szacunku, tolerancji i serdeczności. W dorosłym życiu walka z uciążliwymi przejawami neurotyzmu to zrozumienie siebie, swoich potrzeb i zaspakajanie ich w sposób uświadomiony. W Stanach neurotycy to bardzo części goście gabinetów psychologów
i psychoanalityków.
Sposób w jaki będziemy wychowywać nasze dziecko, nasze podejście i ilość uczucia jakim go obdarzymy będzie rzutować na całe jego życie. Neurotyzm to nie tylko wynik wrażliwej psychiki, ale i sposobu oddziaływania na dziecko jego rodziców i najbliższego otoczenia.

• Ekstrawertyzm

Składają się na nią następujące składniki:

• Towarzyskość (zakres i ilość utrzymywanych kontaktów z innymi ludźmi).

• Serdeczność (zdolność do utrzymywania bliskich związków z innymi ludźmi, przyjacielskość).

• Asertywność (tendencje do dominacji i przywódcze).

• Aktywność (tempo, wigor, energia, potrzeba bycia zajętym i zaangażowanym).

• Poszukiwanie doznań (poszukiwanie podniet i stymulacji).

• Emocjonalność w zakresie pozytywnych emocji (tendencja do reagowania pozytywnymi emocjami oraz generalnie pogodny nastrój i optymizm życiowy).

Ekstrawertycy to jednostki potrzebujące silnych i zróżnicowanych podniet. Są oni towarzyscy, lubią przyjęcia, świetnie opowiadają, cieszą się z niewybrednych kawałów, mają wielu przyjaciół, potrzebują ludzi, z którymi mogliby porozmawiać, nie cieszy ich studiowanie i czytanie tylko dla siebie, lubią silne wrażenia i ryzyko, działają impulsywnie, wolą zmiany, są ufni, nieostrożni, aktywni, agresywni, wybuchowi, nie potrafią ukrywać swoich uczuć i są nieodpowiedzialni.
Wymiar określający jakość i ilość interakcji społecznych oraz poziom aktywności, energii
i zdolność do odczuwania pozytywnych emocji. Ekstrawertycy są przyjacielscy i rozmowni, skłonni do zabawy i poszukiwania stymulacji, wykazują optymizm życiowy i pogodny nastrój.

Ekstrawertyk orientuje się na podstawie danych przekazywanych mu przez świat zewnętrzny, w nim poszukuje czynników obiektywnych i im właśnie podporządkowuje wszystkie swoje decyzje. Całe zainteresowanie kieruje ku wydarzeniom zewnętrznym i one są dla niego swoistymi bodźcami do działania, a że stanowią niewyczerpane źródło motywów, w zasadzie nie pojawia się potrzeba szukania innego:

„Żyje on w innych i przez innych; wszelkie przestawanie z sobą samym przeraża go.
W samotności czają się niebezpieczeństwa, które lepiej stłumić hałasem. Gdyby kiedykolwiek miał mieć jakiś kompleks, to ucieczkę znalazłby w wirze życia towarzyskiego.”

Niebezpieczeństwem dla człowieka o takim typie osobowości (wg Junga typ to „habitualna postawa”) jest bezgraniczne zaabsorbowanie przedmiotem, zatracenie siebie i własnej odrębności. Zupełnie nie zwraca on uwagi na wnętrze, ponieważ nie spodziewa się tam znaleźć żadnych istotnych dla siebie czynników. Z kolei stałe pragnienie bycia postrzeganym jako interesująca osoba, wywieranie na otoczeniu wrażenia i skrajna momentami zdolność do imitacyjnego wpasowywania się w otaczające warunki, mogą doprowadzić do histerii (typowej dla ekstrawertyków odmiany nerwicy).

• Otwartość na doświadczenia

Składają się na nią następujące składniki:

• Wyobraźnia (fantazja żywa, twórcza wyobraźnia)

• Estetyka (wrażliwość estetyczna, zainteresowanie twórczością/sztuką)

• Uczucia (otwartość na stany emocjonalne innych ludzi)

• Działania (aktywne poszukiwanie nowych bodźców/doznań)

• Idee (intelektualna ciekawość, zainteresowania w obrębie filozofii)

• Wartości (gotowość do analizy wartości religijnych, społecznych, politycznych, sceptycyzm)

Otwartość na doświadczenie zwana jest także dociekliwością intelektualną, ciekawością, niezależnością vs zamkniętość umysłowa, ogólnie niska ciekawość, brak wyobraźni, niechęć do jakichkolwiek działań. Człowiek niemający skrupułów bardzo łatwo nawiązuje kontakty, poznaje świat, jest optymistą. To wymiar, który opisuje tendencję jednostki do poszukiwania doświadczeń i ich pozytywnego wartościowania, tolerancję dla nowości. Osoby o niskiej otwartości charakteryzuje konwencjonalizm i konserwatyzm. Otwartość najbardziej z całej skali wiąże się z cechami intelektu i dotyczy myślenia na różne sposoby - myślenia dywergencyjnego i kreatywności. Sprzyja rozwojowi zawodowemu.

Osoby takie mają życie bogatsze pod względem ilości doświadczeń i przeżyć. Cechuje ich szerokość, głębokość, oryginalność i złożoność życia człowieka psychicznego.

Otwartość jest związana z tolerancją dwuznaczności (co oznacza, że gdy coś nie jest jasne), zdolności do absorpcji informacji, jest bardzo skoncentrowany i możliwość być świadomi więcej uczucia, myśli i impulsów jednocześnie. Efekt to głębszy bardziej intensywne doświadczenia. Otwórz osoby są motywowane do poszukiwania nieznanych i szukać złożoności. Inną cechą otwartej stylu poznawczego jest obiekt do myślenia w symbole i abstrakcji daleko od konkretnego doświadczenia. W zależności od indywidualnych specyficznych zdolności intelektualnych, ten symboliczny poznanie może mieć formę matematycznego, logicznego myślenia, lub geometryczne, artystyczne i metaforyczne użycie języka, kompozycji muzyki i wydajności, lub jedną z wielu sztuk wizualnych i wykonywania. Osoby z niskimi wynikami na otwartość na doświadczenie mają zazwyczaj wąskie, wspólne interesy. Oni wolą zwykły, prosty i oczywisty na skomplikowane, niejednoznaczne, i subtelne. Mogą zakresie sztuki i nauki z podejrzenia, dotyczące tych starań, jak zawiłe i nie ma praktycznego zastosowania. Zamknięte ludzie wolą znajomość ponad nowości; są konserwatywne i odporne na zmiany.

• Ugodowość

Składają się na nią następujące składniki:

• Zaufanie (przekonanie, że inni mają uczciwe intencje vs sceptycyzm, cynizm oraz przekonanie, że inni mogą być nieuczciwi i niebezpieczni)

• Prostolinijność (prostoduszność, szczerość i naiwność społeczna vs tendencja do manipulowania ludźmi)

• Altruizm (tendencja do koncentrowania się na potrzebach innych ludzi, udzielania im pomocy vs egocentryzm, totalny brak jakichkolwiek uczuć kierowanych do innych, brak zainteresowania drugą osobą)

• Ustępliwość (sposób reagowania na konflikty interpersonalne, powściąganie agresywności, potulność, łagodność oraz tendencja by wybaczać i zapominać vs agresywność i chęć ciągłej rywalizacji)

• Skromność ( realistyczny stosunek do samego siebie, brak tendencji do faworyzowania własnej osoby vs przekonanie o własnej wyższości, narcyzm)

• Skłonność do rozczulania się (przejawianie pozytywnych emocji w stosunku do innych, przyjacielskość, chęć udzielania się charytatywnie, organizowanie tego typu akcji vs racjonalność, traktowanie ludzi przedmiotowo, mała wrażliwość na ludzkie potrzeby – społeczno-bytowe)

Nieustępliwość w szerszym ujęciu, stanowi wymiar uległości - agresywności, postawy życzliwej do wręcz złośliwej przejawiającej się w stosunkach z innymi ludźmi. Biegun „ugodowość” wyraża pozytywne nastawienie do ludzi, życzliwość i serdeczność oraz chęć współpracy. Takie osoby nie odmawiają pomocy, starają się żyć w zgodzie z innymi, ewentualnie pójść na kompromis. Z tym też biegunem koreluje skromność, delikatność postępowania, postawa altruistyczna i empatyczna, szczerość, uprzejmość i ufanie ludziom. Biegun „nieustępliwość” wyraża przeciwne postawy: egocentryczność, oschłość emocjonalną, skąpstwo i postawę roszczeniową.

Skrajnie będzie to zgeneralizowana agresywność, wrogość, złośliwość, nieuprzejmość i szorstkość. Ugodowość - dotyczy pozytywnego lub negatywnego nastawienia do innych, orientacji interpersonalnej polegającej na altruizmie bądź antagonizmie w uczuciach i działaniu. Z patologią wiązać się mogą obydwa bieguny. Istotę wymiaru trzeciego najdokładniej ujmuje przeciwieństwo skrupulatność - chaotyczność. Wymiar ten opisuje stosunek do pracy. Ugodowość jest oczywiście korzystna dla osiągnięcia i utrzymania popularności. Przyjemni ludzie są lepiej odbierani aniżeli nieprzyjemni. Z drugiej strony, ugodowość nie jest przydatna w sytuacjach, które wymagają podjęcia trudnych decyzji lub bezwzględnego celu. Osoby takie doskonale pasują doskonale do zawodu naukowca, krytyka, czy żołnierza.

• Sumienność

Składają się na nią następujące składniki:

• Kompetencja (wiara w siebie, w możliwości radzenia sobie z życiem vs przekonanie o braku sprawności i umiejętności radzenia sobie z „przeszkodami”)

• Skłonność do utrzymywania porządku (uporządkowanie, zorganizowanie, staranność, schludność vs brak metodycznośći, działania w życiu i porządku)

• Osobowość (kierowanie się własnymi przekonaniami, swoimi celami vs zawodność, nierzetelność)

• Dążenie do osiągnięć (wysoki poziom aspiracji, silna motywacja by osiągać to, czego się pragnie w życiu, zaangażowanie w pracy, ale też skłonność do pracoholizmu vs brak ambicji, jasno sprecyzowanych celów, niezdecydowanie, rozleniwienie)

• Samodyscyplina (umiejętność samo motywowania się by ukończyć wyznaczone zadania, nawet jeśli nie są atrakcyjne dla jednostki vs tendencja do porzucania niedokończonych zadań, brak aspiracji z nimi związanych)

• Rozwaga (skłonność do starannego rozważania problemu zanim podejmiemy jakiekolwiek działanie vs impulsywność przy podejmowaniu decyzji, ale i spontaniczność, co w pewnych sytuacjach jest korzystne, ponieważ wiąże się z podejmowaniem szybkich wyborów, jeśli to niezbędne)

Sumienność dotyczy sposobu, w którym możemy kontrolować, regulować i kierować nasze impulsy. Impulsy nie są z natury złe. Impulsywne osoby mogą być postrzegane przez innych jako kolorowe, zabawne.

Działając pod wpływem impulsu możemy wyrządzić nie tylko szkodę na niekorzyść innych członków społeczeństwa, ale także może prowadzić do kary wobec sprawcy takich impulsywnych zachowań. Kolejny problem - często zyskujemy natychmiastową, pożądaną nagrodę, ale prowadzi to do niepożądanych, długoterminowych konsekwencji. Osiągnięcia impulsywnej osoby są zatem niewielkie, rozproszone i niespójne.

Charakterystyczną cechą inteligencji, co potencjalnie oddziela człowieka od wcześniejszych form życia, jest zdolność myślenia o przyszłych konsekwencjach zanim zadziała impuls. Inteligentne działanie polega na kontemplacji celów dalekiego zasięgu, organizowaniu i planowaniu tras do tych celów, i utrzymywaniu się własnych celów w obliczu krótkotrwałych impulsów. Racjonalny oznacza mądry i ostrożny. Osoby z wysokimi wynikami w skali sumienności są w rzeczywistości, postrzegane przez innych jako inteligentne. Korzyści wynikające z wysokiej sumienności są oczywiste. Sumienny może uniknąć kłopotów i osiągnąć ogromne sukcesy poprzez celowe planowanie i wytrwałość. Są również pozytywnie postrzegani przez innych, niezawodni.

Sumienność wiąże się z wieloma zaletami ale i wadami jak każda osobowość. Nikt nie jest idealny. Aby dokładnie poznać człowieka, to jakim jest, potrzeba czasu, w pewnym sensie i wytrwałości. Często jednak próbujemy wiązać się z kimś, czy też zaprzyjaźnić gdy posiada podobne, lub któreś z tych samych cech. Kierując się powiedzeniem, że „przeciwieństwa się przyciągają”, nie zawsze mamy rację. Chociaż z drugiej strony każdy człowiek ma inną osobowość, nikt nie jest bliźniaczą kopią drugiej jednostki… .

Cechy są rozmaitymi, stałymi właściwościami osobowości, które przypuszczalnie kierują od wewnątrz i kierują naszymi myślami, działaniami w różnych okolicznościach. Poprzez nie wyrażamy nasze motywy, emocje, sądy, to co czujemy.

Zamiast jednak osądzać jakie cechy „powinniśmy” posiadać, warto skupić się na tym co mamy i starać się „wydobywać” z siebie jak najwięcej pozytywnych i szukać środowiska, które pozwoli nam je udoskonalić, zaakceptować.

Teoria pięciu czynników pozwala nam w znaczniej części poznać własne „ja” jak i pozwala uprościć wymiary na podstawie których na początku określano człowieka. Naukowcy poświęcili temu mnóstwo czasu, kontynuując i podważając swoje własne teorie, dyskutując – co doprowadziło właśnie do rezultatu – powstania Wielkiej Piątki.