HISTORIA AMERYKI ŁACIŃSKIEJ
1700 zmiana na tronie hiszpańskim na Burbonów. Filip V to pierwszy władca z tej dynastii. Ich polityka to niezwracanie większej uwagi na kolonie.
Reformy Karola III:
likwidacja Casa de Contratacion w 1790 r.
próba reformy sądownictwa
utworzenie nowych wicekrólestw
unowocześnienie administracji
organy samorządu terytorialnego
możliwość handlu z innymi krajami
zezwolono na uprawę win, winorośli, zbóż
Jednak zakończyły się one fiaskiem bo kierowane były wyłącznie do wąskiej grupy arystokratycznej. i
1780 r Powstanie Tupac Amaru II. 12 marca wybucha w La Paz.
Wystąpienie w duchu chrześcijańskim przeciw władzy. Trzonem chłopi i rzemieślnicy. 1781 – oblężenie Cusco. Chłopi podważyli cel rewolty i przywództwo Tupaca.
1782 r pokój w Sicuani : uznanie władzy królewskiej, lojalność Hiszpanii, gwarancje nietykalności przywódcom powstania, słowa nie dotrzymano, rozprawiono się z nimi, powrót do rządów twardej ręki.
1781 r. Powstanie Comuneros. Socorro.
Przyczyną było egzekwowanie podatków z kolonii, podwyższenie podatków na tytoń i alkohol.
Celem wprowadzenie reform demokratycznych i niezależności.
Przywódcy: Juan Francisco Berbero, Jose Antonio Galan, Ambrosio Pisco.
Przyczyny walk o niepodległość:
bunty i powstania
idee oświeceniowe, rewolucja francuska, rewolucja amerykańska
wzrost tendencji emancypacyjnych wśród Kreoli, konflikt z arystokracją i kupcami.
1794 Deklaracja praw człowieka i obywatela, tłumaczenie Antonio Farino.
Kryzys systemu kolonialnego: ekonomia podporządkowana Hiszpanii i Portugalii, monopol,
korupcja
kryzys rządów w Hiszpanii i Portugalii, Napoleon
Wielka Brytania chce złamać monopol na handel z koloniami.
Libertadores:
Francisco de Miranda – Wenezuelczyk, brał udział w wojnie o niepodległość USA, podróżował po Europie, marszałek i dowódca armii francuskiej przeciwko Prusom. Plan wyzwolenia Wenezueli.
Simon Bolivar, 1815, Listy z Jamajki, wizja Ameryki Łacińskiej, zjednoczonej, wolnej.
Wenezuela
1810 na czele sił niepodległościowych w Caracas stanął Simon Bolivar
1811 uchwalono niepodległość i utworzono pierwszą republikę wenezuelską. Zjednoczone Prowincje Wenezueli.
1813 pokonanie oddziałów hiszpańskich w Cucuta, wkroczenie do Caracas, Bolivar dostaje tytuł dykaktatora
1814 pokonanie Bolivara pod la Puerta przez siły hiszpańskie i llameros pod wodzą Jose Tomoso Boresa.
1815 ucieczka na Jamajkę
1817 powrót do Wenezueli, po raz 3 niepodległość, porozumienie z llameros.
1819 kongres wybiera go prezydentem.
1821 bitwa pod Carabobo, Bolivar, zwycięstwo, Wenezuela wolna.
1822 w bitwie pod Pinchincha wyzwolenie terenów Ekwadoru, Sucre.
Grenada – Kolumbia
walczą ze sobą Bogota i Caracas, Bolivar, po powrocie z Jamajki,
1819 wygrana pod Boyaca, wolność Nowej Grenady
La Plata – Argentyna
San Martin, walki 1814 – 1825.
1816 Kongres ogłasza niepodległość Zjednoczonych Prowincji La Plata
Paragawaj
Jose Gaspar de Francia stoi na czele walki o niepodległość Paragwaju, potem był dykatatorem
1811 niepodległość
Banda Oriental ( Urugwaj), Jose Artigas, niepodległość w 1828 roku.
Lipiec 1816 proklamacja Zjednoczonych Prowincji Ameryki Południowej.
Chile.
1817 bitwa pod Chacabuco.
luty 1818 uzyskanie niepodległości, ostateczna bitwa pod Maipu, O'Higgins i San Martin. O'Higgins dyktatorem.
Peru.
1818 – 1820 wyprawa na Peru. Bolivar, San Martin i O'Higgins. Wicekról ustępuje, San Martin dykatatorem w Limie. Rezygnacja San Martina ze stanowiska.
1823 Bolivar dykatatorem.
1824 bitwa pod Janin i Ayacucho , Bolivar i Sucre, rozbicie armii hiszpańskiej
1825 Sucre wyzwala Górne Peru (Boliwię)
Meksyk.
1810 powstanie Hidalgo. Walka o niepodległość, Metysi i Indianie.
1812 po śmierci Hidalgo powstanie kontynuuje Morelos.
Po śmierci Morelosa, powstanie podtrzymuje Vincente Guerrero.
1821 Deklaracja niepodległości, Augustin Hurbide ogłoszony cesarzem – Augustyn I.
Opozycja – Antonio Lopez de Santa Anna.
1823 abdykacja Hurbide.
1833 prezydentem Santa Anna
1823 proklamowanie Zjednoczonej Prowincji Ameryki Srodkowej: Gwatemala, Salwador, Honduras, Kostaryka.
1824 konstytucja Federalnej Republiki Ameryki środkowej, prezydentem Jose Arce.
Haiti
1821 powstanie, część ogłasza niepodległość i przyłączenie do Wielkiej Kolumbii.
Jean Pierre Boyer podbija kraj i przyłącza z powrotem do Haiti
1844 niepodległość
Brazylia. - pokojowo!
1789 powstanie w Minas Gerais.
1815 Brazylia królestwem na równi z Portugalią.
1822 ogłoszenie niepodległości,
Ekspansja USA na kontynencie.
koniec wojny secesyjnej
manifest destiny
nawalizm
2.12.1823 ogłoszenie doktryny Monroe – półkula zachodnia jest strefą wpływów amerykańskich.
12. 1904 Roosvelt ogłasza uzupełnienie: USA użyją swojej siły militarnej w oparciu o doktrynę Monroe w każdym przypadku jeśli interesy amerykańskie będą zagrożone. Skierowane przeciwko krajom latynoskim.
Spór USA – Meksyk o Tekas
rewolta osadników amerykańskich przeciwko Meksykowi. Rewolucja teksańska.
Luty 1836 bitwa pod Alamo. Pokonanie Amerykanów.
Marzec Proklamacja niepodległości Teksasu w Waszyngtonie.
Kwiecień bitwa pod San Jacinto. Houston zwycięża.
Maj traktat w Velasco, Teksas niepodległą republiką.
1845 prezydent Polk przyłącza Teksas do USA. Żąda N. Meksyku i Kaliforni.
1846 – 48 wojna amerykańsko – meksykańska,
1847 pokonanie Santa Anny pod Buena Vista, Zach Tylor.
Zdobycie Mexico City, Winfield Scott.
Luty 1848 traktat Guadalupe Hidalgo.
teksas do Rio Grande należy do USA
kalifornia i nowy meksyk kupione za 15 mln $.
Interwencja europejska w Meksyku.
Wojna o ciastka.
1838 1-sza francuska interwencja w Meksyku, zagrożone interesy firm francuskich. Ciastkarz francuski żąda pokrycia jego strat w wyniku rewolucji. Wysłanie floty.
1839 układ pokojowy, Meksyk wypłaca odszkodowanie.
1860 Benito Juarez prezydentem Meksyku.
1861 układ angielsko – francusko – hiszpański o interwencji w sprawie spłat długów.
Maj 1862 bitwa pod Pueblo. Zwycięstwo europejczyków.
1864 książę Maksymilian ogłoszony cesarzem Meksyku. Opozycja i walki – Benito Juarez.
1867 wycofanie się Francuzów.
Rywalizacja amerykańsko – europejska w Ameryce Łacińskiej.
O kanał panamski z Wielką Brytania.
19.04.1850 układ Bawler – Clayton. Dopuszczenie Anglików do rynku latynoskiego, wspólna budowa i kontrola nad kanałem panamskim. Usankcjonowanie doktryny Monroe.
1899 doktryna Carlosa Calvo, Argentyńczyka. Miejscowi i inwestorzy zagraniczni mają być traktowani równo wobec prawa, bez faworyzowania obcokrajowców.
1902 doktryna Drago. Zadłużenie jakiegoś państwa latynoskiego nie może być powodem do interwencji innego państwa, wymierzona w USA.
Amerykański apetyt na Kubę.
Jefferson: aneksja Kuby celem ostatecznym, obawa o europejskie interwencje, manifest destiny, chęć odkupienia Kuby, zdecydowanie USA by nie dopuścić do jej przejęcia przez inne mocarstwa.
Popieranie Wenezuelczyka Narcisco Lopeza. 1849 – 51.
1854 manifest z Ostendy, tajny dokument dotyczący polityki USA wobec Kuby, sugerowali interwencje militarną, Pierre Soule, James Buchanan, Manson.
1868 - 1878 wybuch powstania na Kubie. Zwycięstwo Hiszpanów.
1895 II wojna o niepodległość, Jose Marti.
Poparcie USA.
Luty 1898 zatopienie krążownika Maine, oskarżenie Hiszpanów, wypowiedzenie wojny w imię niepodległości Kuby.
Poprawka Tellera: Kuba nie stanie się kolonią USAnkcjonowanie
10.12.1898 pokój w Paryżu.
Kuba niepodległa
czasowa okupacja przez USA
oddanie USA Puerto Rico, Guam i sprzedanie Filipin za 20 mln $.
1903 – 1934 poprawka Platta : prawo do interwencji na Kubie, tworzenie baz wojskowych, dzierżawa Guantanamo, Kuba nie ma swojej polityki zagranicznej.
Panama, kanał
1900 traktat Hay – Poncefote, USA mogą samodzielnie budować kanał, gwarancja neutralności kanału, nie ratyfikowany.
1901 II układ Hay – Poncefote, gwarancja samodzielności i kontroli nad kanałem, strefa gdzie mogą stacjonować wojska amerykańskie, powszechna dostępność kanału.
USA popiera ruchy niepodległościowe Panamy: Bunan – Varilla, przybywa amerykański krążownik do portu Colon.
1903 niepodległość Panamy, pod protektoratem USA.
1914 zakończenie budowy kanału.
1914 doktryna Wilsona – USA nie uznają żądnych niekonstytucyjnych rządów w Ameryce łac.
lokalne konflikty.
1865 wojna potrójnego sojuszu. Rywalizacja Argentyny i Brazylii o wpływy w rozbitym Urugwaju, dołącza dyktator Paragwaju Solano Lopez. Wkracza do Urugwaju.
Przeciw Paragwajowi – Brazylia, Argentyna, Urugwaj.
1870 opanowanie stolicy Paragwaju, 6 lat okupacji, marginalizacja Paragwaju.
1879 – 1883 wojna pacyfiku. Przyczyną była saletra. Bogate złoża pomiędzy Chile, Boliwią i Peru.
Przeciwko Chile – Boliwia i Peru.
1876 prezydent Boliwii Hilaron Diaza wprowadza podatek dla inwestorów, czym uderza w firmy chilijskie.
1879 Chile zajmuje część Boliwii. Boliwia wypowiada wojnę, Peru ją popiera.
1881 układ Chile – Argentyna wyrównujacy granicę na korzyść Argentyny – część Patagonii i Ziemi Ognistej.
1883 pokój Chile – Peru w Ancon.
Chile zajmuje 1 prowincję a 2 okupuje przez 10 lat.
1884 pokój Chile – Boliwia w Santiago.
Pacyficzne wybrzeże Boliwii okupowane przez Chile. Ostateczny pokój w 1904, zajecia wybrzeża Boliwii, w zamian zbudowanie linii kolejowej i 300 tys. funtów.
Osłabienie Peru i Boliwii, wzrost znaczenia Chile, umocnienie kapitału brytyjskiego.
Brazylia.
1888 zniesienie niewolnictwa.
1889 – 1930 okres I republiki. Od trzciny cukrowej po boom na kawę.
Fazendeiros – wielcy plantatorzy trzciny.
Architekt polityki zagranicznej – baron Rio Blanco. Tory proamerykańskie. Zakończył spory.
1893 z Argentyną, 1899 z Francją.
Roosvelt – polityka grubej pałki
1909 – 1913 Taft, polityka dolara – uzależnienie gospodarek latynoskich.